5-261COM | 5-261COM |
De voorzitter. - Ik stel voor deze vragen om uitleg samen te voegen. (Instemming)
De heer Jan Roegiers (sp.a). - Vele mensen over de hele wereld zijn geschokt door de recente homofobe ontwikkelingen in Rusland. De recente goedkeuring van de antihomowet ontketende er een ware heksenjacht: holebiverenigingen worden tegengewerkt, hun leden gearresteerd, betogingen worden verboden en uiteengeslagen, groepen skinheads pochen in YouTubefilmpjes met hun martelpraktijken op holebi's, transseksuelen en transgenders, en dit alles terwijl politie en politiek goedkeurend toekijken.
Meer en meer belangenorganisaties en internationale beroemdheden spreken zich uit tegen deelname aan de spelen of roepen de sportieve delegaties op om een statement van verdraagzaamheid te maken. Zo overhandigden 50 vertegenwoordigers van de organisatie All Out in augustus een petitie met meer dan 320 000 handtekeningen aan het hoofdkantoor van het IOC in Zwitserland met de vraag om zich sterk uit te spreken tegen de antiholebiwetgeving in Rusland. En schrijver-acteur Stephen Fry schreef een open brief aan de Britse premier en aan het IOC.
Ook in ons land bleef het niet stil. Op 9 augustus had er in Antwerpen aan het Russisch consulaat een Kiss-in plaats onder de noemer To Russia with Love, een anti-discriminatieboodschap aan het adres van president Poetin. De Vlaamse koepel van holebi- en transgenderorganisaties, Çavaria, roept iedereen die betrokken is bij de Olympische Winterspelen 2014 in Rusland op om tijdens de spelen regenboogkleuren te dragen. Ze hoopt dat de voorzitter van het IOC, de heer Thomas Bach, de antihomowet in Rusland streng veroordeelt want uitsluiting en discriminatie zijn geen olympische waarden.
Ik kan me enkel aansluiten bij deze analyse en oproep en ik hoop oprecht dat ook de federale regering het IOC hierop zal aanspreken. Immers, het Olympisch Charter stelt in artikel 6 van hoofdstuk 1.2 over de Rol en Missie van het IOC duidelijk dat het IOC zal optreden tegen iedere vorm van discriminatie die de Olympische Beweging schade berokkent. Bovendien spreken twee van de zeven Fundamentele Olympische Principes uit het Olympisch Charter zich specifiek uit tegen discriminatie.
De Russische holebi- en transgenderbeweging vraagt om de Winterspelen in Sotsji niet te boycotten maar tot een manifestatie van vrijheid en mensenrechten te maken. "We should speak up, not walk out (...) Do not boycott the Olympics - boycott homophobia!" aldus het Russian LGBT-Network.
Hoewel het IOC benadrukt dat alle atleten veilig zullen zijn in het olympische dorp, hebben verschillende Russische hoogwaardigheidsbekleders - onder wie minister van Sport Vitali Moetko - intussen in zeer klare taal laten verstaan dat holebitrans - toeschouwers en atleten - zonder pardon zullen worden gearresteerd als ze zich als dusdanig uiten in het openbaar.
Het is me niet geheel duidelijk welk standpunt de minister en hele federale regering over de gang van zaken in Rusland innemen, specifiek met het oog op onze deelname aan de Olympische Winterspelen.
Daarom had ik graag van de minister vernomen welke precieze houding hij en de federale regering zullen aannemen ten aanzien van de golf van homofobie in Rusland in het licht van de deelname aan de komende Olympische Winterspelen. Werd dat standpunt al overgezonden aan de Russische regering en/of aan de Russische ambassadeur in België? Zo ja, hoe reageerden ze? Zo neen, zal dit alsnog gebeuren en op welke manier?
Heeft de minister hierover al overleg gepleegd met het BOIC of het IOC en/of met de ministers van Sport in de andere regeringen van ons land? Zo ja, tot welke conclusies en afspraken is hij gekomen? Zo neen, gaat hij het initiatief nemen om alsnog samen te zitten met BOIC en IOC? Zal de minister dit onderwerp agenderen op een eerstkomende interministeriële conferentie?
