1-73 | 1-73 |
Sénat de Belgique |
Belgische Senaat |
Annales parlementaires |
Parlementaire handelingen |
SÉANCE DU JEUDI 14 NOVEMBRE 1996 |
VERGADERING VAN DONDERDAG 14 NOVEMBER 1996 |
Reprise de la discussion
Examen de l'amendement
Hervatting van de beraadslaging
Bespreking over het amendement
M. le Président. Nous reprenons la discussion de la proposition d'avis motivé relative au conflit d'intérêts entre le Parlement flamand et la Chambre des représentants portant sur le projet de loi modifiant la loi du 16 juillet 1948 créant l'Office belge du Commerce extérieur, déposé à la Chambre.
Wij hervatten de bespreking aan van het voorstel van gemotiveerd advies betreffende het belangenconflict tussen het Vlaams Parlement en de Kamer van Volksvertegenwoordigers inzake het bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers ingediende wetsontwerp tot wijziging van de wet van 16 juli 1948 tot oprichting van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel.
Le texte de la proposition d'avis motivé est ainsi libellé :
« Le Sénat,
1. Vu la motion du Parlement flamand du 3 juillet 1996 par laquelle ce dernier a introduit un conflit d'intérêts contre la Chambre des représentants concernant le projet de loi modifiant la loi du 16 juillet 1948 créant l'Office belge du Commerce extérieur;
2. Considérant que l'on peut se poser la question de savoir s'il s'agit en l'espèce d'un conflit d'intérêts ou d'un conflit de compétences;
3. Vu l'article 6, § 1er , VI, 3º, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles qui prévoit une concertation avec les régions dans le domaine de la politique de promotion du commerce extérieur;
4. Vu l'article 92ter, premier alinéa, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, lequel dispose que le Roi règle, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, pris de l'accord des Gouvernements compétents, la représentation des communautés et des régions dans les organes de gestion ou de décision des institutions et organismes nationaux, notamment consultatifs et de contrôle, qu'Il désigne;
5. Vu que la concertation entre le Parlement flamand et la Chambre des représentants n'a pas débouché sur une solution dans le délai prévu de soixante jours;
6. Vu qu'en vertu de l'article 143, § 2, de la Constitution, le Sénat doit se prononcer sur les conflits d'intérêts en s'inspirant des principes de la loyauté fédérale qui visent à déterminer l'esprit dans lequel les compétences doivent être exercées;
7. Considérant que le Conseil d'État a estimé, dans son avis du 12 février 1996, que, pour ce qui est de la représentation obligatoire des régions à l'Office belge du Commerce extérieur, le projet de loi doit obtenir l'accord des Gouvernements des régions, en vertu de l'article 92ter, premier alinéa, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles;
8. Considérant que, dans l'état actuel du dossier, d'aucuns estiment que le Sénat n'a pas à examiner le fond de l'affaire, à savoir la représentation au sein du conseil d'administration et du comité de coordination de l'OBCE, puisqu'il a été constaté que la procédure fixée à l'article 92ter, premier alinéa, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, n'a pas été suivie, alors que, pour d'autres, il n'a pas à le faire parce que le différend porte sur la procédure;
9. Notant que le Gouvernement fédéral a transformé l'obligation de siéger au conseil d'administration de l'OBCE en faculté (de siéger) pour rencontrer l'objection du Conseil d'État et par conséquent ne pas devoir appliquer la procédure prévue par l'article 92ter, premier alinéa, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles;
10. Constatant que l'avis du Conseil d'État du 24 juin 1996 n'a pas contesté la procédure suivie par le Gouvernement fédéral;
11. Constatant que certains membres estiment que les deux avis rendus par le Conseil d'État se contredisent;
12. Constatant que certains membres estiment que, si la procédure de l'article 92ter, premier alinéa, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles n'est pas appliquée, l'article est exempt de tout sens;
13. Considérant que certains font observer qu'à aucun stade de l'élaboration du projet de loi, aucun Gouvernement régional n'a cependant estimé le problème suffisamment important pour saisir le Comité de concertation à la suite des consultations informelles dont fait état le ministre du Commerce extérieur dans sa lettre du 15 juillet 1996 au président de la Chambre des représentants;
14. Considérant, d'autre part, que le Gouvernement fédéral n'a pas organisé de concertation formelle;
15. Considérant qu'il s'impose d'adapter la loi du 16 juillet 1948 créant un établissement public dénommé Office belge du Commerce extérieur au nouveau contexte de coopération avec les régions et que, aux termes des articles 6 et 10 du projet de loi en cause modifiant la loi du 16 juillet 1948 créant l'Office belge du Commerce extérieur, selon certains, les régions doivent être représentées au conseil d'administration et au comité de coordination de l'Office belge du Commerce extérieur, et, selon d'autres, les régions doivent avoir la possibilité d'être représentées au conseil d'administration et au comité de coordination de l'Office belge du Commerce extérieur;
16. Considérant que l'avis des sénateurs est divisé sur la question de savoir si l'application de l'article 92ter concernant l'accord des régions est requise;
17. Constatant que l'avis du Conseil d'État du 24 juin 1996 affirme que l'autorité fédérale doit agir en concertation avec les régions lorsqu'elle met en oeuvre des politiques de promotion du commerce extérieur et que ce même avis affirme qu'il paraît peu conforme avec les termes de l'article 6, § 1er , VI, 3º, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles de prévoir que le mécanisme de décision au sein de l'office puisse être organisé sans que les régions aient la faculté d'y participer sur un pied d'égalité;
18. Considérant qu'aux termes de l'article 6, § 1er , VI, 3º, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, l'État fédéral est compétent pour mener une politique de promotion en concertation avec les régions, et par souci d'efficacité maximale, de préférence par le biais d'accords de coopération visés à l'article 92bis, § 1er , de la loi spéciale du 8 août 1980, avec une ou plusieurs régions,
