Via de pers vernam ik dat nogal wat rusthuizen en ziekenhuizen met fysiek geweld te kampen hebben. Zo verscheen eind september 2010 in diverse media het bericht van een hoogbejaarde man (84) die in een OCMW-rusthuis zijn 76-jarige vriendin met verschillende messteken om het leven bracht en daarna zelfmoord probeerde te plegen. Daarnaast wordt ook in de ziekenhuizen (onder andere in het Algemeen Stedelijk Ziekenhuis Aalst) een toename van het aantal gevallen van agressie opgetekend. Het gaat daarbij vooral om feiten die zich afspelen in de gemakkelijk toegankelijke spoedafdeling van het ziekenhuis. Bovendien is er een duidelijke verschuiving merkbaar van diefstallen naar verbaal en ook fysiek geweld. Een oplossing waar vele ziekenhuizen gebruik van maken, is het inzetten van eigen ordehandhavers (stewards) om de veiligheid te verhogen.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Hoeveel gevallen van fysiek geweld of zelfmoord werden geregistreerd in ziekenhuizen en rusthuizen in 2008, 2009 en de eerste helft van 2010?

2) Hoeveel van de gevallen van fysiek geweld waren gericht op het personeel of op de andere bewoners of patiënten?

3) Is het verzorgend personeel volgens de minister voldoende opgeleid om in dergelijke situaties gepast te reageren of acht zij bijkomende opleiding noodzakelijk?

4) Hoeveel ziekenhuizen (verdeling per gewest en naargelang het gaat om een openbaar of een privaat ziekenhuis) maken gebruik van stewards om de veiligheid te verhogen? Hoeveel stewards worden in totaal ingezet?

Deze vraag valt zowel onder mijn bevoegdheid als die van mijn collega, de minister van Binnenlandse Zaken.

1. In wat volgt kan ik u enkel gegevens meedelen die betrekking hebben op incidenten in ziekenhuizen; voor de rusthuizen zijn de deelstaten bevoegd. Voor wat de ziekenhuizen betreft, heb ik twee gegevensbestanden ter beschikking : enerzijds de Monitor ziekenhuiscriminaliteit die in maart-april van dit jaar werd afgenomen en anderzijds de Criminaliteitsbarometer ziekenhuizen van de Nationale Gegevensbank van de Federale Politie.

a) De Monitor ziekenhuiscriminaliteit is een enquête waaraan de ziekenhuizen op vrijwillige basis kunnen deelnemen en die peilt naar de verschijningsvormen, ernst en frequentie van geweld in ziekenhuizen enerzijds en naar de veiligheidsmaatregelen die ziekenhuizen treffen met het oog op preventie anderzijds. De enquête wordt om de twee jaar georganiseerd, voor een tweede maal tijdens het voorjaar van dit jaar. Alvorens de relevante gegevens toe te lichten, wens ik te benadrukken dat aangezien het gaat om een vrijwillige deelname, de Monitor de veiligheidssituatie van slechts een deel van de ziekenhuizen schetst -de responsgraad bedroeg ong. 35 % van het globale ziekenhuisbestand- en allesbehalve volledig pretendeert te zijn.

Men kan echter veronderstellen dat de ziekenhuizen die het meest bij deze problematiek betrokken zijn aan deze enquête hebben deelgenomen.

Bovendien gaat het enkel om gegevens afkomstig uit de registratiesystemen van de deelnemende ziekenhuizen en is het niet ondenkbaar dat heel wat incidenten niet worden gemeld door het ziekenhuispersoneel.

Dit om te illustreren dat de Monitor slechts een partieel beeld van de criminaliteitsproblematiek geeft.

De gegevens hebben bovendien enkel betrekking op het jaar 2009 en over zelfmoord hebben we geen precieze gegevens. Zelfmoordpreventie behoort overigens tot de bevoegdheid van de gemeenschapsoverheden.

Wat fysieke agressie betreft, blijkt uit de Monitor dat een grote meerderheid van de (deelnemende) ziekenhuizen een registratie bijhoudt (88,4 %) en dat in 2009 gemiddeld 48,77 incidenten per ziekenhuizen werden geregistreerd. Slechts 3 % werd geverbaliseerd.

b) De Nationale Gegevensbank van de Federale Politie daarentegen bevat enkel geverbaliseerde feiten. Bijgevolg bevat ook deze gegevensbank maar een fractie van het reëel aantal criminele feiten.

Alle feiten die in ziekenhuizen plaatsvonden en waarvoor een proces-verbaal werd opgemaakt door de politie, worden in hoofdrubrieken ondergebracht.

Fysiek geweld in ziekenhuizen valt daarbij onder de hoofdrubriek “misdrijven tegen de lichamelijke integriteit”.

In 2008 werden 603 misdrijven tegen de lichamelijke integriteit met als plaatsbestemming ziekenhuis geverbaliseerd, waarvan 440 slagen en verwondingen, 27 verkrachtingen, 28 gevallen van aanranding van de eerbaarheid en 7 gevallen van moord of doodslag.

In 2009 waren er 612 misdrijven tegen de lichamelijke integriteit met als plaatsbestemming ziekenhuis aangegeven bij de politie, waaronder 452 slagen en verwondingen, 34 verkrachtingen, 33 gevallen van aanranding van de eerbaarheid en 7 gevallen van moord of doodslag.

2. Noch de Monitor ziekenhuiscriminaliteit, noch de Criminaliteitsbarometer ziekenhuizen van de Federale Politie, bevat gegevens over de hoedanigheid van de slachtoffers van fysiek geweld (personeel/patiënt/bezoeker, enz.).

3. Het komt uitsluitend aan de ziekenhuizen zelf toe om te oordelen over de opportuniteit van een bijkomende opleiding criminaliteitspreventie voor het personeel. Ziekenhuizen hebben wat dat betreft beslissingsvrijheid. Uit de Monitor is wel gebleken dat 65 % van de deelnemende ziekenhuizen sensibilseringscampagnes en/of cursussen voor het personeel organiseert.

4. De cijfers met betrekking tot de ziekenhuisstewards waarover ik beschik hebben enkel betrekking op de ziekenhuisstewards, gefinancierd in het kader van het globaal project veiligheid in ziekenhuizen ; de door de ziekenhuizen of door de deelstaten gefinancierde stewards worden buiten beschouwing gelaten. Op 1 januari 2010 waren er 422,47 VTE ziekenhuisstewards tewerkgesteld in de ziekenhuizen, waarvan 120 in de openbare sector en 302,47 in de privé-sector. Wat de regionale spreiding betreft, komt dit neer op 100 arbeidsplaatsen voor het Waals Gewest, 260,97 voor het Vlaams Gewest en 61,50 voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.