Zal onze delegatie ter plaatse een bepaald statement tegen discriminatie maken?
Op welke manier zal de integriteit en veiligheid van onze toeschouwers en atleten in Rusland worden gewaarborgd?
Mme Marie Arena (PS). - Lors des Championnats du monde d'athlétisme à Moscou, en août 2013, la controverse sur l'homophobie croissante en Russie s'est déclenchée à la suite de la loi interdisant la « propagande homosexuelle » envers les mineurs.
Par ailleurs, fin septembre, trente militants de Greenpeace ont été arrêtés pour avoir tenté d'aborder une plateforme pétrolière russe. Leurs conditions de détention sont aujourd'hui qualifiées d' « inhumaines » par un avocat de l'organisation, Sergueï Goloubok. Le chef d'accusation - piraterie en groupe organisé et hooliganisme - pourrait leur faire encourir une peine allant jusqu'à quinze ans de détention.
Ces événements interviennent alors que l'on se souvient de l'arrestation, en août 2012, des Pussy Riot à la suite d'une exhibition jugée profanatoire dans une église orthodoxe et de la condamnation de trois d'entre elles à deux ans d'emprisonnement en camp de travail pour vandalisme et incitation à la haine religieuse. Leurs conditions de détention ont également été régulièrement dénoncées par la presse.
Je ne peux que me référer à un reportage diffusé sur France 2, ainsi que sur une chaîne flamande, concernant les conditions de détention en Russie, ces conditions étant relativement hors normes.
Monsieur le ministre, au vu de la situation manifestement difficile de la question des droits de l'homme en Russie et face à ces dérives, quelle est la stratégie de la Belgique dans le cadre de ses relations diplomatiques avec la Russie ?
De heer Johan Verstreken (CD&V). - Sinds het aannemen van de antipropagandawet in de Russische Doema is het geweld tegen holebi's en transgenders enkel maar toegenomen.
Verhalen van neonazi's die jonge tienerjongens in de val lokken met nepdates en ze vervolgens zwaar mishandelen, zijn niet uit de lucht gegrepen. Video's van deze vernederingen circuleren op de Russische sociale media en zijn zo voor iedereen toegankelijk. Ze worden gedreven door homohaat, wat helaas geen nieuw verschijnsel is in Rusland.
Ik heb de minister naar aanleiding van de stemming van deze wet een aantal vragen gesteld (nr. 5-821). Hij antwoordde toen dat een aparte Belgische verklaring tegen de schending van de mensenrechten niet opportuun was. Mevrouw Catherine Ashton, de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de EU, had immers uiting gegeven aan de bezorgdheid van de Europese Unie over de nieuwe Russische wet.
De Senaat heeft op 6 december 2012 de resolutie betreffende de erkenning van de Jogjakartaprincipes inzake de toepassing van mensenrechten met betrekking tot de seksuele geaardheid en genderidentiteit goedgekeurd. Ons land zet zich in om discriminatie door overheden op grond van seksuele geaardheid tegen te gaan en streeft naar afschaffing van strafbaarstelling van homoseksualiteit.
Op welke wijze zal de minister naar de inachtneming van deze Jogjakartaprincipes verwijzen in het kader van de bilaterale en multilaterale diplomatieke contacten met de Russische autoriteiten?
Op welke andere manier kan en zal België de Russische autoriteiten erop wijzen dat de mensenrechten van homoseksuelen moeten geëerbiedigd worden?
Heeft België de antihomowet bij zijn inwerkingtreding officieel veroordeeld? Zo neen, is de minister dit alsnog van plan?
Zal hij bij zijn EU-collega's aandringen om op Europees vlak een nog sterker signaal tegen deze schendingen van de mensenrechten in Rusland uit te sturen?
