III. 1893 tot 1918: Sommigen zijn meer gelijk dan anderen: Het algemeen meervoudig mannenstemrecht en de invoering van de stemplicht

  1. Inleiding
  2. De kies- en verkiesbaarheids­voorwaarden in 1893
  3. Waarom algemeen meervoudig mannenstemrecht?
  4. De invoering van de stemplicht
  5. De invoering van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging
  6. De Senaat wordt (een klein beetje) democratischer
  7. De overgang naar het algemeen enkelvoudig mannenstemrecht

Dit hoofdstuk in pdf Start

De overgang naar het algemeen enkelvoudig mannenstemrecht

De invoering van het algemeen meervoudig mannenstemrecht volstaat niet voor de arbeidersbeweging. Door het meervoudig systeem blijft de dominantie van de burgerij immers grotendeels bestaan. Het streven naar het algemeen enkelvoudig stemrecht gaat dus gewoon door. [ 29 ] HOOGHE, M., "Kiesrecht en democratisering in België, 1831-1998. De nieuwe tekst van artikel 8 G.W. in historisch perspectief", in T.B.P., 1999/9, p.591.

Er zijn stakingen en betogingen voor het algemeen enkelvoudig stemrecht die in enkele gevallen leiden tot bloedige incidenten. In Houdeng-Aimeries en in Brussel vallen respectievelijk twee en drie doden, op 18 april 1902 worden in Leuven zes betogers door de garde civique neergeschoten. [ 30 ] LUYKX, Th. en PLATEL, M., Politieke geschiedenis van België, 1985, Antwerpen, Kluwer, deel 1, p.232.

Stadsarchief Leuven, De Volkswil, 12 april 1902
Oproep tot een manifestatie voor algemeen stemrecht te Leuven. Na de betoging zullen zes doden vallen

Affiche Stadsarchief Leuven

Stadsarchief Leuven
Socialistische affiche waarin opgeroepen wordt tot kalmte nadat op 18 april 1902, op de betoging te Leuven voor het algemeen stemrecht, zes mannen werden doodgeschoten

Stadsarchief Leuven, De Demokraat, 20 april 1902
In deze katholieke krant staat op 20 april 1902 dat de grondwetsherziening de dag ervoor werd verworpen. Dat betekent dat het algemeen stemrecht nog niet wordt ingevoerd.
Volgens de krant werd het resultaat van de stemming "met uiterst genoegen door alle vredelievende burgers vernomen. Doch de omwentelaars, die geknakt liggen voor de koene houding van het Gouvernement, de socialisten en hun liberale bondgenooten, die het land in rep en roer willen stellen, zijn uit woede opgesprongen: zij hebben den vloek der natie op hun hoofd vergroot, zij hebben opnieuw hunnen handen gedoopt in het bloed."

Stadsarchief Leuven, Le Peuple, 20 april 1902

De socialistische krant Le Peuple van dezelfde dag heeft het over de begrafenis van de neergeschoten betogers te Leuven.

Op dezelfde pagina richt Le Peuple zich tot de "vrouwen van het volk" en somt de vele voordelen van het algemeen stemrecht op.

"Staken betekent ellende in huis, kindergehuil om u heen, sombere wanhoop thuis!

Wel, ondanks dit lijden en deze kwellingen, smeken wij u om uw echtgenoten, broers en zonen te steunen in hun laatste poging!
[...] Het algemeen stemrecht zal u de liefde van uw mannen teruggeven, door hen niet langer te gijzelen in de fabriek of de mijn, gedurende uren die hun kracht te boven gaan en die voor de arbeiders te lang de gemoedelijke intimiteit van de huiselijke kring hebben verbroken.[...]"

(Stadsarchief Leuven, Le Peuple, 20 april 1902)

Stadsarchief Leuven, Le Peuple, 20 april 1902
 

Ook na de verkiezingen van 1912 zijn er stakingen voor de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht, waarbij nogmaals doden vallen. Op 14 april 1913 nemen 350.000 arbeiders deel aan een algemene staking die gelukkig vreedzamer verloopt. De druk wordt groot en de geesten rijpen, in alle partijen. [ 31 ] LUYKX, Th. en PLATEL, M., Politieke geschiedenis van België, 1985, Antwerpen, Kluwer, deel 1, p.248/249.

KADOC-KU Leuven, La Bataille, 2 mei 1912

® KADOC-KU Leuven, La Bataille, 2 mei 1912
Prent tegen het behoud van het algemeen meervoudig stemrecht: "Waarom behouden de katholieken het kiessysteem, dat 3 stemmen geeft aan de enen en 1 stem aan de anderen? De kiezers, voorstanders van het algemeen stemrecht, hebben als plicht om op 2 juni voor de socialisten te stemmen."

KADOC-KU Leuven, Le Patriote Illustré, 8 juni 1913

® KADOC-KU Leuven, Le Patriote Illustré, 8 juni 1913
Spotprent tegen het algemeen stemrecht: "De besmetting – na de mannen, de vrouwen; na de vrouwen, de kinderen, het stond in de sterren geschreven"

 

Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, [ 32 ] STENGERS, J., « Histoire de la législation électorale en Belgique », in Revue belge de philologie et d'histoire, tome 82, fasc. 1-2, 2004. Belgique-Europe-Afrique. Deux siècles d'histoire contemporaine. Méthode et réflexions. Recueil d'articles de Jean Stengers. p.254. kan het algemeen enkelvoudig mannenstemrecht echter niet gerealiseerd worden. Onmiddellijk na de wapenstilstand van 11 november 1918 is het duidelijk dat het meervoudig mannenstemrecht niet houdbaar is. Katholieken, liberalen en socialisten bereiken een akkoord om het algemeen enkelvoudig mannenstemrecht zo snel mogelijk in te voeren. Op 9 mei 1919 wordt deze nieuwe wet afgekondigd. [ 33 ] HOOGHE, M., "Kiesrecht en democratisering in België, 1831-1998. De nieuwe tekst van artikel 8 G.W. in historisch perspectief", in T.B.P., 1999/9, p.592.

Noten

  1. HOOGHE, M., "Kiesrecht en democratisering in België, 1831-1998. De nieuwe tekst van artikel 8 G.W. in historisch perspectief", in T.B.P., 1999/9, p.591. [ terug ]
  2. LUYKX, Th. en PLATEL, M., Politieke geschiedenis van België, 1985, Antwerpen, Kluwer, deel 1, p.232. [ terug ]
  3. LUYKX, Th. en PLATEL, M., Politieke geschiedenis van België, 1985, Antwerpen, Kluwer, deel 1, p.248/249. [ terug ]
  4. STENGERS, J., « Histoire de la législation électorale en Belgique », in Revue belge de philologie et d'histoire, tome 82, fasc. 1-2, 2004. Belgique-Europe-Afrique. Deux siècles d'histoire contemporaine. Méthode et réflexions. Recueil d'articles de Jean Stengers. p.254. [ terug ]
  5. HOOGHE, M., "Kiesrecht en democratisering in België, 1831-1998. De nieuwe tekst van artikel 8 G.W. in historisch perspectief", in T.B.P., 1999/9, p.592. [ terug ]