19. Estime que :
le Comité de concertation doit être saisi en vue de trouver, à la lecture du présent avis, une solution, conforme aux dispositions légales, en vue d'une plus grande efficacité de l'OBCE. »
« De Senaat,
1. Gelet op de motie van het Vlaams Parlement van 3 juli 1996 waarmee deze een belangenconflict heeft ingediend tegen de Kamer van volksvertegenwoordigers betreffende het wetsontwerp tot wijziging van de wet van 16 juli 1948 tot oprichting van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel;
2. Overwegende dat men zich de vraag kan stellen of het hier gaat om een belangenconflict, dan wel om een bevoegdheidsconflict;
3. Gelet op artikel 6, § 1, VI, 3º, c) , van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen dat het overleg met de gewesten voorziet met betrekking tot het beleid ter bevordering van de buitenlandse handel;
4. Gelet op artikel 92ter , eerste lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, volgens hetwelk de Koning, na akkoord van de bevoegde Regeringen, de vertegenwoordiging van de gemeenschappen en de gewesten regelt bij in Ministerraad overlegd koninklijk besluit, in de beheers- of beslissingsorganen van de nationale instellingen en organismen, onder meer met een adviserende en controlerende taak, die Hij aanduidt;
5. Gelet op het feit dat het overleg tussen het Vlaams Parlement en de Kamer van volksvertegenwoordigers niet tot een oplossing heeft geleid binnen de gestelde termijn van zestig dagen;
6. Overwegende dat de Senaat krachtens artikel 143, § 2, van de Grondwet over de belangenconflicten uitspraak moet doen met inachtneming van de beginselen van de federale loyauteit die beogen te bepalen in welke geest de bevoegdheden moeten worden uitgeoefend;
7. Overwegende dat de Raad van State in zijn advies van 12 februari 1996 stelt dat voor de verplichte vertegenwoordiging van de gewesten in de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel het akkoord van de Gewestregeringen met het wetsontwerp vereist is krachtens artikel 92ter , eerste lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen;
8. Overwegende dat in deze stand van het dossier de Senaat de grond van de zaak, zijnde de vertegenwoordiging in de raad van bestuur en het coördinatiecomité van de BDBH niet moet onderzoeken, volgens sommigen vermits wordt vastgesteld dat de procedure bepaald in artikel 92ter , eerste lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen niet werd gevolgd, volgens anderen aangezien het meningsverschil betrekking heeft op de procedure;
9. Vaststellende dat de federale Regering de verplichting om zitting te nemen in de raad van bestuur van de BDBH gewijzigd heeft in een mogelijkheid (om zitting te nemen) ten einde tegemoet te komen aan het bezwaar van de Raad van State en bijgevolg niet de procedure te moeten toepassen waarin artikel 92ter , eerste lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen voorziet;
10. Vaststellende dat het advies van de Raad van State van 24 juni 1996 de door de federale Regering gevolgde procedure niet betwist;
11. Vaststellende dat sommige leden van mening zijn dat de twee adviezen van de Raad van State elkaar tegenspreken;
12. Vaststellende dat sommige leden van mening zijn dat ingeval de procedure van artikel 92ter , eerste lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen niet wordt toegepast, dat artikel volkomen uitgehold wordt;
13. Overwegende dat sommigen opmerken dat in geen enkel stadium van de voorbereiding van dit wetsontwerp een van de Gewestregeringen het probleem voldoende belangrijk heeft geacht om het, na het informele overleg waarnaar de minister van Buitenlandse Handel verwijst in zijn brief van 15 juli 1996 aan de voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers, voor te leggen aan het Overlegcomité;
14. Overwegende dat anderzijds de federale Regering het formele overleg niet georganiseerd heeft;
15. Overwegende dat de wet van 16 juli 1948 tot oprichting van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel moet worden aangepast aan de nieuwe context waarin met de gewesten wordt samengewerkt en dat luidens de artikelen 6 en 10 van het betrokken wetsontwerp tot wijziging van de wet van 16 juli 1948 tot oprichting van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel, volgens sommigen de gewesten vertegenwoordigd moeten zijn in de raad van bestuur en in het coördinatiecomité van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel en volgens anderen de gewesten vertegenwoordigd moeten kunnen zijn in de raad van bestuur en in het coördinatiecomité van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel;
16. Overwegende dat de senatoren verdeeld zijn over de vraag of de toepassing van artikel 92ter betreffende het akkoord van de gewesten vereist is;
17. Vaststellende dat het advies van de Raad van State van 24 juni 1996 stelt dat de federale overheid moet handelen in overleg met de gewesten wanneer zij een beleid ter bevordering van de buitenlandse handel voert en dat ditzelfde advies stelt dat het weinig in overeenstemming lijkt met de strekking van artikel 6, § 1, VI, 3º, c) , van de bijzondere wet van 8 augustus tot hervorming der instellingen, voor te schrijven dat het beslissingsmechanisme binnen de dienst kan worden uitgestippeld zonder dat de gewesten op voet van gelijkheid eraan kunnen deelnemen;
18. Overwegende dat luidens artikel 6, § 1, VI, 3º, c) , van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 de federale staat bevoegd is om een beleid van bevordering te voeren in overleg met de gewesten en, met het oog op een maximale efficiëntie, bij voorkeur via in artikel 92bis , § 1, bedoelde samenwerkingsakkoorden met een of meer gewesten;
19. Meent dat :
de zaak moet worden voorgelegd aan het Overlegcomité ten einde op basis van dit advies een oplossing te vinden, en dit conform de wettelijke bepalingen, zoals de BDBH efficiënter kan werken. »
La discussion est ouverte.
De beraadslaging is geopend.
La parole est à M. Nothomb, rapporteur.
