Belgische Senaat

ZITTING 2011-2012

10 JANUARI 2012

Voorstel van resolutie tot het uiten van protest tegen de aanduiding door de Wereldgezondheidsorganisatie van Taiwan als provincie van de Volksrepubliek China

(Ingediend door de heer Filip Dewinter c.s.)

TOELICHTING

Als gevolg van zijn uitstoting uit de Verenigde Naties ingevolge resolutie 2758 van de algemene Vergadering van de Verenigde Naties van 25 oktober 1971, hield de Republiek China (Taiwan) in 1972 eveneens op lid te zijn van de Wereldgezondheidsorganisatie. Sindsdien heeft het eerst gestreefd naar een wederopname als lid van de Wereldgezondheidsorganisatie en vervolgens naar een waarnemersstatus in deze organisatie. In 2009 verwierf Taiwan uiteindelijk de status van waarnemer bij de Wereldgezondheidsorganisatie. Onlangs zag de Taiwanese minister van Buitenlandse Zaken Shen Ssu-tsun zich evenwel genoodzaakt klacht in te dienen bij de Wereldgezondheidsorganisatie, omdat deze in documenten Taiwan ten onrechte blijft aanduiden als een provincie van de op het vasteland gevestigde Volksrepubliek China. Dit voorstel van resolutie roept de federale regering op om zich achter het protest te scharen tegen de aanduiding van Taiwan als een onderdeel van de Volksrepubliek China.

De claim van de communistische Volksrepubliek China op Taiwan, dat als een afvallige provincie wordt beschouwd, is volkenrechtelijk onhoudbaar. De Volksrepubliek China, die in 1949 ontstond als gevolg van de overwinning van de Chinese communisten op de nationalistische Kwomintang en op het vasteland de Republiek China opvolgde, heeft immers nooit effectief staatsgezag over enig deel van Taiwan uitgeoefend. De nationalisten vluchtten na hun nederlaag in de Chinese burgeroorlog naar Taiwan en richtten er een regering in ballingschap op onder leiding van Tsjang Kai-Sjek. Zij bleven de heerschappij opeisen over volledig China en bezetten tot 1971 ook de permanente zetel van China in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Als gevolg van het verlies van het VN-lidmaatschap gingen steeds meer staten over tot de erkenning van de Volksrepubliek China en verbraken zij hun diplomatieke betrekkingen met de Republiek China. De Volksrepubliek China onderhoudt immers uitsluitend bilaterale betrekkingen met staten die haar Één-China-politiek officieel erkennen. Op heden onderhouden nog slechts drieëntwintig Staten diplomatieke relaties met de Republiek China. Al die tijd is de Republiek China echter als een onafhankelijke staat blijven voortbestaan, zij het dat zijn gezag zich sinds 1949 slechts uitstrekt tot Taiwan. In de jaren 1990 liet zij haar formele aanspraak op het vasteland uiteindelijk varen en omarmde zij feitelijk een Twee-China-politiek naar analogie van de verhouding tussen de Bondsrepubliek Duitsland en de DDR, twee soevereine staten die samen het ene Duitsland vormden.

Taiwan — in de zin van de entiteit die de soevereiniteit uitoefent over Taiwan en zich formeel nog steeds de Republiek China noemt — voldoet aan alle criteria die het volkenrecht hanteert om van een soevereine staat te kunnen spreken. Artikel 1 van de Conventie van Montevideo (Convention on Rights and Duties of States) van 26 december 1933, dat op dit gebied wordt beschouwd als een codificatie van internationaal gewoonterecht, luidt als volgt :

« Article 1

The state as a person of international law should possess the following qualifications :

a) a permanent population;

b) a defined territory;

c) government; and

d) capacity to enter into relations with the other states. »

Taiwan heeft een afgebakend staatsgebied, dat behalve het hoofdeiland Taiwan de eilandengroepen Penghu (Pescadores) en Kinmen (Quemoy) omvat, alsook een aantal kleinere eilandjes voor de kust van het Chinese vasteland.

Taiwan heeft eveneens een permanente bevolking met een eigen identiteit, die versterkt wordt door de bedreigingen vanwege de communistische Volksrepubliek China en door het feit dat er reeds decennia sprake is van een feitelijke scheiding. In dat verband kan er nog op worden gewezen dat Taiwan in de vijftig jaar voordat de troepen van de Republiek China op 25 oktober 1945 met de steun van de geallieerden Taiwan in bezit namen, een Japanse kolonie was. Na de Eerste Chinees-Japanse Oorlog sloten China en Japan het verdrag van Shimonoseki van 17 april 1895, waarbij China ten voordele van Japan « voor altijd » afstand deed van onder meer Taiwan (toen nog Formosa genoemd) en de Pescadores. Slechts ten tijde van de Qing-dynastie was er gedurende de korte periode tussen 1884 en 1895 sprake van een min of meer hechte binding tussen Taiwan en het Chinese vasteland.

Verder lijdt het geen twijfel dat Taiwan een effectieve regering heeft die het staatsgezag uitoefent over het grondgebied en de bevolking van Taiwan, met uitsluiting van de communistische regering van de Volksrepubliek China. Taiwan is in staat zelf zijn binnenlandse organisatie, het gedrag van zijn onderdanen en zijn binnen- en buitenlandse politiek te regelen en beschikt derhalve over volledig zelfbestuur.

