3-845/1 | 3-845/1 |
22 SEPTEMBER 2004
Telewerk is in de jaren tachtig ontstaan en ontwikkelde zich aanvankelijk in een ongunstige omgeving. De hoge kostprijs van de informatietechnologieën, de vereiste de gegevens te beschermen en de veranderingen in de arbeidsorganisatie waren de belangrijkste redenen waarom telewerk tijdelijk een mislukking was.
De context van de jaren negentig heeft die trend omgekeerd, want toen waren eindelijk de voorwaarden voor zijn huidige ontwikkeling vervuld. Sinds 1994 stijgt het aantal telewerkers jaarlijks en gaan steeds meer werkgevers en werknemers hun standpunt over dat onderwerp herzien. Het komt erop aan zich aan te passen aan de nieuwe situatie op de arbeidsmarkt en in de productiewijzen, waarbij telewerk een fundamenteel gegeven wordt in de informatie-maatschappij.
Het komt er ook op aan tegemoet te komen aan de verzuchtingen van de werknemers, van wie er een aantal althans voordeel in zien thuis te werken of verplaatsingen te verminderen, om hun arbeidstijd anders te ordenen, om hun werk beter met hun privé-leven te combineren, voor meer comfort en betere arbeidsomstandigheden, of nog om de arbeidsvoorwaarden aan te passen aan een motorische handicap.
Het komt er ten slotte op aan van de technologische ontwikkelingen op het gebied van informatie en communicatie te profiteren om de verplaatsingen tussen woon- en werkplaats te verminderen en op die manier een concrete bijdrage te leveren om het mobiliteitsprobleem en de vervuiling die eruit voortvloeien op te lossen.
De vraag die de meeste waarnemers steeds weer stellen is wat er ontbrak en wat er misschien nog steeds ontbreekt opdat telewerk werkelijk tot het dagelijks leven gaat behoren van de werknemers die dat verlangen. Enerzijds is er het probleem van het verspreiden van de kennis inzake techniek en informatica. Anderzijds moet men de werknemers alle waarborgen kunnen bieden inzake hun sociale rechten en hun statuut. Dat betekent dat men het recht van de werknemers moet aanpassen aan de ontwikkeling van een arbeidsmiddel en -methode, zonder het af te zwakken.
Het is de doelstelling van dit wetsvoorstel aan te sluiten bij de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten en de verworven rechten van die wet aan te passen aan de situatie van het telewerk, door inspiratie te putten uit het kaderakkoord tussen de Europese sociale partners, dat in juli 2002 ondertekend werd. Onderstaande artikelen zullen het mogelijk maken de toestand van de diverse vormen van telewerk op te helderen of het nu thuis dan wel in een telecentrum wordt verricht. Dankzij dit alles moeten de werknemers beter worden beschermd en mag er geen onzekerheid meer bestaan in de relatie werknemer-werkgever.
We proberen geen « tabula rasa » te maken met de bestaande wetgeving, maar wel de verworvenheden van het verleden te gebruiken en de struikelstenen ervan te vermijden.
Er bestaat in België nog geen aangepaste wetgeving voor telewerk. Het kaderakkoord tussen de sociale partners op Europees niveau kan voor opheldering zorgen. De definitie waarop dat kaderakkoord rust, is de volgende : « On entend par télétravail toute forme d'organisation et/ou de réalisation du travail, utilisant les technologies de l'information, dans le cadre d'un contrat ou d'une relation d'emploi, dans laquelle un travail qui aurait également pu être réalisé dans les locaux de l'employeur, est effectué hors de ces locaux, de façon régulière ». Men verwijst duidelijk naar de werkplaats die niet het bedrijf zelf is, maar een andere plaats, die een telecenter kan zijn (een gedecentraliseerde zetel van de onderneming) of de woonplaats van de werknemer.