M. Nothomb (PSC), rapporteur. Monsieur le Président, en vertu de l'article 143 de notre Constitution, il appartient au Sénat de se prononcer par voie d'avis motivé sur les conflits d'intérêts entre les assemblées législatives, et cela « en s'inspirant des principes de la loyauté fédérale qui visent à déterminer l'esprit dans lequel les compétences doivent être exercées ».
C'est donc la première fois depuis la réforme institutionnelle de 1993-1994 que le Sénat est appelé à exercer cette nouvelle compétence qui appartenait antérieurement à la Chambre.
La procédure à suivre en cas de pareil conflit est prévue par les articles 31 à 33bis de la loi du 9 août 1980, dont vous connaissez les termes et qui prévoient une suspension en vue d'une concertation si une institution estime qu'elle peut être gravement lésée par un projet ou une proposition de loi ou de décret.
Cette suspension a été effective à la suite d'une motion du Parlement flamand du 3 juillet 1996, par laquelle ce dernier a introduit une procédure de conflit d'intérêts contre la Chambre des représentants concernant le projet de loi créant l'Office belge du Commerce extérieur. Deux réunions de concertation entre des délégations de la Chambre et du Vlaams Parlement ont eu lieu les 9 juillet et 10 octobre 1996.
Aucune solution n'a été dégagée lors de ces deux rencontres. Conformément à l'article 32 de la loi, il appartenait dès lors au Sénat de rendre dans les trente jours de sa saisie, c'est-à-dire pour le 16 novembre nous sommes à la veille de cette échéance un avis motivé au Comité de concertation qui rend une décision selon la procédure du consensus dans les trente jours.
Il était important, me semble-t-il, pour le Sénat d'exercer effectivement à cette première occasion, et dans un esprit de dialogue, son rôle d'assemblée de sages et de lieu de concertation entre les différentes assemblées.
Le texte d'avis motivé qui vous est soumis et qui a été approuvé par la commission dans sa grande sagesse vise à intégrer dans ses considérations les arguments échangés en commission par les uns et les autres. Cet ensemble de considérants a été approuvé par huit voix pour et trois abstentions. Il n'y a donc eu aucune voix contre.
Toutefois, dans le dispositif voté par huit voix contre trois en commission, il est proposé au Sénat d'estimer que le Comité de concertation Gouvernement-Exécutifs doit trouver une solution conforme aux dispositions légales, mais ce en vue d'une plus grande efficacité de l'Office belge du Commerce extérieur à transformer.
De Voorzitter. Het woord is aan de heer Van Hauthem.
De heer Van Hauthem (Vl. Bl.). Mijnheer de Voorzitter, zoals de rapporteur reeds heeft opgemerkt, is het de eerste keer dat de Senaat in zijn nieuwe samenstelling moet optreden om ten behoeve van de Overlegcommissie een gemotiveerd advies uit te brengen in verband met een belangenconflict.
Het belangenconflict wordt ingeroepen door het Vlaams Parlement en betreft het wetsontwerp tot wijziging van de wet van 17 juli 1948 tot oprichting van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel. Er zijn eigenlijk drie argumenten waarom in het Vlaams Parlement de motie betreffende een belangenconflict werd ingediend, en trouwens unaniem werd goedgekeurd.
Ten eerste werden een aantal procedures niet gevolgd, in de eerste plaats artikel 6, § 1, VI, 3º, c) , van de bijzondere wet van 8 augustus 1980. Krachtens deze bepaling moet de federale overheid, alvorens maatregelen uit te vaardigen ter bevordering van de export, in overleg treden met de gewesten. Dat is niet gebeurd.
Ten tweede werd volgens het Vlaams Parlement ook artikel 92ter van dezelfde bijzondere wet overtreden. Volgens dat artikel moet er een goedkeuring zijn over de samenstelling van de raad van bestuur van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel. Deze goedkeuring is er ook niet.
Ten derde gaat het volgens het Vlaams Parlement niet op dat in het wetsontwerp wordt bepaald dat de drie gewesten op een paritaire manier worden vertegenwoordigd in die raad van bestuur. Het Vlaams Parlement is van oordeel dat die samenstelling moet afhangen van het aandeel dat een gewest heeft in de totale export.
De Kamer en het Vlaams Parlement hebben hierover geen overeenstemming kunnen bereiken en hebben de zaak verwezen naar de Senaat. De discussie in de commissie voor de Institutionele Hervormingen is enigszins kafkaiaans, maar toch vrij sereen verlopen. Ik vond het bijzonder aangenaam om voor de zoveelste keer te mogen genieten van de onuitputtelijke trukendoos van de rapporteur. Het deed mij een beetje denken aan de woorden die Louis Michel uitsprak bij het afscheid van de heer Nothomb als voorzitter van de Kamer. « De heer Nothomb heeft de gave om voor bijzonder moeilijke problemen eenvoudige oplossingen voor te stellen, maar voor eenvoudige problemen bijzonder ingewikkelde oplossingen voor te stellen. » Daar komt het advies van de commissie ook op neer.
Het geven van een gemotiveerd advies aan het Overlegcomité betekent dat de Senaat een bepaald standpunt inneemt ten opzichte van dit belangenconflict en dus een mening uitdrukt. De Senaat heeft echter gepoogd een algemene consensus te bereiken door een tekst op te stellen die met alle mogelijke consideransen rekening houdt en waarin alle mogelijke standpunten aan bod komen, maar die mijns inziens geen advies is. Het uiteindelijke advies luidt immers : « ... dat de zaak moet worden voorgelegd aan het Overlegcomité ten einde op basis van dit advies een oplossing te vinden, en dit conform de wettelijke bepaling, zodat de BDBH efficiënter kan werken. » De Senaat adviseert het Overlegcomité dus dat de wettelijke bepalingen moeten worden gevolgd. Dat is natuurlijk weer een tekst à la belge . Deze tekst kan immers door iedereen op een andere wijze worden geïnterpreteerd.
