4-536/3 | 4-536/3 |
13 FEBRUARI 2008
I. INLEIDING
De commissie heeft dit voorstel van resolutie besproken tijdens haar vergaderingen van 12 en 13 februari 2008.
II. INLEIDENDE UITEENZETTING DOOR MEVROUW TEMMERMAN, AUTEUR VAN HET VOORSTEL VAN RESOLUTIE
Het voorliggende voorstel van resolutie is ingediend naar aanleiding van het drama dat zich in Kenia afspeelt sinds de presidentsverkiezingen van 27 december 2007.
De verkiezingsstrijd was helemaal niet gestart onder het gesternte van een tribale strijd, maar de eerste dagen na de verkiezingen doken geruchten van onregelmatigheden bij het tellen van de stemmen op. Toch heeft, zeer kort na de bekendmaking van de gecontesteerde verkiezingsuitslagen, de zittende president de eed afgelegd als nieuwe president van Kenia.
Rond de jaarwisseling braken ongeregeldheden uit, met opstoten van etnisch geweld. Dit leidde tot de dood van vele honderden mensen en duizenden ontheemden. Het probleem, dat eerst puur politiek van aard was, is nu uitgegroeid tot een etnisch probleem.
Dit voorstel van resolutie strekt ertoe onze regering uit te nodigen om tussenbeide te komen en alle instrumenten die ze ter beschikking heeft, te gebruiken op alle niveaus waar ze invloed heeft, zowel in de VN-Veiligheidsraad, als in EU-verband. De regering kan zich aansluiten bij de EU-waarnemers ter plaatse, die vanaf het begin hun bezorgdheid uitdrukten.
De rust moet teruggebracht worden in Kenia, zodat het land weer de « parel aan de Afrikaanse kroon » kan worden.
III. ALGEMENE BESPREKING
De heer Dallemagne is het hier in principe mee eens, maar vindt dat men het idee moet steunen van een internationale commissie. Net als voor Birma, moeten we hier binnen een redelijke termijn kunnen beschikken over feedback vanwege de regering.
Mevrouw Smet wenst meer informatie over de stappen die de Belgische regering, en met name het departement van Buitenlandse Zaken, heeft ondernomen.
De vertegenwoordiger van de minister van Buitenlandse Zaken onderstreept dat het departement de toestand op de voet volgt. Dagelijks ontvangt het kabinet informatie over de toestand in Kenia. Bovendien lopen de berichten ook binnen via de internationale fora.
De heer Roelants du Vivier deelt de bezorgdheid waarvan de indiener van het voorstel van resolutie gewag maakt volledig. Er dient opgemerkt te worden dat, sinds het voorstel van resolutie werd ingediend, is het aantal ontheemden is gestegen van 250 000 tot bijna 600 000 personen.
De heer Monfils is op één punt terughoudend en vindt dat men niet teveel op afstand aan politiek mag doen. Hij is van mening dat men zich met punt 2 van de aanbevelingen, waarin een waardeoordeel wordt gegeven over de strijdende rivalen, mengt in de binnenlandse aangelegenheden van het land. Het feit dat men de heer Kofi Annan gevraagd heeft om zijn invloed aan te wenden, toont aan dat het hier om een vrij complex probleem gaat. In een dergelijke context mag men niet één partij aan de schandpaal nagelen. Er is trouwens geen eenzijdige genocide aan de gang. Men moet dus vertrouwen op het optreden van de VN — en in het bijzonder van de heer Annan — en geen waardeoordeel vellen.
Mevrouw Smet deelt volledig de mening van de heer Monfils.
Ook al kan mevrouw Temmerman instemmen met de opmerking van de heer Monfils, toch onderstreept ze dat het een feit blijft dat de partij ODM (Orange Democratic Movement) van oppositieleider Odinga de feitelijke overwinnaar is : deze partij beschikt in het parlement over 99 zetels, terwijl de partij van de nieuwe president slechts 35 in de wacht heeft gesleept.
