SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2009-2010 Zitting 2009-2010
________________
15 décembre 2009 15 december 2009
________________
Question écrite n° 4-6342 Schriftelijke vraag nr. 4-6342

de Sabine de Bethune (CD&V)

van Sabine de Bethune (CD&V)

au ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Copropriété - Loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction d'habitations et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction (Loi Breyne) - Garantie de bonne fin Mede-eigendom - Wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van te bouwen of in aanbouw zijnde woningen (Wet Breyne) - Uitvoeringsgarantie 
________________
logement
copropriété
garantie
industrie du bâtiment
réglementation de la construction
entrepreneur
huisvesting
mede-eigendom
garantie
bouwnijverheid
bouwvoorschriften
ondernemer
________ ________
15/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 18/1/2010)
6/5/2010Einde zittingsperiode
15/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 18/1/2010)
6/5/2010Einde zittingsperiode
________ ________
Question n° 4-6342 du 15 décembre 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-6342 d.d. 15 december 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

J'ai récemment eu connaissance de quelques plaintes concernant la copropriété d'appartements.

La loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction (appelée la « loi Breyne ») règle les relations contractuelles entre les maîtres de l'ouvrage et les entrepreneurs de certains travaux. L'article 12 de cette loi prévoit un système de cautionnement afin que le vendeur/entrepreneur achève complètement les travaux. Cet article établit une distinction entre, d'une part, un entrepreneur agréé et, d'autre part, d'autres personnes non agréées.

Pour l'entrepreneur agréé, la loi du 9 juillet 1971 (et l'arrêté d'exécution) prévoit la constitution d'un cautionnement s'élevant à 5% des travaux auprès de la Caisse des dépôts et consignations (CDC) (cf. article 3 de l'arrêté royal du 21 octobre 1971 portant exécution de la loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction).

La réception des travaux se fait en deux phases, la réception provisoire et la réception définitive. Entre ces deux phases, il s'écoule un délai d'au moins un an (cf. article 9 de la loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction). Le cautionnement est libérée par moitiés, la première à la réception provisoire et la seconde à la réception définitive (cf. article 3 de l'arrêté royal du 21 octobre 1971 portant exécution de la loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction). Cela devrait permettre à l'acheteur/maître de l'ouvrage d'avoir suffisamment de garanties d'achèvement total des travaux par l'entrepreneur. En pratique, il s'avère toutefois que le maître de l'ouvrage n'est pas suffisamment protégé par ce cautionnement de 5% en cas de faillite de l'entrepreneur agréé.

Pour les personnes n'ayant pas le statut d'entrepreneur agréé (par exemple un promoteur immobilier), la loi du 9 juillet 1971 (et l'arrêté d'exécution) impose une cautionnement par un établissement de crédit ou une caisse de cautionnement. Cet engagement prend cependant fin dès la réception provisoire du bâtiment et non au moment de la réception définitive (cf. article 4, in fine, de l'arrêté royal du 21 octobre 1971 portant exécution de la loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction).

La réception provisoire du bâtiment constate la fin des travaux et les éventuels vices et remarques sont consignés dans un procès-verbal. La réception provisoire prévoit généralement une période d'essai et un délai permettant à l'entrepreneur de remédier aux vices constatés.

À cet égard, le problème suivant se pose : lors de la réception provisoire, différents vices peuvent encore être constatés. Étant donné que l'engagement de la caution (établissement de crédit ou caisse de cautionnement) prend fin à la réception provisoire, le maître de l'ouvrage dispose de peu de moyens pour contraindre le promoteur immobilier à achever les travaux conformément au procès-verbal. La seule possibilité est d'intenter un procès, une situation peu efficace et décourageante étant donné la durée d'une action en justice et les frais qu'elle entraîne.

Le problème concret se situe à l'article 4, in fine, de l'arrêté royal du 21 octobre 1971 portant exécution de la loi du 9 juillet 1971 réglementant la construction et la vente d'habitations à construire ou en voie de construction (Moniteur belge du 4 novembre 1971). Le dernier alinéa est rédigé comme suit : « L'engagement de la caution prend fin à la réception provisoire des travaux ».