Vindt de minister dat Ruslands flagrante schendingen van democratie en mensenrechten nog te verenigen zijn met een lidmaatschap van de Raad van Europa? Zal hij pleiten voor maatregelen of stappen binnen de Raad van Europa?
Welke rol kan België spelen als lid van de LGBT-kerngroep binnen de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties?
De heer Karl Vanlouwe (N-VA). - Ik zal niet alles herhalen wat mijn collega's al hebben gezegd. Rusland ligt inderdaad onder vuur voor de recente antiholebiwetten, die het mogelijk maken buitenlanders het land uit te zetten indien ze hun homoseksualiteit op een te publieke manier uiten. Hoewel president Poetin al verklaarde dat deze maatregelen niet van kracht zullen zijn in Sotsji tijdens de Olympische Winterspelen, blijft er onduidelijkheid bestaan.
In Rusland is er ook binnenlands protest tegen de exuberante kostprijs van de Spelen, die met 36 miljard euro de duurste ooit zullen zijn, en aanbestedingen die niet op een transparante manier zijn verlopen. Zo werd onder meer de vicevoorzitter van het Olympisch Comité door president Poetin ontslagen omdat de infrastructuurwerken vertraging hadden opgelopen.
Dan is er ook nog het lot van de Circassische bevolking, de oorspronkelijke bewoners van de regio van Sotsji. Ze werden in de negentiende eeuw verdreven en verblijven tegenwoordig in buurlanden. Ondanks vele inspanningen van achterblijvers in de Russische Kaukasus ziet Rusland het niet zitten hen naar het land van hun voorouders te laten terugkeren. De Circassische diaspora probeert nu de steun van zoveel mogelijk landen te verzamelen om het probleem bij de Russische overheid aan te kaarten.
Heeft de minister de bevestiging gekregen dat homoseksuele atleten en bezoekers van de Winterspelen geen enkel risico op vervolging door de Russische autoriteiten zullen lopen?
Hoe evalueert de minister de veiligheidsmaatregelen die tijdens de Winterspelen van kracht zullen zijn in Sotsji en de gehele Russische Kaukasus? Werden ze ook reeds op Europees niveau besproken?
Kan de nabijheid van Georgië en de gebieden van Abchazië en Zuid-Ossetië het verloop van de Winterspelen beïnvloeden?
Heeft het departement van Buitenlandse Zaken scenario's voorbereid die in werking kunnen treden in geval van aanslagen op Olympische doelwitten? Worden de Belgische atleten hierover gebrieft? Zullen er ambtenaren van het departement tijdens de Winterspelen in Sotsji aanwezig zijn?
Hoe staat de minister tegenover de vragen van de Circassische diaspora om hun eisen aan te kaarten bij de Russische overheid? Werd het onderwerp reeds geagendeerd op de ontmoetingen tussen de Europese Unie en Rusland?
De heer Didier Reynders, vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken. - Ik tracht op alle vragen te antwoorden.
De Jogjakartaprincipes zijn opgesteld door een groep onafhankelijke experts en weerspiegelen de bestaande internationale standaarden met betrekking tot mensenrechten van LGBTI'ers. Het document bevat 29 principes over de toepassing van internationale mensenrechtennormen met betrekking tot seksuele oriëntatie en geslachtsidentiteit. Deze principes dienen als richtlijn voor regeringen en internationale organisaties in hun buitenlandsbeleid. De Jogjakartaprincipes zijn niet opgenomen in een klassiek verdrag dat een land kan ondertekenen. Er bestaat geen echte toetredingsprocedure. Landen die de principes willen handhaven, bevorderen en beschermen, kunnen ze wel onderschrijven. De Russische Federatie heeft dat uiteraard niet gedaan; ze heeft zich kritisch gepositioneerd tegenover de Jogjakartaprincipes.
