5-929/1 | 5-929/1 |
5 APRIL 2011
De medische wetenschap heeft de jongste decennia een enorme vlucht gekend. Dat geldt inzonderheid voor de mogelijkheden om een kind te verwekken en te baren, wat voor heel wat vrouwen en meer algemeen heel wat koppels mogelijkheden creëert om de onvervulde kinderwens te vervullen. Maar uiteraard zijn er hier ook nog steeds biologische grenzen. Een vrouw zonder baarmoeder bv kan geen kind dragen en zoekt alternatieven. Adoptie is ongetwijfeld de meest gekozen uitweg. Een andere, al meer complexe uitweg, zowel ethisch als juridisch, is het draagmoederschap. Veelal speelt hier de wens om de genetische eigenschappen van minstens één van de partners door te geven.Draagmoederschap is de situatie, waarbij een vrouw (de draagmoeder) zwanger wordt en een kind baart ten behoeve van een andere vrouw. Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen hoogtechnologisch en laagtechnologisch draagmoederschap. Bij laagtechnologisch draagmoederschap wordt de draagmoeder geïnsemineerd met het sperma van de wensvader : de draagmoeder stelt dus haar baarmoeder ter beschikking en levert zelf de vrouwelijke genetische component, de eicel. Zij is dus de genetische moeder van het kind. Deze vorm van draagmoederschap kan plaatsvinden zonder enige medische tussenkomst.
Het wenskoppel en de draagmoeder spreken meestal af in de vertrouwde omgeving van de draagmoeder waar zij zichzelf bevrucht (met een pipet dat bij de apotheker verkregen kan worden).
Bij hoogtechnologisch draagmoederschap daarentegen wordt een embryo, bekomen via in vitro fertilisatie (IVF) ingeplant bij de draagmoeder. Het embryo komt meestal voort uit de eicel van de wensmoeder en het zaad van de wensvader. Deze techniek komt neer op de echte « huur van een baarmoeder », er ontstaat geen enkele genetische band met de draagmoeder.
Draagmoederschap raakt een fundamentele pijler van de samenleving, de menselijke voortplanting, en heeft te maken met tal van gevoelige onderwerpen : vrouwenrechten, autonomie, ouderschap, ... Allen thema's voor verhitte discussies pro en contra, zowel in het verleden als vandaag.
Het lijkt echter niet meer te verantwoorden het draagmoederschap niet juridisch te regelen.
We leven in een maatschappij die zich steeds meer bevrijd heeft van taboes, voorbijgaat aan religieuze en culturele beperkingen, en gebruik wil maken van de bestaande wetenschappelijke technologieën.
Het hebben van een kind is als het ware een recht geworden, zelfs een doel dat elk middel heiligt. Zoals aangehaald in « Niet- uterine ouderschap » (1) : « Kinderloosheid wordt niet langer geaccepteerd als een lotsbestemming maar wordt gepercipieerd als een medisch behandelbaar probleem ».
Dat een (juridische) regeling voor het draagmoederschap niet vanzelfsprekend is, kan alvast blijken als we over de landsgrenzen kijken naar buitenlandse wetgevingen. Naast een radicaal verbod van draagmoederschap of van draagmoederschapsovereenkomsten, zoals dat bijvoorbeeld in Frankrijk (2) en delen van Canada (3) het geval is, spreken andere landen zich niet uit (België, maar ook Nederland) of regelen het draagmoederschap expliciet zoals bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk (4) (5) .
Opmerkelijk is dat de jongste jaren heel wat Oost-Europese landen en Aziatische landen een ver doorgedreven regeling voor draagmoederschap hebben doorgevoerd, en er als het ware een « economische » activiteit van gemaakt hebben. Een duidelijk voorbeeld van een ver doorgedreven wettelijke regeling is Oekraïne (6) .
Wie zich evenwel laat verleiden door deze rooskleurige voorstelling om een kind op bestelling te bekomen, moet voor ogen houden dat er ernstige juridische obstakels bestaan. Wanneer de ambtenaar bedenkingen heeft omtrent de omstandigheden van de geboorte van het kind, erkent hij de (nodige) certificaten om het naar het thuisland van de wensouders te nemen, niet. In de recente « Koppen » uitzending van de VRT « Homokoppel wacht al twee jaar op hun kind'wordt die problematiek treffend belicht (7) .
Ook in ons land liggen de opvattingen over (de toelaatbaarheid van) draagmoederschap ver uit elkaar. De in het verleden ingediende wetsvoorstellen gaan van een totaalverbod tot en met het openstellen van de mogelijkheid tot draagmoederschap onder welbepaalde voorwaarden. Aan de basis van diverse van deze voorstellen, lag de destijds ophefmakende betwisting over « baby D(onna) ».
Deze zaak sleept al aan sinds 26 februari 2005 en tot op vandaag zijn nog niet alle aspecten geregeld noch behandeld.
De baby was bedoeld voor de Belgische wensouders en de Belgische wensvader is ook de biologische vader (DNA onderzoek wees dit uit). De draagmoeder verkocht echter het meisje aan Nederlandse wensouders die geen genetische band met het kind hebben.
De draagmoeder bleef immers tijdens haar zwangerschap zoeken naar andere kandidaat-wensouders, die ze vond in het Nederlandse echtpaar.
Het getouwtrek rond de baby speelt zich dan ook af binnen twee verschillende landen en tussen deze landen onderling. Naast de juridische procedure in Nederland, is er ook een lopende procedure in Belgie : « Het parket van Oudenaarde vraagt een doorverwijzing naar de correctionele rechtbank van zowel de draagmoeder als de Nederlandse koopouders als de biologische wensvader. Zowel de « bestelling » van het kind door de wensouders als de door de draagmoeder georganiseerde verkoop van het kind aan de Nederlandse koopouders, kan als « mensonterend gedrag » worden beschouwd, » luidt de redenering.
In januari 2009 besloot het Openbaar ministerie in Nederland dat de Nederlandse pleegouders niet vervolgd konden worden voor illegale adoptie van baby Donna. Dit omdat de aangifte van de biologische vader te laat werd gedaan : illegale adoptie verjaart in Nederland na twee jaar. De biologische vader deed aangifte in juli 2007, de adoptie vond plaats in maart 2005.
De koopouders konden dan ook niet langer vervolgd worden voor dit strafbaar feit. Daarnaast concludeert het OM dat het stel zich niet schuldig maakte aan andere strafbare feiten omtrent het adopteren van baby Donna.
De Belgische rechtspraak verwerpt als dusdanig het draagmoederschap niet als strijdig met de openbare orde. Getuige daarvan de hierna opgesomde rechtspraak :
— Jeugdrechtbank Brussel 4 juni 1996 en Jeugdrechtbank Turnhout 4 oktober 2000 (8)
In deze uitspraken werd gestipuleerd dat draagmoederschap niet in strijd is met de openbare orde en dat « de opvolgende adoptie door de genetische en sociale wensouders van een kind na draagmoederschap kan worden toegestaan en berust op een wettige reden die het kind tot voordeel strekt ».
— Hof van Beroep te Antwerpen 14 januari 2008 (9)
De appelante kon door een congenitale afwijking geen kinderen krijgen op een natuurlijke wijze, haar moeder stelde zich dan ook kandidaat om het kind van haar en haar echtgenoot te dragen. Het ging over een biologisch eigen kind van de wensouders, de zaadcellen kwamen van de wensvader en de eicellen van de wensmoeder. Er werd niet onbezonnen in deze procedure gestapt, een uitgebreide screening ging eraan vooraf, het startschot werd pas gegeven na het gunstig advies van het ethisch comité van het ziekenhuis waar ze de behandeling ondergingen.
