5-992/1 | 5-992/1 |
3 MEI 2011
In november van dit jaar vinden in principe de tweede democratische presidentsverkiezingen sinds de onafhankelijkheid van Congo plaats. Volgens heel wat waarnemers zullen die verkiezingen in een moeilijke en gespannen context worden gehouden. De balans van de regering van Joseph Kabila, die sinds 2006 president is, wordt op heel wat punten bekritiseerd : Congolese economie aan de rand van de financiële afgrond, vertraging bij de infrastructuurwerkzaamheden, corruptie, inefficiënt gerecht, een leger dat aan de controle van de Staat ontsnapt, enz. Bovendien is het oosten van het land nog steeds het strijdtoneel van gewapende conflicten, ook al is de vrede elders over het geheel genomen teruggekeerd. Ook is het verkiezingsproces, zoals bepaald bij het algemeen en inclusief akkoord van 2002, een akkoord dat de start van de overgang naar democratie betekende, niet tot een goed einde gebracht. Tot op heden zijn er immers nog steeds geen lokale verkiezingen georganiseerd en laat de decentralisatie op zich wachten. De Congolese autoriteiten maken uiteraard een andere analyse van de situatie : zij schuiven de positieve aspecten van het regeringsoptreden naar voren, zoals de kwijtschelding van een aanzienlijk deel van de buitenlandse Congolese schuld (7,35 miljard dollar), beslissingen over de sanering van het gerechtelijk apparaat, de bespoediging van de werkzaamheden voor de heropbouw van de infrastructuur. Ze zijn ook blij met de nieuwe onderhandelingen over de mijncontracten met China in 2008, die door de westerse geldschieters werden betwist. Het is dan ook moeilijk om te komen tot een uitgesproken standpunt over de evolutie van wat een prille democratie is en over het optreden van een regering die de spits moest afbijten. Dit neemt niet weg dat de zeer recente wijziging van de kieswet, die de verkiezing terugbrengt tot een enkele ronde, de tegenstanders van Joseph Kabila niet zal sussen. Voor hen gaat het immers om niets anders dan een politiek manoeuvre om de oppositie te verzwakken.
Rekening houdend met de sterke vriendschapsbanden tussen onze landen en de belangrijke partnerschapsovereenkomsten inzake ontwikkelingssamenwerking, hecht België bijzonder veel belang aan de volgende presidentsverkiezingen. Ons land wil alles in het werk stellen om de Congolese autoriteiten te steunen teneinde de rechtsstaat in de Democratische Republiek Congo (DRC) te versterken.
De organisatie van de verkiezingen
Het lijkt ons belangrijk te benadrukken dat de organisatie en de meningsuiting van de democratische oppositie moet worden bevorderd. Wat de organisatie van deze verkiezingen betreft, zijn belangrijke aspecten nog niet aan bod kunnen komen, hetgeen het verkiezingsproces zou kunnen schaden. Het gaat met name om de volgende aspecten :
— de CENI
Op 30 juli 2010 werd de CENI (Commission électorale nationale indépendante) gevormd, die de CEI (Commission électorale indépendante) vervangt die voortvloeide uit de intercongolese vredesakkoorden van 2002. De CENI heeft als opdracht op een onafhankelijke, neutrale en onpartijdige manier vrije, democratische en transparante verkiezingen te organiseren. Ze is samengesteld uit zeven vertegenwoordigers van de politieke partijen, van wie er vier zijn aangewezen door de presidentiële meerderheid en drie andere door de oppositiepartijen die in het Parlement vertegenwoordigd zijn. In tegenstelling tot de CEI heeft de CENI niet gekozen voor een vertegenwoordiging van het maatschappelijk middenveld.
— de financiering van de verkiezingen
De kosten van de volgende verkiezingscyclus 2011-2013 in de DRC wordt op meer dan 715 miljoen dollar geraamd. Deze cyclus omvat de algemene verkiezingen (de presidents-, parlements-, provinciale, senaats-, lokale, gemeentelijke en stedelijke verkiezingen) tussen 27 november 2011 en 8 augustus 2013. Volgens de voorzitter van de aftredende Commission électorale indépendante (CEI), eerwaarde A. Malu Malu, komen deze middelen zowel van de Congolese regering — voor meer dan de helft — als van de internationale gemeenschap. Om de DRC te steunen zal België 14 miljoen euro bijdragen aan de financiering van deze verkiezingen met kredieten die afkomstig zijn van de preventieve diplomatie. Volgens Monusco heeft de Europese Unie op haar beurt voorzien in een budget van 47,5 miljoen. Deze bedragen zullen worden beheerd door het Projet d'appui au cycle électoral (PACE) van het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP). De vorige verkiezingen hebben meer dan 500 miljoen dollar gekost en werden bijna volledig door de internationale gemeenschap gefinancierd. Zal Congo met zijn economische moeilijkheden een dergelijke som voor zijn rekening kunnen nemen ? Heel wat analisten betwijfelen dat en vragen om de aandacht van de geldschieters op dit probleem te vestigen.
