Schriftelijke vraag nr. 7-71

van Carina Van Cauter (Open Vld) d.d. 25 september 2019

aan de vice-eersteminister en Minister van Justitie, belast met de Regie der gebouwen

Partnergeweld - Gratis oproepnummer 1720 - Toename oproepen - Handhaving

huiselijk geweld
officiële statistiek
gratis diensten
telefoon

Chronologie

Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-72
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-73

Vraag nr. 7-71 d.d. 25 september 2019 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Het gratis oproepnummer 1720 ontving in 2018 dagelijks gemiddeld 42 oproepen. Op jaarbasis werd het nummer 15 360 maal geraadpleegd door zowel slachtoffers als hulpverleners, naasten van slachtoffers en zelfs daders van partnergeweld. Het oproepnummer bestaat sinds 2009, en wordt tien jaar later meer dan ooit gebruikt.

De toename van het aantal oproepen wil daarom niet zeggen dat het aantal feiten toeneemt maar het kan evengoed het gevolg zijn van de verlaging van de psychologische drempel voor het slachtoffer om hulp te zoeken. Het is dus met andere woorden voor het beleid essentieel om na te gaan of de toename te wijten is aan een effectieve toename op het terrein van het aantal feiten of veeleer van een toegenomen bewustwording. Meten is immers weten.

Om een realiteitsgetrouw beeld van de omvang van het probleem samen te stellen, leg je best twee cijferreeksen naast elkaar: incidentiecijfers en prevalentiecijfers. Incidentiecijfers geven weer hoe vaak de politie geweldmeldingen geverbaliseerd heeft. We spreken ook van officiële criminaliteitscijfers.

Prevalentiecijfers zijn het resultaat van (sociologisch) onderzoek. Zij geven aan welk percentage van de ondervraagde vrouwen tot dan toe geconfronteerd werd met geweldervaringen. Aan de hand van deze onderzoeken kan gepoogd worden een beeld te krijgen van het «dark number» en dus het reële voorkomen van het fenomeen.

Incidentiecijfers tonen vaak maar het topje van de ijsberg. Er heerst nog altijd een taboe rond partnergeweld. Er wordt bijgevolg niet altijd aangifte gedaan. Zeker bij seksueel geweld wordt zelden aangifte gedaan.

Prevalentiemetingen zijn dan weer zeldzaam, verouderd of meten slechts een beperkt aspect.

Deze vraag betreft gelijke kansen en is aldus een bevoegdheid van de Senaat overeenkomstig artikel 79 van het Reglement van de Senaat en het betreft tevens een transversale aangelegenheid met de Gemeenschappen.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Hoe reageert u op de toename van het aantal oproepen op het nummer 1720? Kan u deze toename reeds duiden?

2) Beschikt u over cijfergegevens betreffende partnergeweld voor respectievelijk 2016, 2017 en 2018 opgesplitst per Gewest en naar aard en ernst van de feiten? Is er sprake van een toename? Hoe verklaart u dit?

3) Kan u meedelen in hoeveel gevallen er daadwerkelijk werd gedagvaard voor de rechtbank? Tot hoeveel veroordelingen heeft dit aanleiding gegeven? Kan u tevens meedelen hoeveel dossiers op jaarbasis de jongste drie jaar werden geseponeerd? Welke waren de redenen van seponering en dit respectievelijk op jaarbasis?

4) Kan u, binnen uw bevoegdheidsdomein, meedelen of u nog ruimte ziet voor andere initiatieven om partnergeweld verder bespreekbaar te maken en terug te dringen? Kan u deze toelichten?

5) Beschikt u over indicaties dat we erin slagen om het «dark number» van aangiftes van partnergeweld daadwerkelijk terug te dringen? Kan u dit toelichten?

Antwoord ontvangen op 8 juni 2020 :

1) Het gratis oproepnummer 1712 krijgt steeds meer oproepen, door zowel slachtoffers als hun naaste omgeving. Vanuit het bevoegheidsdomein justitie is een goede zaak dat op deze manier slachtoffers en hun omgeving vlugger hulp zoeken, waardoor het geweld hopelijk niet escaleert en de problemen hun weg vinden naar politie en justitie.