In eerste aanleg werd de adoptie van het kind door de wensmoeder niet goedgekeurd. In beroep wordt deze uitspraak herzien en kent het Hof de volle adoptie toe aan zowel de wensmoeder als de wensvader. Het was naar de mening van het hof in het voordeel van het kind en niet strijdig met de openbare orde om de ouderschapsrechten volledig aan de wensouders toe te kennen. Ook werd in overweging genomen dat het ging om ideëel draagmoederschap, waarbij de draagmoeder toestemming gaf tot volle adoptie, dat de wensouders de biologische ouders waren en dat zij sinds de geboorte het ouderlijk gezag uitoefenden.
Met voorliggend wetsvoorstel willen wij het zogeheten hoogtechnologisch draagmoederschap wettelijk regelen, zonder ons uit te spreken over de andere vormen van draagmoederschap. Bij de uitwerking van het voorstel is in ruime mate rekening gehouden met het advies van het Comité voor Bio-ethiek van 2004 (10) .
De krachtlijnen van het voorstel zijn :
— (hoogtechnologisch) draagmoederschap kan uitsluitend in daartoe door de Koning erkende fertiliteitscentra, die over een multidisciplinair expertenteam beschikken om de wensouders en de draagmoeder op alle mogelijke vlakken te begeleiden;
— Het draagmoederschap staat open voor al dan niet gehuwde koppels, ongeacht het geslacht;
— De centra kunnen het draagmoederschap weigeren indien de wettelijke voorwaarden niet vervuld zijn of indien ze het strijdig oordelen met het welzijn van een van de partijen (de zogeheten gewetensclausule);
— Duidelijke voorwaarden worden opgelegd om draagmoeder dan wel wensouder te zijn;
— De rechten en plichten van elke partij worden in een extensieve draagmoederschapsovereenkomst vastgelegd, door de Koning uit te werken. Als bijlage wordt een te discussiëren model bij het wetsvoorstel gevoegd;
— Het onontkomelijk formalisme is ingebouwd om de belangen van elke partij te vrijwaren;
— Het afstammingsrecht wordt gewijzigd in de zin dat bij draagmoederschap de wensouders als ouders genoteerd worden. Het Belgisch recht redeneert momenteel immers quasi uitsluitend vanuit een bio-fysiek gegeven. De vrouw die bevalt wordt automatisch gezien als de juridische moeder van het kind. Indien een draagmoeder in België bevalt van andermans kind is zij toch de juridische moeder en kan zij niet verplicht worden het kind af te geven. De wensouders kunnen dus enkel aanspraak maken op het kind indien hun rechten, voortvloeiend uit de « dienst », beschermd worden via een wettelijke regeling.
Artikel 2
Dit artikel definieert de begrippen waarvan sprake in dit wetsvoorstel en schetst aldus de toepassingssfeer van het voorstel. De regeling die wij hier voorstellen is uitsluitend van toepassing op het draagmoederschap waarbij de draagmoeder zelf geen genetisch materiaal levert. In de wetenschappelijke literatuur wordt inderdaad een onderscheid gemaakt tussen :
— hoogtechnologisch draagmoederschap : er wordt bij de draagmoeder een embryo ingeplant dat ontstaan is door in vitrofertilisatie waarbij de eicel, het semen of beide afkomstig zijn van de wensouders :
— laagtechnologisch draagmoederschap : de voortplantingstechniek waarbij de draagmoeder zichzelf insemineert met het sperma van de wensvader, zij stelt hierbij zowel haar baarmoeder als een eicel ter beschikking van de wensouders.
Het wetsvoorstel organiseert dus uitsluitend het « hoogtechnologisch » draagmoederschap. Zoals reeds in de toelichting omschreven garandeert dit het best dat de draagmoeder afstand kan doen van het kind dat geboren wordt.
Artikel 3
Dit artikel bevestigt dat het om hoogtechnologisch draagmoederschap moet gaan. Er wordt aan toegevoegd dat ook de al dan niet gehuwde partner van de draagmoeder geen rol mag spelen in de verwekking van het kind.
Artikel 4
Dit artikel verbiedt elke vorm van reclame voor al dan niet betalend draagmoederschap. Wel kan een kandidaat draagmoeder zich melden bij de centra voor draagmoederschap (zie verder).
Terzijde wijzen wij er hier reeds op dat de Koning belast wordt met het vaststellen van de diverse kosten en vergoedingen waarop de draagmoeder zich in voorkomend geval kan beroepen.
Artikel 5
Uitsluitend fertiliteitscentra kunnen desgewenst een centrum voor draagmoederschap organiseren. Zij dienen daartoe erkend te worden door de Koning, die tevens de voorwaarden daartoe vastlegt.
Minimaal moet een team, samengesteld uit ten minste een gynaecoloog, een internist, twee psychologen en een jurist, aanwezig zijn om de wensouders en de draagmoeder bij te staan.
Artikel 6
De centra voor draagmoederschap staan in voor de diverse aspecten van de begeleiding van alle partijen. Paragraaf 1 van dit artikel omschrijft wat dat precies inhoudt op medisch, psychologisch en juridisch vlak.
Paragraaf 2 voorziet in een regelmatige rapportage door de centra voor draagmoederschap teneinde de praktische toepassing van deze wet te evalueren en waar nodig bijgestuurd te worden. De centra worden tevens belast met een lange termijnonderzoek inzake draagmoederschap en de daaruit geboren kinderen.
Artikel 7
Dit artikel formaliseert de aanvraag tot begeleiding door de wensouders en de draagmoeder en het antwoord van het centrum voor draagmoederschap. Een dergelijke formalisering is nodig om de rechten en plichten van elke partij correct vast te leggen. Zoals later wordt aangegeven, kan een gehuwd of samenwonend koppel, ongeacht het geslacht, wensouder zijn. Dit veronderstelt een uiteenlopende regeling wat betreft het al dan niet voorleggen van een attest inzake de onmogelijkheid tot zwangerschap vanwege de wensmoeder.
Tevens wordt aangegeven op welke gronden het centrum voor draagmoederschap de begeleiding kan weigeren. Uiteraard kan dat indien een van de voorwaarden zoals in deze wet is vastgelegd, niet wordt gerespecteerd. Bijvoorbeeld indien het niet gaat om hoogtechnologisch draagmoederschap, maar bijvoorbeeld ook indien de draagmoeder of de wensouders niet voldoet aan de (verder) gestelde voorwaarden. Maar daarnaast kan het centrum ook weigeren indien geoordeeld wordt dat het draagmoederschap voor de draagmoeder of de wensouders fysiek of psychologisch te belastend is. Dat is wat al eens de « gewetensclausule » genoemd wordt : de clausule bedoeld in artikel 5 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtollige embryo's en gameten.
Artikel 8
Dit artikel formaliseert de overeenkomst tussen de wensouders, draagmoeder en het centrum voor draagmoederschap wanneer dat laatste de aanvraag goedkeurt. Naast de vermeldingen die reeds opgenomen zijn in de wet van 6 juli 2007 dienen de gegevens met betrekking tot de wensouders en de draagmoeder opgenomen te worden, evenals het akkoord (handtekening) van de partner (al dan niet gehuwd) van die laatste. Elke partij krijgt een exemplaar van deze overeenkomst.