In België bestaan alleen de artikelen die bij de wet van 6 december 1996 (Belgisch Staatsblad van 24 december 1996) zijn ingevoegd in de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten en die de overeenkomst voor tewerkstelling van huisarbeiders regelt. De wet geldt voor bedienden en arbeiders, ook bij deeltijds telewerk. Hij verplicht de werkgever te zorgen voor de nodige hulp, hulpmiddelen en materialen. Het contract moet de voorwaarden inzake de vergoeding van de kosten, inzake de arbeidsplaats en -tijd, alsook de beschrijving van de arbeid schriftelijk vastleggen. Bepaalde punten zijn evenwel niet gedetailleerd in de wet geregeld. Dat geldt bijvoorbeeld voor de aard van de hulpmiddelen die de werkgever de werknemers ter beschikking moet stellen.
Het ontbreekt echter aan wettelijke bepalingen om deze manier van werken te regelen en vooral aan een geheel van beschermende regels. Onze bedoeling is een echte beveiliging tot stand te brengen, om elk misbruik te voorkomen. Reeds lang is vooropgesteld dat telewerk een vrijwillige en omkeerbare keuze moet zijn. Die vrijwillige keuze van de werknemer om van werkwijze te veranderen wordt meestal gemaakt omdat men meer levenscomfort wenst en dus een betere productiviteit. Niettemin blijft er een waas hangen rond de wettelijke aspecten van telewerk. Het is wenselijk daar een oplossing voor te bieden om die manier van werken op harmonieuze wijze in onze informatiemaatschappij in te schakelen.
In het regeerakkoord van 10 juli 2003 drukt de regering zich als volgt uit : « Het tele- en thuiswerk zal worden gestimuleerd via het aanmoedigen van breedbandaansluitingen, en een aangepast wettelijk en juridisch statuut voor deze werknemers, met respect voor de rechten van de werknemers. ». We moeten inderdaad met het recht van de werknemers begaan zijn, aangezien telewerk aan de verlangens van de werknemers kan tegemoet komen door hun stress te verminderen en hun autonomie op te voeren. Telewerk zal ook voordelig zijn voor de ondernemingen, aangezien het hun behoeften kan bevredigen indien het in optimale omstandigheden wordt toegepast.
Tevens moet worden gewezen op een belangrijk punt van die doorbraak in de wetgeving : ze zal ongetwijfeld de sociaal-economische integratie van personen met een handicap en met een beperkte mobiliteit vergemakkelijken. Een aantal architecturale hinderpalen die de toegang bemoeilijken tot alle overheids- of privé-instellingen en een flagrant gebrek aan enthousiasme vanwege de werkgevers beletten de harmonieuze integratie van die werknemers in de arbeidsmarkt. Tevens blijkt uit statistieken dat personen met een handicap als eersten ontslagen worden in een periode van herstructurering.
Ons besluit is dat de mogelijkheid dat die organisatiewijze van de arbeid zich in een omgeving met mobiliteitsproblemen ontwikkelt, een bijdrage kan zijn tot de vermindering van de moeilijkheden rond mobiliteit en tot de beperking van de CO2-emissie in de atmosfeer.
Europese invloeden
De Europese Raad van Lissabon van 23 en 24 maart 2000 had reeds de grondslag gelegd voor een kenniseconomie en voor een Europese Unie die opnieuw aanknoopt bij de volledige tewerkstelling. Die zogenaamde strategie van Lissabon spitste zich onder andere toe op de informatiemaatschappij en op het breedbandinternet, een vereiste voor telewerk. Analisten verwachten tegen 2010 in Europa 17 miljoen telewerkers, terwijl er nu ongeveer 10 miljoen zijn.
Op 16 juli 2002 werd een kaderakkoord over telewerk ondertekend tussen de Europese sociale partners. Dat akkoord sluit aan bij de Europese werkgelegenheidsstrategie en de Europese Raad van Lissabon heeft de sociale partners uitgenodigd om over akkoorden te onderhandelen om de arbeidsorganisatie te modemiseren, rekening houdend met de behoeften inzake flexibiliteit en productiviteit, maar ook en volgens ons vooral met de vraag naar werkzekerheid. Naar aanleiding van dat kaderakkoord vragen de sociale partners, opdat de intentie concreet vorm krijgt, dat die bepalingen in de diverse interne rechtsorden worden omgezet binnen drie jaar na ondertekening ervan (dus tegen juli 2005). Dat maakt harmonisering mogelijk en vooral de vorming van een algemeen kader op Europees niveau. De aanpak die wij via dit wetsvoorstel voorstellen, past dus in de geest van die Europese Raad.
