4-1597/1 | 4-1597/1 |
14 JANUARI 2010
1. Inleiding
Exacte cijfers over Belgische kunstcriminaliteit ontbreken; ruw geschat wordt wereldwijd voor 1,5 tot 3 miljard euro aan kunst en antiek gestolen per jaar, het topje van de ijsberg, want veel van die diefstallen worden niet aangegeven.
België blijkt luidens een recente reportage van de VRT een draaischijf te zijn voor gestolen kunst. De kelders van het Brusselse Justitiepaleis vormen een waar museum van teruggevonden gestolen en vervalste kunst.
In 2008 waren er 200 geregistreerde feiten (bron : het Art Research Team). Op die dienst van de Federale Gerechtelijke directie worden alle feiten van kunstdiefstallen gecentraliseerd. Jaarlijks zou het gaan om 250 tot 300 feiten. Jammer genoeg worden niet alle diefstallen van kunst en antiek geregistreerd.
Op een enkele uitzondering na vallen er wel meer constanten op. Zo was 2006 het jaar van de kasteeldiefstallen. Die opstoot is ondertussen weer genormaliseerd. Vooral in Wallonië zijn er nog regelmatig inbraken in grote landhuizen in parken. Daar tekent zich een nieuwe tendens af. Sinds kort focussen bendes resoluut op de kunstvoorwerpen.
Kerkdiefstallen blijven constant, maar wel hoog. Gemiddeld is er elke anderhalve week een kerkdiefstal. Vaak wordt die laat opgemerkt, zo laat dat men het niet meer de moeite vindt om de diefstal aan te geven.
Gespecialiseerde dieven beschikken meestal wel over verkoopskanalen die doorgaans naar het buitenland leiden. Het gevolg is dat kunst van Belgische bodem overwegend over de grens wordt aangetroffen. Een lid van het Art Research-team stelde onlangs dat zij meestal de hand leggen op buitenlandse objecten.
Tot verdriet van de kunstwereld kent ons land geen officiële politiedatabase voor gestolen kunst. Gedupeerden moeten het doen met private partijen zoals onder meer het Art Loss Register (ALR), die verdwenen kunst tegen een kleine vergoeding rubriceren. Bij het ALR zijn tussen de 15- en 20 000 kunstvoorwerpen geregistreerd.
Belgen zijn verwoede verzamelaars en gereputeerde kunstkenners. Liefde voor kunst en mooie dingen zijn hier wijdverspreid. Teneinde de verzamelaars en kunstliefhebbers beter te beschermen wil dit voorstel een gecentraliseerde databank invoeren en dit met het oog op een betere opsporing van de gestolen kunst.
Het is duidelijk dat een up-to-date database voor politiediensten een rol kan vervullen bij het oplossen van kunstdiefstallen. Politiediensten voeren overigens momenteel geen actief beleid in het matchen van de database met het aanbod van handelaars en veilinghuizen. Indieners zijn er tevens van overtuigd dat de databank preventief zal werken en kunstdiefstallen zal ontmoedigen.
2. Registratie gestolen kunst vanuit internationaal perspectief
Er is zo langzamerhand internationaal een veelheid aan databases met informatie over gestolen kunst ontstaan. Naast niet-publiek toegankelijke databases van nationale en internationale politiediensten zijn er enkele commerciële sites waar particulieren (ook handelaren dus) tegen betaling gebruik van kunnen maken. De bekendste hiervan zijn het Art Loss Register en Trace, beide gevestigd in Engeland. Het Art Loss Register heeft bovendien nog bijhuizen in New York en Sint Petersburg en heeft een logistiek centrum in India.
Interpol, die qua omvang de tweede grootste database gestolen kunst bezit, klaagt al jaren aan dat de nationale politiediensten onvoldoende zorgen voor het melden van gestolen kunst. Toch voert Interpol een zeer actief beleid om de database toegankelijk te maken. Sinds enkele jaren produceert men de cd's met gestolen kunst. Deze cd's zijn gratis beschikbaar voor overheidsdiensten en tegen betaling van een abonnement voor particulieren. Sinds kort (zie punt 5) zijn de databanken online te raadplegen door het publiek na registratie.
