Heel wat rechten van burgers worden pas toegekend na een administratieve procedure waarbij het inkomen en/of het vermogen van de burgers wordt berekend en onderzocht. Dat betekent voor de burger heel wat administratieve beslommeringen en vaak brengt het ook heel wat emoties met zich: schaamte, schuld, onbegrip… Door rechten automatisch toe te kennen kunnen die administratieve procedures eenvoudiger en aangenamer worden voor de burger.

De federale regering engageert zich in het federale regeerakkoord 2011-2014 om, inzake de strijd tegen sociale uitsluiting en voor maatschappelijke integratie, "overal waar mogelijk de automatische opening van sociale rechten van het type "sociaal tarief" voor personen die aan de voorwaarden voldoen (onder meer energie, water, communicatie, NMBS) te versnellen. Zij zal de uitwisseling van informatie terzake aanmoedigen en voldoende communiceren over de sociale rechten toegekend aan de begunstigden." Staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Maatschappelijke integratie en Armoedebestrijding, Maggie De Block bevestigde dit engagement eveneens in haar Algemene Beleidsnota van 12 januari 2012.

Ook in het Federaal Plan Armoedebestrijding (FPA) lezen we dat de federale regering bereid is om de overheidsdiensten toegankelijker te maken voor de burgers: "De overheidsdiensten toegankelijk maken voor alle burgers houdt dus in dat de meest kwetsbare burgers worden geïdentificeerd en dat de rechten waarop ze aanspraak kunnen maken automatisch worden toegekend." Uit verschillende acties van het FPA blijkt dat die automatische toekenning van rechten op verschillende domeinen een plaats zal krijgen: een sociaal tarief voor energieleveringen (actie 32), efficiëntere informatieverwerving bij de werking van de DAVO (actie 50), snellere en eenvoudige toekenning van de verhoogde tegemoetkoming van ziekteverzekering (actie 78)…

De Vlaamse regering gelast alle Vlaamse ministers om hun betrokken administraties op te dragen om waar nodig voorstellen tot aanpassing uit te werken om de automatische toekenning van rechten op hun respectieve beleidsdomein te verwezenlijken. Via deze maatregel wordt verzekerd dat elk departement toegankelijk is voor alle burgers en dat de rechten automatisch worden toegekend aan elke burger die er recht op heeft. Er wordt met andere woorden voor een integrale aanpak geopteerd. Binnen de federale regering is een dergelijke maatregel echter nog niet terug te vinden.

Graag had ik van de minister/staatssecretaris vernomen:

1) Wat wordt binnen het federale beleid specifiek verstaan onder een "automatische toekenning van rechten"? Uit welke verschillende maatregelen en aspecten bestaat die automatische toekenning?

2) Op welke manier wordt momenteel verzekerd dat elke federale minister of staatssecretaris erover waakt dat de rechten binnen zijn beleidsdomein automatisch worden toegekend? Indien hierrond nog geen maatregel bestaat, zal zo'n maatregel worden genomen? Waarom wel/niet?

3) Op welke beleidsdomeinen worden rechten automatisch toegekend? Graag een overzicht van alle rechten die automatisch worden toegekend per beleidsdomein onder de bevoegdheid van de betreffende minister/staatssecretaris.

4) Wordt bij de beleidsdomeinen waarbij de automatische toekenning van rechten reeds wordt gehanteerd een evaluatie uitgevoerd inzake de toegankelijkheid van administratieve procedures, de tevredenheid van de burger en de efficiëntie van de automatische toekenning?

Zo ja, wanneer wordt ze uitgevoerd? Hoe krijgt de evaluatie vorm en hoe wordt ze georganiseerd? Wat zijn de resultaten van de evaluatie?

Zo neen, waarom niet? Zal een evaluatie worden gepland? Wanneer?

5) Op welke manier geeft de minister/staatssecretaris de diensten onder zijn/haar bevoegdheid de mogelijkheid om de nodige informatie voor de administratieve procedure te verkrijgen zonder dat zij dit moeten opvragen aan de burger? Op welke manier worden de kwetsbare burgers en/of de burgers die aanspraak kunnen maken op een bepaald recht geïdentificeerd?

Voor wat de Federale Overheidsdienst (FOD) Mobiliteit betreft:

De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) biedt de mogelijkheid om te reizen aan een sociaal tarief indien de reiziger in het bezit is van een kortingkaart ‘Verhoogde Tegemoetkoming’. Momenteel dient deze kaart aangevraagd te worden aan het loket aan de hand van een attest (dat wordt afgeleverd door de diverse mutualiteiten).

NMBS voorziet dat in het eerste semester van 2013 een eerste samenwerking met de Kruispuntbank gerealiseerd zal worden. Dit betekent dat de sociaal zwakkeren niet langer een attest dienen aan te vragen bij hun mutualiteit, maar rechtstreeks een kortingkaart kunnen verkrijgen aan het loket van elk NMBS-station.

