Belgische Senaat

ZITTING 2011-2012

1 DECEMBER 2011

Voorstel van resolutie betreffende het invoeren van de anonieme klacht ingeval van homofoob geweld

(Ingediend door mevrouw Nele Lijnen c.s.)

TOELICHTING

1. Inleiding

Voor Vlaanderen zijn er geen prevalentiecijfers bekend met betrekking tot geweld op holebi's. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat het grondig fout loopt wat homofoob geweld betreft. Socioloog John Vincke van de Universiteit Gent stelt zelfs dat er een roos probleem in de samenleving bestaat.

Uit een recente mini-enquête op een holebi website konden holebi's aangeven of zij reeds het slachtoffer zijn geweest van homofoob geweld. De resultaten ervan werden ter interpretatie aan een deskundige voorgelegd.

Maar liefst 45 % van de 5 327 deelnemers aan de poll beweren dat zij zelf reeds geconfronteerd werden met homofoob geweld; 13 % onder hen heeft dat zelfs letterlijk aan den lijve ervaren.

2. Homofoob geweld

Indieners hebben voor dit hoofdstuk gebruik gemaakt van een scriptie van de Universiteit van Gent. Deze is terug te vinden op het internet via volgende link :

http://users.skynet.be/ridhaguerfal/.

Wat is homofoob geweld ?

« Homofoob geweld is intentioneel gedrag gericht tegen een persoon of voorwerp waarbij men, door dit gedrag te stellen, fysiek of psychisch leed veroorzaakt. Dit gedrag stelt men omwille van, de al dan niet vermeende, seksuele geaardheid van het slachtoffer. »

Het opnemen van de al dan niet vermeende seksuele geaardheid impliceert dat homofoob geweld zich ook kan voordoen tegenover hetero's van wie verkeerdelijk verondersteld wordt dat ze homo of lesbisch zijn (1) . ».

Homofoob geweld moet gezien worden binnen de context van cultureel heteroseksisme en daardoor is homofoob geweld zo bijzonder. Cultureel heteroseksisme is een ideologie waarbij heteroseksualiteit de norm is, en alles wat afwijkt van deze norm als minderwaardig gezien wordt. In de context van cultureel heteroseksisme kan gesproken worden over de heteroseksuele maatschappij die macht uitoefent op homoseksuelen door hen als minderwaardig te bestempelen. Dit uit zich in discriminaties door individuen, groepen en instellingen in de samenleving. De impact van homofoob geweld is groter dan de impact van andere vormen van geweld. Je wordt niet slachtoffer omdat je zomaar op de verkeerde plaats op het verkeerde moment bent. Je wordt slachtoffer omwille van je seksuele identiteit. Hierdoor wordt het slachtoffer tot in de kern van zijn identiteit geraakt. Niet alleen op het slachtoffer zelf heeft een haatmisdrijf invloed, ook de volledige groep die over dat kenmerk beschikt wordt beïnvloed. Hierdoor wordt schade niet enkel aan het individu toegebracht, maar ook aan de gemeenschap.

3. Indicaties van toename van homofoob geweld

Om een duidelijker beeld te krijgen van de agressie ten aanzien van holebi's zijn er sinds 2008 richtlijnen ten aanzien van de parketten uitgevaardigd om de daden van agressie tegen holebi's aan te pakken.

Tevens wordt tengevolge een omzendbrief gewelddaden jegens holebi's apart geregistreerd door de politie bij proces verbaal. Dit laat de politie toe om homofobe motieven te registreren bij processen-verbaal. Aldus laten deze gegevens ons toe om als maatschappij een duidelijker beeld te krijgen over de mogelijke toename van fysiek en verbaal geweld jegens holebi's.

Uit onderzoek dat werd uitgevoerd in opdracht van de minister van Justitie bleek reeds dat één op de drie holebi's zich minstens één keer per maand onveilig voelt omwille van zijn of haar geaardheid. Bijna zes op de tien homo's kreeg reeds te maken met verbaal geweld. Twintig procent van de ondervraagden werd al bedreigd, tien procent was het slachtoffer van fysieke agressie (2) .