2) Op grond van de informatie uit de gegevensbank van het College van procureurs-generaal konden de statistisch analisten de gevraagde cijfers verstrekken. Vanuit het veld «context» van het informaticasysteem MaCH, en met name de code «partnergeweld», is het immers mogelijk de zaken van partnergeweld te selecteren.

Tabel 1 betreft het aantal zaken van partnergeweld die zijn ingestroomd bij de correctionele parketten tussen 1 januari 2016 en 31 december 2018.

Gegevens per jaar van instroom en volgens de categorie van tenlastelegging (a & % in kolom).

Bron: gegevensbank van het College van procureurs-generaal – Statistisch analisten.

Tabel 2 geeft de gegevens weer per gerechtelijk arrondissement volgens het jaar van instroom van de zaak bij het parket.

Aantal zaken van partnergeweld die zijn ingestroomd bij de correctionele parketten tussen 1 januari 2016 en 31 december 2018.

Gegevens per gerechtelijk arrondissement volgens jaar van instroom van de zaak bij het parket (a en % in kolom).

Bron: gegevensbank van het College van procureurs-generaal – Statistisch analisten.

3) Tabel 3 geeft de verschillende voortgangsstaten weer volgens het jaar van instroom voor de dossiers die bij de correctionele parketten zijn ingestroomd tussen 1 januari 2016 en 31 december 2018.

Voortgangsstaat, vastgesteld op de datum van de extractie, van de zaken van partnergeweld die bij de correctionele parketten zijn ingestroomd tussen 1 januari 2016 en 31 december 2018 volgens het jaar van instroom van de zaak bij het parket (a en % in kolom).

Bron: gegevensbank van het College van procureurs-generaal – Statistisch analisten.

In COL 4/2006 is het volgende gesteld: «Zo de aangegeven of vastgestelde gedraging geen misdrijf blijkt op te leveren, wordt aangeraden een proces-verbaal op te maken met als preventiecode 42L (familiaal geschil)». Een grote meerderheid van die in het informaticasysteem MaCH gecodeerde zaken zullen dan ook worden geseponeerd omdat zij geen misdrijf opleveren (sepot van technische aard – motief geen misdrijf). Het percentage zaken dat wordt geseponeerd, wordt daardoor dan ook beïnvloed. Voor de bestudeerde periode wordt in 9 705 dossiers verwezen naar de tenlasteleggingscode «42L – Familiaal geschil».

De verschillende voortgangsstaten worden in tabel 4 weergegeven volgens de categorie van tenlastelegging.

Tabel 5 geeft de laatste voortgangsstaten volgens het gerechtelijk arrondissement.

Tabel 6 vermeldt de redenen voor sepot van zaken van partnergeweld die zijn ingestroomd bij de correctionele parketten tussen 1 januari 2016 en 31 december 2018, en die op de datum van de extractie waren geseponeerd. Van de opportuniteitsredenen is de meest terugkerende «toestand geregulariseerd». De regularisatie van de situatie kan het gevolg zijn van een werk verricht in de parketten, door de politiediensten of door de justitieassistenten. Er moet ook worden gewezen op de aanzienlijke toename van het gebruik van de reden «voorrang aan de burgerlijke afhandeling». De technische redenen worden gebruikt wanneer een of meer elementen de vervolging onmogelijk maken. Dat is inzonderheid het geval wanneer geen misdrijf is vastgesteld of wanneer onvoldoende bewijsmateriaal kon worden vergaard. De reden «onvoldoende bewijzen» komt het vaakst voor in de categorie van de sepots van technische aard, gevolgd door «geen misdrijf». Omzendbrief COL 3/2006 bepaalt dat «alle gedragingen waarvan, hoewel ze geen misdrijf lijken te zijn, bij de politie of het parket aangifte wordt gedaan en die gewoonlijk omschreven worden als familiaal geschil of kind in gevaar» leiden tot de codering van een proces-verbaal in het informaticasysteem van de parketten, zulks hoewel geen enkel misdrijf daadwerkelijk is vastgesteld. Deze aanbevelingen kunnen een verklaring zijn voor het grote aandeel sepots wegens «toestand geregulariseerd», «onvoldoende bewijzen» of «geen misdrijf».