Volgens mij zijn de belangen effectief geschaad. Bij het begin van de bespreking in de commissie stelde een ruime meerderheid dat de Senaat zich niet diende uit te spreken over de grond van de zaak, namelijk over de wijze waarop de gewesten vertegenwoordigd moeten zijn in de raad van bestuur van de BDBH, maar louter en alleen moest vaststellen dat een aantal procedurefouten werden gemaakt of dat een aantal procedures niet werden gevolgd.
Dan is de discussie ontstaan over de procedurefouten die zouden zijn gemaakt. Iedereen was het erover eens dat de bepalingen van artikel 6, namelijk dat « maatregelen tot exportbevordering moeten worden genomen in overleg met de gewesten », niet werden nageleefd. Men is wel gestruikeld over de vraag of artikel 92ter , dat bepaalt dat de gewesten hun goedkeuring moeten geven aan de wijze van samenstelling van de raad van bestuur van de BDBH, al dan niet van kracht is. Men heeft ook het argument geopperd dat niet de Vlaamse Regering een beroep heeft gedaan op het Overlegcomité, alhoewel zij toch benadeelde partij is, maar dat dit belangenconflict is ingeroepen door het Vlaams Parlement. De rapporteur, de heer Nothomb, weet dat dit geen argument is. Hij is zelf jarenlang voorzitter geweest van een parlementaire assemblée. Hij weet ook dat de leden van de Vlaamse Regering op dit moment geen deel meer uitmaken van het Vlaams Parlement. Het is dus perfect mogelijk dat het Vlaams Parlement zich benadeeld voelt in zijn belangen, ongeacht of de Vlaamse Regering al dan niet naar het Overlegcomité stapt.
De hele discussie draait rond de vraag of artikel 92ter van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 van toepassing is of niet. In een eerste advies oordeelde de Raad van State dat artikel 92ter inderdaad diende te worden gevolgd. In een tweede advies heeft hij een bijzonder vage en onduidelijke motivering gegeven bij de stelling dat artikel 92 niet wordt toegepast en bijgevolg de paritaire regel voor de vertegenwoordiging moet gelden.
Ik heb de indruk dat de Senaat zijn verantwoordelijkheid wil ontvluchten door niet te willen stellen of artikel 92ter al dan niet van toepassing is. Dit is immers het knelpunt. Het standpunt van het Vlaams Parlement en het standpunt van de Vlaamse Regering zijn gekend : de gewestelijke vertegenwoordiging moet gebeuren volgens het aandeel in de export. Natuurlijk hebben het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest niet geprotesteerd. Samen beschikken zij immers over tweederden van de gewestelijke vertegenwoordiging, terwijl zij slechts verantwoordelijk zijn voor 25 à 30 pct. van het totale Belgische export. Wie oververtegenwoordigd is, gaat uiteraard niet protesteren. Men weet echter zeer goed dat, indien de Senaat zou stellen dat artikel 92ter wel van toepassing is en de gewesten dus ook hun goedkeuring moeten geven aan de samenstelling van de raad van bestuur, voor de Vlaamse Regering de poort open staat om effectief dwars te gaan liggen en haar proportioneel aandeel op te eisen. Indien zij dit aandeel niet krijgt, is er geen wetsontwerp en is er gewoonweg geen raad van bestuur. Deze knoop heeft men echter niet willen doorhakken.
We weten allemaal dat de buitenlandse handel als dusdanig grotendeels is geregionaliseerd, maar dat de BDBH alsmaar probeert stokken in de wielen te steken van de Vlaamse Dienst voor de Buitenlandse Handel.
In dit verband wil ik citeren uit een commissieverslag van het Vlaams Parlement van 5 juli 1996 waarin het ontwerp van decreet tot oprichting van de VDBH werd besproken : « Nog in het kader van de interrelatie tussen de staatshervorming en de problematiek van de exportbevordering drukken diverse leden hun verbazing uit over het feit dat zij nu pas kennis hebben gekregen van het feit dat op federaal niveau gewerkt wordt aan een herpositionering en een structurele versterking van de BDBH.
Nog afgezien van de vraag of zulks wel wettelijk en opportuun is binnen het huidige constitutioneel bestel, drukken diverse leden hun verontwaardiging uit over het feit dat in de nieuwe raad van bestuur van de BDBH slechts op gelijke voet als de andere gewesten zal aanwezig zijn. Dit weerspiegelt in genendele het Vlaamse aandeel in de totale Belgische export. »
Verder in het verslag staat : « Ter zake het in de federale Kamer van volksvertegenwoordigers hangende wetsontwerp tot wijziging van de wet van 16 juli 1948 tot oprichting van de Belgische Dienst voor Buitenlandse Handel, stelt de minister-president met de commissieleden vast dat de BDBH en zijn federale voogdijoverheid zich bepaald onbehoorlijk gedragen. De verdere uitbouw van de BDBH als eigenlijke exportpromotiedienst gaat geheel en al in tegen het bestaande afsprakenkader en tegen het bestaande samenwerkingsakkoord. Het moge immers duidelijk zijn dat de BDBH onder de huidige constitutionele structuur in wezen enkel nog een zekere uiterst beperkte coördinatiefunctie kan uitoefenen.
Het consequent aanhouden van deze optie zou er in laatste instantie toe moeten leiden dat de BDBH nog enkel een centraal gegevensbestand zou bijhouden. Hiervoor zou dan op termijn per definitie geen parastatale status meer vereist zijn zodat de BDBH een gewoon administratief onderdeel zou kunnen worden van het federale ministerie van Economische Zaken.
