5-374/1 | 5-374/1 |
22 OKTOBER 2010
Dit wetsvoorstel neemt de tekst over van een voorstel dat reeds op 6 augustus 2007 in de Kamer van volksvertegenwoordigers werd ingediend (stuk Kamer, nr. 52-90/1).
De wet van 7 maart 2002 tot wijziging van het Kieswetboek om het stemrecht toe te kennen aan de Belgen die in het buitenland verblijven, voor de verkiezing van de federale Wetgevende Kamers en tot instelling van de vrijheid van keuze van de gemachtigde in geval van stemming per volmacht (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 8 mei 2002) strekt tot hervorming en vereenvoudiging van de procedure waarbij de in het buitenland verblijvende Belgen kunnen deelnemen aan het politieke leven in hun thuisland.
Die wet regelt het stemrecht van de in het buitenland verblijvende Belgen voor de federale parlementsverkiezingen en bepaalt met name dat onze geëxpatrieerde landgenoten die zijn ingeschreven in de consulaire registers, stemrecht genieten voor zover ze aan de kiesbevoegdheidsvoorwaarden voldoen. Ze heeft de formaliteiten drastisch teruggeschroefd, zodat 114 677 Belgen in het buitenland zich op de kieslijsten hebben ingeschreven, van wie er ongeveer 80 000 hun kiesrecht hebben uitgeoefend bij de federale verkiezingen in 2003. Tijdens de parlementsverkiezingen van 10 juni 2007 hebben er van de 122 150 op de kieslijsten ingeschreven Belgen in het buitenland ongeveer 95 000 aan de stemming deelgenomen.
Naar aanleiding van de verkiezingen van mei 2003 en juni 2007 hebben de Belgen die in het buitenland verblijven en die ingeschreven zijn in het consulaire register van de ambassade, een document ontvangen waarin hun werd gevraagd of zij wensten te stemmen. Daartoe dienden zij een formulier in te vullen waarin zij hun keuze van gemeente in België kenbaar maakten, alsook de manier waarop zij wensten te stemmen. Na de afhandeling van die formaliteiten vielen de betrokkenen onder de kiesplicht als bedoeld in artikel 62, derde lid, van de Grondwet.
De in het buitenland verblijvende Belgen kunnen hun stem op vijf verschillende manieren uitbrengen : de persoonlijke stemming in een Belgische gemeente, de stemming bij volmacht in een Belgische gemeente, de persoonlijke stemming in de diplomatieke of consulaire beroepsposten, de stemming bij volmacht in de diplomatieke of consulaire beroepsposten of de stemming per brief.
Met dit wetsvoorstel wordt de invoering van een bijkomende mogelijkheid beoogd, te weten de stemming via internet. Het lijkt immers nuttig de democratische procedures aan te passen aan de evolutie van de nieuwe technologieën en een waaier aan passende kieswijzen aan te bieden die zo veel mogelijk mensen in staat stellen hun stemrecht uit te oefenen.
De stemming via internet bestaat vandaag al in heel wat landen. We moeten die kieswijze ook in onze kieswetgeving opnemen. Die mogelijkheid beantwoordt aan de democratische vereisten, helpt iedereen zijn kiesplicht na te komen en zijn stemrecht uit te oefenen, waar hij of zij zich ook bevindt.
Gelet op de kritiek die tegen het systeem van de stemming via internet kan worden geformuleerd, moeten specifieke maatregelen worden genomen om niet alleen de veiligheid ervan te garanderen, maar ook de vertrouwelijkheid van de kiesverrichtingen en de vrije meningsuiting. We moeten alles in het werk stellen om te waarborgen dat de mensen een nuttige stem kunnen uitbrengen.
De stemming via internet heeft een aantal vaststaande voordelen : geen administratieve rompslomp bij de telling van de naar de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking te Brussel verzonden diplomatieke koffer. Bovendien zijn de resultaten aldus snel bekend.
Tijdens de parlementsverkiezingen van 10 juni 2007 heeft 62 % van de in het buitenland verblijvende Belgen ervoor gekozen per brief te stemmen; 24,5 % heeft zijn stem in België uitgebracht, hetzij persoonlijk, hetzij via een gevolmachtigde; 13,5 % heeft in een diplomatieke post gestemd, hetzij persoonlijk, hetzij via een gevolmachtigde.
Wij gaan ervan uit dat de in het buitenland verblijvende Belgen ervoor zullen kiezen via internet te stemmen en dat die kieswijze de participatiegraad bovendien zal doen toenemen.