Een parlementaire vraag van 2009 gaf aan dat het aantal aangiftes bijzonder laag is. Dit is vreemd in het licht van hoger aangegeven cijfers wat betreft geweld tegen holebi's. De bevraagde minister verschafte onderstaande analyse met tabellen als antwoord.

Deze analyse omvat drie tabellen.

De eerste tabel geeft het aantal zaken weer die op de parketten zijn binnengekomen, volgens het gerechtelijk arrondissement en het instroomjaar van de zaak op het parket.

De tweede tabel toont de laatste stand van zaken van de zaak op 10 juli 2009, volgens het gerechtelijk arrondissement.

In de derde tabel worden details gegeven over de redenen voor sepot voor de zaken die zijn binnengekomen tijdens de jaren 2007 en 2008.

In deze drie tabellen is de rekeneenheid de strafzaak (waarbij een zaak betrekking kan hebben op een of meerdere beklaagden en op een of meerdere feiten).

Tabel 1 : Aantal zaken met betrekking tot misdrijven met een homofoob karakter die tussen 1 januari 2007 en 31 december 2008 op de Belgische parketten zijn binnengekomen. Gegevens gerangschikt volgens het instroomjaar van de zaak op het parket en volgens het gerechtelijk arrondissement (aantal en % in kolommen)

Tabel 2 : Stand van zaken 10 juli 2009

Tabel 3 : Redenen voor sepot voor de zaken met een homofoob karakter die zijn binnengekomen tussen 1 januari 2007 en 31 december 2008 en die op 10 juli 2009 waren geseponeerd, per instroomjaar (aantal en % in kolommen)

Voor de eerste maal ooit in ons land kon de overheid cijfers plakken op het aantal officiële aangiftes voor geweldsdelicten tegen holebi's in ons land.

Tussen 1 januari 2007 en 31 december 2008 werden vijftien misdrijven met homofoob karakter geregistreerd bij de Belgische parketten, aldus het antwoord van de minister van Justitie op een parlementaire vraag van Senator Tommelein. Bijzonder vreemd was het gegeven dat het aantal aangiftes voor 2008 zes bedroeg. Dit cijfer wijst op een onderrapportering.

Een andere parlementaire vraag toonde aan dat bij de politie in 2009 vierenvijftig processen-verbaal werden opgesteld met de vermelding homofobie. In het eerste semester van 2010 waren er al vijfenveertig dossiers (3) . Er is dus weliswaar sinds 2009 sprake van een toename van het aantal aangiftes maar het blijft verdacht laag.

4. Verklaringen van de lage aangifte bereidheid

Een mogelijke bron voor cijfergegevens zijn de aangiftes van dergelijke agressie. Net zoals bij andere misdrijven zullen echter niet alle slachtoffers aangifte doen van wat hen overkomen is. Bovendien zal niet elk slachtoffer melding doen van het homofobe karakter van de agressie. Zelfs indien de slachtoffers wel aangifte doen, met vermelding van de homofobe aspecten, dan moet de registratie van de klacht nauwkeurig gebeuren, met een specifieke code. Dit alles maakt dat aangiftes steeds een onderschatting zijn van de werkelijke omvang van deze problematiek (4) .

Er gaapt dan ook een kloof tussen het aantal officiële aangiftes voor homofoob geweld en het reële aantal feiten waarmee holebi's worden geconfronteerd, aldus de indieners. Hierdoor heeft de overheid geen duidelijk beeld over de omvang van deze misdrijven.

Ondanks inspanningen van de overheid zijn holebi's zeer terughoudend om een klacht in te dienen bij de politie. Uit onderzoek blijkt dat holebi's geen melding maken van het geweld dat hen is overkomen uit schaamte, omdat ze denken dat de afhandeling bij de politie niet goed genoeg is, of omdat ze het gevoel hebben dat homovijandig gedrag nu eenmaal bij het leven hoort. Pierre van der Steen, projectleider Hatecrimes bij de politie Amsterdam-Amstelland, schat dat maar liefst 96 % van de homovijandige incidenten niet wordt gemeld (5) .