Verder communiceert NMBS via haar algemene informatiekanalen (zoals onder meer in haar verschillende brochures en website) over het bestaan van de kortingkaart en het daaraan gekoppelde kortingtarief.

Voor wat FOD Volksgezondheid en Leefmilieu betreft:

Deze vragen zijn niet van toepassing voor de FOD Volksgezondheid.

Voor wat FOD Economie betreft:

1. Het automatisch toekennen van rechten kan op verschillende manieren ingezet worden. De meest verregaande wijze van automatiseren zorgt ervoor dat de burger zelf geen enkele stap dient te ondernemen. Een voorbeeld van zulke volledige automatisering kan je terug vinden bij de automatisering van het sociaal tarief voor aardgas en/of elektriciteit. Het is de FOD Economie die instaat voor dit automatiseringsproces en aan de leveranciers meedeelt aan welke klanten zij het sociaal tarief moeten toekennen voor welke periode en voor welk aansluitingspunt.

Daarnaast kunnen rechten ook deels geautomatiseerd zijn, waarbij een burger moet aangeven aanspraak te willen maken op een sociaal recht. Hierbij denk ik aan de aanvraag tot het sociaal verwarmingsfonds die de burger indient via zijn Openbaar Centrum voor maatschappelijk welzijn (OCMW). Na de indiening van de aanvraag voert het OCMW een onderzoek naar het al dan niet behoren tot een bepaalde categorie die van de uitkering kan genieten. Dit houdt in dat de burger zelf niet hoeft te bewijzen dat hij of zij tot een categorie behoort, maar dat het OCMW via een elektronisch programma nagaat of de aanvrager recht heeft op een verhoogde verzekeringstegemoetkoming van de ziekte- en invaliditeitsverzekering en dat zijn of haar inkomen niet te hoog is. Wanneer een positief resultaat uit dit onderzoek voortvloeit, kan de burger genieten van de toelage.

2. Binnen de FOD Economie neemt de Algemene Directie (AD) Energie deel aan het werkseminarie “Automatische opening van rechten” van het steunpunt tot bestrijding van armoede. Binnen dit seminarie komen verschillende FOD’s samen om na te gaan wat er reeds bestaat aan automatisering van rechten en wat er in de toekomst nog geautomatiseerd kan worden of uitgebreid kan worden. Op deze manier wordt er binnen de AD Energie verzekerd dat er schot blijft in het automatiseren van rechten.

3. De FOD Economie heeft sinds 1 juli 2009 het sociaal tarief voor elektriciteit en/of aardgas volledig geautomatiseerd.

4. Een permanente evaluatie van een automatisch systeem wordt binnen de FOD Economie als vanzelfsprekend erg belangrijk beschouwd. Daarom organiseert de FOD Economie minstens ieder trimester een technisch overleg binnen de dienst om een bespreking te houden van het verloop van het systeem. Op deze manier kunnen eventuele problemen snel gedetecteerd en opgelost worden. Daarnaast organiseert de FOD Economie ieder trimester een communicatieplatform waarbij alle betrokken actoren (sociale instellingen, de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ), de energieleveranciers en de FOD Economie) samen komen en kunnen aangeven waar het proces aan verbetering toe is. Op deze manier wordt er geen enkele stap in het automatiseringsproces over geslagen in het evaluatieproces. Deze handelswijze versterkt een samenwerkingsband dat onontbeerlijk blijkt, aangezien er toch uit zeer verschillende invalshoeken samen gewerkt moet worden. Dat is al een eerste belangrijk resultaat Het belangrijkste resultaat echter betreft de verbeteringen die aan programma’s worden aangebracht, aan de beleverde gegevens en de methoden van werken. De automatisering van het sociaal tarief heeft dan ook al verschillende fasen doorlopen.

5. Voor de automatisering van het sociaal tarief voor elektriciteit en/of aardgas staat de FOD Economie in verbinding met de KSZ die de gegevens van de sociale instellingen verzamelt. Om recht te hebben op dit gunstiger tarief moet een burger namelijk behoren tot een categorie die een uitkering geniet van de FOD Sociale Zekerheid, Directie-generaal personen met een handicap, de rijksdienst voor pensioenen of het OCMW. Om na te gaan welke klanten behoren tot een categorie, moet de FOD Economie daarnaast ook de klantgegevens van alle energieleveranciers en distributienetbeheerders ontvangen. Gelet op het feit dat de KSZ niet werkt met klantgegevens, maar wel met persoonsgegevens, ontvangt de FOD Economie eveneens gegevens van het rijksregister. De gegevens van deze verschillende instellingen worden met elkaar gekoppeld zodat de burger zelf geen enkele stap moet ondernemen om het sociaal tarief te genieten.