5-84 | 5-84 |
De voorzitster. - Ik stel voor deze mondelinge vragen samen te voegen. (Instemming)
De heer Bert Anciaux (sp.a). - Een uiterst kritische analyse van een bekend strafpleiter beklemtoont vele en ernstige tekortkomingen en zelfs misbruiken bij het pro-Deosysteem en het Salduzsysteem. Advocaten zouden de belangen van de cliėnten ondergeschikt maken aan hun eigen winstbejag en daardoor ook de Belgische staat `melken'. Daarop kwam een vlijmscherpe reactie vanwege collega-advocaten, die de strafpleiter omschreven als een `nestbevuiler', die `zonder enige bewijslast' zich bezondigde aan een `onheuse stemmingmakerij'.
De Pro-Deo- en Salduzregeling bieden zonder twijfel cruciale waarborgen binnen een rechtsstaat. De overheid garandeert voor iedereen een professionele verdediging tegen beschuldigingen of bij gerechtsproblemen. Dit kost geld aan de gemeenschap, terecht en gelukkig maar.
Aan de andere kant mag men niet blind zijn voor mogelijke tekortkomingen en misbruiken. Hoe sterk en ervaren zijn de pro-Deoadvocaten? Zijn de controlesystemen en de kwaliteitsbewaking voldoende sterk en performant? Blijft het budget beheersbaar? Wat met het alternatief van `staatsadvocaten': advocaten, in dienst van de overheid maar met waarborgen voor hun onvoorwaardelijke loyaliteit aan de cliėnt, zoals onder andere in sommige Angelsaksische landen? Als we even aannemen dat een advocaat 50 000 euro kost, kan men met het huidige budget van circa 80 miljoen euro 2 000 advocaten ter beschikking stellen van de mensen die het nodig hebben.
Hoe evalueert en apprecieert de minister het publieke debat dat momenteel woedt over de vraag hoe performant pro-Deoadvocaten zijn en of er misbruiken zijn in het systeem van de pro-Deoadvocaten? Hoe weegt zij de voor- en nadelen, de mogelijkheden en bedreigingen bij het pro-Deo- en het Salduzsysteem af? Is de minister bereid om het alternatief van de staatsadvocaat grondig te onderzoeken en hieromtrent voorstellen te formuleren, zoals ze reeds op 7 november jl. in een antwoord op mijn vraag om uitleg, toezegde?
De heer Bart Laeremans (VB). - De wonderen zijn de wereld nog niet uit: nu wil men ook al de advocaten collectiviseren en nationaliseren! Dank u voor de primeur, mijnheer Anciaux, maar dat is een standpunt dat wij niet echt kunnen delen.
Afgelopen week nagelde strafpleiter Hans Rieder het hele pro-Deosysteem aan de schandpaal. Hij verwijt de pro-Deoadvocaten misbruik en ondermaatse rechtsbijstand. De vraag van pro-Deopleiters om een hogere vergoeding is volgens hem dan ook niet aan de orde. De Standaard meldt dat het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) in een rapport erkent dat het huidige pro-Deosysteem niet langer houdbaar is.
Deze kritiek schoot veel advocaten in het verkeerde keelgat, omdat de misbruiken door een minderheid worden aangewreven aan een meerderheid. Dat is ook de mening van gewezen senator Hugo Vandenberghe, nu stafhouder van de Nederlandstalige Orde van Advocaten bij de Brusselse balie. Toch bevestigt de stafhouder dat het pro-Deosysteem niet waterdicht is en dat de controle op `rotte appels' beter kan. De stafhouder wekt de indruk dat deze controle enkel het werk kan zijn van de ordes zelf, maar het is duidelijk dat deze controle mank loopt. En de externe controle door de overheid is nagenoeg onbestaande. Blijkbaar is daar slechts één ambtenaar mee bezig.
Bij de advocatuur bestaat trouwens al langer het besef dat het pro-Deosysteem moet worden herzien. Daarin begrepen zijn de herziening van de voorwaarden voor toegang tot pro-Deorechtshulp, een herziening van het vergoedingssysteem en een verbeterde interne en externe controle. Vooral de hoge punten die men kan krijgen voor asiel- en vreemdelingendossiers en de vele misbruiken die in deze sector gemaakt worden, waarbij advocaten voor dezelfde personen altijd maar nieuwe procedures instellen, roepen indringende vragen op en roepen om een grondige hervorming.
Is de minister bereid om het interne controlesysteem van de advocatuur grondig aan te pakken en daarnaast een behoorlijke externe controle uit te bouwen vanuit de administratie? Is de minister bereid om het vergoedingssysteem ernstig te herbekijken, zeker ook wat betreft administratieve en vreemdelingendossiers, zodat misbruiken worden tegengegaan en eindeloze opeenvolgende procedures voor steeds dezelfde gelukzoekers in de toekomst vermeden worden?