De stemming via internet zou rechtstreeks kunnen gebeuren vanaf eender welke op het internet aangesloten computer of vanaf een op het internet aangesloten computer in een consulaat of een ambassade.
De proefprojecten met internetstemmen in een aantal landen hebben aangetoond dat het systeem wel degelijk betrouwbaar is en dat het de vertrouwelijkheid garandeert. Wel zij erop gewezen dat die projecten vooral plaatsvonden in het raam van volksraadplegingen, bijvoorbeeld bij referenda in Zwitserland, of bij plaatselijke verkiezingen in Groot-Brittannië of Spanje.
In dat verband is een Frans experiment het vermelden waard. Bij de verkiezing van de Conseil supérieur des Français de l'étranger in mei 2003 konden de naar de Verenigde Staten uitgeweken Fransen (60 000 personen) via internet stemmen. 60 % van al wie zijn stemrecht uitoefende, deed dat elektronisch.
Bij de verkiezing van het parlement (Riigikogu) op 4 maart 2007 bood Estland de kiezers voor het eerst de mogelijkheid elektronisch te stemmen. In september 2006 had het Hooggerechtshof bevestigd dat het gebruik van de elektronische identiteitskaart bij de stembusgang als een geldig procedé mag worden beschouwd.
Hoewel uit een technisch oogpunt verschillende procedés kunnen worden aangewend om het stemgeheim te waarborgen, wordt de keuze ervan aan de Koning overgelaten. Bij die keuze moeten de regels van de hierna vermelde aanbeveling van het ministercomité van de Raad van Europa aan de lidstaten in acht worden genomen.
Ter beveiliging van de identiteit van de kiezer kan men hem bijvoorbeeld een persoonlijke code verlenen dan wel hem een chipkaart ter beschikking stellen; die beide systemen waarborgen zijn authenticatie en maken dubbel stemmen onmogelijk. Na authenticatie door middel van één van die instrumenten krijgt de kiezer een « token », dat in feite een blind toegekend nummer bevat en het stembiljet vervangt. Daarmee kan hij online stemmen, door zijn stem op een virtueel stembiljet uit te brengen.
Vóór de verkiezingsdag konden de Esten via internet stemmen; zij die dat niet hadden gedaan, konden op de traditionele wijze gaan stemmen. 3,4 % van de Esten hebben hun burgerplicht vervuld door via internet te stemmen. De gekozen procedure was eenvoudig en haalbaar voor elke Est die beschikte over een computer en een identiteitskaart met chip, die sinds 2002 aan de Estse burgers wordt uitgereikt.
Zodra men zich op de website bevindt, moet men eerst een code invoeren om zich te identificeren. Daarop selecteert de chip van de identiteitskaart de kandidaten van de kieskring van de kiezer. Het enige wat die nog moet doen, is zijn keuze bevestigen door een tweede code in te tikken, met name de code van zijn elektronische handtekening. Die wordt samen met de elektronische identiteitskaart verstrekt, en wordt al door de Esten gebruikt om alle officiële administratieve documenten online te ondertekenen.
Critici beweren dat kiezers die thuis of op hun werkplek stemmen, onder druk kunnen worden gezet. Om dat te voorkomen, staat de wet de kiezers toe hun stem op de verkiezingsdag te corrigeren, mochten zij zulks wensen.
Aanbeveling van het ministercomité van de Raad van Europa aan de lidstaten betreffende de juridische, operationele en technische normen voor elektronisch stemmen (aangenomen door het ministercomité op 30 september 2004, op zijn 898e vergadering).
Die aanbeveling bepaalt met name dat :
— de lidstaten, gelet op het toenemende gebruik in het dagelijks leven van de nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, met die ontwikkeling rekening moeten houden in hun democratische procedures;
— bepaalde lidstaten reeds gebruik maken van het elektronisch stemmen of dit voorstellen, meer bepaald om de deelname aan de verkiezingen en referenda van alle stemgerechtigden te vergemakkelijken, vooral van burgers die in het buitenland wonen of verblijven;
— de verkiezingen moeten worden aangepast aan de ontwikkeling van de samenleving en aan het toenemende gebruik van de nieuwe technologieën voor communicatie en deelname aan het maatschappelijk leven, teneinde de democratie te bevorderen;
— bij het elektronisch stemmen alle beginselen inzake democratische verkiezingen en referenda in acht moeten worden genomen; het elektronisch stemmen moet even betrouwbaar en veilig zijn als democratische verkiezingen en referenda waarbij geen beroep wordt gedaan op elektronische middelen.