Dit is echter niet zonder gevolgen. Hierdoor heeft de politie immers onvoldoende inzicht in de problematiek rond homofoob geweld waardoor de daders moeilijker kunnen worden gevat. Bovendien voelen de slachtoffers zich in de steek gelaten door de maatschappij.

Homovijandig gedrag hoort niet bij het leven en de maatschappij in haar geheel moet dit klaar en duidelijk stellen door de slachtoffers daadwerkelijk bij te staan en de daders te vatten. Teneinde de aangiftebereidheid van deze ernstige misdrijven drastisch te verhogen willen de indieners dat de slachtoffers van homofoob geweld anoniem klacht kunnen indienen bij de politie. In Nederland wordt het anoniem melden van homofoob geweld in 2011 landelijk ingevoerd na succesvolle experimenteerfase in de regio's Amsterdam-Amstelland en Gelderland-Zuid (6) .

Een groot probleem is dat een deel van de holebi's zich niet heeft geuit en dus geen klacht durft indienen omdat ze officieel hetero zijn.

De vormen van geweld blijken samen te hangen met verschillende slachtofferprofielen.

Fysieke bedreiging overkomt mannen vaker dan vrouwen. Bovendien worden bij geweld tegen mannen vaker wapens gebruikt. Vrouwen worden dan weer vaker slachtoffer van verbaal geweld. Seksueel geweld, zowel fysiek als verbaal, werd veel vaker door vrouwen gemeld dan door mannen, hoewel dit te maken kan hebben met het taboe dat voor vele mannen rust op seksueel geweld.

Het Platform Homo/lesbische Emancipatie stelt vast dat respondenten die zeggen zeer open te zijn over hun seksuele geaardheid, minder te maken hebben met agressie dan mensen die er minder open over zijn. Personen die trachten hun seksuele geaardheid niet uit te dragen blijken een grotere kans te lopen op anti-holebiseksueel geweld.

Sommige dadergroepen blijken zich sinds enige tijd te specialiseren in het viseren van holebi's om hen te beroven. De verlaagde aangiftebereidheid is hierbij voor de daders doorslaggevend. In september 2011 werden drie daders uit Limburg opgepakt voor diefstal met geweld. Het drietal lokte de slachtoffers via datingsites en chatprogramma's voor homoseksuele mannen naar een afgelegen plaats. Daar werden de mannen in elkaar geslagen en van hun portefeuille beroofd (7) .

De mogelijkheid om deze delicten anoniem aan te geven stellen hier paal en perk aan.

De aangiftedrempel in Nederland wordt verder verlaagd doordat men dergelijke misdrijven ook via het internet kan aangeven bij de politie. Hiervoor werd een aparte website bij de politie op landelijk niveau opgericht (www.hatecrimes.nl). Wat in Nederland kan moet ook bij ons kunnen.

Onze Noorderburen zijn niet over één nacht ijs gegaan wat betreft het invoeren van de mogelijkheid om homofoob geweld anoniem te melden bij de politie. Hun proefprojecten in Amsterdam-Amstelland en Gelderland-Zuid hebben de effectiviteit van de maatregel duidelijk aangetoond en de website blijkt een succes te zijn. Het maatschappelijk draagvlak om deze bijzonder laag-bij-de-grondse vormen van geweld in te dijken is naar het aanvoelen van de indieners bijzonder groot.

De cijfers tonen tevens aan dat er iets fout loopt en geweld tegen holebi's dus niet voldoende wordt vervolgd. Dit blijkt trouwens ook uit een eerder antwoord van de minister op de vragen van senator Tommelein. Van de vijftien dossiers die bekend waren bij de parketten tussen 2007 en 2008 werden tien dossiers geseponeerd. Een sepot van 66 % is bijzonder hoog. Het is duidelijk dat de richtlijn nog niet is doorgedrongen op het terrein (8) . Ook hier moeten bijkomende inspanningen worden geleverd, aldus de indieners.