3. Conferentie over Illegale handel in cultuurgoederen — EU
De noodzaak om in elke lidstaat van de EU een databank voor gestolen cultuurgoederen te hebben is een van de belangrijkste conclusies van de voorzitterschapsconferentie binnen de EU « Illegal Trade » die op 8 en 9 november 2004 in Rotterdam plaatsvond en was gewijd aan de bestrijding van de illegale handel in cultuurgoederen.
Europol zou thans standaarden ontwikkelen waaraan nationale databanken voor gestolen kunst zouden moeten voldoen.
Het ligt voor de hand de bevindingen van Europol te betrekken in de definitieve vaststelling hoe een Nederlandse databank voor gestolen cultuurgoed verbeterd en beheerd moet worden : zeker waar het gestolen cultuurgoederen betreft is een internationale uitwisseling van gegevens van cruciaal belang.
4. Europese initiatieven rond gestolen cultuurgoederen
De Europese Commissie is door de Raad van ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken gevraagd om vóór 31 december 2010 een rapport op te stellen waarin de verschillende wetgevingsinstrumenten, richtsnoeren en operationele middelen op het gebied van de bestrijding van de illegale handel van in de Europese Unie gestolen cultuurgoederen in kaart worden gebracht.
De Commissie is tegelijkertijd gevraagd met voorstellen te komen voor preventieve maatregelen inzake de illegale handel in cultuurgoederen.
Gedacht wordt aan een snellere en ruimere verspreiding van informatie over gestolen cultuurgoederen in de huidige nationale systemen. Hier speelt deze resolutie op in. Ook kan de samenwerking versterkt worden door het uitwisselen van good practices, bijvoorbeeld door middel van het aanwijzen van contactpunten in elke lidstaat.
De Europese Commissie werd aangezocht Interpol bij deze werkzaamheden te betrekken en ervoor te zorgen dat tussen de betrokken particuliere en publieke partijen partnerschappen en meer samenwerking komt.
5. Interpol
Interpol heeft sinds september 2009 zijn databank over gestolen kunst en antiek opengesteld voor het publiek. Elke daarvoor in aanmerking komende diefstal of verdwijning van kunst, antiek of cultuurgoederen in Nederland wordt naar Interpol gestuurd voor internationale signalering in de Interpol-databank « Stolen Works of Art ». Het is onduidelijk of ook ons land meewerkt aan dit project en diefstallen van kunst systematisch op deze webstek plaatst. De webstek is terug te vinden en te raadplegen op volgende site : http://www.interpol.int/Public/WorkOfArt/dbaccess.asp.
Volgende passage uit een internationaal kunsttijdschrift geeft de meest recente stand van zaken weer :
« The international police organisation Interpol has made its database of stolen art available to access online.
Previously limited to the law enforcement community, the database became open to all interested users free of charge last month.
Auction houses, dealers and collectors, as well as museums and other public cultural bodies, will now be able to access the database of some 34,000 stolen objects after filling out an online application form ». (1) ».
6. Onze buurlanden
Kleinere databases worden bijgehouden door nationale politiediensten in Frankrijk, Spanje en Duitsland. Vele van deze sites zijn enkel toegankelijk voor de ordediensten.
De grootste database gestolen kunst is, zoals hoger aangehaald, die van de carabinieri in Italië, dat ook het enige land is met een zeer uitgebreide specialistische politiedienst welke zich geheel bezighoudt met de strijd tegen de illegale handel in cultuurgoed. Deze afdeling van de carabinieri heeft in diverse plaatsen meer dan 200 politiemensen actief. In Rome is een 20-tal specialisten fulltime bezig met het onderhoud van de database.