Op grond van de informatie met betrekking tot de verschillende voortgangsstaten en het percentage sepots van technische aard kan een reactiepercentage voor de zaken van partnergeweld worden berekend. Daarvoor mag enkel rekening worden gehouden met de «vervolgbare» zaken. Van 2016 tot 2018 waren 9 551 dossiers het onderwerp van een terbeschikkingstelling van een ander parket. Wat het sepot van technische aard betreft, gaat het om 42 581 betrokken dossiers. Ten slotte is de voortgangsstaat niet bekend voor 1 172 zaken.

4) Verdere initiatieven om partnergeweld te bestrijden zullen worden besproken in het kader van de uitwerking van een nieuw Nationaal Actieplan gendergerelateerd geweld, samen met de betrokken ministers van Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid, Gelijke Kansen en de deelstaten bevoegd voor Welzijn. Het huidige NAP gendergerelateerd geweld 2015-2019 is op heden nog van kracht, net zoals de Kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan, waarbij partnergeweld als één van de prioriteiten werd aangewezen. Hierbij kan verwezen worden naar de antwoorden op de schriftelijke vragen nr. 7-72 aan de minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken en nr. 7-73 aan de minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel, Armoedebestrijding, Gelijke Kansen en Personen met een beperking.

5) Europees onderzoek heeft in 2014 aangegeven dat slechts 14 % van de bevraagde vrouwen het meest ernstige incident van partnergeweld meldden aan de politie. In twee derde van de gevallen (66 %) kwam het meest ernstige incident onder de aandacht van geen enkele dienst of organisatie (FRA 2014). Aan deze lage aangiftebereidheid kunnen verschillende redenen ten grondslag liggen, waaronder schaamte of angst. De hoge prevalentie, het verborgen karakter, de ernstige consequenties én de moeilijk te doorbreken cyclus van partnergeweld wijzen op het belang van een vroegtijdige detectie door de omgeving en door professionals. Om die reden wordt steeds meer ingezet op risicotaxatie-instrumenten. Daarenboven kan er verwezen worden naar de checklist partnergeweld die in de gemeenschappelijke omzendbrief van de minister van Justitie, de minister van Binnenlandse Zaken en het College van procureurs-generaal COL 4/2006 inzake partnergeweld (herwerkte versie 2015) als bijlage werd opgenomen en door de politiediensten als leidraad kan gebruikt worden in het herkennen van situaties van partnergeweld. Justitie beschikt echter niet over officiële statistieken die de tendenzen inzake het «dark number» van partnergeweld in kaart brengen. Er kan evenwel verwezen worden naar de Veiligheidsmonitor 2018, een bevolkingsbevraging over verschillende veiligheidsthema’s, georganiseerd door de federale politie, die hierover indicaties kan bevatten. Verder onderzoek blijft evenwel nodig.

Bepaalde parketten geven reeds verschillende jaren blijk van de wens om af te stappen van de strikt gerechtelijke en repressieve aanpak van intrafamiliaal geweld. Het gaat bijvoorbeeld om de initiatieven die sinds 2012 zijn opgezet met betrekking tot de multidisciplinaire benadering die is gericht op continuïteit en de coördinatie van het beheer van de zaken van intrafamiliaal geweld (met name voorgesteld door de «Family Justice Centers» van de arrondissementen Antwerpen, Limburg, Mechelen en Turnhout) of de invoering van het tijdelijk huisverbod op nationaal vlak om de veiligheid te waarborgen in omgevingen waar er sprake is van intrafamiliaal geweld. Ook het streven naar een gerichtere doorverwijzing naar diensten voor hulpverlening en bemiddeling moet worden vermeld.