Evenwel, om geen olie op het vuur te gooien, stelt mevrouw Temmerman voor om de tekst van het punt 2 aan te passen. Beide partijen zijn immers verantwoordelijk voor wat nu een tribaal conflict is geworden.
Mevrouw de Bethune dringt aan op een verklaring van de minister.
De verklaring van de vertegenwoordiger van de minister wordt als bijlage bij dit verslag opgenomen.
IV. BESPREKING VAN DE AMENDEMENTEN EN STEMMINGEN
Considerans
Punt D
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 1 in dat ertoe strekt het cijfer 250 000 ontheemden te vervangen door het cijfer 600 000.
Dit amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Punt Fbis
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 10 in dat ertoe strekt een nieuw punt Fbis in te voegen dat de binnenlandse politieke situatie benadrukt en de problemen om de crisis op te lossen door onderhandelingen.
Het amendement wordt aangenomen met 6 tegen 2 stemmen, bij 2 onthoudingen.
Punt Gbis
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 11 in waarbij een nieuw punt Gbis wordt ingevoerd ten einde de nadruk te leggen op de diplomatieke inspanningen van de heer Kofi Annan.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Punt I
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 2 in dat in een nieuw punt I verwijst naar de verklaring van de Veiligheidsraad van 1 februari 2008.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 12 in dat er ook toe strekt om een punt I in te voegen opdat er zou worden herinnerd dat België nog tot 31 december 2008 lid is van de VN-Veiligheidsraad.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Punt J
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 13 om een punt J (nieuw) in te voegen waarbij wordt verwezen naar het « Actieplan » van het strategische partnerschap EU-Afrika.
Amendement nr. 13 wordt aangenomen met 9 stemmen bij 1 onthouding.
Punt K
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 14 in teneinde een punt K (nieuw) in te voegen. In dit punt wordt gewezen op de vrees voor een mogelijke uitbreiding van de crisis, vooral omdat een aantal landen in het oosten van Afrika en in het gebied van de Grote Meren in zekere mate afhankelijk zijn van Kenia.
Amendement nr. 14 wordt aangenomen met 9 stemmen bij 1 onthouding.
Aanbevelingen
Punt 2
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 3 in om de tekst van het punt 2 te vervangen teneinde aan de regering en de EU te vragen steun te verlenen aan de inspanningen van de heer Kofi Annan bij zijn bemiddelingspogingen tussen de partijen.
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 15 in dat hetzelfde beoogt.
De commissie beslist eenparig om de tekst van punt 2 als volgt te wijzigen :
« de bemiddelingsinspanningen van de heer Kofi Annan bij het voeren van een dialoog tussen de verschillende partijen te steunen, teneinde een duurzame en onderhandelde oplossing te vinden voor de huidige politieke crisis in het land ».
De amendementen nrs. 3 en 15 vervallen bijgevolg.
Punt 2bis
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 4 in dat een nieuw punt 2bis wil invoeren waarin aan alle Keniaanse overheden wordt gevraagd om een einde te stellen aan de spiraal van aanvallen en represailles.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Punt 2ter
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 5 in dat een nieuw punt 2ter wil invoegen waarin aan de Belgische regering en de EU wordt gevraagd om de Keniaanse regering te helpen haar verantwoordelijkheid op te nemen tegenover de schendingen van het internationale recht.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Punt 3bis
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 6 in dat ertoe strekt een nieuw punt 3bis in te voegen waarin wordt verwezen naar de missie van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de missie van de humanitaire coördinator van de VN.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 10 aanwezige leden.
Punt 3ter
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 7 in dat een nieuw punt 3ter invoegt met een verwijzing naar de operaties van de PAM en de UNHCR.
De heer Dallemagne merkt dat er nog andere organisaties werkzaam zijn op het terrein.
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 16 in waarin in een nieuw punt 3ter aandacht wordt gevraagd voor de bescherming van de levering van internationale humanitaire hulp aan de bevolkingsgroepen die het meest door het huidige geweld zijn getroffen.