Artikel 9
Omschrijft de voorwaarden die voldaan moeten zijn om wensouder te kunnen zijn. Naast de (juridische) bekwaamheid betreft het dan onder meer de nationaliteit, het verblijf en de leeftijd van de wensouders.
Het beroep kunnen doen op een draagmoeder staat open voor koppels, al dan niet gehuwd en ongeacht het geslacht. Indien evenwel de wensouder of een van de wensouders een vrouw is, dient zij een attest over de maken van de gynaecoloog ter staving dat zij onmogelijk of onwenselijk zwanger kan worden.
Tot slot moeten de wensouders bereid zijn tot een medische en psychologische screening en de nodige bijstand tijdens de zwangerschap aanvaarden.
Artikel 10
Omschrijft aan welke voorwaarden een draagmoeder dient te voldoen. Ook hier zijn er naast bekwaamheid ook voorwaarden naar nationaliteit, verblijf en leeftijd. Wat dat laatste betreft wordt een specifieke afwijking op de leeftijd voorzien wanneer de draagmoeder de moeder of de zuster is van de wensouder.
De draagmoeder moet bereid zijn tot een medische en psychologische screening en de nodige bijstand tijdens de zwangerschap aanvaarden. Om risico's maximaal uit te sluiten dient eveneens het bewijs geleverd te worden dat er geen bijzondere risico's te verwachten zijn tijdens deze zwangerschap, en dient de draagmoeder minstens één nog levend kind gebaard te hebben.
Artikel 11
Wensouders en draagmoeder sluiten een overeenkomst inzake de (gevolgen van de) zwangerschap en geboorte van het kind. De Koning bepaalt wat in deze overeenkomst tussen de partijen vastgelegd moet worden. Een niet te nemen of te laten model van dergelijke overeenkomst wordt als bijlage bij deze toelichting gevoegd. Om een en ander te verduidelijken wordt daarbij in de tussenkomst van de jurist van het centrum voorzien.
De overeenkomst wordt vervolgens in een notariële akte gegoten, een formalisme dat ons noodzakelijk lijkt gelet op de verder voorziene regeling van de afstamming.
Artikel 12
Zowel de draagmoeder als de wensouders beschikken over een bedenktermijn waarbinnen zij kunnen terugkomen op de gemaakte afspraken. Daartoe is een formele opzegging uiteraard een noodzaak. De concrete modaliteiten hiervan worden in de modelovereenkomst (zie supra) opgenomen.
Artikel 13
De wensouders dragen uiteraard de kosten die de draagmoeder rechtstreeks (bijvoorbeeld niet terugbetaalde ziekenhuiskosten) of onrechtstreeks (bijvoorbeeld verplaatsingskosten) dient te maken. De Koning bepaalt deze kosten en vergoedingen. Daarbuiten kunnen supplementaire vergoedingen vastgelegd worden, zonder dat evenwel het draagmoederschap een lucratieve « bezigheid » kan worden. Het is aan de partijen om deze kosten en vergoedingen vast te leggen in de draagmoederschapsovereenkomst, naast een aantal andere praktische afspraken zoals het moment van de (terug)betalingen.
Artikelen 14 tot 17
Deze artikelen wijzigen een aantal bepalingen in het Burgerlijk Wetboek met het oog op de vaststelling van de afstamming van het kind. Deze komen er op neer dat de draagmoederschapsovereenkomst overgemaakt wordt ten behoeve van de ambtenaar van de burgerlijke stand (vandaar ook de vereiste om deze notarieel te laten vastleggen).
Het uitgangspunt is dat een wensmoeder reeds in de akte van geboorte als moeder opgegeven wordt. Overeenkomstig artikel 315 wordt haar partner opgenomen als vader. De samenwonende partner kan overeenkomstig de bestaande wetgeving het kind erkennen. Dat geldt ook voor een al dan niet gehuwd homokoppel. Tot slot wordt bepaald dat de draagmoeder geen vordering tot betwisting van het ouderschap kan instellen.
Artikel 18
Naast een aantal overtredingen op de bepalingen van deze wet worden een aantal onoorbare gedragingen strafbaar gesteld.
Artikel 19
Gelet op de noodzaak van een reeks koninklijke besluiten ter uitvoering van de wet, wordt de inwerkingtreding ervan uiterlijk een jaar na de publicatie van de wet in het Belgisch Staatsblad gesteld.
Ontwerpmodel draagmoederschapsovereenkomst
Sectie I — Algemeen
Feiten
Deze overeenkomst is opgemaakt op ... (datum), door en tussen ..., de draagmoeder, ..., haar echtgenoot/wettelijk samenwonende partner, wonende op volgend adres ... (adres) en ..., (de wensouder), en ..., (de wensouder), wonende op volgend adres ... (adres).
Overwegingen
De overeenkomst werd opgemaakt met verwijzing naar volgende feiten :
i. ... (wensouder) en ... (wensouder) zijn personen ouder dan achttien jaar die wensen toe te treden tot dit contract.
j. Het contract heeft als enig doel ... en ... (wensouders) in staat te stellen een biologisch eigen kind te krijgen (mogelijks : om het biologisch eigen kind van slechts één van beide wensouders te krijgen)
k. ... (draagmoeder) en ... (echtgenoot/wettelijk samenwonende partner) zijn personen ouder dan achttien jaar die wensen toe te treden tot dit contract.
Doel en opzet
Het enige doel van deze overeenkomst is het mogelijk maken van het krijgen van een biologisch eigen kind voor de wensouders. Dit zal gebeuren door de inplanting van een of meerdere, in vitro gecreëerde, embryo (« s) bij de draagmoeder. Deze laatste verbindt zich ertoe de zwangerschap te voldragen en het kind over te dragen aan de wensouders na de geboorte.
De partijen komen overeen dat er ...maal een embryo zal worden ingeplant bij de draagmoeder. Bij elke inplanting worden er maximum twee embryo's ingebracht; hiervan kan worden afgeweken indien de gynaecoloog of het panel van artsen van het centrum voor draagmoederschap hier anders over beslissen. Indien er na de ... -maal nog geen zwangerschap voortkwam uit de bevruchtingspogingen mag elke partij de overeenkomst beëindigen via aangetekend schrijven aan de andere partij, het centrum voor draagmoederschap en de behandelende gynaecoloog.
In geval van enige discussie tussen de partijen, is het de wens van deze partijen dat deze overeenkomst en het engagement dat ze hierin opnamen, dient als basis voor de oplossing van het conflict.
Sectie II — Partijen
De wensouders getuigen dat zij ... (gehuwd, wettelijk samenwonend, alleenstaand) zijn op het moment van de ondertekening van het contract. De wensvader en/of wensmoeder getuigen in goed vertrouwen dat zij in staat zijn gameten af te staan van afdoende kwaliteit om deze te gebruiken bij de in vitro fertilisatie.
De draagmoeder getuigt dat zij ... (gehuwd, wettelijk samenwonend, alleenstaand) is op het moment van de ondertekening van de overeenkomst en dat zij samen met haar echtgenoot of samenwonende partner wil toetreden tot deze overeenkomst.