Instellingen die moeten worden versterkt
Justitie
Zoals we hierboven hebben aangehaald, moeten de rechtstaat en de instellingen van de DRC worden versterkt. Tot op heden zijn er nog maar weinig instellingen vernieuwd door de autoriteiten. Met name de rechterlijke macht is nog niet hervormd en zou onderhevig zijn aan constante inmenging vanwege de autoriteiten. Het rapport van de Fédération internationale des ligues des droits de l'homme (FIDH) legt bijvoorbeeld uit dat in 2008 « 89 magistrats se sont plaints d'avoir été mis à la retraite sur base d'aucun critère si ce n'est le fait qu'ils sont originaires de l'Ouest du pays, région qui a soutenu Bemba aux élections de 2006 tandis que ceux nommés à leur place sont pour la plupart originaires de l'Est du pays (soutenant Kabila), et/ou ont un lien avec les autorités ou le parti présidentiel » (La dérive autoritaire, 2009). In dat verband dient men ook de aandacht te vestigen op de zeer recente beslissing van de Congolese regering om het parket onder het gezag van de minister van Justitie te plaatsen. Bovendien wordt de corruptie van het gerecht regelmatig aan de kaak gesteld. In zijn laatste rapport over de DRC legt de bijzondere rapporteur voor de onafhankelijkheid van rechters en advocaten het volgende uit : « Des magistrats, notamment militaires, ont indiqués avoir été informés par leur hiérarchie qu'ils devaient prendre une certaine décision pour pouvoir aspirer à une promotion. » Deze rapporteur maakt zich ook zorgen over « la part presque insignifiante du budget qui est allouée au pouvoir judiciaire (environ 0,6 %) ».
De veiligheidstroepen en -diensten
In april 2006 verklaarde het Comité tegen Foltering van de Verenigde Naties : « Le Comité a pris note avec préoccupation du grand nombre de forces et de services de sécurité dotés de pouvoirs d'arrestation, de mise en détention et d'enquête (1) ». Het raadde de Congolese Staat bijgevolg het volgende aan : « limiter au strict minimum le nombre de forces et de services de sécurité dotés de pouvoirs d'arrestation, de détention et d'enquête et veiller à ce que la police reste la principale institution responsable de l'application des lois ». Er bestaan immers nog steeds veel veiligheidstroepen waarvan men volgens het (genoemde) rapport van de FIDH niet echt weet wat de bevoegdheden zijn. De FIDH meent dat « cela ne rappelle que trop bien aux militants congolais des droits de l'homme, la situation qui prévalait à l'époque mobutiste ».
Onderdrukking van de mensenrechten
De balans die het middenveld over de huidige situatie van de mensenrechten in de DRC opmaakt, is verpletterend : willekeurige aanhoudingen en gevangenschap; foltering door de veiligheidstroepen; illegale detentieoorden; bedroevende opsluitingsomstandigheden; ontoereikende middelen voor justitie; schending van de rechten van de verdedigers van de mensenrechten; inbreuken op de vrijheid van meningsuiting; geen toegang tot de media, straffeloosheid voor de daders van schendingen van de mensenrechten, enz. Nog steeds volgens het rapport van de FIDH blijkt de regering alle beschikbare middelen in te zetten om dissidenten het zwijgen op te leggen : de mensenrechtenactivisten en de pers worden als eersten geviseerd. Die balans van het middenveld heeft de Congolese regering nochtans niet belet om het Comité voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties in 2008 te vragen om een einde te maken aan het mandaat van de onafhankelijke expert van de Verenigde Naties met als argument dat de situatie was verbeterd. Terwijl de niet-gouvernementele organisaties (NGO) unaniem stelden dat de repressie nog verslechterd was, heeft de Mensenrechtenraad verrassend genoeg het verzoek van de Congolese autoriteiten ingewilligd... De verdedigers van de mensenrechten blijven moedig protesteren, maar « à quel prix et pour combien de temps ? », vroeg de FIDH zich in 2009 in haar rapport af. Minder dan een jaar later werd Floribert Chebeya, een van de voor zijn werk en zijn moed meest gerespecteerde mensenrechtenactivisten, vermoord en werd zijn chauffeur ontvoerd (hij is nog steeds niet teruggevonden). Na heel wat vertraging is het proces in november 2010 van start gegaan. Er wordt uiteraard sterk uitgekeken naar de getuigenis van generaal Numbi, die met name werd gedagvaard door een van de acht beschuldigden. Momenteel is Numbi geschorst. De carrière van de beschuldigde politiefunctionarissen loopt daarentegen gewoon verder : twee van hen zijn net bevorderd, terwijl ze reeds zes maanden in de gevangenis zitten op beschuldiging van moord... Uiteraard heeft deze gebeurtenis het milieu van de mensenrechtenactivisten bang gemaakt en vrezen zij voor hun leven en dat van hun familie.