De heer Dallemagne meent dat niet alleen de internationale humanitaire hulp moet beschermd worden maar ook de nationale hulp want ook de Kenianen zelf doen inspanningen.
De commissie beslist om de woorden « nationale en » in te voegen voor de woorden « internationale hulp ».
Het amendement nr. 16, aldus verbeterd, wordt eenparig aangenomen door de 11 aanwezige leden. Het amendement nr. 7 wordt ingetrokken.
Punt 3quater
De heer Roelants du Vivier dient het amendement nr. 8 in dat een nieuw punt 3quater wil invoegen met als doel de Keniaanse regering te helpen om te reageren op het stijgend aantal seksuele gewelddaden.
Het amendement nr. 8 wordt eenparig aangenomen door de 11 aanwezige leden.
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 17 in dat eveneens tot doel heeft een nieuw punt 3quater in te voegen waarbij aan de Keniaanse overheid gevraagd wordt om de eerbiediging van de fundamentele vrijheden te garanderen, zich terughoudender op te stellen en de oppositie de kans te geven om vreedzaam te betogen.
Volgens de heer Wille is het in de praktijk niet duidelijk wie oppositie en wie regerende meerderheid is gezien de zetelverhouding in het parlement.
Mevrouw Temmerman is van oordeel dat amendement nr. 17 geen meerwaarde biedt voor de resolutie. Zoals de heer Wille heeft opgemerkt, heeft de oppositie in de praktijk meer zetels in het parlement dan de partij van de president.
Het amendement nr. 17 wordt ingetrokken.
Punt 3quinquies
Mevrouw Zrihen dient het amendement nr. 18 in dat een nieuw punt 3quinquies wil invoegen met de vraag om na te gaan of de Keniaanse strijdkrachten werkelijk onpartijdig zijn.
Het amendement wordt eenparig aangenomen door de 11 aanwezige leden.
In fine
De heer Dallemagne dient het amendement nr. 9 in ten einde de aanbevelingen aan te vullen met de vraag aan de Belgische regering om binnen een termijn van drie maanden bij de Senaat verslag uit te brengen over de inspanningen die ze heeft geleverd om deze resolutie uit te voeren.
De heer Wille heeft enige bedenkingen bij dit amendement. Volgens het commissielid mag het geen gewoonte worden om de regering te bedelven onder verzoeken om rapportering, die voor de administratie een zware werklast betekenen en waarvan het resultaat twijfelachtig is. Daarom stelt hij voor om genoegen te nemen met het engagement van de regering om binnen een redelijke termijn uitleg te komen verschaffen aan de commissie over de toestand in het land.
Mevrouw Zrihen wijst erop dat het amendement van de heer Dallemagne geen schriftelijke rapportering vereist. Een mondelinge toelichting in de commissie kan volstaan. Immers, het belangrijkste is dat een opvolging is gepland.
De commissie beslist om de woorden « termijn van drie maanden » te vervangen door de woorden « redelijke termijn ».
Het amendement nr. 9, aldus verbeterd, wordt aangenomen met 9 stemmen bij 2 onthoudingen.
Het geamendeerde voorstel van resolutie wordt eenparig aangenomen door de 11 aanwezige leden.
Vertrouwen wordt geschonken aan de rapporteur voor het opstellen van dit verslag.
| De rapporteur, | De eerste ondervoorzitter, |
| Olga ZRIHEN. | François ROELANTS du VIVIER |
Verklaring van de vertegenwoordiger van de minister van Buitenlandse Zaken
Evolutie van de situatie op het terrein
De veiligheidssituatie is rustiger maar blijft gespannen. Het betogingsverbod is evenwel opgeheven.