Technische aspecten
De technologie, gebaseerd op standaardprotocollen die ruimschoots beschikbaar zijn op de markt, kan het democratische verloop van de stembusgang waarborgen :
— de geldigheid van de stembusgang, op het stuk van veiligheid, vertrouwelijkheid en controle van de doorgestuurde gegevens;
— het beginsel « een man = een stem », dat inhoudt dat de kiezer wel degelijk uniek is en wel degelijk diegene is die hij beweert te zijn (zie de Europese richtlijn betreffende een gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen en de wetgeving van verscheidene Europese landen);
— het geheim van de stemming (zie de aanbeveling van het ministercomité);
— de mogelijkheid de stemming te controleren en te verifiëren, bijvoorbeeld om na te gaan of het aantal uitgebrachte stemmen en het aantal kiezers gelijk zijn en of de stemmen niet gewijzigd werden.
Artikel 2
We wensen een bijkomende keuzemogelijkheid te bieden aan de Belgen die in het buitenland wonen om te stemmen bij de parlementsverkiezingen. Het gaat om het invoeren van het stemmen via internet.
Een Belg die in het buitenland woont, maar zich op het tijdstip van de verkiezingen in België bevindt, kan op een plaats naar keuze aanloggen om te stemmen. Een Belg die in het buitenland woont kan dat doen van thuis uit, of op de diplomatieke of consulaire post.
Artikel 3
We laten de Koning vrij beslissen over de praktische organisatie van deze stemwijze. Hij dient evenwel rekening te houden met de aanbeveling van de Raad van Europa.
Het is belangrijk te bepalen wie de kiezers moet oproepen en binnen welke termijn dat moet gebeuren, voor alle verkiezingen en niet alleen bij vervroegde verkiezingen.
Met « vereiste middelen en informatie » bedoelen wij wat, in het raam van de op dat tijdstip gekozen technologie, de mogelijkheid biedt op een beveiligde wijze te stemmen (elektronische identiteitskaart zoals ze gebruikt werd bij de verkiezingen in Estland, codes enzovoort). Sommige van die middelen, zoals de elektronische identiteitskaart, kunnen voor verscheidene verkiezingen worden hergebruikt. Aangezien de technologie kan veranderen, vermelden we geen specifieke technologie; het komt de Koning toe dit nader te bepalen.
Het speciale bureau dat is belast met de organisatie van de verkiezingen van de Belgen die in het buitenland wonen, wordt geregeld in afdeling 3 van hoofdstuk II van titel IVbis van het Kieswetboek « De persoonlijke stemming in de diplomatieke of consulaire beroepsposten ».
De Belg die in het buitenland woont kan, indien hij dat wenst, bij hem thuis of in een stembureau in het buitenland stemmen. In paragraaf 3 van die afdeling staat hoe dat stembureau is samengesteld.
| François BELLOT. Alain COURTOIS. Armand DE DECKER. Gérard DEPREZ. Richard MILLER. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet.
Art. 2
Artikel 180, derde lid, van het Kieswetboek, hersteld bij de wet van 7 maart 2002, wordt aangevuld met de woorden « ofwel via internet ».
Art. 3
Titel IVbis, hoofdstuk II, van hetzelfde Wetboek, wordt aangevuld met een afdeling 6, bestaande uit een artikel 180octies, luidende :
« Afdeling 6 : De stemming via internet
Art. 180octies. — § 1. De Koning bepaalt de nadere regels voor de stemming via internet, die ervoor moeten zorgen dat de betrouwbaarheid en de veiligheid ervan gegarandeerd zijn.
De versleutelde stemmen moeten uiterlijk op het tijdstip van sluiting van de stembureaus op het grondgebied van het Koninkrijk de Federale Overheidsdienst (FOD) Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking bereiken.
Met de versleutelde stemmen die de voornoemde FOD bereiken na het tijdstip bepaald in het vorige lid, wordt geen rekening gehouden.
§ 2. De voornoemde FOD wordt ermee belast elke kiezer die aan de criteria van artikel 180, eerste lid, voldoet, minstens tien dagen voor de dag van de verkiezing op te roepen en hem de vereiste middelen en informatie te verstrekken om te stemmen.
§ 3. De bepalingen van afdeling 3 zijn van toepassing.
§ 4. De Koning stelt de lijst op van de diplomatieke of consulaire beroepsposten waarin overeenkomstig artikel 90 één of meer stembureaus worden gevormd. ».
Art. 4
Deze bepalingen treden in werking op een door de Koning te bepalen datum, die evenwel niet na de datum van de volgende verkiezingen mag vallen.
21 september 2010.
| François BELLOT. Alain COURTOIS. Armand DE DECKER. Gérard DEPREZ. Richard MILLER. |