België is historisch een van de voortrekkers wereldwijd inzake mensenrechten van LGBTI'ers. Rechten van LGBTI'ers zijn en blijven een van de prioriteiten van ons mensenrechtenbeleid. Binnen de internationale instellingen hebben wij in dat dossier consistent een voortrekkersrol gespeeld. Ook in onze bilaterale betrekkingen is het een thema dat we niet schuwen. In al onze contacten met derde landen die mensenrechten van LGBTI'ers niet waarborgen, pleiten we consequent voor een meer universele toepassing van de mensenrechten van LGBTI'ers. Recent heb ik dat nog gedaan bij het ambtsbezoek van mijn ambtgenoot Lavrov in oktober aan Brussel. Tijdens ons gesprek heb ik onze bezorgdheid over de gewraakte antipropagandawet zeer duidelijk uitgedrukt. Ook in de toekomst zal ik dat trouwens blijven doen. In zijn reactie heeft de heer Lavrov benadrukt dat de wet de bescherming van minderjarigen beoogt en overtreders uitsluitend administratief bestraft.
Mijn diensten wijzen er regelmatig op dat de rechten van LGBTI'ers in Rusland problematisch blijven en als minister gebruik ik elke kans die aan mij of mijn administratie wordt geboden, om onze ongerustheid in dat verband bij onze Russische partners aan te kaarten, op bilateraal, Europees en multilateraal vlak. Zoals eerder gezegd, gebeurt dat in onze directe contacten op hoog niveau, maar ook via het UPR, Universal Periodic Review, een nieuw evaluatiemechanisme van de VN-Mensenrechtenraad, en door onze inzet in de Core Group LGBT in Genève.
Wij zijn op dat vlak ook zeer actief in de EU. Zo hebben we actief meegewerkt aan de totstandkoming van de nieuwe EU-richtsnoeren met betrekking tot de mensenrechten van LGBTI'ers die door de Raad Buitenlandse Zaken in juni 2013 zijn aangenomen. Die richtsnoeren dienen als instrumentarium voor alle EU-posten in derde landen en zullen zorgen voor een meer gestroomlijnde en dus effectievere EU-actie in landen zoals Rusland waar schendingen van de mensenrechten van LGBTI'ers te betreuren zijn. De Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, mevrouw Ashton, heeft in juni officieel haar bezorgdheid uitgedrukt, toen de antipropagandawet in werking is getreden. Haar verklaring heeft dan ook mijn volledige steun gekregen.
Ook in de Raad van Europa tracht België samen met andere landen het universeel karakter van mensenrechten, dus ook tegenover LGBTI'ers, actief te beschermen en te bevorderen. Dit forum, waarvan Rusland lid is, blijft erg belangrijk in de huidige context.
Mijn diensten hebben ook regelmatig contact met ngo's die bijzonder actief zijn op dat vlak, waaronder Amnesty International, waaraan de heer Roegiers expliciet heeft gerefereerd. Uit die contacten is gebleken dat die ngo's het niet nodig of nuttig achten om in de huidige context de Olympische Spelen te boycotten. Wij delen hun mening. Ik geloof in de scheiding der machten, maar ook in de scheiding tussen sport en politiek. Het lijkt me bijzonder ongepast om druk uit te oefenen op onze sportorganisaties of atleten opdat ze in Sotsji een bepaalde houding zouden aannemen. Indien onze sportlui dat wensen, staat het hun vrij hun gevoelens en opinies uit te drukken op de manier die ze zelf gepast achten.
Uiteraard waarborgen de Russische autoriteiten de veiligheid van alle aanwezige atleten. Onze ambassade zal zoals steeds paraat staan om al onze burgers bij te staan, die als toeschouwer of atleet aan de Winterspelen deelnemen.
Ainsi que je l'ai encore répété récemment, les relations entre la Belgique et la Russie sont excellentes sur de nombreux points, comme en témoigne d'ailleurs la visite, le 15 octobre dernier, de mon homologue Sergueï Lavrov, visite consacrée exclusivement à notre pays.
Nous profitons de ce lien privilégié pour soulever les points qui nous préoccupent et continuons à le faire en toute indépendance et objectivité, que ce soit au niveau bilatéral ou dans le cadre du Conseil de l'Europe ou des Nations unies.
