(N.): Vraag gesteld in 't Nederlands - (Fr.): Vraag gesteld in 't Frans
Na ruim driehonderd jaar kolonisatie door Portugal en 24 jaar onder Indonesisch bewind, is Oost-Timor in de nacht van zondag 19 op maandag 20 mei 2002 onafhankelijk geworden, als 189e lidstaat van de wereldgemeenschap van de Verenigde Naties. Enkele dagen later verschenen er in de media berichten dat ook bepaalde regeringen van sommige landen op hun beurt een mededeling vrijgaven om hierbij aan te sluiten. Wanneer ons land een dergelijke Staat later ook erkent, gebeurt de formalisering hiervan (sedert enige jaren) meestal wel bij koninklijk besluit, en wordt hiervan later ook melding gemaakt in het Belgisch Staatsblad (zo gebeurde de erkenning van de republieken Tsjechië en Slowakije bij koninklijke besluiten van 16 februari 1993, waarvan de bekendmaking verscheen in het Belgisch Staatsblad van 10 maart 1993). Dit gebeurde ook (in de jaren 1992 en 1993) bij het ontstaan van nieuwe Staten, na het (vroeger) uiteenvallen van de voormalige Sovjet-Unie en de voormalige Socialistische Federatieve Republiek Joegoslavië.
Opvallend is ook dat in het boek Diplomatiek corps te Brussel (uitgave 2002) er bijvoorbeeld wel melding wordt gemaakt van een contactadres van de diplomatieke vertegenwoordiging van Afghanistan, Korea (Democratische Volksrepubliek het vroegere Noord-Korea), en Irak, maar bijvoorbeeld niet van Boethan en Taiwan (Formosa), terwijl in het boek Diplomatieke en consulaire posten van België in het buitenland (serie nr. 205) hiervan evenwel geen enkele melding gemaakt is. Dit is dan soms weer niet volledig in overeenstemming met de gegevens die vermeld zijn in de fijn verzorgde infobrochure Reis wijs die zopas door uw departement werd uitgegeven, waarin (ook) verwezen wordt naar de Staten Antigua en Barbuda en Nauru.
Graag had ik van de geachte minister het volgende vernomen :
1. Erkent ons land een Staat pas nadat de Verenigde Naties die onder deze benaming heeft toegelaten, en onder welke voorwaarden gebeurt dit (zijn dit dezelfde) ?
2. Betekent die erkenning ook dat ons land automatisch diplomatieke betrekkingen aanknoopt met die Staat ?
3. Welke Staat (Staten) heeft ons land erkend gedurende de laatste vijf jaar ? Wanneer is hiervan de mededeling verschenen ?
4. Is ons land eerlang nog van plan bepaalde gebiedsdelen te erkennen als soevereine Staat ?
5. Betekent het feit dat de benaming van enkele hogervermelde landen (in het ene wel en het andere niet) in voornoemde boeken is opgenomen of in deze infobrochure (al of niet) vermeld wordt dat ons land hiermee geen (of slechts gedeeltelijk ?) diplomatieke betrekkingen (meer) onderhoudt, en/of deze ook niet langer (meer) erkent ?
6. Met welke land(en) onderhoudt ons land momenteel geen diplomatieke betrekkingen ?
7. Met welke land(en) heeft België onlangs nog (opnieuw) diplomatieke betrekkingen aangeknoopt, en wil het deze eventueel nog (opnieuw) gaan aankopen ?
Antwoord : De vragen van het geachte lid vereisen vooreerst enige uitleg voorafgaand aan mijn eigenlijk antwoord.
1. Een erkenning kan beschouwd worden als een (rechts)handeling waardoor een Staat een nieuwe Staat als bestaande erkent. De erkenning verleent een internationale rechtsband en is een daad, die vrij gesteld wordt door een soevereine Staat, doorgaans op grond van politieke overwegingen. Van zijn kant dient de vreemde Staat traditioneel aan drie voorwaarden te voldoen : een grondgebied, een bevolking en een effectief staatsgezag te hebben.