Afsluitend wijst de minister-president er nog op dat deze hele problematiek in wezen niet enkel een betwisting is tussen Vlaanderen enerzijds en het federale niveau anderzijds. Er is wel degelijk sprake van een echte communautaire component in deze discussie. Het is immers onloochenbaar dat het exportpromotieagentschap van het Waalse Gewest niet bijzonder sterk is uitgebouwd en daardoor bijna structureel terug moet vallen op de BDBH. Een versterking van de BDBH betekent dus ipso facto een versterking van de Waalse exportbevordering op federale kosten. »
Ziehier de kern van de zaak. Dit advies volstaat dus geenszins. Alle wegen worden opengelaten. Aan de hand van deze tekst zullen sommigen zeggen dat men wel in overleg moet treden voor de exportbevordering, maar dat voor de samenstelling van de raad van bestuur de goedkeuring van de gewesten niet vereist is. Anderen zullen oordelen dat er voor de exportbevordering overleg moet worden gepleegd met de gewesten en dat de gewesten hun goedkeuring moeten verlenen voor de samenstelling van de raad van bestuur. Deze onduidelijkheid zal op termijn de instelling ongeloofwaardig maken.
In dit advies wordt de oplossing van het knelpunt, namelijk het al dan niet van toepassing zijn van artikel 92ter totaal overgelaten aan het Overlegcomité. Als dit advies blijft zoals het is, mogen wij ons, na de goedkeuring van het wetsontwerp in de Kamer, verwachten aan een evocatieprocedure en eventueel aan klachten en beroepen. Is het dat wat men wil ?
Wij kunnen onmogelijk het beschikkende gedeelte van het advies goedkeuren en hebben daarom een amendement ingediend waarin de drie basisprincipes worden opgesomd.
Ten eerste moet de Senaat zich niet uitspreken over de wijze van vertegenwoordiging van de gewesten in de raad van bestuur van de BDBH.
Ten tweede stellen wij vast dat er geen overleg heeft plaatsgehad met betrekking tot de exportbevordering.
Ten derde werd artikel 92ter van de bijzondere wet, namelijk de bepaling inzake de goedkeuring van de gewestregeringen, niet nageleefd. Wij verzoeken dus de federale Regering zowel artikel 6 als artikel 92ter toe te passen.
Als gemeenschapssenator heb ik de motie voor het inroepen van een belangenconflict goedgekeurd. In de Senaat zijn nog gemeenschapssenatoren aanwezig, die werden afgevaardigd door het Vlaams Parlement. Van de argumentatie van het Vlaams Parlement vind ik in het beschikkende gedeelte vrijwel niets terug. Het vermeldt enkel dat de wettelijke bepalingen moeten worden gevolgd. Dat zou er nog moeten aan ontbreken !
De vaagheid en de onduidelijkheid van de tekst tonen aan dat de Senaat niet geslaagd is in zijn eerste test als bemiddelaar tussen de gemeenschappen. Wij zullen dan ook tegen het beschikkende gedeelte stemmen. (Applaus.)
M. le Président. La parole est à M. Desmedt.
M. Desmedt (PRL-FDF). Monsieur le Président, voici quelques années fut projetée sur nos écrans une comédie française qui recueillit un vif succès. Elle avait pour titre « Courage, fuyons ! ». Telle est exactement l'attitude que nous adoptons aujourd'hui par rapport à l'avis sollicité. C'est particulièrement regrettable, car la réforme constitutionnelle de 1993 a, comme vous le savez, enlevé au Sénat d'énormes compétences tout en lui en confiant de nouvelles, notamment celle attribuée par l'article 143 de la Constitution et qui nous invite à nous prononcer, par voie d'avis motivé, sur les conflits d'intérêts entre les différentes assemblées.
Pour la première fois, le Sénat est appelé à exercer cette compétence, à l'occasion d'un conflit d'intérêts entre la Chambre fédérale et le Parlement flamand.
Je voudrais d'abord dire un mot de la méthode utilisée pour traiter ce dossier. Trente jours nous étaient impartis pour ce faire et, aujourd'hui, 14 novembre, nous devons nous prononcer dans la hâte et la précipitation, car le délai expire demain. Personnellement, je regrette que nous ayons attendu la fin de ce terme pour examiner ce problème, comme si la solution allait venir d'elle-même, ce qui, manifestement, ne s'est pas produit.
Ensuite, deux réunions ont encore eu lieu aujourd'hui, dont la dernière s'est terminée voici une heure. Elles ont sombré, à certains moments, dans une sorte de surréalisme : des discussions se sont organisées parfois autour d'un mot ou d'une virgule, pour tenter de concilier un maximum de membres.
J'interviendrai brièvement sur le fond du problème car, selon moi, les points de vue respectifs ne représentent pas l'essentiel en la matière; l'essentiel est le fait qu'aujourd'hui, le Sénat ne prend pas ses responsabilités.
Le PRL-FDF estime que la position du Gouvernement fédéral dans cette affaire est correcte. En effet, dès le moment où le Gouvernement, tenant compte des premières observations du Conseil d'État, modifiait son projet en rendant la participation des régions facultative, nous échappions à l'application de l'article 92ter de la loi spéciale du 8 août 1980. Le Conseil d'État n'a nullement condamné cette façon de procéder. Il l'a prise en considération et a estimé que la règle de la parité des régions était celle qui devait s'appliquer. Selon lui, seule une concertation informelle avec les régions s'imposait et non la concertation formelle prévue par la loi de 1980. Or, cette concertation informelle a eu lieu, comme précisé de façon expresse par le ministre des Finances, dans la lettre qu'il a adressée à M. le Président du Sénat.
J'ajoute d'ailleurs que le Gouvernement flamand n'a pas réagi sur cette question. C'est le Parlement flamand qui a invoqué un conflit d'intérêts.
Selon nous, l'avis que le Sénat devait remettre à la Commission de concertation devait stipuler que le Gouvernement fédéral avait respecté les dispositions constitutionnelles et légales en la matière, et que le Chambre devait poursuivre l'examen du projet après avis du Comité de concertation.