Afin de prévoir une meilleure protection de l'acheteur/maître de l'ouvrage des travaux, on pourrait stipuler que l'engagement de la caution prend fin seulement à la réception définitive des travaux. De cette manière, l'acheteur/maître de l'ouvrage dispose d'une garantie effective à l'égard de la caution au cas où l'acheteur/maître de l'ouvrage ne satisferait pas à son engagement d'achever le bâtiment comme convenu. Afin de limiter le coût de la caution, on pourrait prévoir que l'entrepreneur ne doit donner une garantie de remboursement que jusqu'au moment de la réception provisoire. Ce cautionnement implique que l'établissement de crédit ou la caisse de cautionnement est caution solidaire avec l'entrepreneur pour le remboursement des montants déjà payés par le maître de l'ouvrage en cas de résiliation du contrat par la faute de l'entrepreneur. Pour ce qui concerne la période entre la réception provisoire et la réception définitive, on pourrait prévoir une garantie d'achèvement. Cette caution consisterait à ce que l'institution de crédit ou la caisse de garantie et l'entrepreneur soient caution solidaire pour les coûts de l'achèvement du bâtiment si l'entrepreneur ne respectait pas ses engagements en la matière.

C'est cette vision que défend explicitement la doctrine en la matière : le législateur devrait opter pour un système mixte dans lequel l'entrepreneur donnerait une garantie de remboursement pour la première partie des travaux et une garantie d'achèvement pour la deuxième partie ». (cf. Boes, "De notariële verkoopakte in verband met de wetgeving op de ruimtelijke ordening en met de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van te bouwen of in aanbouw zijnde woningen", T. Not., 1973, 202 ; M. Devroey, De wet Breyne, 2000, 151, n° 65 ; et S. Maes, "Wet Breyne: knelpunten bij de toepassing", NJW, n° 175, 30 janvier 2008, p. 67).

On pourrait prévoir en outre que tant les entrepreneurs agréés que les entrepreneurs non agréés doivent constituer un cautionnement auprès d'un établissement de crédit ou une caisse de cautionnement. Cela mettrait un terme à une forme de concurrence déloyale entre les entrepreneurs agréés et non agréés. Cette discrimination ne peut se justifier d'aucune manière objective (cf. H. Uyttersprot, "De wet Breyne : zekerheidsstelling en achterpoorten", TVV, 2006, 787, n° 8 et suiv. ; et S. Maes,"Wet Breyne: knelpunten bij de toepassing", NJW, n° 175, 30 janvier 2008, p. 66). En outre, l'entrepreneur agréé peut utiliser, pour l'exercice de sa profession, le montant de la garantie de 5 % immobilisé sur un compte de la CDC, ce qui ne peut être que bénéfique pour notre économie.

La « Bouwunie » a constitué en son sein une « caisse de cautionnement ». Tant les petits que les grands entrepreneurs de travaux publics ou privés peuvent y faire appel pour conclure un cautionnement. Ce dernier est offert en échange d'une cotisation unique de 75 euros. Ce montant est remboursé ou imputé à une nouvelle demande dès que la caution est débloquée par le maître de l'ouvrage. L'entrepreneur devient l'associé de la caisse de cautionnement au prorata de 25 euros par tranche de 2 500 euros de caution. L'assemblée générale des actionnaires fixe chaque année le dividende attribué aux actionnaires. Une rétribution de seulement 1 % du montant des cautions ouvertes est réclamée à l'entrepreneur. Ce montant est le coût final pour l'entrepreneur (voir site web de Bouwunie : http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?article=50663). Le grand avantage de la caisse de cautionnement est la simplicité administrative du traitement d'une demande de cautionnement.

Pour ces raisons, j'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1. Quelle est la position du ministre concernant la proposition de scinder la garantie offerte au maître de l'ouvrage, en une garantie de bonne fin et une garantie d'achèvement ?

2. Quelle est la position du ministre concernant l'harmonisation de l'obligation de garantie pour les entrepreneurs agréés et les entrepreneurs non agréés ?

3. Le ministre est-il disposé à prendre lui-même une initiative dans ce sens ou à soutenir une initiative parlementaire ?

 

Recent werden mij enkele klachten ter kennis gebracht die betrekking hadden op de mede-eigendom van appartementen.

De wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van te bouwen of in aanbouw zijnde woningen regelt de contractuele relatie tussen opdrachtgevers- en aannemers van bepaalde bouwwerken (de zogenaamde " wet Breyne "). Artikel 12 van deze wet voorziet een systeem van zekerheidstelling opdat de verkoper / aannemer de werken volledig zou voltooien. In het artikel wordt een onderscheid gemaakt tussen enerzijds een erkend aannemer en anderzijds andere personen die deze erkenning niet genieten.

Voor de erkende aannemer voorziet de wet van 9 juli 1971 (en het uitvoeringsbesluit) dat de erkende aannemer een waarborg ter waarde van 5 % van de werken op een rekening bij de Deposito- en Consignatiekas (DCK) stort (cf. artikel 3 van het koninklijk besluit van 21 oktober 1971 houdende uitvoering van de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van de te bouwen of in aanbouw zijnde woningen).

De oplevering gebeurt in twee fasen, de voorlopige- en de definitieve oplevering. Tussen deze twee fasen zit er een termijn van minstens een jaar (cf. artikel 9 van de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van te bouwen of in aanbouw zijnde woningen). De waarborg wordt vrijgegeven bij helften, de eerste helft bij de voorlopige oplevering en de tweede helft bij de definitieve oplevering (cf. artikel 3 van het koninklijk besluit van 21 oktober 1971 houdende uitvoering van de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van de te bouwen of in aanbouw zijnde woningen). Op deze wijze zou de koper / opdrachtgever voldoende waarborgen moet hebben dat de aannemer zijn werkzaamheden volledig voltooit. In de praktijk blijkt echter dat de bouwheer met deze 5 %-waarborg onvoldoende beschermd is in geval van faillissement van de erkende aannemer.

Voor andere personen die niet de hoedanigheid van erkend aannemer genieten (bijvoorbeeld een bouwpromotor) voorziet de wet van 9 juli 1971 (en het uitvoeringsbesluit) dat er een borgstelling door een kredietinstelling of borgstellingskas moet gebeuren. Deze verbintenis eindigt echter reeds bij de voorlopige oplevering van het gebouw en niet de definitieve oplevering (cf. artikel 4, in fine, van het koninklijk besluit van 21 oktober 1971 houdende uitvoering van de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van de te bouwen of in aanbouw zijnde woningen).

De voorlopige oplevering van het gebouw stelt de beëindiging van de werken vast waarbij in een proces-verbaal de eventuele gebreken en opmerkingen worden vastgesteld. De voorlopige oplevering voorziet meestal in een proeftermijn en in een termijn voor de aannemer om de vastgestelde gebreken te verhelpen.

Het probleem hierbij is het volgende: er kunnen bij de voorlopige oplevering nog diverse gebreken worden vastgesteld. Aangezien de verbintenis van de borg (kredietinstelling of borgstellingskas) bij de voorlopige oplevering vervalt, beschikt de opdrachtgever over weinig mogelijkheden om de afwerking volgens het proces-verbaal af te dwingen van de bouwpromotor. De enige mogelijkheid bestaat erin een rechtszaak aan te spannen, een weinig efficiënte en bemoedigende situatie gezien de duurtijd van het gerechtelijk verloop en de hiermee gepaard gaande kosten.

Het concrete probleem hierbij schuilt in artikel 4, in fine, van het koninklijk besluit van 21 oktober 1971 houdende uitvoering van de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van de te bouwen of in aanbouw zijnde woningen (Belgisch Staatsblad van 4 november 1971). Het laatste lid bepaalt het volgende: " De verbintenis van de borg eindigt bij de voorlopige oplevering der werken. "