Artikel 2
De opheldering van de begrippen en het vastleggen van de definities van telewerk, telecentra, mobiel telewerk, telewerkers, of ze nu permanent, deeltijds, of occasioneel telewerken, verhelpt het gebrek aan duidelijkheid dat niet werd opgevangen door de wet van 24 december 1996 betreffende de huisarbeiders. Dat zal misverstanden tussen werkgevers en werknemers voorkomen, maar zal ook meer duidelijkheid scheppen indien die termen in een vacature opduiken.
De percentages die in bepaalde definities worden gebruikt zijn de weerspiegeling van de verhoudingen inzake telewerk die het gebruikelijkst zijn op de arbeidsmarkt.
Artikel 3
Dat artikel vermeldt de soorten telewerk, die niet alle voltijds zijn. We hebben het nuttig geacht te vermelden wanneer de bepalingen van die wet van toepassing zullen zijn.
Artikel 4
Hier wordt beklemtoond dat de keuze voor telewerk vrijwillig gebeurt. Telewerk mag de werknemer in geen geval worden opgelegd.
De overgang naar telewerk mag de arbeidsvoorwaarden noch de financiële voorwaarden van de werknemer aantasten. Die manier van arbeiden mag niet worden ondermijnd, men mag de eventuele werknemers niet afschrikken; men dient wel de arbeidsvoorwaarden van de telewerkers te verbeteren.
Artikel 5
Telewerk is een andere manier van werken, die de werknemers die voor die formule kiezen de mogelijkheid moet bieden hun rechten te doen gelden alsof ze zich dagelijks naar hun bedrijf begaven. Die rechten hebben met de arbeidsorganisatie te maken en met de collectieve overeenkomsten.
Indien er zich binnen de onderneming carrièrekansen aandienen voor de bedienden, mogen de voorwaarden de werknemers die voor telewerk hebben gekozen niet uitsluiten. Ze moeten op gelijke voet met de andere bedienden worden behandeld. Tevens moeten ook de werknemers die voor de telewerkformule hebben gekozen, wanneer er opleidingen worden gegeven in de lokalen van de onderneming, daaraan kunnen deelnemen, opdat ze dezelfde kansen krijgen als de werknemers die werkzaam zijn in de bedrijfsvestiging.
Artikel 7
De verplichtingen van de werkgever op het gebied van de informatica, wat de ter beschikking gestelde software en de internettoegang betreft, moeten duidelijk worden bepaald, opdat de werknemer die voor telewerk heeft gekozen zich bewust is van de risico's die hij neemt indien hij buiten de wet handelt.
Men dient te voorkomen dat de werkgever op overdreven wijze verantwoordelijk wordt gesteld voor handelingen van de telewerker, aangezien de werkgever niet permanent kan toezien op de handelingen van de werknemer.
Artikel 8
De keuze voor telewerk en de geografische verwijdering die daaruit voortvloeit, belet niet dat de telewerker wenst in de onderneming door te groeien en dat die wens concreet kan worden gerealiseerd.
De opleiding die de werknemers volgen die voor de telewerkformule hebben gekozen, is ook toegankelijk voor de andere werknemers, zodat er geen discriminatie onder de werknemers is.
Artikelen 9 en 10
In geen geval mag de werkgever beletten dat de werknemers die voor telewerk hebben gekozen, hun collectieve rechten genieten en dat ze ze bij een geschil doen gelden bij hun vakbondscel. Werknemers die voor de telewerkformule kiezen moeten de mogelijkheid hebben contact te nemen met de vakbonden van de onderneming, indien die er zijn. Ook de sociale verkiezingen moeten tot die rechten behoren.
Artikel 11
Dit is een verwijzing naar de passieve bekendmaking binnen de onderneming door het aanplakken van berichten. Die berichten moeten voor alle werknemers goed zichtbaar zijn, zodat de informatieverstrekking en de kansen om van werkwijze te veranderen maximaal zijn.