Mais que fait le Sénat ? Il rend un avis en dix-neuf points. Entendons-nous bien, les dix-huit premiers points sont des considérants extrêmement balancés cela a fait l'objet du travail de la commission entre les deux thèses en présence. Ensuite, le Sénat ne souhaite pas se prononcer et finalement j'insiste sur ce point , il dit dans son avis que le Comité de concertation doit être saisi afin de trouver, à la lecture du présent avis, une solution conforme aux dispositions légales, en vue d'une plus grande efficacité de l'Office belge du Commerce extérieur.
Je suis navré de devoir dire que cela me paraît particulièrement absurde. En effet, la saisine du Comité de concertation était de droit. Nous devions rendre un avis qui, de toute façon, devait être transmis à ce comité. Donc, quand nous disons que le Comité de concertation doit être saisi, nous répétons simplement une obligation légale.
Le comité est saisi pour donner une solution conforme aux dispositions légales, à la lecture de notre avis. Ce dernier dit blanc et noir à la fois, un considérant reprenant une des thèses et un autre en reprenant une autre. Finalement, le Sénat ne rend aucun avis. Certains diront qu'il valait peut-être mieux ne pas donner d'avis plutôt que d'arriver à un affrontement communautaire. Pour ma part, je crois que c'est le principe même de tous ces mécanismes que nous avons mis en route, notamment par la révision constitutionnelle de 1993, qui est en jeu : celui de la loyauté fédérale.
Nous sommes confrontés à des opinions divergentes mais qui n'étaient pas exclusivement communautaires parce qu'une approche juridique du problème peut éventuellement se retrouver au-delà des communautés. Plutôt que de remplir notre obligation de donner un avis, nous nous contentons de dire que c'est le Comité de concertation qui doit se prononcer. Comme je l'ai souligné, cela me paraît inquiétant, car cette compétence qui nous est conférée par la Constitution doit permettre l'équilibre des différents niveaux de pouvoir dans notre Belgique fédérale. Or, si le niveau qui doit rendre un avis n'arrive pas à le faire, nous sommes dans une situation de blocage. Que devient alors la portée de l'article 143 de la Constitution ?
J'ignore si l'on nous demandera encore notre avis à l'avenir mais, en tout cas, ce n'est pas évident car je crains que la tâche du Comité de concertation ne soit en rien facilitée par notre travail.
Sur le plan de la méthode, ce dossier a été mal traité. Tous les membres de la commission en conviendront, nous avons dû travailler dans des délais imposés puisque tout devait être terminé aujourd'hui; nous avons été saisis trop tard du projet et nous nous sommes ensuite livrés à de véritables contorsions intellectuelles pour aboutir à ce texte qui ne veut strictement rien dire. Je rends hommage au rapporteur M. Nothomb qui a reçu une tâche de démineur et qui a fait le maximum pour sortir de cette situation.
En votant ce texte, le Sénat se déconsidère quelque peu car il n'exerce pas véritablement ses compétences. À l'évidence, nous aurions pu aboutir à un texte qui aurait été approuvé par une majorité et rejeté par une minorité mais je considère que cette solution aurait été préférable à celle qui a été dégagée. L'intérêt du Sénat aurait été de remplir cette obligation constitutionnelle.
Nous ne pourrons donc absolument pas voter en faveur de cet avis. Si, par la suite, nous sommes à nouveau saisis d'une demande d'avis dans un conflit de compétences ou d'intérêts, nous espérons que nous ferons face à nos obligations de façon beaucoup plus sérieuse. (Applaudissements.)
De Voorzitter. Het woord is aan de heer Caluwé.
De heer Caluwé (CVP). Mijnheer de Voorzitter, sta mij toe op mijn beurt de rapporteur te danken voor zijn inspanning en voor de creativiteit die hij eens te meer aan de dag heeft gelegd.
Wat voorligt, is een vrij complexe aangelegenheid. Terecht werd een wetsontwerp ingediend door de minister van Buitenlandse Handel om vertegenwoordigers van de gewesten in de raad van bestuur van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel op te nemen. De bijzondere wet bepaalt immers dat de federale overheid geen promotie kan voeren voor de buitenlandse handel dan mits overleg met de gewesten. Promotie van de buitenlandse handel is nochtans een van de opdrachten van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel.
Artikel 92ter van de bijzondere wet bepaalt dat de regeling van de vertegenwoordiging van de gewesten in dergelijke raden van bestuur het akkoord van de gewesten vereist. Terecht stelde de Raad van State in zijn advies van 12 februari 1996 over het voorontwerp, dat de minister voorlegde, dan ook dat het akkoord van de gewesten vereist is. Aangezien de tekst van de minister niet voorzag in dat akkoord heeft de Raad van State geen verder advies over dat voorontwerp gegeven.
De minister heeft zijn tekst aangepast, niet door het akkoord van de gewesten in te schrijven, maar wel door de vertegenwoordiging van de gewesten niet verplicht, maar facultatief te maken.
Daardoor kon men met veel moeite misschien een juridische verantwoording vinden, maar in de praktijk zorgt deze regeling ervoor dat artikel 92ter van de bijzondere wet volledig wordt uitgehold.
De Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel moet immers de bevordering van de buitenlandse handel organiseren voor de federale overheid. Volgens de bijzondere wet moet dit in overleg met de gewesten gebeuren.
Indien de gewesten geen gebruik maken van de mogelijkheid om in de raad van bestuur vertegenwoordigd te zijn, betekent dit de facto dat de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel niet kan optreden en geen beslissingen kan nemen. De bijzondere wet vereist immers dat met de gewesten overleg wordt gepleegd.
Daarom heeft het Vlaams Parlement terecht een belangenconflict ingeroepen. Eveneens terecht heeft de Senaat geoordeeld dat het hier niet in de eerste plaats gaat over een belangenconflict, maar wel over een bevoegdheidsconflict.