| Marie ARENA. |
De Senaat,
A. gelet op het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie,
B. gelet op de Universele Verklaring van de rechten van de mens van 10 december 1948,
C. gelet op de Congolese grondwet van 2006,
D. gelet op de organieke wet nr. 06/020 van 10 oktober 2006 betreffende het statuut van de magistraten,
E. gelet op de organieke wet nr. 08/013 van 5 augustus 2008 betreffende de organisatie en de werking van de Conseil supérieur de la magistrature,
F. gelet op het rapport van de FIDH, République démocratique du Congo, « La dérive autoritaire du régime », 2009,
G. gelet op de conclusies van het Comité tegen Foltering van de Verenigde Naties, 2005,
H. gelet op de conclusies van het Comité voor de rechten van de mens van de Verenigde Naties, 2006,
I. gelet op de nota van het Observatory for the Protection of Human Rights Defenders, 2008,
J. gelet op het rapport van Journalistes en Danger, « La liberté de la presse en Afrique Centrale », 2008,
K. gelet op het rapport van de Afdeling Mensenrechten van MONUC over de situatie van de mensenrechten in de Democratische Republiek Congo, 2007,
L. gelet op het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing,
M. gelet op het rapport van Advocaten zonder Grenzen, « État des lieux de la détention provisoire en République démocratique du Congo », 2008,
N. gelet op het rapport van de bijzondere rapporteur voor de onafhankelijkheid van rechters en advocaten, L. Despouy, Mission to the Democratic Republic of the Congo, Doc. A/HRC/8/4/Add. 2, 2008,
O. gelet op het nationale rapport over de menselijke ontwikkeling van 2008 van het programma van de Verenigde Naties,
Vraagt aan de regering :
1. als partner van Congo en aangezien Congo de voornaamste begunstigde is van ontwikkelingssamenwerking, het goede verloop van het verkiezingsproces in de Democratische Republiek Congo, waarbij de presidentsverkiezingen in november 2011 zijn gepland, te ondersteunen;
2. het zenden van parlementaire waarnemers en waarnemers van het middenveld in het kader van de voorbereiding van de verkiezingen van 2011 te steunen;
3. het zenden van parlementaire waarnemers en waarnemers van het middenveld tijdens de verkiezingen van 2011 te steunen;
4. de aandacht van de Congolese autoriteiten te vragen en hen voor te stellen :
a) ervoor te zorgen dat de Commission électorale nationale indépendante (CENI) optimaal kan functioneren;
b) ervoor te zorgen dat de verkiezingen transparant, vrij en eerlijk verlopen en dat de rechten van de politieke oppositie worden gerespecteerd;
c) ervoor te zorgen dat het inschrijven van vrouwen op de verkiezingslijsten en hun aanwezigheid op alle niveaus van het openbare leven worden bevorderd door een actief en slagvaardig beleid;
d) toe te zien op het goede verloop van de verkiezingen vanuit het oogpunt van de financiering ervan;
e) toe te zien op de naleving van een verkiezingsagenda die alle procedures die nog moeten worden uitgevoerd, in aanmerking neemt (installatie van de CENI, in kaart brengen van de kiezers, enz.);
f) erop toe te zien dat de verkiezingscyclus wordt voltooid, met name door het houden van lokale en gemeentelijke verkiezingen;
g) voorrang te geven aan de strijd tegen de verslechtering van de situatie van de mensenrechten en de fysieke en psychologische integriteit van mensenrechtenactivisten, journalisten en leden van de oppositie te waarborgen;
h) de geplande gerechtelijke hervormingen door te voeren en bij te dragen tot de vorming van en het respect voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Hiertoe dient men de aandacht van de Congolese autoriteiten te vestigen op de recente beslissing om het parket onder het gezag van de minister van Justitie te plaatsen;
i) de rechterlijke macht te voorzien van een adequaat budget dat noodzakelijk is voor een onafhankelijke en onpartijdige rechtsbedeling;
j) toe te zien op de voltooiing van het integratieproces in het leger;
k) de aanbevelingen van de bijzondere rapporteur voor de onafhankelijkheid van rechters en advocaten uit te voeren;
l) een wet aan te nemen die foltering strafbaar stelt overeenkomstig de bepalingen van het Verdrag tegen foltering en ervoor te zorgen dat er onderzoek wordt gevoerd naar iedereen, ook leden van de veiligheidstroepen, die wordt verdacht van folteringen;
m) de veiligheidssector te hervormen en in het bijzonder de onderzoeks-, aanhoudings- en opsluitingsbevoegdheden exclusief aan de politie toe te wijzen;
n) de toegang van internationale waarnemers en van nationale lokale organisaties voor de verdediging van de mensenrechten tot de detentieoorden toe te laten;
o) het Verdrag van de Afrikaanse Unie betreffende de voorkoming en bestrijding van corruptie te bekrachtigen;
p) de politieke partijen een gelijke toegang tot de media te garanderen;
5. de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties voor te stellen een resolutie goed te keuren die akte neemt van de ernst van de situatie van de mensenrechten in het land en opnieuw een onafhankelijke expert aan te stellen voor de situatie van de mensenrechten in de DRC.
6 april 2011.
| Marie ARENA. |
(1) Onder andere de Congolese nationale politie en haar bijzondere eenheden en diensten, zoals de Police d'intervention rapide (PIR) en de direction générale des services spéciaux de la police, de presidentiële garde, de staf van de militaire inlichtingen, het nationale inlichtingenagentschap.