5-2156/1 | 5-2156/1 |
18 JUNI 2013
Uit de Armoedebarometer 2013, het jaarboek « Armoede in België » 2013 en het jaarboek « Armoede en sociale uitsluiting » 2012 blijkt dat de armoede in België niet afneemt. Momenteel leeft nog steeds 15,3 % van de Belgen met een inkomen onder de Europese armoederisicogrens. Dit betekent dat één op zeven Belgen een verhoogd armoederisico heeft. In Vlaanderen gaat het om 9,8 % van de bevolking, in Wallonië om 19,2 % en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest om 28,3 %.
Armoede manifesteert zich echter niet alleen op het financieel vlak, maar ook op andere domeinen van het leven. Het is dan ook een multidimensioneel probleem dat vraagt om een multidimensionele aanpak. « Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen. » (1)
Armoede strekt zich onder andere uit op het vlak van gezondheid en voeding. Armoede en een slechtere gezondheid beïnvloeden elkaar. Een lagere sociaaleconomische status zorgt voor hogere gezondheidsrisico's zoals roken en een ongezonde voeding. Specifiek op het vlak van voeding blijkt dat mensen met een laag inkomen jaarlijks 27,5 % minder te besteden aan voeding en dranken, dan mensen met een inkomen boven de armoedegrens. Gezinnen met een laag inkomen besparen voornamelijk op onder meer vis, brood, groenten en fruit (2) .
Mensen in armoede besparen op voeding zodat zij andere belangrijke kosten zoals huur en energie kunnen betalen. Bepaalde gezinnen in armoede komen aan het eind van de maand niet meer rond met hun inkomen om voeding en drank te kopen. Voor deze gezinnen zijn voedselbanken onontbeerlijk.
Vorig jaar moesten meer dan honderdtwintigduizend mensen aankloppen bij de voedselbanken. Het gaat om vierduizendvijfhonderd mensen meer dan een jaar voordien, en meteen de sterkste stijging sinds het begin van de crisis in 2008. Momenteel zijn er al dubbel zoveel mensen afhankelijk van voedselbanken in vergelijking met 1995.
Naast het probleem van armoede, worden wij ook geconfronteerd met het probleem van voedselverlies. Het wereldwijde verlies aan eetbaar voedsel wordt geschat op een derde van de totale voedselproductie of 1,3 miljard ton voedsel. In de Europese Unie wordt het totale voedselverlies (eetbaar en niet-eetbaar) op circa 89 miljoen ton geraamd. Het aandeel van België daarin bedraagt 3,6 miljoen ton.
Voedselverlies is tegelijkertijd ook een verdoken milieuprobleem. De productie van voedsel heeft een zware milieu-impact. Verlies aan voedsel staat gelijk aan verlies van schaarse grondstoffen die gebruikt zijn om het voedsel te produceren en dient zoveel mogelijk vermeden te worden. Men kan verliesposten minimaliseren, voedselwaren herintroduceren in het voedselsysteem of voedsel herverwerken.
In bepaalde gevallen kunnen voedselverliezen worden verwerkt in dierenvoer, gebruikt worden als grondstof voor de bio-based economy, als meststof of energiebron. In deze gevallen is er een gedeeltelijk waardebehoud van de voedseloverschotten. De herwerking van voedseloverschotten is echter niet altijd mogelijk en in deze situatie leiden voedselverliezen tot een negatieve impact op het milieu.
De rol van voedselbanken
Voedselbanken en andere caritatieve organisaties spelen een belangrijke rol in het vermijden van acute armoede en in de bestrijding van voedselverlies. Door voedseloverschotten van warenhuizente verdelen onder mensen in armoede ontstaat een win-winsituatie : zowel voedselarmoede als voedselverlies worden bestreden.
Bovendien spelen voedselbanken niet alleen een rol in de bedeling van voedsel, zij hebben ook een socio-economische rol. In sommige voedselbanken worden mensen in armoede bijvoorbeeld tewerkgesteld of doen mensen in armoede aan vrijwilligerswerk. Een aantal organisaties koppelen aan de voedselbedeling sociale en culturele activiteiten om zo de participatie van mensen in armoede aan de samenleving te verhogen en hun sociaal netwerk uit te breiden en te verdiepen. Op deze manier dragen sommige voedselbanken ook hun steentje bij aan de strijd tegen sociale uitsluiting.