À titre d'illustration, je confirme qu'à l'occasion de ma récente rencontre avec mon homologue russe, j'ai évoqué la problématique de la loi interdisant la propagande homosexuelle ainsi que le statut des ONG et le cas du navire Arctic Sunrise de Greenpeace.
J'ai en outre remis à M. Lavrov la résolution de la Chambre des représentants de Belgique concernant l'affaire de l'Arctic Sunrise.
J'avais également évoqué le problème des droits humains en Russie avec mon interlocuteur russe à l'occasion de ma visite à Moscou en janvier de cette année.
J'ai aussi plaidé auprès de lui pour encourager les contacts directs entre les parlementaires. Il m'a promis d'en parler à la Douma dès son retour à Moscou.
De mon côté, j'ai écrit une lettre au président de cette commission pour que de telles rencontres soient organisées avec vos homologues russes.
Au niveau européen, nous travaillons de concert avec nos partenaires et le service européen d'action extérieure afin de faire passer les mêmes messages au niveau politique et à celui de l'administration.
Diverses déclarations ont déjà été faites par Mme Ashton au sujet des évolutions récentes en matière de droits humains en Russie, notamment en ce qui concerne la loi anti-propagande à laquelle vous vous référez, déclarations auxquelles la Belgique a systématiquement souscrit.
Comme je le disais, dans le cadre des activités au sein du Conseil des droits de l'homme des Nations unies, la Belgique est intervenue activement lors de l'examen périodique universel de la Russie en avril dernier, en faisant des recommandations concernant les droits humains des LGBTI et le nombre croissant de restrictions vis-à-vis des ONG actives dans le pays.
Notre pays était également intervenu en mars 2012 au Conseil des droits de l'homme pour demander que la problématique de la criminalisation et la discrimination des personnes LGBT reçoive toute l'attention requise.
La Belgique assurera la présidence du Conseil de l'Europe de novembre 2014 à mai 2015. Les priorités de la présidence belge ne sont pas encore arrêtées, mais je puis vous assurer que la Belgique portera dans cette enceinte également l'attention nécessaire à la question des droits humains.
De rol van de Raad van Europa blijft in de huidige context zeer belangrijk. Ook al heb ik gehoor voor de argumenten over het lidmaatschap van de Russische Federatie, toch stellen we sinds de toetreding van de Federatie tot de Raad van Europa in 1996 een positieve evolutie vast. De Raad van Europa blijft, onzes inziens, een zeer positieve invloed uitoefenen op de democratie en de mensenrechten in Rusland.
Op de meer specifieke vragen over het risico op vervolging van sporters of bezoekers tijdens de Winterspelen, kan ik alleen herhalen dat mijn standpunt over de betrokken wetten ondertussen wel bekend is.
De Russische autoriteiten zelf hebben herhaaldelijk gezegd dat homoseksuele sporters en bezoekers niet zullen worden vervolgd door de politie. Ze hebben wel een demonstratieverbod voor Sotsji uitgevaardigd. Het IOC heeft ook laten weten dat het sporters op grond van het Olympisch Handvest niet is toegestaan om actie te voeren.
De veiligheidsmaatregelen in Sotsji en de gehele Russische Kaukasus tijdens de Winterspelen kunnen indrukwekkend worden genoemd. Ze werden niet geagendeerd op Europees ministerieel niveau. Veiligheidsmaatregelen tijdens de Olympische Winterspelen zijn een nationale aangelegenheid en worden haast nooit op Europees niveau besproken.
De nabijheid van Georgië en de gebieden van Abchazië en Zuid-Ossetië heeft zeker doorgewogen in de omvang van de veiligheidsmaatregelen. Er zijn gesprekken aan de gang tussen Georgië en Rusland over verschillende aspecten en we hopen dat dankzij de Winterspelen de betrekkingen tussen beide landen zullen verbeteren.
Scenario's in geval van een eventuele terroristische aanslag zijn per definitie vertrouwelijk.