De heer Kofi Annan (oud-secretaris-generaal van de Verenigde Naties) en een forum van eminente Afrikaanse vooraanstaanden die door de Afrikaanse Unie zijn afgevaardigd, hebben op 22 januari 2008 een bemiddelingspoging aangevat die nog steeds loopt. Volgens Kofi Annan is er sprake van een doorbraak. Er liggen twee opties op de onderhandelingstafel : power sharing/verdeling van de macht of een sterke oppositie van de Orange Democratic Movement (ODM) van de heer R. Odinga in het parlement. K. Annan heeft de speaker onlangs gevraagd om een bijzondere zitting van het parlement bijeen te roepen, zodat het panel van Afrikaanse hoogwaardigheidsbekleders de parlementsleden kan briefen over de evolutie van de situatie.
De bemiddeling van de heer Kofi Annan en de Afrikaanse vooraanstaanden is op de volgende punten gericht : herstel van de grondrechten, regeling van de humanitaire crisis, regeling van de huidige politieke crisis en oplossing van de voornaamste pijnpunten van de crisis. Het bemiddelingscomité denkt dat zijn activiteiten minstens 6 maanden zullen duren; het werkingsbudget wordt geraamd op 8 344 400 $. België werd net zoals de meeste landen van de Europese Unie onlangs verzocht om dit comité te steunen; deze vraag wordt momenteel onderzocht.
De beide partijen, oud-president de heer M. Kibaki en zijn rivaal de heer R. Odinga, hebben zich er tevens toe verbonden een waarheids- en verzoeningscommissie op te richten.
De heer Kofi Annan heeft op 12 februari 2008 aangekondigd dat de onderhandelingen voortaan op een geheime plaats achter gesloten deuren doorgaan.
Interventie van de VN
De coördinator van de Verenigde Naties voor humanitaire hulp, de heer John Holmes, is momenteel ter plaatse. Hij heeft benadrukt dat minstens 1/3 van de 300 000 vluchtelingen kinderen zijn.
Optreden van de Europese Unie
Op 14 januari 2008 heeft de EU een verklaring aangenomen waarin ze haar bezorgdheid over de situatie uit. De EU vraagt hierin onder andere aan alle partijen om ten volle deel te nemen aan het bemiddelingsproces dat door de Afrikaanse Unie werd opgestart en herinnert duidelijk aan de vaststellingen van de waarnemingsmissie van de EU (en andere onafhankelijke waarnemers) die ernstige twijfels laat bestaan over de officiële resultaten van de presidentsverkiezing.
Europees commissaris Louis Michel heeft op 7 februari 2008 op verzoek van de heer Kofi Annan een tweede bezoek aan Kenia afgelegd. Hij heeft de gelegenheid gehad om zowel de heer M. Kibaki als de heer R. Odinga te ontmoeten. De heer R. Odinga zou zich flexibeler hebben opgesteld dan tijdens zijn vorige ontmoeting met commissaris Michel (januari 2008) en zou instemmen met het idee van een soort overgangsregering (6 maanden — 1 jaar), en een akkoord voor machtsverdeling. Volgens Europees commissaris L. Michel moet de internationale gemeenschap druk op beide partijen blijven uitoefenen.
De Raad Algemene Zaken van 18 februari 2008 is van plan conclusies over Kenia goed te keuren.
Eventuele sancties van de EU ? Sancties goedkeuren is momenteel nog niet aan de orde. Het risico van de toepassing van dergelijke sancties wordt evenwel openlijk ter sprake gebracht tijdens de vergaderingen tussen vertegenwoordigers van de EU en van Kenia.
Belgisch standpunt
— Het geweld moet onmiddellijk worden gestopt,
— Men dient de politieke leiders aan te sporen om alles in het werk te stellen om deze crisis op een vreedzame wijze op te lossen;
— Men dient de bemiddeling van de heer Kofi Annan te steunen;
— De EU moet het resultaat van de inspanningen van de heer Kofi Annan afwachten alvorens andere maatregelen te overwegen (bijvoorbeeld beroep op artikel 96, sancties, ...);
— Wat de mensenrechten betreft : de minister van Buitenlandse Zaken, de heer De Gucht, heeft in de loop van de maand januari 2008 een brief gestuurd naar de VN-adviseur voor de preventie van genocide, F. Deng, teneinde hem bewust te maken van de problematiek rond de etnische spanningen in Kenia.