Sinds 1987 bestaat er echter een Europees programma voor voedselbedeling aan de meest behoeftigen. Het is een van de belangrijkste toevoerbronnen van de Europese voedselbanken. Omwille van minder overschotten die gebruikt kunnen worden en een recente uitspraak van het Europees Hof van Justitie die het inkopen van voedsel op de private markt verbiedt, heeft de Europese Commissie besloten uit het budget voor het voedselprogramma alle inkopen van voedsel te schrappen. Deze drastische vermindering van de Europese steun voor voedselbanken zal een sterke beperking vormen op de werking van de voedselbanken in de toekomst.
De Europese Commissie is genoodzaakt haar steun aan voedselbanken te verminderen. Het is daarom de taak van andere overheden om voedselbanken extra te ondersteunen gezien hun belang in het bestrijden van voedselarmoede en voedselverlies.
Initiatieven van verschillende overheden
In deze moeilijke economische tijden zijn voedselbanken en andere caritatieve organisaties meer dan ooit nodig. Daarom verdienen zij onze ondersteuning. In de verschillende gewesten van ons land werden reeds verschillende initiatieven genomen.
Het Europees Parlement heeft op 19 januari 2012 een resolutie aangenomen waarin zij de Europese Commissie oproept om de voedselverspilling te halveren (3) . De uitdaging is groot, want de Europese Commissie gaat ervan uit dat, bij ongewijzigd beleid, de totale voedselverspilling tegen 2020 met 40 % zal stijgen.
In het Federaal Plan Armoedebestrijding 2012 engageert de federale regering zich via operationele doelstelling 5 om de preventieve gezondheidszorg te waarborgen door oog te hebben voor een voedingsbeleid. De staatssecretaris voor Maatschappelijke Integratie en Armoedebestrijding zal hiervoor onder andere via de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW's) hun cliënten sensibiliseren en informeren over het gebruik en de voordelen van een gezonde voeding en zal de taken van het eerste Nationaal Voedings- en Gezondheidsplan voortzetten met specifieke aandacht voor de impact van de maatregelen op de lagere socio-economische groepen (4) .
De Vlaamse regering heeft een pakket van vijfentwintig lopende of geplande maatregelen om voedselverliezen te verminderen en nevenstromen beter te valoriseren (5) . Met dit maatregelenpakket sluit de Vlaamse regering zich aan bij de Europese doelstellingen.
In 2010 werd er een akkoord getekend tussen de Waalse regering, Comeo (de Belgische Federatie van de handel en diensten), Fevia (de Federatie Voedingsindustrie) en de Federatie van voedselbanken om de voedselverspilling te verminderen en de giften aan de voedselbanken te verhogen. Er werd door de Waalse regering, COMEOS en FEVIA een campagne opgestart om voedseloverschotten te verzamelen.
Een geïntegreerde en globale aanpak in de strijd tegen armoede veronderstelt structurele maatregelen. Door een toenemende nood aan en vraag naar voedselbedeling, is ook caritatieve hulpverlening — zoals de voedselbanken — onontbeerlijk.
BTW op weggeschonken goederen
Warenhuizen die voedsel wegschenken aan voedselbanken vervullen een belangrijke taak en getuigen van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overheid dient het wegschenken vanvoedseloverschotten te bevorderen of zeker niet te hinderen. Vandaag de dag is dit echter niet het geval. De huidige wetgeving is een belemmering voor het wegschenken van voedseloverschotten aan voedselbanken.
Warenhuizen die voedseloverschotten schenken aan een voedselbank kunnen de belasting over de toegevoegde waarde (BTW) die betaald werd bij de aankoop van de goederen niet terugvorderen. Het weggeven van voedingsmiddelen aan voedselbanken wordt immers gelijkgesteld met een levering, waarop BTW is verschuldigd. De BTW is wel terug te vorderen indien de voedseloverschotten zouden worden vernietigd of indien deze goederen worden geschonken aan hulporganisaties buiten de Europese Unie.
Een oplossing voor het hierboven geschetste probleem is niet eenvoudig uit te werken. Een Belgisch wetgevend initiatief moet de Europese BTW-richtlijn respecteren. Deze beperking werd door de minister van Financiën verduidelijkt in een antwoord op een mondelinge vraag van de heer Dallemagne (6) . Een vrijstelling van BTW voor schenkingen aan voedselbanken wordt niet toegelaten door de Europese BTW-richtlijn.