De draagmoeder bevestigt dat zij ouder is dan eenentwintig jaar en wenst toe te treden tot deze overeenkomst om bovenstaande reden en niet om een kind van haar zelf te dragen of te baren. Zij verklaart in staat te zijn tot het nemen van een geïnformeerde beslissing; ze nam deze beslissing, onder professionele begeleiding, na een zorgvuldige afweging van de betrokken belangen.
De draagmoeder sluit bij deze overeenkomst een attest van de gynaecoloog in dat verklaart dat zij normaliter in staat is zwanger te geraken. Ook getuigt dit attest dat de draagmoeder normaliter in staat is de zwangerschap te voltooien zonder een bijzonder risico voor haar of het ongeboren kind, bestaande alvorens het aangaan van deze overeenkomst. Ze geeft aan dat zij, noch haar partner, wensen een ouder-kind band op te bouwen met kind.
De draagmoeder stemt hierbij in met de inplanting van de, in vitro gecreëerde, embryo's.
De draagmoeder en haar partner overhandigen het kind aan de wensouders ... dag(en) na de geboorte. De draagmoeder en haar partner bevestigen te zullen meewerken aan elke, mogelijks nodige, juridische actie die de wensouders moeten ondernemen om het juridisch ouderschap te verkrijgen. Dit binnen een redelijke termijn na de geboorte van het kind.
De draagmoeder geeft aan kennis te hebben van de afwezigheid van het recht toestemming te verlenen bij de erkenning van het kind van de vrouw die bevalt van het kind (artikel 329bis, § 2, van het Burgerlijk Wetboek).
De wensouders en draagmoeder kozen, in samenspraak, voor de begeleiding van het centrum voor draagmoederschap, geen partij in deze overeenkomst, gelegen te ...
Sectie III — Engagement
Alle partijen getuigen dat de informatie verstrekt in het kader van de draagmoederschapsovereenkomst waarheidsgetrouw en nauwkeurig is, dit begrensd door hun eigen kennis. Geen van de gegeven informatie werd vervormd om in overeenstemming te zijn met de vereisten gegeven in de wet van ... draagmoederschap.
Psychologisch onderzoek
De draagmoeder, de partner van de draagmoeder en de wensouders ondergaan een voorafgaande psychologisch onderzoek. Dit wordt uitgevoerd door de psycholoog van het centrum in samenspraak met de leden van het multidisciplinair team.
Alle informatie verkregen tijdens deze sessie valt onder het beroepsgeheim en mag enkel vrijgegeven worden aan de andere partijen van deze overeenkomst. Hierop wordt een uitzondering gemaakt in het belang van het kind. De draagmoeder en haar partner worden schriftelijk op de hoogte gebracht van de vrijgave van de informatie aan het kind. Het kind kan echter deze informatie slechts aanvragen zo het de leeftijd van zestien jaar heeft bereikt en via de vrederechter.
Medisch onderzoek
De draagmoeder en de partner van de draagmoeder ondergaan een medische keuring en de bloed- en andere- testen, in het centrum voor draagmoederschap, zoals overeengekomen met de wensouders. Zij geven toestemming tot de vrijgave van deze informatie aan de wensouders. Ook deze informatie kan worden vrijgegeven in het belang van het kind. De draagmoeder en partner worden schriftelijk op de hoogte gebracht van deze vrijgave.
De wensouders hebben onbeperkt toegang tot de medische informatie betreffende de draagmoeder en haar partner; seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA), medische familiegeschiedenis, RH factor compatibiliteit, ...
De wensouders ondergaan een medische keuring en bloedonderzoek. Hier wordt door de behandelende arts besloten welke testen noodzakelijk zijn om de gezondheid van alle partijen veilig te stellen.
Seksuele betrekkingen
De draagmoeder gaat akkoord met het gebruik van anticonceptiemiddelen bij seksuele betrekkingen met haar partner. Dit vanaf de eerste dag van de behandelingscyclus tot de confirmatie van zwangerschap, verstrekt door het centrum voor draagmoederschap. Ook tijdens de zwangerschap zal zij geen onveilige seksuele betrekkingen hebben indien zij wisselt van partner, uitgezonderd wanneer deze nieuwe partner zich onderwerpt aan voorgaande onderzoeken.
Medische en psychologische begeleiding
De draagmoeder staat gedurende de gehele zwangerschap onder medische begeleiding van de gynaecoloog van het centrum voor draagmoederschap. De draagmoeder belooft de prenatale onderzoeksregeling uitgewerkt door haar gynaecoloog te respecteren. De wensouders zullen (wel/niet) aanwezig zijn bij deze consultaties.
De draagmoeder geeft toestemming voor de, onderling bepaalde, prenatale onderzoeken.
De draagmoeder en haar gezin staan gedurende, en tot een jaar na, de zwangerschap onder begeleiding van de psycholoog van het centrum. De frequentie van deze sessie wordt gecontroleerd door de psycholoog en gerespecteerd door de draagmoeder en haar gezin.
De draagmoeder getuigt de aanbevelingen van de behandelende gynaecoloog en psycholoog te zullen opvolgen, naar best vermogen.
De wensouders staan gedurende het gehele proces onder begeleiding van de psycholoog van het centrum voor draagmoederschap. De frequentie van deze sessie wordt gecontroleerd door de psycholoog en gerespecteerd door de wensouders.
Sectie IV — Gedrag draagmoeder
De draagmoeder belooft gedurende de zwangerschap haar gedrag af te stemmen op het belang van het kind.
De draagmoeder stemt ermee in gedurende de zwangerschap niet deel te nemen aan risicovolle activiteiten en de, hierna bepaalde, sporten. (...). Ze engageert zich niet bewust bloot te stellen aan chemische stoffen, bestraling of overdraagbare ziektes.
De draagmoeder stemt ermee in gedurende de zwangerschap niet te roken, alcoholische dranken te consumeren, drugs te gebruiken, medicatie tot zich te nemen zonder toestemming van de behandelende arts, ...) De partijen kunnen onderling nog verder gedragsbepalingen overeenkomen).
De draagmoeder engageert zich na de ... maand van de zwangerschap niet meer te begeven buiten België. Hierop kan een uitzondering gemaakt worden, enkel met schriftelijke toestemming van de behandelende gynaecoloog, voor een overlijden of ernstige ziekte in de familie.
De draagmoeder en haar partner zullen na de geboorte van het kind ... (bezoekrecht uitwerken).
Sectie V — Geboorte, abortus, selectieve zwangerschapsbeëindiging, miskraam of doodgeboorte, scheiding/dood wensouders
Geboorte
De draagmoeder bevalt op ... (natuurlijke manier, via keizersnede- te bepalen in samenspraak met wensouders), in het centrum voor draagmoederschap te ... Van deze bepaling kan worden afgeweken op basis van het advies van de behandelende gynaecoloog. De ... (wensmoeder/wensvader/wensouders/geen van beide) zullen aanwezig zijn bij de geboorte.
Abortus
De partijen erkennen het onbetwistbare recht van de draagmoeder om te aborteren of dit niet te doen. Toch plannen de partijen zich, naar best vermogen, te houden aan de volgende voorwaarden.
In het geval dat blijkt uit de prenatale diagnostiek dat het kind fysiek of psychologisch achtergesteld is of belast is met enige ernstige erfelijke aandoening (de voorwaarden kunnen worden bepaald door de wensouders, in samenspraak met de draagmoeder) zal (wel/niet) worden overgegaan tot zwangerschapsonderbreking in het gekozen centrum voor draagmoederschap.