Eerder onderzoek naar agressie jegens holebi's in Brussel bevestigt het gebrek aan feedback aan de slachtoffers die de moed vinden om toch klacht in te dienen :

« Wat zeer duidelijk naar voor komt, is dat slachtoffers zelden op de hoogte worden gehouden van het gevolg dat aan hun klacht werd gegeven. Slechts twee op vierenvijftig respondenten geven aan op de hoogte gehouden te zijn. ».

De overheid moet erop toezien dat de registratie en de vervolging van homofobe misdrijven snel en effectief wordt aangepakt. Sensibilisering en opleiding vervullen hierin een sleutelrol.

5. De impact van geweld jegens holebi's

Afhankelijk van de aard van de agressie, ondervindt tot ongeveer twee derde van de slachtoffers psychische gevolgen. Desondanks blijken heel wat slachtoffers niet of nauwelijks beroep te doen op relevante anderen of hulpverleners. Sommige slachtoffers praten met niemand over wat hen overkwam. Degenen die er wel over spreken, doen dat vooral met hun partner, vriend(in), collega of met een familielid (9) .

Er is een verband tussen de ervaring van geweld en het ontstaan of vergroten van onveiligheidsgevoelens. Minstens een derde tot de helft van de holebi's past zijn gedrag aan om incidenten te vermijden.

6. Anoniem homofoob geweld aangeven in Nederland

Dit project is op 20 maart 2008 gestart bij politie Amsterdam-Amstelland en Gelderland-Zuid. Slachtoffers kunnen direct via een website een melding of een verzoek tot aangifte doen van een hatecrime, die is gepleegd binnen het werkgebied van deze politiekorpsen.

Vanaf juni 2009 is het ook mogelijk via « overige korpsen » een melding door te geven. Via de landelijk coördinator zal de melding dan worden doorgezonden naar het regiokorps waar het slachtoffer woont.

Uiteraard blijft de mogelijkheid bij elk politiebureau aangifte te doen van discriminatie.

Het doel van dit project is meldingen van homofoob geweld te verbeteren. Ook bij discriminatiedelicten wil de politie een goede service verlenen.

Het meldingsformulier biedt het slachtoffer, getuige, ouder, verzorger of betrokkene de mogelijkheid een incident aan de politie te melden. De aangever kan zo weinig of zoveel persoonlijke informatie verschaffen als gewenst. Het project omvat een informatiepakket met folders + meldingsformulier en de website (10) .

Melden kan via formulieren die in cafés, sauna's en bibliotheken komen te liggen. Ook via de website Hatecrimes is het mogelijk om geweld anoniem te melden. Het anoniem melden van homofoob geweld wordt in Nederland in 2011 landelijk ingevoerd.

VOORSTEL VAN RESOLUTIE

De Senaat,

A. aangezien één op drie holebi's zich minstens één keer per maand onveilig voelt omwille van zijn of haar geaardheid en gezien alle onderzoeken aantonen dat het homofoob geweld toeneemt;

B. overwegende dat de aangiftebereidheid bij de politie wat betreft geweld tegen holebi's, ondanks inspanningen van de overheid, bijzonder laag blijft waardoor er een kloof gaapt tussen het aantal officiële aangiftes voor homofoob geweld en het reële aantal feiten waarmee holebi's worden geconfronteerd;

C. overwegende dat door deze lage aangiftebereidheid de politie onvoldoende inzicht heeft in de problematiek rond homofoob geweld waardoor de daders moeilijker kunnen worden gevat;

D. vaststellende dat ingevolge de verlaagde aangiftebereidheid van homofoob geweld sommige dadergroepen de holebi gemeenschap viseren om criminele feiten te plegen;

E. vaststellende dat door de lage aangiftebereidheid van homofoob geweld de slachtoffers ook minder beroep kunnen doen op slachtofferhulp en professionele bijstand;

