3-146 | 3-146 |
De voorzitter. - De heer Bruno Tuybens, staatssecretaris voor Overheidsbedrijven, toegevoegd aan de minister van Begroting en Consumentenzaken, antwoordt.
Mevrouw Fauzaya Talhaoui (SP.A-SPIRIT). - Marokko rekent af met zijn trauma's uit het verleden. Een speciale waarheidscommissie, de Commissie voor Rechtvaardigheid en Verzoening, hoorde de slachtoffers van de mensenrechtenschendingen over een periode van meer dan veertig jaar die men de `loden jaren' is gaan noemen. Na de onafhankelijkheid van Marokko in 1956 tot in de jaren negentig zijn tienduizenden mensen die zich tegen het dictatoriale regime van koning Hassan II verzetten, opgesloten en gemarteld. De jonge koning Mohammed VI, zoon van Hassan, trekt hiermee een streep onder het verleden. De waarheidscommissie, bestaande uit mensenrechtenactivisten en oud-politiek gevangenen, bestudeerde de dossiers van 22.000 slachtoffers. Meer dan 600 mensen werden vermoord, 700 vermisten werden teruggevonden en ruim 9.000 families komen in aanmerking voor een schadevergoeding. De schendingen variëren van willekeurige arrestaties tot mishandelingen en folteringen, niet zelden met dodelijk gevolg, en seksueel misbruik in gevangenissen.
Een paar weken geleden kwam de waarheidscommissie met aanbevelingen, opdat in de toekomst beulen en verantwoordelijken van mensenrechtenschendingen niet meer straffeloos hun gang kunnen gaan. Volgens de waarheidscommissie moet de Marokkaanse staat zich eerst en vooral openlijk verontschuldigen bij de slachtoffers.
De commissie vraagt echter meer dan alleen maar excuses. In haar lijst van aanbevelingen vraagt ze onder meer dat de grondwet zou worden aangepast aan het internationaal recht en dat de scheiding der machten verduidelijkt zou worden. Justitie en magistratuur moeten veel onafhankelijker worden. Ook beveelt de commissie aan om het strafrecht en de veiligheidswetten te hervormen en de mensenrechten en de vrouwenrechten te verankeren via een snelle goedkeuring van internationale conventies.
Koning Mohammed wil duidelijk breken met het autoritaire en repressieve bewind van zijn vader, die in 1999 overleed toen hij deze waarheidscommissie in het leven riep. De commissie is de eerste in haar soort in de Arabische wereld. Zelfs de meest geharde tegenstanders van de voormalige koning zeggen dat Mohammed goed op weg is naar democratische hervormingen, hoewel mensenrechtenorganisaties vinden dat hij veel meer moet doen om nog bestaande mistoestanden aan te pakken. Volgens regeringskringen onderzoekt de regering in Rabat de manier waarop excuses kunnen worden aangeboden. De voorzitter van de commissie, die begin deze week nog in België was, had eind september de staat al opgeroepen officieel zijn verantwoordelijkheid te erkennen voor ernstige mensenrechtenschendingen.
Welk signaal zullen de ministers van Buitenlandse zaken en van Ontwikkelingssamenwerking geven om de positieve ontwikkelingen in Marokko te ondersteunen? Zal België de ontwikkeling ondersteunen en op welke manier?
De commissie werd opgericht in 1999. Vlak na de terreuraanslagen van Casablanca in mei 2003 zouden opnieuw duizenden mensen opgepakt en gemarteld zijn en zonder rechtvaardig proces in de gevangenis gegooid. Ondertussen was de commissie op zoek naar de waarheid. Zal onze regering de Marokkaanse regering hierover ondervragen? Zal ze benadrukken dat dergelijke mensenrechtenschendingen niet meer mogen voorkomen en dat oppositie voeren deel uitmaakt van een democratisch proces. Zal onze regering het democratisch proces in Marokko ondersteunen?
De heer Bruno Tuybens, staatssecretaris voor Overheidsbedrijven, toegevoegd aan de minister van Begroting en Consumentenzaken. - België is heel tevreden over de politieke evolutie in Marokko en het apprecieert de aanbevelingen van de waarheidscommissie. De verwezenlijkingen van de commissie vormen ongetwijfeld een stap in de goede richting. De commissie is erin geslaagd om in minder dan twee jaar meer resultaten te boeken dan welke andere instantie ook. Ze is erin geslaagd duidelijkheid te scheppen over wat gedurende de `loden jaren' is gebeurd.
Door de slachtoffers een stem te geven heeft de commissie de Marokkaanse overheid en de burgers met een recent pijnlijk verleden geconfronteerd. De impact van de getuigenissen op de Marokkaanse overheid en de bevolking is heel groot geweest, gezien de confrontatie met lang verborgen gehouden staatsgeweld.
De openbare zittingen hebben er ook toe geleid dat zij die onder schendingen van de mensenrechten hebben geleden en die wegens mogelijke represailles erover moesten zwijgen, hun waardigheid terugvonden.
Het rapport van de commissie gaat verder dan onderzoeksmaatregelen en nodige schadevergoedingen. In dit essentiële document worden politieke, grondwettelijke, wettelijke en institutionele hervormingen voorgesteld. Er wordt gepleit voor de scheiding der machten en voor een grotere onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Ook wordt de straffeloosheid bestreden. De commissie zet zich onder voorzitterschap van Driss Benzekri als politieke factor op de kaart en ze zorgt voor een dijkbreuk voor het democratische discours. De bal ligt vanaf nu in het kamp van de Marokkaanse staat, met voorop de regering en de veiligheidsdiensten.
België steunt duidelijk de inspanningen van de commissie. Of aan de aanbevelingen van de commissie gevolg wordt gegeven, hangt van de Marokkaanse overheden af. België blijft openstaan voor elke dialoog en elke vraag om steun van Marokko. Zo is het bijvoorbeeld bereid bij te dragen in de financiering van projecten ten gunste van de mensenrechten.
Mevrouw Fauzaya Talhaoui (SP.A-SPIRIT). - Ik stel met voldoening vast dat de Belgische regering het rapport heeft gelezen en de aanbevelingen ondersteunt. Marokko kan in het democratiseringsproces alle hulp en internationale steun gebruiken. Het verheugt me dat België bereid is een financiële bijdrage te leveren voor de mensenrechteneducatie in Marokko. Het project is een primeur voor de Arabische wereld. We zullen over dat onderwerp zeker nog met de minister praten.