Deze zwangerschapsonderbreking zal niet meer kunnen plaatsvinden na de twaalfde week van de zwangerschap, uitgezonderd wanneer de behandelende gynaecoloog of een andere gespecialiseerde arts meent dat de onderbreking noodzakelijk is om ernstig risico op schade en/of de dood van de draagmoeder te voorkomen.
De draagmoeder doet afstand van haar recht het kind te aborteren zonder hiervan de wensouders op de hoogte te stellen. Deze zwangerschapsbeëindiging is enkel toegestaan in het kader van haar bedenktermijn van negentig dagen, nadat ze de wensouders en het centrum via een aangetekend schrijven kennis gaf van haar beslissing terug te komen op de overeenkomst. Ze dient na het versturen van dit schrijven nog ... werkdagen wachten met de uitvoering van haar voornemen.
Indien de draagmoeder weigert de abortus te laten uitvoeren onder de hiervoor bepaalde omstandigheden, behouden de wensouders het recht alle kosten vastgelegd in sectie. Van deze overeenkomst terug te vorderen en verdere betaling hiervan stop te zetten. Ook zullen de wensouders niet moeten instaan voor de medische kosten die voortkomen uit de onvoorziene omstandigheden die voorkomen konden worden door een abortus. Ook zijn de wensouders ontheven van alle verdere verplichtingen opgenomen in deze overeenkomst.
Miskraam en doodgeboorte
In het geval van een miskraam of doodgeboorte ... (komt er automatisch een einde aan de overeenkomst, engageert de draagmoeder zich om nog één inplanting te ondergaan, ...). Indien de overeenkomst einde neemt en de partijen ontheven zijn van elke verder verplichtingen staan de wensouders wel nog in voor de medische kosten tot de dag van de miskraam of doodgeboorte. Ook de vergoeding voor de draagmoeder bepaald in sectie.. moet voldaan worden.
De wensouders doen afstand van het recht de draagmoeder aansprakelijk te stellen voor het miskraam of de doodgeboorte; dit in het geval dat dood van het kind niet toe te schrijven is aan het onverantwoord gedrag van de draagmoeder of het afwijken van de voorwaarden opgenomen in de overeenkomst.
Scheiding wensouders
In het geval dat de wensouders scheiden gedurende de zwangerschap zullen de voogdij en de ouderschapsrechten toekomen aan ... (te regelen).
Overlijden wensouders
In geval dat de wensvader overlijdt voor het kind geboren is dan zullen de ouderschapsrechten toekomen aan ... (te regelen).
In geval dat de wensmoeder overlijdt voor het kind geboren is dan zullen de ouderschapsrechten toekomen aan ... (te regelen).
In geval beide wensouders overlijden gedurende de zwangerschap komen de voogdij en ouderschaprechten toe aan ... (te regelen).
Sectie VI — Aanvaarding van risico's
De draagmoeder en haar echtgenoot of wettelijk samenwonende partner aanvaarden de risico's die een zwangerschap met zich meebrengt, ze getuigen dat ze uitgebreid geïnformeerd werden door een specialist en op de hoogte zijn van alle medische risico's. Incluis, maar niet beperkt, tot volgende risico's; dood, handicap, onvermogen zelf nog kinderen te krijgen, keizersnede, ongemak, verloren loon, bedrust, meerdere geboortes.
De wensouders werden geïnformeerd over de kansen op een kind met handicap of misvormingen bij de zwangerschap van een gezonde vrouw. De wensouders nemen het kind op in hun gezin. Dit zonder voorbehoud met betrekking tot het geslacht, het aantal, de fysieke conditie, de psychische gesteldheid, prematuur of voldragen. De draagmoeder, noch haar partner kunnen aansprakelijk gesteld worden voor deze uitkomst van de zwangerschap indien zij zich niet schuldig maakten aan de overtreding van de voorwaarden opgenomen in deze overeenkomst.
Sectie VII — Kostenposten
Deze overeenkomst voorziet in de betaling van enkele daadwerkelijke en redelijke kostenposten. De betaling van deze bedragen mag onder geen enkele omstandigheid gezien worden als de betaling voor een kind. De kostenposten zijn, in navolging van het koninklijk besluit van ... de volgende :
1º de diverse kosten :
Hieronder vallen, niet limitatief :
a. zwangerschapskleding;
b. reiskosten, deze bedragen ... euro per km, voor elke verplaatsing in het kader van het draagmoederschap;
c. compensatieregeling voor het gebeurlijke loonverlies (te regelen : ... euro /dag);
d. regeling in geval dat de draagmoeder het slachtoffer zou worden van een ongeval, een medische complicatie of ziekte die samenhangt met de zwangerschap.
De draagmoeder ontvangt, buiten in het geval van een meerling, maandelijks een bedrag dat de ... euro niet overschrijdt. In het geval van een meerling mag de maandelijkse dotatie het bedrag van ...euro niet overschrijden.
2º de medische kosten :
(Uitwerking door de partijen, hierbij worden de tarieven van het fertiliteitscentrum gerespecteerd).
Alle medische kosten die samengaan met het draagmoederschap worden betaald door de wensouders.
3º de juridische en administratieve kosten :
De wensouders betalen een instapvergoeding aan het centrum van ... euro, hiermee betalen ze de administratieve kosten.
De partijen staan onder juridische begeleiding van de jurist Mr/Mvr ..., in diens van het centrum voor draagmoederschap. De kost voor de opmaak van de overeenkomst bedraagt ...euro. Het omzetten van de overeenkomst naar een authentieke akte kost ...euro.
4º verzekeringen :
a. gezondheidsverzekering :
De draagmoeder verklaart op het moment van de ondertekening van de overeenkomst dat zij een, nog geldige, gezondheid- en hospitalisatieverzekering heeft. Deze verzekering zal een behoorlijk deel van de medische kosten van het draagmoederschap terugbetalen; hospitalisatie, bevalling, ... Zij sluit bij deze overeenkomst een bewijs dat deze verzekeringen bestaan en nog geldig zijn.
De draagmoeder is verantwoordelijk voor het indienen van haar doktersbriefjes en facturen bij de verzekering. Ook bezorgt zij de wensouders een kopie van deze documenten en van de eventuele afwijzingen van de aanvraag bij de verzekeringsmaatschappij tot terugbetaling. Ook dient zij deze afwijzingen zelf aan te vechten.
Moest er enig risico zijn dat de draagmoeder haar dekking door de verzekering verliest, dient zij de wensouders onmiddellijk op te hoogte te brengen;
b. levensverzekering :
De wensouders betalen de kost voor het afsluiten van de levensverzekering voor de draagmoeder. Er wordt een bedrag uitgekeerd van ... euro aan ... (persoon aangeduid door de draagmoeder).
Sectie VIII — Betalingsplan
De eerste betaling zal plaatsvinden ... na de ondertekening van de overeenkomst.
(Verdere detailuitwerking door partijen)
Sectie IX — Vervroegde opzegging van de overeenkomst
— Voor de draagmoeder zwanger is mag deze overeenkomst worden opgezegd onder de volgende voorwaarden :
Eenzijdig door de wensouders
1º Wanneer de behandelende gynaecoloog de wensouders meedeelt dat er geen kans is dat de draagmoeder zwanger wordt met het in sectie I aangegeven aantal inplantingen.