F. overwegende dat uit onderzoek blijkt dat holebi's geen melding maken van het geweld dat hen is overkomen uit schaamte, omdat ze denken dat de afhandeling bij de politie niet goed genoeg is, of omdat ze het gevoel hebben dat homovijandig gedrag nu eenmaal bij het leven hoort;

G. overwegende dat homovijandig gedrag bijzonder laf is en de maatschappij in haar geheel derhalve klaar en duidelijk moet aangeven dat deze misdrijven de hoogste prioriteit krijgen door de slachtoffers daadwerkelijk bij te staan en de daders te vatten via een doorgedreven handhavingsbeleid;

H. gelet op het feit dat in Nederland het anoniem melden van homofoob geweld in 2011 landelijk wordt ingevoerd na een succesvolle experimenteerfase in de regio's Amsterdam-Amstelland en Gelderland-Zuid,

Vraagt de regering :

1. om een draaiboek op te stellen waarop de politiekorpsen beroep kunnen doen wanneer ze worden geconfronteerd met homofobie en homofoob geweld alsook om de nodige opleidingen te voorzien;

2. om teneinde de aangiftebereidheid van deze ernstige misdrijven drastisch te verhogen voor de slachtoffers van homofoob geweld in de mogelijkheid te voorzien om anoniem klacht in te dienen bij de politie;

3. om al dan niet binnen de bestaande politiewebsites een aparte webpagina op te nemen waar de slachtoffers van homofoob geweld desgewenst anoniem klacht kunnen indienen en dit naar het voorbeeld van wat nu ook in Nederland mogelijk is, teneinde de drempel voor de aangifte van een slachtoffers van homofoob geweld te verlagen en aldus te komen tot een betere handhaving en een duidelijker beeld van het aantal misdrijven met homofoob geweld, gezien de zware maatschappelijke schade die dergelijke misdrijven met zich mee brengen;

4. om bij het opzetten en uitwerken van de mogelijkheid om homofoob geweld jegens holebi's anoniem te melden nauw samen te werken met de diverse organisaties die zich inzetten voor de gelijke rechten van holebi's en om het project te laten voorafgaan door een uitgebreide informatiecampagne;

5. om bij opzetten en uitwerken van het anoniem aangeven van homofoob geweld tevens een informatiepakket ter beschikking te stellen alsook folders en een meldingsformulier en om deze formulieren te laten verdelen op diverse openbare plaatsen waaronder bibliotheken en scholen alsook om deze te verdelen via de horeca;

6. om erop toe te zien dat de registratie en de vervolging van homofobe misdrijven sneller en effectiever wordt aangepakt en om hieromtrent jaarlijks te rapporteren aan het parlement. Sensibilisering en opleiding vervullen hierin een sleutelrol.

17 oktober 2011.

(1) http://users.skynet.be/ridhaguerfal/.

(2) Cf. Schriftelijke vraag nr. 4-5669 van 7 december 2009 van senator Bart Tommelein.

(3) Cf. Vraag om uitleg nr. 5-1136 van senator Bert Anciaux (Senaat, Handelingen, nr. 5-86 COM van 5 juli 2011, blz. 5).

(4) http://www.diversiteit.be/diversiteit/files/File//studies/2007/onderzoekehsal2007.pdf.

(5) http://www.pestweb.nl/CSVsites/Print.aspx ?NRNODEGUID= %7B2C208E22-7BD2-48E8-932D-170AF345B615 %7D.

(6) http://www.openvld.be/ ?type=nieuws&id=1&pageid=48030.

(7) http://www.hbvl.be/limburg/meeuwen-gruitrode/drie-overvallers-lokten-homo-s-via-datingsites.aspx.

(8) http://www.tommelein.be/2007/nl/nieuws.asp ?id=1935.

(9) http://www.diversiteit.be/diversiteit/files/File//studies/2007/onderzoekehsal2007.pdf.

(10) https://www.hatecrimes.nl/index.php ?page=informatie-gs-nl.