Nederland is wat de indieners betreft het te volgen voorbeeld. Infra een excerpt van de toelichting vanwege de bevoegde minister over de aldaar opgerichte databank gestolen kunst :
« Medio december 2008 is de (nationale) databank bij het KLPD technisch opgeleverd. Het is mogelijk om in de databank zowel afbeeldingen als beschrijvingen van cultuurgoederen, kunst en antiek op te nemen en te ontsluiten. De databank zal werkendeweg verder worden geperfectioneerd.
Op dit moment wordt zowel gewerkt aan het verzamelen en verwerken van actuele politie-informatie, als aan het verzamelen en verwerken van de politie-informatie van voorgaande jaren, te beginnen met 2007 en 2008.
Om de databank te kunnen voeden blijken bij de politiekorpsen meer maatregelen getroffen te moeten worden ten aanzien van het verzamelen, verwerken en invoeren van informatie over cultuurgoederen, kunst en antiek dan wij tevoren hebben ingeschat. Gestolen cultuurgoederen, kunst en antiek staan veelal geregistreerd onder de noemer « woninginbraken » en zijn daardoor lastig terug te vinden. Ook andere randvoorwaarden voor het goed functioneren van de database zijn nog onvoldoende ingevuld.
Binnen de nieuwe organisatie van de dienst Internationale Politie-informatie (IPOL) van het KLPD is voorzien in 3 fte (fulltime-equivalent) voor het onderwerp Kunst en antiek. Zij functioneren niet in een afgezonderde unit maar worden wel ingezet op het verzamelen en verwerken van informatie, op het krijgen van nationaal overzicht en inzicht in de kunst- en antiekcriminaliteit in Nederland en op de informatiecoördinatie terzake.
Het opzetten van de databank ten behoeve van de politie heeft het afgelopen jaar prioriteit gehad. De volgende stap is om te bezien hoe een zelfstandige voorziening voor publieke raadpleging kan worden getroffen op basis van informatie uit de databank (2) ».
7. Kostenplaatje databank gestolen kunst
Nederland heeft reeds de kost van het opzetten van een databank van gestolen kunst in kaart gebracht.
De eenmalige incidentele kosten die gemoeid zijn met de voorbereidingen voor het ontwikkelen van een goed lopende nationale databank worden geraamd op ongeveer 750 000 euro.
De structurele kosten voor het operatief houden van de databank zullen ongeveer 250 000 euro per jaar bedragen.
Indieners menen dat de kostprijs die door Nederland naar voor wordt geschoven ook in ons land van dezelfde grootte-orde zal zijn (3) .
8. Besluit
Indieners willen naar onder meer het Italiaanse en het Nederlandse voorbeeld dat er op nationaal niveau een database wordt opgericht zodat gestolen kunst van musea en particulieren makkelijker kan worden opgespoord. Op dit moment is de herkomst van kunst en antiek nauwelijks controleerbaar. Grote kunstroven uit musea komen in het nieuws, maar jaarlijks wordt ook voor miljoenen van particulieren gestolen. Een database van gestolen kunst kan opsporing ervan makkelijker maken. Roepzalen, handelaren en kopers kunnen aldus de databank raadplegen. Indieners menen dat het ontwikkelen van dergelijke databank ook een preventieve werking zal hebben, daar gestolen kunst minder gemakkelijk zal kunnen worden verkocht. Interpol zou ook gebaat zijn met een goed gerunde nationale databank, daar we dan de gegevens die op onze databank worden geplaatst evenzeer aan hen kunnen doorgeven. Dit voorstel speelt ook in op diverse initiatieven die binnenkort vanuit Europa zullen komen.
Europa streeft immers naar een snellere en ruimere verspreiding van informatie over gestolen cultuurgoederen in de huidige nationale systemen. Voor de verbetering van de handhaving en verhoging van de pakkans is het opzetten van een nationale databank van gestolen kunst een eerste stap in de ruime verspreiding ervan binnen Europa en bij Interpol.