Er is momenteel nog overleg onder Europese partners over de consulaire aanwezigheid in Sotsji. België bekijkt of het zich in het kader van de Europese consulaire samenwerking ter plaatse door een andere lidstaat kan laten vertegenwoordigen.
De Circassische diaspora heeft België niet gevraagd zijn eisen bij de Russische overheid aan te kaarten. Dat onderwerp werd niet geagendeerd op de ontmoetingen tussen de Europese Unie en Rusland.
Tot daar mijn antwoord.
De heer Jan Roegiers (sp.a). - Ik dank de minister voor zijn uitgebreide antwoord. Ik wil twee opmerkingen maken, die niet specifiek op de minister betrekking hebben.
Hoewel heel wat Europese landen wel statements over homorechten maken, heb ik vaak de indruk dat die bijzonder vrijblijvend zijn en dat men niet bereid is om echt een vuist te maken. Maar ik besef dat dit inderdaad op Europees niveau dient te worden besproken.
Uit een gesprek met een Russische mensenrechtenactiviste verneem ik dat daar gehoopt wordt op volle aandacht voor dit onderwerp in de aanloop naar de Olympische Spelen, maar dat er ook gevreesd wordt voor wat er daarna gaat gebeuren. Ook na de Olympische Spelen moeten we dus de thematiek van de mensenrechten in het algemeen en van de LGBT-rechten in het bijzonder blijven opvolgen.
Mocht de minister zelf de openings- of slotceremonie van de Olympische Spelen bijwonen, hoop ik dat hij bereid is om daar een statement te maken dat meer inhoudt dan een louter verbaal statement.
Mme Marie Arena (PS). - Ce matin, le Comité d'avis fédéral chargé des questions européennes a évoqué l'Ukraine. Le premier ministre a indiqué qu'il fallait que la Belgique conserve des relations diplomatiques avec la Russie. Je partage son point de vue car il est difficile d'obtenir des choses quand les relations sont rompues.
Bien sûr, tout n'est pas parfait. Il faudrait donc rappeler certains principes auxquels nous sommes attachés. J'ai essayé de mettre les Principes de Jogjakarta à l'ordre du jour de l'OSCE. Les premiers à s'y opposer n'ont pas été les Russes, mais les conservateurs américains. Il y a sans nul doute un travail conséquent à fournir pour la défense des droits des LGBT dans le monde, y compris en Europe.
Par ailleurs, le sort réservé aux militants de Greenpeace, qui sont à la fois victimes d'atteintes aux droits de l'homme et empêchés de dénoncer des pratiques dommageables pour l'environnement, est également préoccupant. Nous devons y être particulièrement attentifs dans nos relations avec la Russie. Je demande donc au gouvernement de continuer à appuyer leur défense.
De heer Johan Verstreken (CD&V). - Ook ik dank de minister. Dat senatoren uit verschillende partijen hier al vragen over hebben gesteld betekent dat dit thema leeft en dat men er bekommerd om is.
Het is goed dat de minister al deze bedenkingen meeneemt. We blijven immers vragen hebben bij de antwoorden die we krijgen van de Russische overheden. Propaganda voeren over homoseksualiteit bij minderjarigen is verboden, maar wat als mensen van hetzelfde geslacht op de Olympische Spelen hand in hand lopen, elkaar omhelzen of kussen? Zal iemand die een T-shirt met een bepaald opschrift draagt, opgepakt worden wanneer er een minderjarige in zijn omgeving rondloopt? Dit geldt niet enkel voor Rusland, maar ook voor Qatar, bijvoorbeeld, waar het wereldkampioenschap voetbal wordt georganiseerd.
Het is niet alleen belangrijk is dat de Russische autoriteiten homoseksuelen met rust laten, maar ook - en vooral - dat ze optreden tegen personen die bewust homo's en lesbiennes intimideren en vernederen. De Russische autoriteiten moeten een einde maken aan de straffeloosheid voor antihomogeweld.