De normale procedure moet worden gevolgd, namelijk de verplichte samenwerkingsvormen die overeenkomstig de bijzondere wet bevoegdheidsverdelende regels opleggen en die, als ze niet wordt nageleefd, tot vernietiging door het Arbitragehof kunnen leiden. Deze samenwerkingsvormen zijn : ten eerste, het voorafgaandelijk formeel overleg ingeschreven in artikel 6 van de bijzondere wet, en, ten tweede, het akoord ingeschreven in artikel 92ter van de bijzondere wet voor de samenstelling van de bestuursorganen.
Daarom zijn wij het volledig eens met het beschikkend gedeelte van het advies dat door de Senaat zou moeten worden geformuleerd. Wij adviseren immers om de zaak voor te leggen aan het Overlegcomité, echter niet enkel om overleg te plegen, met andere woorden om er eens over te praten. Neen, wij zeggen uitdrukkelijk dat het Overlegcomité ook tot een oplossing moet komen. Het Overlegcomité beslist bij wege van consensus, er is dus geen oplossing in het Overlegcomité wanneer niet alle leden, dus zowel de federale overheid als de gewesten, het met elkaar eens zijn. Dit impliceert dat de verplichte samenwerkingsvormen ook worden nageleefd. Er wordt overleg gepleegd, dus artikel 6 wordt nageleefd. Men moet in het Overlegcomité tot een oplossing komen waarmee iedereen akkoord gaat en daarmee is voldaan aan de goedkeuring die vereist is door artikel 92ter van de bijzondere wet. (Applaus.)
De Voorzitter. Het woord is aan de heer Loones.
De heer Loones (VU). Mijnheer de Voorzitter, de eerste twee collega's die hier het woord hebben gevoerd, hebben vanuit een toaal verschillende benadering van de grond van de zaak uiting gegeven aan hun ontgoocheling over het advies dat hier is voorgelegd. Ik kan mij daar enkel bij aansluiten.
Collega Caluwé heeft een zeer verdienstelijke poging gedaan om dit nietszeggende advies alsnog inhoud te geven. Ik kan slechts vaststellen dat zijn interpretatie verder gaat dan hetgeen in de tekst staat. Zijn interpretatie kan misschien gebruikt worden als duiding. De ijver die men aan de dag heeft gelegd om de twee standpunten met elkaar te verzoenen, heeft geleid tot een niets zeggend advies.
De grond van de zaak, namelijk de noodzaak om de structuur van de BDBH aan te passen na het beperken van de bevoegdheden inzake buitenlandse handel sinds de regionalisering, is intussen voldoende gekend. Dit gaf aanleiding tot een belangenconflict niet een bevoegdheidsconflict zoals de heer Caluwé beweert op het vlak van de vertegenwoordiging van de gewesten in de raad van bestuur.
Twee artikelen werden niet nageleefd, namelijk artikel 6 betreffende het overleg met de gewesten wanneer het gaat over exportbevordering en artikel 92ter betreffende het akkoord van de gewestregeringen over de vertegenwoordiging in de raad van bestuur van de BDBH. Er kan hoogstens sprake zijn van informeel overleg zodat het mij nogal onzinnig lijkt de houding van minister Maystadt als gerechtvaardigd te bestempelen.
Er is dus wel degelijk een belangenconflict. Aangezien dit conflict zich afspeelt op het niveau van wetgevende vergaderingen komt het aan de Senaat toe om bemiddelend op te treden. Voor het eerst zou de Senaat zijn gedroomde rol van verzoener tussen de gemeenschappen vervullen door bij wege van een gemotiveerd advies uitspraak te doen in dit conflict, zoals voorzien in artikel 143, § 2, van de Grondwet.
Na de schabouwelijke besprekingen in de senaatscommissie voor de Institutionele Aangelegenheden dreigen wij onze mening inzake deze droomrol van de Senaat te moeten herzien. Bij het voorbereiden van haar gemotiveerd advies heeft de senaatscommissie niet gezocht naar een oplossing voor het belangenconflict, zij heeft getracht om een standpunt te formuleren dat de communautaire spanningen zo weinig mogelijk laat doorschemeren. De enige bedoeling was geen potten te breken.
Het resultaat kan ons uiteraard niet bevredigen. De tekst spreekt voor zich. De Senaat vraagt dat het Overlegcomité zou worden ingeschakeld om een oplossing te zoeken conform de wettelijke bepalingen. Ik vraag me af waar het advies steekt en zie niet in hoe, a contrario, aan het Overlegcomité zou kunnen worden gesuggereerd de wet niet na te leven. Ook de heer Moens heeft dit tijdens de commissiebesprekingen genoegzaam beklemtoond.
Ten slotte wordt ook aangedrongen op een efficiënte werking van de Belgische Dienst voor Buitenlandse Handel zonder dat daarvoor echter een precieze werkwijze wordt aangegeven.
Ook al kunnen wij het eens zijn met een aantal overwegingen die door verdedigers van elk van beide standpunten werden gemaakt, het eindadvies kan onmogelijk onze goedkeuring wegdragen. Wij willen de senaatscommissie voor de Institutionele Aangelegenheden uitdrukkelijk verzoeken om zich te buigen over de werkwijze die in de toekomst bij de aanpak van gelijkaardige problemen zal worden gevolgd. Bij deze gelegenheid wil ik de Senaat ook waarschuwen voor het verzanden van de evaluatie van de staatshervorming. Tot op vandaag werden op dat vlak nog weinig resultaten geboekt. Voor het examen van vandaag is de Senaat niet geslaagd. Mag ik hopen dat hij zich in een nabije toekomst zal herpakken.
