|
|
Covid-19 - Vaccin - Desinformatie - Benadering van Franse bloggers - Rol van Rusland - Situatie in België - Strijd - Maatregelen
epidemie
vaccin
vaccinatie
desinformatie
Rusland
sociale media
| 21/6/2021 | Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 22/7/2021) |
| 29/9/2021 | Antwoord |
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1270
Volgens de Franse autoriteiten probeert Rusland mogelijkerwijs sinds kort desinformatie te verspreiden via een nieuwe doelgroep: wetenschaps- en gezondheidsbloggers. Dat meldt de krant «The Wall Street Journal» (cf. https://www.wsj.com/articles/france-suspects-russian-role-in-campaign-to-discredit-pfizer-vaccine-11621978289?mod=e2tw).
Verschillende Franse bloggers gaven aan benaderd te worden door een marketingbedrijf genaamd «Fazze». In mails werden ze aangespoord om vaccins van Pfizer te bekritiseren. Eén blogger gaf aan dat hij 2 050 euro hiervoor zou krijgen. De doelwitten waren ook niet toevallig gekozen: de vaccins van Pfizer Inc.-BioNTech SE zijn meest gebruikte in Frankrijk.
Fazze vroeg de bloggers valse beweringen naar voren te schuiven, zoals dat het sterftecijfer onder mensen die het Pfizer-vaccin kregen drie keer zo hoog is als het sterftecijfer onder mensen die het AstraZeneca-vaccin krijgen. Ook vroeg Fazze om tendentieuze vragen te stellen: «Stel een vraag als "Waarom sommige regeringen actief het Pfizer-vaccin inkopen, dat gevaarlijk is voor de gezondheid van de mensen?"» aldus een e-mail.
Deze door Fazze doorgestuurde gespreksonderwerpen en invalshoeken lijken heel erg op die van het officiële Russische Twitter-account voor Sputnik V. Ook hier probeerde men op een erg soortgelijke manier het Pfizer-vaccin in een slecht daglicht te stellen. Uit de LinkedIn-accounts van Fazze-werknemers, die inmiddels zijn verwijderd, blijkt dat velen zijn opgeleid aan Russische scholen, zoals de «Siberian State University of Railway Engineering».
De Franse inlichtingendiensten onderzoeken dan ook of de Russische regering achter deze poging zat om vooraanstaande gezondheids- en wetenschapsbloggers te betalen om bij het publiek twijfel te zaaien rond de veiligheid van het Pfizer-BioNTech vaccin. De inlichtingendiensten vermoeden dat het Kremlin verantwoordelijk zou kunnen zijn voor de e-mails.
De mails waren soortgelijk aan die van het Russische «Internet Research Agency». Dit Russische bedrijf wordt verantwoordelijk geacht voor de poging van Moskou om zich te mengen in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Hun operaties, gestuurd door het Kremlin, zijn erop gericht het publiekelijke vertrouwen in onze instellingen en democratische organen te ondermijnen.
Wat betreft het transversaal karakter van de vraag: de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die staan gedefinieerd in de Kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2016-2019, en werden besproken tijdens een Interministeriële Conferentie, waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Het betreft aldus een transversale aangelegenheid met de Gewesten waarbij de rol van de Gewesten vooral ligt in het preventieve luik.
Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:
1) Zijn er aanwijzingen dat het vertrouwen ondermijnd wordt voor de vaccinatie door buitenlandse mogendheden wat ons land betreft?
2) Zijn er meldingen van bloggers, influencers of dergelijke in eigen land die benaderd werden door soortgelijke bedrijven of entiteiten? Indien ja, werden ze enkel gemotiveerd door middel van een in het vooruitzicht gestelde beloning, of werden er ook andere manieren gebruikt (afpersing, intimidatie, enz.)?
3) Zijn er bewijzen of aanwijzingen dat bepaalde antivaxx groepen, die opereren in België, worden aangestuurd, dan wel gefinancierd worden door Rusland of andere staten?
4) Probeert Rusland het Sputnik V-vaccin aan te prijzen in ons land? Zo ja, op welke manier en via welke kanalen? Probeert China ook op eenzelfde manier in ons land het Sinovac-vaccin aan te prijzen?
5) In hoeverre zijn extreemrechts, antivaxxers en anti-westerse Staten met elkaar gelinkt in deze kwestie? Welke raakvlakken hebben ze? Hoe kan de overheid het beste zich hiertegenover opstellen?
6) Hoe bestrijdt België het beste de Russische propagandaverhalen omtrent het vaccin van Pfizer (of andere vaccins)? Welke stappen heeft het concreet daartoe al genomen? Welke stappen zullen er nog gezet worden? Hoe kan onze openbare omroep hierop inspelen? Welke taak kan ons onderwijs hieromtrent vervullen?
De Veiligheid van de staat (VSSE) is op de hoogte van de beweringen van Franse bloggers betreffende het aanbod om desinformatie rond (Westerse) Covid 19-vaccins te produceren. Het bedrijf FAZZE is daarentegen niet gekend.
De VSSE heeft vooralsnog geen elementen die de beweringen van Franse bloggers concreet staven, maar is van mening dat die beweringen inderdaad aannemelijk zijn, gezien andere pogingen tot het verspreiden van desinformatie rond Westerse Covid 19-vaccins. Rusland is een veel genoemde mogelijke opdrachtgever.