Artikel 12, 3º
De meeste telewerksituaties veroorzaken kosten die niet altijd gemakkelijk te declareren zijn. Dit artikel legt uit hoe de werknemers die voor telewerk hebben gekozen, tewerk moeten gaan. We hebben bepaald dat er bewijsstukken nodig zijn voor de kostennota's, maar ook dat die kosten essentieel en rechtstreeks met het telewerk verband moeten houden, om te voorkomen dat voor elke factuur (betreffende de woonplaats) een kostennota wordt gemaakt die aan de werkgever wordt overhandigd. Sommigen zouden hun werkgever al hun verwarmingskosten doen betalen. Wat dat betreft moeten de zaken absoluut duidelijk worden gesteld.
Artikel 13
De werkgever die verplichtingen heeft ten opzichte van zijn werknemers die aanwezig zijn in de lokalen van de onderneming, waardoor de gezondheid van de werknemers wordt beschermd, moet die verplichtingen ook naleven ten opzichte van de werknemers die voor telewerk hebben gekozen.
We vermelden het isolement om de werknemer die voor de telewerkformule heeft gekozen, de mogelijkheid te bieden zich naar de onderneming te begeven om te voorkomen dat er eventueel eentonigheid ontstaat na de keuze voor het telewerk.
| Jean CORNIL. Sfia BOUARFA. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
Art. 2
Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder :
1º telewerk : manier waarop arbeid wordt georganiseerd en/of uitgevoerd, waarbij gebruik wordt gemaakt van de informatietechnologieën, in het raam van een arbeidsovereenkomst voor bedienden of werklieden zoals geregeld door de wet van 7 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, waardoor werk dat ook in de lokalen van de werkgever had kunnen worden uitgevoerd, op regelmatige wijze buiten die lokalen wordt verricht;
2º permanent telewerk : telewerk dat minstens 90 % van de arbeidstijd beslaat;
3º deeltijds telewerk : telewerk dat 20 à 90 % van de arbeidstijd beslaat;
4º occasioneel telewerk : telewerk dat uitsluitend naast het werk op kantoor wordt verricht en dat minder dan 20 % van de arbeidstijd vertegenwoordigt;
5º mobiel telewerk : dat het telewerk naargelang van het tijdstip gebeurt op verschillende plaatsen door middel van informatie- en communicatietechnologieën;
6º telecentra : satellietkantoren van de onderneming of van een groep ondernemingen, waar de werknemers hun arbeid verrichten door middel van telematicamaterieel waarmee ze hun resultaten kunnen overzenden. Het telecentrum brengt de werknemers dichter bij hun woonplaats.
Art. 3
Indien slechts een gedeelte van de arbeid thuis of in een telecentrum wordt verricht, gelden de bepalingen van deze wet voor de arbeid die thuis of op de door de werknemer gekozen plaats werd verricht of had moeten worden verricht.
Art. 4
Het telewerk zoals in artikel 2 gedefinieerd, is voor de betreffende werknemer vrijwillig.
Er bestaat een arbeidsovereenkomst voor tussen partijen, zoals bepaald door de wet van 3 juli 1978.
Het telewerk moet deel uitmaken van de oorspronkelijke beschrijving van de betrekking.
Indien het telewerk niet is opgenomen in de oorspronkelijke beschrijving van de betrekking en indien de werkgever telewerk aanbiedt, kan de werknemer dat aanbod accepteren of weigeren. Indien een werknemer de wens uit om voor telewerk te kiezen, kan de werkgever dat verzoek accepteren of weigeren.
Indien het telewerk niet is opgenomen in de oorspronkelijke beschrijving van de betrekking, is de beslissing om op telewerk over te schakelen omkeerbaar. De omkeerbaarheid impliceert de terugkeer naar arbeid in de lokalen van de werkgever op verzoek van de werknemer of op verzoek van de werkgever. De nadere regels worden vastgelegd in een individuele en/of collectieve overeenkomst.
Art. 5
De werknemer die kiest voor een telewerkformule geniet ten minste dezelfde rechten als die welke zijn toegekend aan alle andere werknemers van de onderneming.