Mevrouw Annemie Turtelboom, minister van Justitie. - Als minister van Justitie betreur ik dat in kranten wordt gesproken over een open oorlog tussen advocaten. Ook advocaten zijn stakeholders van justitie als grote organisatie. Al maken ze er strikt genomen geen deel van uit, hun doen en laten heeft wel een impact op het imago van justitie. Sinds april ben ik samen met de ordes van advocaten voorstellen aan het uitwerken om het pro-Deosysteem te hervormen. De bedoeling is drieledig: de filosofie achter het systeem, namelijk iedereen toegang verschaffen tot rechtsbijstand, bewaren; ten tweede, de kwaliteit van de prestaties garanderen en tot slot, de advocaten billijk vergoeden voor de geleverde prestaties.
Naast het overleg met beide ordes heb ik bij het NICC een studie aangevraagd over de performantie, de mogelijke misbruiken, en de voor-en nadelen van het huidige pro-Deosysteem. Het verslag van het NICC werd me eind september 2012 bezorgd. De invalshoeken van dit rapport worden besproken in een technische werkgroep binnen de regering. Het is de bedoeling om een totaal, evenwichtig hervormingsvoorstel voor te leggen tegen de eerste begrotingscontrole van 2013.
De hervorming van de waarde van het punt kan immers niet los worden gezien van de hervormingsvoorstellen van de juridische tweedelijnsbijstand. Essentiėle hervormingsvoorstellen die worden besproken zijn bijvoorbeeld de invoering van een remgeld, de beperking van de tweedelijnsbijstand tot rechtsvorderingen die een bepaald bedrag overschrijden, optimalisering van de controles door de bureaus van juridische bijstand en aangepaste sancties voor advocaten - op dit ogenblik is de sanctie onmiddellijk heel drastisch -, afschaffing van de vermoedens van onvermogendheid en abonnementsadvocaten voor bepaalde materies zoals vreemdelingenrecht of jeugdrecht. Die lijst is niet volledig. Het zijn slechts enkele voorbeelden van thema's die we bespreken.
Dat er een grondige hervorming van het systeem moet komen, is evenwel duidelijk. De voorbije jaren zijn de uitgaven sterk gestegen. Ook in tijden van crisis moet de toegankelijkheid en de kwaliteit van de tweedelijnsbijstand en de vergoeding van advocaten kunnen worden gegarandeerd. Jaren na de invoering van het systeem is het normaal dat een aanpassing nodig is.
De heer Bert Anciaux (sp.a). - Ik heb helemaal niet gepleit voor een nationalisering. In de voorstellen van de minister zie ik mogelijkheden voor advocaten die door de overheid worden betaald en ter beschikking worden gesteld.
Los daarvan ben ik een groot voorstander van het pro-Deosysteem, of althans van het systeem van rechtshulp. In ons socialezekerheidssysteem hebben we alles aangepakt, behalve het probleem van de toegankelijkheid van het recht. Dat wordt met het pro-Deosysteem voor een deel gecorrigeerd. De drie principes - de rechtstoegang waarborgen, de kwaliteit waarborgen en in een billijke vergoeding voorzien voor advocaten - onderschrijf ik volledig. De open oorlog is inderdaad triest. De voorstellen van de minister zijn goede denkpistes. Ik hoop dat ze een goede basis vormen voor de hervorming van het systeem.
Spijtig genoeg is het bijna dertig jaar geleden dat ik mijn eed als advocaat aflegde. Destijds moesten we twintig pro-Deozaken doen op drie jaar stagetijd. Ik was de vuilbak van de balie. De stafhouder gaf alle zaken die de andere advocaten niet wilden aan mij. In drie jaar tijd heb ik ongeveer vijfhonderd pro-Deozaken gedaan en driehonderd jeugdzaken. Toen werd een advocaat daar niet rijk van. Vandaag blijken sommige advocaten 150 000 euro te verdienen aan pro-Deozaken. Dat stoort me eveneens. Mijn eerste jaarwedde bedroeg 40 000 Belgische Frank.
Het pro-Deosysteem is heel belangrijk voor een goede rechtstoegang. Ook binnen justitie dreigt de kloof tussen wie veel en weinig geld heeft, te groeien. Ik steun de minister in haar wil om voor het systeem te vechten en het te hervormen, want indien het niet wordt hervormd, is het wellicht niet betaalbaar. De minister heeft mijn volle steun.
De heer Bart Laeremans (VB). - Ik dank de minister voor haar antwoord. Zij verwijst naar het verslag van het NICC. Ik vraag dat dit aan de parlementsleden wordt meegedeeld, ik wens de resultaten van het onderzoek van het NICC met kennis van zaken te kunnen beoordelen.
De minister haalde ook de problematiek van het vreemdelingenrecht aan, waar manifest de meeste misbruiken bestaan. Ze gebruikte daar de term abonnementsadvocaten. Is dat een objectieve term, of is het een krachtterm bij de vaststelling dat men keer op keer voor dezelfde persoon een procedure instelt?
Mevrouw Annemie Turtelboom, minister van Justitie. - Daarmee bedoel ik dat er voor bepaalde geschillen aanbestedingen worden gedaan, waarop advocaten zich kunnen inschrijven. Die dossiers worden dan door de aangeduide advocaten afgehandeld.