Ten slotte is Taiwan bekwaam om betrekkingen aan te gaan met andere Staten. Taiwan onderhoudt volwaardige diplomatieke betrekkingen met drieëntwintig Staten en officieuze betrekkingen met tal van andere Staten, die inhoudelijk neerkomen op diplomatieke betrekkingen, maar door de betrokken Staten slechts zo niet mogen genoemd worden om China niet voor het hoofd te stoten. Aan het feit dat Taiwan (preciezer : de Republiek China) thans slechts door drieëntwintig Staten wordt erkend, komt geen doorslaggevende betekenis toe. Waar het om gaat, is dat Taiwan de organisatorische capaciteiten bezit om met andere Staten contacten van diplomatieke aard te onderhouden en in staat is zijn internationale verplichtingen na te komen. Eventuele overeenkomsten met andere Staten kan het op grond van zijn overheidsgezag op zijn grondgebied omzetten.

Volgens de heersende rechtsopvatting komt aan de erkenning door derde Staten geen constitutieve werking voor de statelijkheid toe. Wanneer een entiteit aan de Montevideo-criteria voldoet, is zij een Staat met alle bijhorende volkenrechtelijke rechten en plichten, ongeacht of en door hoeveel andere Staten deze Staat wordt erkend. Het zijn immers niet de andere Staten die beslissen of een Staat ontstaat dan wel reeds bestaat. De vaststelling of men te maken heeft met een Staat, dient integendeel uitsluitend te gebeuren aan de hand van de objectieve criteria die het volkenrecht daaraan stelt. De erkenning van de ene Staat door de andere houdt niet meer in dan dat die andere staat daarmee te kennen geeft dat hij de nieuw erkende Staat als lid van het internationale statensysteem aanvaardt en bereid is alle gevolgen van die erkenning te accepteren. De zogenaamde declaratieve opvatting over erkenning wordt bevestigd door de eerste volzin van artikel 3 van de reeds vermelde Conventie van Montevideo : « The political existence of the state is independent of recognition by the other States. »

Volgens artikel 3 van de Constitutie van de Wereldgezondheidsorganisatie staat het lidmaatschap van de Wereldgezondheidsorganisatie open voor alle Staten. Gelet op de in artikel 1 van dezelfde Constitutie geformuleerde doelstelling van de Wereldgezondheidsorganisatie, namelijk de verwezenlijking door alle volkeren van een zo hoog mogelijk niveau van gezondheid, en op de belangrijke taken die deze organisatie verricht voor de bevordering van de gezondheid van de wereldbevolking, moet de huidige waarnemersstatus van Taiwan de opstap vormen voor een volwaardig lidmaatschap van de Wereldgezondheidsorganisatie. De degradatie van Taiwan tot een provincie van de Volksrepubliek China is volstrekt onaanvaardbaar en niet in overeenstemming met de huidige volkenrechtelijke status van Taiwan als soevereine Staat.

VOORSTEL VAN RESOLUTIE

De Senaat,

A. overwegende dat Taiwan (Republiek China) een afgebakend staatsgebied, een permanente bevolking en een effectieve regering heeft, die in staat is betrekkingen aan te gaan met andere Staten;

B. overwegende dat derhalve Taiwan voldoet aan alle criteria die het volkenrecht stelt aan het bestaan van een Staat;

C. overwegende dat de in 1949 opgerichte communistische Volksrepubliek China nooit effectief staatsgezag heeft uitgeoefend over enig deel van Taiwan;

D. overwegende dat Taiwan thans de status van waarnemer heeft in de Wereldgezondheidsorganisatie;

E. overwegende dat het lidmaatschap van de Wereldgezondheidsorganisatie krachtens artikel 3 van haar Constitutie openstaat voor alle Staten;

F. overwegende dat derhalve de huidige waarnemersstatus van Taiwan slechts de opstap kan vormen voor een volwaardig lidmaatschap van de Wereldgezondheidsorganisatie;

G. gelet op de in artikel 1 van de Constitutie geformuleerde doelstelling van de Wereldgezondheidsorganisatie, namelijk de verwezenlijking door alle volkeren van een zo hoog mogelijk niveau van gezondheid;

H. gelet op de belangrijke taken die aan de Wereldgezondheidsorganisatie zijn toevertrouwd op het gebied van de bevordering van de gezondheid van de wereldbevolking;

I. gelet op het belang van een goede gezondheid voor elke wereldburger en de noodzaak van optimale en universele informatie over gezondheidskwesties om strategieën te ontwikkelen tot verbetering van de volksgezondheid;

J. overwegende dat de aanduiding van Taiwan, in documenten van de Wereldgezondheidsorganisatie, als een provincie van de Volksrepubliek China vernederend is voor Taiwan en bovendien niet in overeenstemming is met de status van Taiwan als soevereine Staat;

K. gelet op het protest van de Taiwanese minister van Buitenlandse Zaken Shen Ssu-tsun tegen het beschouwen van Taiwan als een onderdeel van de Volksrepubliek China,

Vraagt de regering :

1. met klem te protesteren tegen de aanduiding van Taiwan als een provincie van de Volksrepubliek China in documenten van de Wereldgezondheidsorganisatie;

2. de pogingen van Taiwan om als volwaardig lid toe te treden tot de Wereldgezondheidsorganisatie te ondersteunen.

3 januari 2012.