1) Zowel vaccinatie als COVID in het algemeen zijn doorheen de pandemie continu het onderwerp geweest van desinformatiecampagnes van buitenlandse mogendheden.
In België zelf wordt desinformatie verspreid rond COVID19 en de vaccins, die hoogstwaarschijnlijk het vertrouwen van een bepaald deel van de bevolking in die vaccins, in de aanpak van de overheid of zelfs in het bestaan van COVID19, ondermijnt. De VSSE heeft echter geen concrete elementen die aantonen dat deze desinformatie effectief uitgaat van Rusland. De modus operandi van de verspreiding komt echter wel overeen met gekende tactieken van zogenaamde «information operations».
In dat opzicht trekt onze dienst de parallel naar verkiezingen in het Westen van de afgelopen vijftal jaar. Ook tijdens deze verkiezingen deed desinformatie sterk de ronde bij een bepaald segment van de bevolking in verschillende landen. Daar werd onder meer Rusland als schuldige aangeduid, dat inderdaad desinformatie verspreidde onder de bevolking. De VSSE acht het echter zeer waarschijnlijk dat niet enkel Rusland e.a. aan de basis liggen van de verspreiding van desinformatie, maar dat deze reeds aanwezig is/was bij de bevolking, en dan voornamelijk aan de uiterste zijden van het politiek spectrum. Deze desinformatie wordt dan louter versterkt of van een zekere ‘legitimatie’ voorzien door buitenlandse mogendheden, zoals Rusland.
Sinds het begin van COVID19 in maart 2020 monitoren de VSSE en ADIV (Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid van de Krijgsmacht, ofwel de militaire inlichtingendienst), elk met hun specifieke expertise, dit fenomeen.
Sinds einde december 2020 ondersteunen ADIV en de VSSE via briefings het Nationaal Crisiscentrum (NCCN) met betrekking tot de detectie en analyse van desinformatie over COVID. Meerdere gevallen werden gedetecteerd waarbij onder andere het vertrouwen in de vaccinatiestrategie ondermijnd werd.
Vandaag lijkt dit wel wat afgenomen te zijn.
2) De VSSE heeft momenteel geen dergelijke meldingen ontvangen. Het valt echter niet uit te sluiten dat, tussen de steeds groeiende groep (al dan niet zelfverklaarde) influencers, die benadering niet is gebeurd.
Het gebruik maken van bepaalde «key actoren» zoals influencers/journalisten/experten/… om een bepaalde narratief kracht bij te zetten is een wezenlijk onderdeel van Russische informatie operaties.
Ook het inspelen op «key actoren» die eenzelfde verhaal verspreiden maar zich niet bewust zijn van de Russische objectieven is een veelbeproefde online techniek.
3) De Belgische inlichtingen-gemeenschap heeft geen concrete aanwijzingen dat bepaalde antivaccinatie-groepen aangestuurd of gefinancierd worden door Rusland.
Echter, er zijn wel indicaties dat bepaalde antivaxx groepen gemanipuleerd worden door accounts die al dan niet openlijk door Rusland gebruikte narratieven trachtten te verspreiden, met als doel onze samenleving te destabiliseren.
De inlichtingendiensten wijzen er eveneens op dat beïnvloeding, onder andere door Rusland, steeds plaatsvindt, gebruik makend van verschillende vectoren, waaronder ook Belgische burgers.
4) Het aanprijzen van het Sputnik V-vaccin ten koste van de «Westerse» vaccins zoals Pfizer en AstraZeneca vormden vooral in het voorjaar van 2021 een wezenlijk onderdeel van de Russische online propaganda strategie.
Rusland gebruikt hiervoor op de eerste plaats eigen (propaganda) kanalen. Het doel is dan om deze berichtgeving over te laten nemen in westerse groepen op sociale media.
Ook China heeft het Sinovac vaccin gepromoot naar een Belgisch en Europees doelpubliek.
De Chinese Ambassade in ons land probeert toelating te krijgen om inwoners van Chinese origine te laten inenten met een Chinees vaccin.
5) Attributie, oftewel het toewijzen van een desinformatiecampagne aan een specifieke actor, is uiterst moeilijk. Hierdoor is het quasi onmogelijk om met zekerheid in te schatten of en op welke manier recht-extremisten, anti-vaxxers en buitenlandse mogendheden samenhangen.
6) De weerbaarheid van onze samenleving tegen desinformatie is een beleidskwestie die het domein ‘Justitie’ overstijgt. De inlichtingendiensten werken wel actief mee aan het beleid van andere overheidsdiensten zoals het crisiscentrum. De VSSE doet ook aan sensibilisering, zie bijvoorbeeld de reportage van het programma PANO betreffende Russische desinformatie (2019), de briefings aan de voorzitters van politieke partijen in de aanloop van de verkiezingen in 2019, de brochures op de website van de VSSE (www.vsse.be).
Dergelijke sensibiliseringscampagnes kunnen helpen de bevolking weerbaarder te maken tegen desinformatie.Er is meer dan ooit nood aan een langetermijnvisie om de steeds groeiende uitdagingen op het gebied van desinformatie het hoofd te bieden.