2º Wanneer de behandelende gynaecoloog samen met de psycholoog na enige tijd beslist dat de draagmoeder niet langer een geschikte kandidaat is.
3º Wanneer de draagmoeder nog niet zwanger is na het, in sectie I, aangegeven aantal inplantingen.
Eenzijdig door de draagmoeder
Wanneer de behandelende psycholoog en gynaecoloog van mening zijn dat de wensouders niet langer geschikte kandidaten zijn voor het ouderschap.
Samen
Met de instemming en schriftelijke toezegging van alle partijen. Zij dienen dit in een aangetekend schrijven mede te delen aan het centrum voor draagmoederschap.
— Na de vaststelling van de zwangerschap
Enkel de draagmoeder kan eenzijdig terugkomen op de overeenkomst, dit binnen de negentig dagen na de inplanting van het embryo. Zij mag in dit geval (overgaan tot het aborteren van de foetus en/of het kind houden).
De wensouders zullen instaan voor de kosten die gemaakt werden in het kader van het draagmoederschap tot op de dag van de vervroegde beëindiging. Hiervan wordt afgeweken indien de draagmoeder terug komt op de verbintenis in de eerste negentig dagen van de zwangerschap, de kosten zijn in dit geval voor haar rekening.
Sectie X — Schending bepaling overeenkomst
De partijen verbinden zich ertoe elke schending die hen ter kennis kwam schriftelijk te rapporteren aan de overtredende partij binnen de ... werkdagen na kennisname.
De draagmoeder stemt toe alle kosten betaald door de wensouders, zoals besproken in sectie ..., volledig terug te betalen indien zij enige belangrijke clausule van deze overeenkomst schendt.
De draagmoeder schendt deze overeenkomst indien zij :
1. zich laat aborteren zonder de voorwaarden van deze overeenkomst te respecteren;
2. zich gedurende de zwangerschap onverantwoord gedraagt waardoor zij het leven en de gezondheid van het kind in gevaar brengt;
3. bewust foute, misleidende informatie verschaft aan de gynaecoloog of psycholoog;
4. zwanger wordt voor de inplanting van het embryo;
5. enig andere voorzorgsmaatregel schendt opgenomen in deze overeenkomst;
6. ... (verder te specificeren door de partijen).
Gevolgen van deze schending :
1. zij doet afstand van het recht op enige betaling en staat in voor een schadeloosstelling voor alle, al gemaakte en betaalde, kosten;
2. zij zal instaan voor alle extra kosten die ten dele vallen van de wensouders;
3. zij zal alle kosten moeten terugbetalen die reeds gemaakt werden;
4. zij zal alle kosten moeten terugbetalen die reeds gemaakt werden.
De wensouders stemmen toe alle kosten te betalen waar de draagmoeder recht op zou hebben moest zij zich niet schuldig hebben gemaakt aan een schending van de overeenkomst. De wensouders schenden een belangrijke clausule van de overeenkomst indien zij :
1. er niet in slagen of weigeren de afgesproken kosten te dragen;
2. weigeren het kind te aanvaarden na de geboorte, uitgezonderd wanneer zij via een DNA-test kunnen aantonen dat het kind genetisch niet hun kind is;
3. bewust foute, misleidende informatie verschaft aan de gynaecoloog of psycholoog;
4. ... (verder te specificeren door de partijen).
Gevolg van deze schending :
1. de wensouders moeten alle gemaakte kosten betalen, zoals beschreven in sectie ..., tot op de datum van de schending;
2. zij zijn verplicht alimentatie te betalen voor het kind, het bedrag hiervan zal worden bepaald door de rechter van ... (rechtbank te bepalen door partijen). Ook staan zij in voor alle juridische kosten en de kosten.
Sectie XI — Juridische representatie
In het kader van deze draagmoederschapsovereenkomst worden de partijen bijgestaan door de jurist Mr/Mvr ..., in dienst van het centrum voor draagmoederschap.
In het geval van conflict wijzen de partijen elk een onafhankelijke advocaat aan :
Draagmoeder doet beroep op Mr/Mvr ... advocaat, werkende te ...
Wensouders doen beroep op Mr/Mvr ... advocaat, werkende te ...
Door deze overeenkomst te ondertekenen getuigen de partijen dat zij werden bijgestaan door de jurist van het centrum voor draagmoederschap dat hen informatie verstrekte met betrekking tot : hun rechten, hun plichten, problemen die kunnen voortkomen met betrekking tot de afdwingbaarheid en de aansprakelijkheid die kunnen voortkomen uit deze overeenkomst.
Sectie XII — Handtekening, met in handschrift de vermelding « gelezen en goedgekeurd »,
| ... | ... |
| Naam, draagmoeder | Datum |
| ... | ... |
| Naam, echtgenoot/partner draagmoeder | Datum |
| ... | ... |
| Naam, wensouder | Datum |
| ... | ... |
| Naam, wensouder | Datum |
Opgemaakt door :
Jurist Mr/ Mvr ... in dienst van het centrum voor draagmoederschap te ... in zoveel exemplaren als er partijen zijn.
| Marleen TEMMERMAN Guy SWENNEN. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
Art. 2
Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder :
1º « draagmoederschap » : de voortplantingstechniek waarbij een vrouw, de « draagmoeder », overeenkomstig deze wet zwanger wordt en een kind baart ten behoeve van een andere persoon;
2º « draagmoeder » : de vrouw die de zwangerschap doorloopt zonder zelf gameten af te staan voor de creatie van het kind. Zij stemt in met de inplanting van een embryo, in vitro verwekt op basis van de gameten van de wensouders of van een wensouder en een gametendonor;
3º « wensouder » : elke ouder, ongeacht het geslacht, die ouder wil worden door beroep te doen op een draagmoeder, bedoeld in 2º;
4º « fertiliteitscentra » : de centra genoemd in de zorgprogramma's voor reproductieve geneeskunde in de zin van het koninklijk besluit van 15 februari 1999 houdende vaststelling van de normen waaraan de zorgprogramma's « reproductieve geneeskunde » moeten voldoen om erkend te worden.
Art. 3
Het draagmoederschap wordt alleen toegestaan wanneer minstens één van de wensouders een genetische band heeft met het kind.
De draagmoeder, noch haar echtgenoot of partner, mogen gameten afstaan voor de creatie van het kind.
Art. 4
Het is verboden om zich als draagmoeder bekend te maken, zich aan te bieden als draagmoeder of daarvoor reclame te maken tenzij dit gebeurt binnen de erkende centra voor draagmoederschap.
Art. 5
De Koning erkent de fertiliteitscentra die zullen functioneren als centrum voor draagmoederschap. Elk centrum richt een multidisciplinair team op, minstens bestaand uit een gynaecoloog, een internist, twee psychologen en een jurist, dat in alle onafhankelijkheid elke aanvraag tot draagmoederschap beoordeelt.
De voorzitter is de jurist. De Koning bepaalt de nadere voorwaarden waaraan deze centra dienen te voldoen.
Art. 6
§ 1. Het centrum voor draagmoederschap staat in voor de medische, psychologische, maatschappelijke en juridische begeleiding van de partijen bij de aanvang van, tijdens en na de zwangerschap van de draagmoeder.