M. le Président. La parole est au rapporteur.
M. Nothomb (PSC), rapporteur. Monsieur le Président, M. Desmedt s'est plaint que nous ayons traité cette question quelques jours seulement avant la fin du délai. Avant l'heure, ce n'est pas l'heure; après l'heure, c'est trop tard, monsieur Desmedt. Nous avons été saisis de ce problème voici une semaine. Trois réunions ont eu lieu, durant lesquelles nous avons échangé nos points de vue sur une matière assez complexe. J'estime que la commission des Affaires institutionnelles a bien travaillé.
M. Van Hauthem a regretté un certain manque de clarté. Si la solution était simple et unilatérale, ce serait effectivement beaucoup plus facile, mais nous sommes en Belgique et les problèmes et leur traitement sont complexes.
Les « considérants » que nous avons approuvés comme un ensemble expriment la complexité de la législation de notre pays. Notre démarche prouve que nous avons pris en considération les arguments des uns et des autres. C'est une oeuvre bénéfique.
M. Desmedt a estimé que le dispositif ne disait rien. Ce n'est pas mon avis. La majorité des Flamands et la majorité des francophones ont exprimé par un vote en commission leur volonté que le Comité de concertation soit saisi. C'est une indication...
M. Foret (PRL-FDF). Le Comité de concertation est saisi d'office, monsieur Nothomb.
M. Nothomb (PSC), rapporteur. Il doit être saisi avec notre avis, bien entendu. Si vous préférez que le Sénat ne s'exprime pas, il fallait continuer à discuter sans écouter le point de vue des uns et des autres.
M. Desmedt (PRL-FDF). Il n'y a pas d'avis.
M. Nothomb (PSC), rapporteur. Le Comité de concertation est saisi en vue d'une solution. Cela signifie que nous voulons en trouver une. D'aucuns préféreraient le blocage. Ils ne doivent donc pas voter en faveur de ce dispositif.
Il est vrai que les arguments sont complexes, mais la situation l'est également. Nous voulons trouver une solution qui favorise une plus grande efficacité de l'OBCE, bien entendu dans le respect des lois de régionalisation et des lois d'application. Nous avons indiqué au Comité de concertation que la solution devait aller dans ce sens. Nous souhaitons qu'il réponde à nos objurgations. Nous aurons alors un OBCE efficace. Je n'en demande pas plus. (Applaudissements.)
De Voorzitter. Het woord is aan de heer Verhofstadt.
De heer Verhofstadt (VLD). Mijnheer de Voorzitter, de VLD-fractie zal zich bij de stemming over het voorstel van de commissie onthouden. Wij zijn van oordeel dat na de woorden « wettelijke bepalingen » in de tekst beter ook de twee wettelijke bepalingen zouden worden opgesomd, namelijk de artikelen 6 en 92ter van de wet van 1980.
Bovendien zijn wij van oordeel dat de Senaat naast zijn rol in deze materie ook nog een andere rol te spelen heeft. Hij moet namelijk de verhouding tussen de gemeenschappen respecteren en daarbij niet alleen advies geven, maar ook initiatieven nemen. Dit is een voorbeeld van een materie waarrond wij initiatieven zouden moeten nemen. Het gaat hier om een concurrerende bevoegdheid tussen de deelgebieden enerzijds en de federale overheid anderzijds. Het conflict is precies ontstaan doordat buitenlandse handel een concurrerende bevoegdheid is en er op dat vlak bij de jongste staatshervorming geen homogene bevoegdheidspaketten zijn uitgewerkt. Misschien moeten wij dit als een voorbeeld van een concurrerende bevoegdheid die moet worden uitgeschakeld opnemen in het verslag dat de Senaat de komende maanden moet maken over de samenlevingsproblemen in ons land.
De Voorzitter. Daar niemand meer het woord vraagt verklaar ik de bespreking van het voorstel van gemotiveerd advies voor gesloten.
Plus personne ne demandant la parole, je déclare close la discussion de la proposition d'avis motivé.
De heer Van Hauthem stelt volgend amendement voor :
« Het dispositief vervangen als volgt :
« 19. Besluit volgend advies te verstrekken aan het Overlegcomité :
De Senaat is van oordeel :
- Dat de Senaat zich niet dient uit te spreken over de wijze waarop de gewesten vertegenwoordigd dienen te zijn in de raad van bestuur en het « coördinatiecomité » van de BDBH;
- Dat inzake de exportbevordering de federale Regering enkel informeel overleg heeft gepleegd;
- Dat de vertegenwoordiging van de gewesten in de raad van bestuur van de BDBH en het « coördinatiecomité » geregeld wordt zonder de goedkeuring van de gewesten;
De Senaat verzoekt bijgevolg de federale Regering derhalve de procedures, zoals voorzien in artikel 6, § 1, VI, 3º, c), en artikel 92ter, eerste lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 toe te passen en met het oog hierop in overleg te treden met de gewesten. »
« Remplacer le dispositif par ce qui suit :
« 19. Décide de donner l'avis ci-après au Comité de concertation :
Le Sénat estime :
- Qu'il ne doit pas se prononcer sur la manière dont les régions doivent être représentées au sein du conseil d'administration et du « comité de coordination » de l'OBCE;
- Qu'en ce qui concerne la promotion des exportations, le Gouvernement fédéral s'est contenté d'une concertation informelle;
- Que la représentation des régions au sein du conseil d'administration de l'OBCE et du « comité de coordination » est réglée sans l'approbation des régions;
Le Sénat demande par conséquent au gouvernement fédéral d'appliquer les procédures prévues à l'article 6, § 1er , VI, 3º, c) et à l'article 92ter, premier alinéa, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles et, en vertu desdits articles, de se concerter avec les régions. »
We stemmen zo dadelijk over het amendement van de heer Van Hauthem en over het voorstel van gemotiveerd advies.
Il sera procédé tout à l'heure aux votes sur l'amendement de M. Van Hauthem et sur la proposition d'avis motivé.