Die rechten worden gewaarborgd door de wetgeving en door de geldende collectieve overeenkomsten.
De bijzondere aspecten van het telewerk kunnen worden geregeld in specifieke aanvullende collectieve of individuele akkoorden.
Art. 6
Wat de arbeidsorganisatie betreft, organiseert de werknemer die voor een telewerkformule kiest zich in overleg met zijn werkgever, zodat de bestaande wetgeving en collectieve overeenkomsten, alsook de arbeidsreglementen, in acht worden genomen.
Art. 7
De werknemer mag geen illegale gegevens via internet inzamelen of verspreiden.
Art. 8
De werknemer die voor een telewerkformule kiest, moet dezelfde toegang krijgen tot de opleidingen en de loopbaanmogelijkheden als alle andere werknemers die in de lokalen van de werkgever werken.
Bovendien krijgen die werknemers een aangepaste opleiding over de technische hulpmiddelen die hun ter beschikking worden gesteld en over de kenmerken van die vorm van arbeidsorganisatie.
Die opleiding kan ook toegankelijk zijn voor het overige personeel van de onderneming.
Art. 9
De werknemer die voor de telewerkformule kiest, heeft dezelfde collectieve rechten als de werknemers die werkzaam zijn in de lokalen van de onderneming.
Art. 10
Voor een werknemer die voor de telewerkformule kiest, gelden dezelfde deelnemings- en verkiesbaarheidsvoorwaarden bij de verkiezingen voor de organen die de werknemers vertegenwoordigen of die voorzien in een vertegenwoordiging van de werknemers.
De werknemer telt mee voor de berekening van de drempels die moeten worden bereikt voor de organen ter vertegenwoordiging van de werknemers, overeenkomstig de Europese en nationale wetgeving, de nationale collectieve overeenkomsten en praktijk. De vestiging waartoe de werknemer behoort voor de uitoefening van zijn collectieve rechten, wordt van bij de aanvang vermeld.
Art. 11
De werknemersvertegenwoordigers worden ingelicht en geraadpleegd over de invoering van het telewerk in de werking van de onderneming overeenkomstig de Europese en nationale normen, de collectieve overeenkomsten en de nationale praktijk.
Art. 12
De werkgever heeft de volgende verplichtingen ten opzichte van de werknemer die kiest voor een telewerkformule als bedoeld in artikel 2 :
1º hem de hulp, de hulpmiddelen en het materieel ter beschikking stellen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van het werk;
2º het loon betalen onder de voorwaarden, op het tijdstip en op de plaats die zijn overeengekomen;
3º de kosten dekken die rechtstreeks door dat werk worden veroorzaakt, vooral de kosten in verband met de communicatie;
4º de verantwoordelijkheid op zich nemen van de kosten veroorzaakt door het verlies of de beschadiging van de uitrusting en de data die door de telewerker worden gebruikt. Tevens dient hij aangepaste maatregelen te nemen, met name voor de aankoop van de software, om de bescherming te verzekeren van de data die door de werknemer voor beroepsdoeleinden worden gebruikt en verwerkt;
5º het privé-leven van de werknemer eerbiedigen en indien er een controlemiddel wordt geïnstalleerd, moet dat aan de doelstelling van de werkgever beantwoorden;
6º de werknemer informeren over elke beperking inzake het gebruik van de uitrusting en de informaticatools zoals internet en over de sancties indien dat verbod niet in acht wordt genomen.
Art. 13
De werkgever vergewist zich ervan dat er maatregelen worden genomen om het isolement van de werknemer van de andere werknemers van de onderneming te voorkomen. De werkgever moet de vereiste middelen aanwenden opdat de werknemer dezelfde informatie krijgt als alle andere werknemers. De werkgever moet er ook op toezien dat de werknemer, net als zijn collega's, zonder belemmering met de werknemersvertegenwoordigers kan communiceren.
Art. 14
Deze wet treedt in werking op de dag waarop zij in het Belgisch Staatsblad wordt bekendgemaakt.
1 april 2004.
| Jean CORNIL. Sfia BOUARFA. |