Om een betere bescherming te voorzien voor de koper / opdrachtgever van het bouwwerk wordt zou kunnen bepaald worden dat de verbintenis van de borg slechts eindigt bij de definitieve oplevering van de werken. Op deze wijze heeft de koper / opdrachtgever een effectieve zekerheid ten aanzien van de borg indien de verkoper / aannemer niet aan zijn verbintenissen voldoet om het gebouw volledig af te werken zoals voorzien. Om de kostprijs van deze borgstelling beperkt te houden zou voorzien kunnen worden dat de aannemer slechts een terugbetalingswaarborg moet voorzien tot op het moment van de voorlopige oplevering. Deze borgstelling voorziet dat de kredietinstelling of de Borgstellingskas hoofdelijk borg staat met de aannemer voor de terugbetaling van de reeds betaalde bedragen van de bouwheer indien het contract wordt ontbonden door de schuld van de aannemer. Voor wat betreft de periode tussen de voorlopige en de definitieve oplevering zou kunnen voorzien worden in een voltooiingswaarborg. Deze borgstelling komt er op neer dat de kredietinstelling of de Borgstellingskas en de aannemer hoofdelijk borg staan voor de kosten van de afwerking van het gebouw indien de aannemer niet aan zijn verplichtingen terzake voldoet.

Deze visie wordt uitdrukkelijk gesteund in de rechtsleer terzake: " De wetgever zou terzake, zoals eerder aangehaald, beter opteren voor een gemengd systeem waarbij de aannemer voor het eerste deel van de werken een terugbetalingswaarborg zou stellen en voor het tweede deel een voltooiingswaarborg. " (cf. . Boes, " De notariële verkoopakte in verband met de wetgeving op de ruimtelijke ordening en met de wet van 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van te bouwen of in aanbouw zijnde woningen ", T. Not., 1973, 202; M. Devroey, De wet Breyne, 2000, 151, nr. 65; en S. Maes, " Wet Breyne: knelpunten bij de toepassing ", NJW, nr. 175, 30 januari 2008, p. 67).

Daarnaast zou voorzien kunnen worden dat zowel de erkende als de niet-erkende aannemers een borgstelling moeten vragen bij een kredietinstelling of een Borgstellingskas. Op deze wijze wordt een vorm van oneerlijke concurrentie uit de wereld geholpen tussen de erkende en de niet-erkende aannemers. Deze discriminatie kan op geen enkele objectieve wijze worden verantwoord (cf. H. Uyttersprot, " De wet Breyne: zekerheidsstelling en achterpoorten ", TVV, 2006, 787, nr. 8 e.v.; en S. Maes, " Wet Breyne: knelpunten bij de toepassing ", NJW, nr. 175, 30 januari 2008, p. 66). Bovendien kan de erkende aannemer het bedrag van 5 % waarborg die geïmmobiliseerd werd op een rekening bij de DCK aanwenden voor zijn bedrijfsuitoefening wat onze economie alleen maar ten goede kan komen.

Binnen het kader van Bouwunie werd een zogenaamde " Borgstellingskas " opgericht. Zowel kleine als grote aannemers van openbare of private werken kunnen hierop een beroep doen om een borg af te sluiten. Voor deze borgstelling wordt eenmalig een aansluitingsvergoeding van 75 euro gevraagd. Dat bedrag wordt terugbetaald of verrekend met een nieuwe aanvraag van zodra de borg door de opdrachtgever wordt vrijgegeven. De aannemer wordt vennoot van de Borgstellingskas à rato van een aandeel van 25 euro per schijf van 2 500 euro borg. De algemene vergadering van aandeelhouders bepaalt jaarlijks welk dividend aan de aandeelhouders wordt toegekend. Aan de aannemer wordt er een retributie van slechts 1 % per jaar aangerekend op het bedrag van de openstaande borgen. Dat bedrag vormt de uiteindelijke kostprijs voor de aannemer (zie website van Bouwunie: http://www.bouwunie.be/viewobj.jsp?article=50663). Het grote voordeel van deze Borgstellingskas is de administratieve eenvoud waarmee een aanvraag voor een borgstelling wordt afgehandeld.

Om deze redenen had ik van de geachte minister graag een antwoord gekregen op de volgende vragen:

1. Wat is het standpunt van de geachte minister met betrekking tot het voorstel inzake de opsplitsing van de garantie voor de bouwheer tussen enerzijds een uitvoeringsgarantie en anderzijds een voltooiingsgarantie?

2. Wat is zijn standpunt met betrekking tot het gelijkschakelen van de garantieverplichting voor de erkende en de niet-erkende aannemers?

3. Is hij bereid om zelf een initiatief in deze zin te nemen of een parlementair initiatief te steunen?