Het register moet niet enkel toegankelijk zijn voor de politie zelf, het gerecht en de douane doch ook voor het brede publiek waaronder de handelaren, de veilingzalen en de particuliere kopers. Indieners zijn ervan overtuigd dat de oprichting van deze databank een belangrijke stap is in de strijd tegen de kunstdieven en hun helers. Indieners vragen de oprichting van een databank zodat gestolen kunst van musea en particulieren makkelijker kan worden opgespoord. Grote kunstroven uit musea komen in het nieuws, maar jaarlijks wordt ook voor miljoenen van particulieren gestolen.
| Bart TOMMELEIN Jean-Jacques DE GUCHT. |
De Senaat,
A. Overwegende dat er wereldwijd voor 1,5 tot 3 miljard euro kunst en antiek per jaar gestolen wordt;
B. Vaststellende ons land geen officiële en voor het publiek toegankelijk politiedatabank van gestolen kunst bezit;
C. Gelet op de kostprijs voor het ontwikkelen van een officiële databank welke begroot wordt op 750 000 euro opstartkosten en op 250 000 euro om ze operatief te houden;
D. De noodzaak indachtig om in elke lidstaat van de EU een databank voor gestolen cultuurgoederen te hebben, wat een van de belangrijkste conclusies was van de Nederlandse voorzitterschapsconferentie « Illegal Trade » in 2004;
E. Aangezien een up-to-date database voor politiediensten een doorslaggevende rol kan vervullen bij het oplossen van kunstdiefstallen en dit kunstdiefstallen zal ontmoedigen;
F. Overwegende dat Europol bereid is standaarden vrij te geven waaraan nationale databanken voor gestolen kunst zouden moeten voldoen;
G. In aanmerking nemend dat Interpol zelf vragende partij is om vanwege de respectieve nationale politiediensten op een systematische wijze informatie over gestolen kunst en antiek te verkrijgen om die in haar eigen databank op te nemen en te verspreiden;
H. Gelet op het succesvolle Nederlandse voorbeeld van een nationale publiek toegankelijke databank van gestolen kunst en antiek;
I. Overwegende dat de Europese Commissie gevraagd is met voorstellen te komen voor preventieve maatregelen inzake de illegale handel in cultuurgoederen waarbij onder meer gepleit wordt voor een snellere en ruimere verspreiding van informatie van gestolen cultuurgoederen in de huidige nationale systemen;
J. Ervan overtuigd dat een databank van gestolen kunst en antiek een substantiële bijdrage levert voor het vrijwaren van de cultuurgoederen in openbaar en privébezit;
Vraagt de regering :
1. Een centrale databank voor gestolen kunst en antiek op te richten waarbij de gegevens gemakkelijk en online kunnen worden geraadpleegd door zowel de gespecialiseerde diensten als het brede publiek;
2. De nodige promotie te doen eenmaal de databank is opgericht om de bevolking te sensibiliseren om zoveel mogelijk informatie op te slaan betreffende de kunst en de antiek die ze in hun bezit hebben conform de afgesproken standaarden en dit met het oog op een zo exact mogelijke omschrijving van het desbetreffende voorwerp op de centrale databank mocht het ontvreemd worden;
3. Met de actoren uit de kunst en de antiekwereld te overleggen om hen ertoe aan te zetten deze databank systematisch te raadplegen bij aankoop op veiling van een kunstvoorwerp of een antiek stuk;
4. De gegevens die werden aangeleverd op de centrale databank systematisch door te geven aan Interpol met het oog op publicatie op de Interpol databank « Stolen Works of Art »;
5. « Good practices » uit te wisselen betreffende de bestrijding en de preventie van diefstal van cultuurgoederen met de buurlanden en een centraal contactpunt aan te wijzen voor uitwisseling van informatie met de EU-lidstaten en partnerschappen af te sluiten met de betrokken particuliere en publieke partijen.
30 oktober 2009.
| Bart TOMMELEIN Jean-Jacques DE GUCHT. |
(1) http://www.antiquestradegazette.com/news/7283.aspx.
(2) http://static.ikregeer.nl/pdf/KVR36314.pdf.
(3) http://www.minocw.nl/documenten/57919.pdf.