Het is niet omdat de Europese wetgever een beperkt kader oplegt aan de nationale wetgever dat er geen oplossingen kunnen worden gevonden. In een antwoord op een schriftelijke vraag aan senator Franssen reikt de minister van Financiën een mogelijke oplossing aan. Een wetgevend initiatief is niet mogelijk binnen het kader van de huidige Europese wetgeving, maar het probleem kan mogelijk wel worden opgelost door een administratieve richtlijn.
Indieners wensen de belemmeringen die bestaan bij het wegschenken van voedsel door warenhuizen weg te nemen. Een administratieve richtlijn kan mogelijk de BTW-verplichting voor weggeschonken voedingsmiddelen aanpassen. Indieners wensen te benadrukken dat alcoholische producten, tabak en tabaksproducten hiervan dienen te worden uitgesloten.
Omwille van het belang van schenkingen van voedsel aan mensen in armoede, vragen indieners aan de regering om de problematiek van de BTW-verplichting op te lossen.
| Cindy FRANSSEN. |
| Dirk CLAES. |
| Sabine de BETHUNE. |
| Etienne SCHOUPPE. |
| Els VAN HOOF. |
De Senaat,
A. gelet op richtlijn 2006/112/EG van de Raad van de Europese Unie waarin wordt bepaald dat wanneer een belastingplichtige gratis voedseloverschotten uitdeelt aan behoeftigen, dit voor BTW-doeleinden gelijkgesteld wordt met een levering;
B. gelet op de resolutie van het Europees Parlement van 19 januari 2012 over het voorkomen van voedselverspilling, waarin ervoor gepleit wordt om de voedselverspilling in de Europese Unie te halveren;
C. gelet op de beslissing van het Europees Hof van Justitie dat bepaalt dat in het kader van het Europees landbouwbeleid enkel goederen in natura mogen worden weggeschonken waardoor het budget dat de Europese Commissie aan voedselbanken kan toekennen, sterk afneemt;
D. gelet op de doelstelling in de EU 2020-strategie met betrekking tot sociale samenhang om tegen 2020 het aantal mensen in armoede in de Europese Unie met twintig miljoen te reduceren;
E. gelet op de doelstelling in het Federaal Plan Armoedebestrijding 2012 om de 2020-doelstelling na te streven om tegen 2020 in België driehonderdtachtigduizend mensen uit de armoede te halen, alsook op de strategische doelstelling om het recht op gezondheid te waarborgen;
F. gelet op het feit dat in 2012 meer dan honderdtwintigduizend mensen in België beroep hebben gedaan op voedselbanken;
G. overwegende dat voedselbanken en andere caritatieve organisaties een belangrijke rol spelen in het vermijden van acute armoede en in de bestrijding van voedselverlies;
H. overwegende dat door de economische en financiële crisis en de stijgende voedselprijzen steeds meer mensen het slachtoffer dreigen te worden van voedselarmoede;
I. overwegende dat de Europese commissie ervan uitgaat dat, bij ongewijzigd beleid, de totale voedselverspilling met 40 % zal stijgen;
J. overwegende dat het terugdringen van voedselverspilling een belangrijke eerste stap vormt in de bestrijding van de honger in de wereld;
K. overwegende dat voedselverspilling ook een milieuprobleem is aangezien de productie van voedsel een zware milieu-impact heeft, want verlies aan voedsel staat gelijk aan verlies van schaarse grondstoffen die gebruikt worden om het voedsel te produceren;
L. overwegende dat de verschillende gewestelijke overheden van België werken aan initiatieven om de publieke opinie bewust te maken van de oorzaken en de gevolgen van voedselverspilling en van de manieren om deze verspilling tegen te gaan,
Vraagt de regering te onderzoeken welke administratieve richtlijnen er kunnen ontwikkeld worden om het wegschenken van voedseloverschotten ook op BTW-vlak, aan te moedigen.
11 juni 2013.
| Cindy FRANSSEN. |
| Dirk CLAES. |
| Sabine de BETHUNE. |
| Etienne SCHOUPPE. |
| Els VAN HOOF. |
(1) Jan Vranken, e.a., Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek Armoede in België 1994-2011.
(2) http://www.armoedebestrijding.be/cijfers_huishoudbudget.htm.
(3) http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do ?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P7-TA-2012-0014+0+DOC+PDF+V0//NL.
(4) Federaal Plan Armoedebestrijding 2012, blz. 43.
(5) http://lv.vlaanderen.be/nlapps/data/docattachments/synthesedocument.pdf.
(6) http://www.dekamer.be/doc/PCRI/pdf/53/ip119.pdf.