Het centrum staat in voor
1º de beoordeling van de begeleidingsaanvraag ingediend door wensouders en draagmoeder;
2º de voorafgaande psychologische screening van de draagmoeder en wensouders;
3º het verstrekken van informatie aan de verschillende partijen;
4º de voorafgaande medische controle van draagmoeder en wensouders;
5º de medische en psychologische begeleiding van de draagmoeder en wensouders gedurende en na de zwangerschap.
§ 2. De centra voor draagmoederschap publiceren jaarlijks een rapport over hun werkzaamheden. Hierin maken zij melding van het aantal aanvragen, de eventuele complicaties, de motivaties van draagmoeder en wensouders voor de start of stopzetting van de procedure. Het rapport evalueert de wet en doet aanbevelingen tot wijziging of aanvulling er van.
Daarnaast hebben de centra als taak een langetermijnonderzoek te starten waarin ze onderzoek doen naar de maatschappelijke effecten van draagmoederschap en het impact ervan op de kinderen die voortkomen uit het draagmoederschap.
Art. 7
De wensouders dienen bij aangetekend schrijven of tegen ontvangstbewijs samen met de draagmoeder een begeleidingsaanvraag in bij het centrum voor draagmoederschap naar keuze. De aanvraag moet vergezeld te zijn :
1º het attest van de gynaecoloog dat getuigt van de onmogelijkheid of absolute contra-indicatie tot zwangerschap van de wensmoeder; dit attest is evenwel niet vereist indien de aanvraag uitgaat van twee gehuwde of samenwonende mannen;
2º een attest van de gynaecoloog en internist dat de draagmoeder zowel gynaecologisch als internistisch zonder ernstig risico een zwangerschap aankan.
3º de stukken die staven dat de wensouders en de draagmoeder voldoen aan de voorwaarden bepaald in deze wet.
Het centrum voor draagmoederschap dient binnen de 3 maand na de aanvraag een gemotiveerde beslissing terug te zenden aan de wensouders en de draagmoeder waarin het centrum meedeelt of het al dan niet bereid is de zwangerschap te begeleiden of waarin het verzoekt om bijkomende informatie.
Het centrum kan de aanvraag weigeren omdat de wettelijke voorwaarden niet vervuld zijn of indien ze de aanvraag tot draagmoederschap als fysiek of psychisch te belastend voor een van de partijen beschouwt.
Art. 8
Indien de aanvraag wordt goedgekeurd, sluiten de draagmoeder, de wensouders en het centrum voor draagmoederschap een overeenkomst zoals bepaald in artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige embryo's en de gameten.
Naast de gegevens vermeld in dit artikel bevat de overeenkomst met de centra :
1º gegevens met betrekking tot draagmoeder en wensouders, in overeenstemming met deze wet;
2º de handtekening van de echtgenoot of partner van de draagmoeder.
De overeenkomst wordt opgemaakt in zoveel exemplaren als er partijen zijn.
Art. 9
Om wensouder te kunnen zijn, moeten de betrokkenen
1º de Belgische nationaliteit bezitten of onderworpen zijn aan Belgisch personenrecht;
2º meerderjarig zijn en niet ouder dan vijfenveertig jaar of voldoen aan de leeftijdsvereisten bepaald in de wet van 6 juli 2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige embryo's en de gameten;
3º handelingsbekwaam zijn;
4º gehuwd zijn of minimum drie jaar op een duurzame en affectieve manier samenwonen;
5º wat minstens één van de wensouders betreft, sedert minimaal twee jaar in België wonen;
6º een medisch en psychologisch vooronderzoek ondergaan en zich akkoord verklaren zich ook tijdens de zwangerschap te laten bijstaan door een psycholoog;
7º behoudens indien het gaat om een mannelijk homoseksueel koppel, beschikken over een gemotiveerd, gedateerd en ondertekend attest van de gynaecoloog waarin deze de fysiologische onmogelijkheid of de absolute contra-indicatie tot zwangerschap van de vrouw bevestigt.
Art. 10
Om draagmoeder te kunnen zijn, moet de vrouw
1º minimum eenentwintig jaar zijn en maximum zevenendertig jaar. Betreft het evenwel een bloedverwant in de eerste of tweede graad van een van de wensouders, is de maximumleeftijd vijfenveertig jaar;
2º handelingsbekwaam zijn;
3º de Belgische nationaliteit bezitten of onderhevig zijn aan Belgisch personenrecht;
4º zich onderwerpen aan een voorafgaand medisch en psychologisch onderzoek en zich akkoord verklaren zich ook tijdens de zwangerschap te laten bijstaan door een psycholoog;
5º een getuigschrift voorleggen dat bewijst dat er geen pathologie aanwezig is waardoor de zwangerschap abnormale risico's meebrengt voor zichzelf en het kind;
6º minimum één levend kind ter wereld gebracht hebben, dat nog in leven is.
Art. 11
De draagmoeder en de wensouders ondertekenen, onder begeleiding van de jurist van het centrum voor draagmoederschap, de overeenkomst tussen partijen zoals die is vastgelegd bij koninklijk besluit.
Binnen de maand na de ondertekening wordt de draagmoederschapsovereenkomst verleden voor de notaris naar keuze van de partijen.
Art. 12
§ 1. De draagmoeder beschikt voor het begin van de zwangerschap over een reflectietijd van drie maand.
§ 2. De overeenkomst kan eenzijdig verbroken worden door de wensouders en door de draagmoeder totdat de draagmoeder zwanger is.
§ 3. Overeenkomstig artikel 12, §§ 1 en 2, geven de partijen elkaar en het centrum voor draagmoederschap bij aangetekend schrijven kennis van hun beslissing overeenkomstig de paragrafen 1 of 2.
Art. 13
De Koning bepaalt de kosten en vergoedingen die de draagmoeder ontvangt van de wensouders. Deze dekken minimaal de kosten verbonden aan de zwangerschap.
Art. 14
In artikel 56, § 1, van het Burgerlijk Wetboek, vervangen bij de wet van 30 maart 1984, wordt het tweede lid aangevuld met de volgende zin :
« In geval van geboorte in het kader van de wet van ... houdende organisatie van centra voor draagmoederschap, wordt tevens een kopie van de authentieke draagmoederschapsovereenkomst overgemaakt. »
Art. 15
Artikel 57 van hetzelfde wetboek, vervangen bij de wet van 30 maart 1984 en gewijzigd bij de wet van 15 mei 2007, wordt aangevuld met een lid, luidende :
« In geval er een beroep gedaan werd op een draagmoeder in overeenstemming met de wet van ... draagmoederschap, het jaar, de dag, en de plaats van geboorte, de naam, voornamen en woonplaats van de vader en de moeder als dusdanig vermeld in de authentieke draagmoederschapsovereenkomst. »
Art. 16
In artikel 312 van hetzelfde wetboek, laatst gewijzigd bij de wet van 1 juli 2006, worden de volgende wijzigingen aangebracht :
1º Paragraaf 1 wordt aangevuld met een lid, luidende :
« Indien de geboorte evenwel het gevolg is van een draagmoederschapovereenkomst wordt de wensouder als ouder vermeld op de geboorteakte. »;
2º Paragraaf 3 wordt hersteld in volgende lezing :
« § 3. De vordering tot betwisting is niet ontvankelijk wanneer deze werd ingesteld door de draagmoeder in de zin van de wet van ... ... houdende organisatie van centra voor draagmoederschap. »
Art. 17
In artikel 329bis, § 2, van hetzelfde wetboek, ingevoegd bij de wet van 1 juli 2006, wordt het eerste lid aangevuld met de volgende zin :
« De toestemming van de draagmoeder is evenwel niet nodig in geval van geboorte in het kader van de wet van ... houdende organisatie van centra voor draagmoederschap. »
Art. 18
§ 1. Elke overtreding van het artikel 4 van deze wet wordt bestraft met een gevangenisstraf van één jaar tot vijf jaar en een geldboete van duizendvijfhonderd euro tot twintigduizend euro, of met één van deze straffen alleen.
Elke overtreding van het artikel 5 van deze wet wordt bestraft met een gevangenisstraf van één jaar tot vijf jaar en een geldboete van duizendvijfhonderd euro tot veertigduizend euro, of met één van deze straffen alleen. In geval van herhaling is de minimumstraf de gevangenisstraf van drie jaar.
Eenieder die meewerkt aan het draagmoederschap, zonder dat er voldaan is aan de voorwaarden gestipuleerd in deze wet wordt bestraft met een gevangenisstraf van één jaar tot vijf jaar en met een geldboete van duizendvijfhonderd euro tot veertigduizend euro, of met één van deze straffen alleen.
§ 2. Eenieder die een draagmoeder ertoe aanzet het toekomstig kind af te staan aan andere dan de wensouders waarmee een contract is afgesloten, wordt gestraft met een gevangenisstraf van vijf jaar en met een geldboete van duizendvijfhonderd euro tot veertigduizend euro of met één van deze straffen alleen.
§ 3. Wie zich schuldig maakt aan de feiten omschreven in paragraaf 1 met winstoogmerk of door middel van giften, beloften, bedreiging of gezagsmisbruik wordt gestraft met een gevangenisstraf van zeven jaar en met een geldboete van vijfduizend euro tot zestigduizend euro of met één van deze straffen alleen.
Art. 19
Deze wet treedt in werking binnen een jaar na de bekendmaking ervan in het Belgisch Staatsblad.
22 februari 2011.
| Marleen TEMMERMAN Guy SWENNEN. |
(1) K. Raes en G. Coene, « Niet-uterine ouderschap », uit : A. Heyvaer, W. Debeuckelaere, J. Meeusen en H. Willekens, Met rede ontleed, met rede ontkleed : opstellen aangeboden aan Fons Heyvaert ter gelegenheid van zijn vijfenzestigste verjaardag, Gent, Mys & Breesch, 2002, p. 127.
(2) Artikel 16-7 van de Code Civil : « La convention par laquelle une femme s'engage, fut-ce a titre gratuit, a concevoir et a porter un enfant pour l'abandonner a sa naissance contrevient tant au principe d'ordre public de l'indisponibilite du corps humain qu'a celui de l'insisponibilite de l'etat des personnes. » Cass. Ass. plen., 31 mai 1991 [archive], pourvoi dans l'interet de la loi forme par M. le Procureur general pres la Cour de cassation, JCP, 1991.II, no 21752, conclusions Dontenwille, note Terre « Toute convention portant sur la procreation ou la gestation pour le compte d'autrui est nulle. »
(3) Artikel 541 van de Code Civil van Quebec : « Toute convention par laquelle une femme s'engage a procreer ou a porter un enfant pour le compte d'autrui est nulle de nullite absolue. »
(4) Artikel 1, (2) and (3) Surrogacy Arangement Act van 1985 « An arrangement is a surrogacy arrangement if, were a woman to whom the arrangement relates to carry a child in pursuance of it, she would be a surrogate mother. » « « Surrogate mother » means a woman who carries a child in pursuance of an arrangement— (a)made before she began to carry the child, and (b)made with a view to any child carried in pursuance of it being handed over to, and [parental responsibility being met] (so far as practicable) by, another person or other persons. »
(5) Het draagmoederschap wordt in België gedoogd, net als in Denemarken, Finland en Nederland. In Frankrijk is het draagmoederschap verboden. Artikel 16-7 van het Frans Burgerlijk Wetboek verklaart dat draagmoedercontracten als nietig beschouwd dienen te worden. De tussenpersonen en eventueel de wensouders (indien bewezen is dat zij de draagmoeder ertoe aanzetten om afstand te doen van het kind) riskeren een gevangenisstraf of een boete (art. 227-12 en 227-13 van het Strafwetboek). In andere Europese landen (Spanje, Italië, Portugal, Noorwegen, Zweden, Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk) is het draagmoederschap eveneens verboden, krachtens specifieke wetten die eventueel specifieke strafrechtelijke sancties voorzien voor de tussenpersonen en/of de artsen. In Groot-Brittannië en Griekenland wordt het draagmoederschap daarentegen wel bij wet toegelaten en geregeld. In de Verenigde Staten verschilt de situatie van staat tot staat. Meerdere staten (Arizona, District of Columbia, Michigan, New York) verbieden het draagmoederschap en bestraffen de praktijk soms. Andere staten (Indiana, Kentucky, Louisiana, Nebraska) houden het bij de nietigverklaring van draagmoederschapsovereenkomsten. In nog een tiental andere staten (Californië, Arkansas, Florida, Illinois, Nevada, New Hampshire, Noord Dakota, Texas, Virginia, Washington) is het draagmoederschap in mindere of meerdere mate juridisch omkaderd. Ook in bepaalde Canadese provincies is het draagmoederschap gereglementeerd.
(6) Oekraïense websites goochelen met wettelijke argumenten. « De Oekraïense wet is de meest gunstige ter wereld », lezen we. « Draagmoederschap is wettelijk geregeld. Er is geen enkele toelating van de overheid nodig. Alle combinaties zijn mogelijk. Draagmoederschap, spermadonatie, adoptie van een embryo. De wensouders staan altijd op het geboortecertificaat, wettelijk is er geen enkel probleem. »
(7) Het verdriet is enorm bij Peter Meurrens (37) en Laurent Ghilain (27). Het homokoppel heeft een zoontje Samuel van 2, dat vastzit in een Oekraïens weeshuis. Dat blijft zo tot een Belgische rechter de vaderschapsband eindelijk wil erkennen. Peter : « Adoptie kan in ons land maar bleek in de praktijk zo moeilijk, dat we voor een draagmoeder kozen uit Oekraïne, waar dat legaal is. Maar niemand had verwacht dat uitgerekend de Belgische autoriteiten zouden tegenwerken. »Het jongetje is verwekt met het zaad van Laurent bij een Oekraïense draagmoeder, die hem meteen na de geboorte zoals afgesproken afstond. De problemen begonnen toen de Belgische consul in Kiev de pasgeboren baby geen Belgisch paspoort wilde geven. Bart Ouvry van het ministerie van Buitenlandse Zaken. « De praktijk van draagmoeders is eigenlijk een leemte in de Belgische wet. Daardoor kunnen we de nationaliteit van het kind niet erkennen. »
(8) Jeugdrb. Brussel, 4 juni 1996, T. Gez. 1997-1998, p. 124; Jeugdrb. Turnhout, 4 oktober 2000, RW, 2001-2002, blz. 206.
(9) Antwerpen, 14 januari 2008, RW, 2007-2008, p. 1774, Noot F. Swennen « Adoptie na draagmoederschap ».
(10) Comite voor Bio-ethiek, 2004, advies van het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek nr. 30 van 5 juli 2004 betreffende de zwangerschap voor een ander (draagmoederschap).