Een erkenning gebeurt doorgaans uitdrukkelijk en op individuele, of op bilaterale wijze, zo bijvoorbeeld door een verklaring, of een gemeenschappelijk communiqué, of door een uitwisseling van notas. Een erkenning kan ook stilzwijgend of impliciet zijn. Ze blijkt dan uit bepaalde handelingen, zoals het sturen van een gezant naar een onafhankehjkheidsplechtigheid, het stemmen voor de toelating van een (nieuwe) Staat tot de VN, of nog het aanknopen van diplomatieke betrekkingen.
Er zij evenwel genoteerd, dat een lidmaatschap van de VN niet inhoudt, dat de toegelaten Staat door alle VN-leden wordt erkend.
2. Het aanknopen van diplomatieke relaties kan volgen op een erkenning. Indien er geen voorafgaande erkenning was, dan impliceert de aanknoping van relaties een erkenning.
Het aanknopen van diplomatieke relaties gebeurt door middel van een ad hoc akkoord. Deze formalisering laat toe te specifiëren, welke rechtsteksten (bijvoorbeeld het Verdrag van Wenen van 1961) de diplomatieke relaties zullen regeren. In een dergelijk akkoord kunnen ook praktische modaliteiten van de relaties overeengekomen worden, zoals de opening van diplomatieke posten, de accreditatie van al dan niet residerende ambassadeurs of nog zaakgelastigden.
Zulke schikkingen zijn een kwestie van wederzijdse politieke of andere opportuniteiten.
Van zijn kant erkent België traditioneel Staten, en spreekt zich dus niet uit over regeringen. Sinds 1992 gebeuren erkenningen van nieuwe Staten inderdaad onder de vorm van een koninklijk besluit, dat gepubliceerd wordt in het Belgisch Staatsblad.
3. Ik verwijs nu graag naar de 7 vragen die het geachte lid stelde.
1) De erkenning van Staten door België staat los van de VN-procedure die betrekking heeft op het lidmaatschap van de VN.
2) Een erkenning houdt niet noodzakelijk in, dat België diplomatieke betrekkingen aanknoopt met die Staat, cf. supra.
3) Behalve wat Noord-Korea en Oost-Timor betreft (zie punt 7, infra) heeft ons land gedurende de laatste 5 jaar geen vreemde Staten erkend.
4) België heeft thans niet de intentie, eerlang bepaalde gebiedsdelen (delen van andere Staten) te erkennen als soevereine Staten. Internationale evoluties zijn evenwel weinig voorspelbaar.
5) Het boek Diplomatiek Corps te Brussel, uitgegeven door de directie Protocol van mijn departement, vermeldt de ambassades van Staten die een diplomatieke zending (ambassade) in ons land hebben, of welke in het buitenland gevestigde diplomatieke zending van die Staten in ons land geaccrediteerd is. Een en ander houdt in, dat er met die landen diplomatieke betrekkingen bestaan, die verder geformaliseerd werden door de opening of accreditatie van ambassades en/of diplomaten. De afwezigheid van een land in voornoemd boek betekent dus niet noodzakelijk dat België met die bepaalde Staat geen diplomatieke betrekkingen heeft.
Dat sommige landen (Afghanistan, de Democratische Volksrepubliek Korea en Irak) niet vermeld staan in het boek Diplomatieke en Consulaire Posten van België in het Buitenland heeft verschillende redenen. In het geval Afghanistan is er het feit dat onze relaties met dit land tussen 1980 en 2001 waren stilgevallen; met de Democratische Volksrepubliek Korea werden pas in 2001 diplomatieke relaties aangeknoopt, en vervolgens ambassadeurs geaccrediteerd (de Noordkoreaanse ambassadeur in Berlijn en de Belgische ambassadeur in Seoel) gegeven dat nog dient opgenomen in een boek dat jaarlijks verschijnt; in het geval van Irak moest beslist worden welke Belgische diplomatieke post relaties met dat land zou behartigen.
Bhutan was volkenrechtelijk een speciaal geval : het heeft specifieke relaties met India. België heeft het Koninkrijk Bhutan erkend op 10 februari 1979, maar er werden vooralsnog geen diplomatieke relaties aangeknoopt.
Wat Taiwan betreft, weet het geachte lid dat ons land tot in 1971 diplomatieke betrekkingen onderhield met de Republiek China. In dat zelfde jaar werden met de Chinese Volksrepubliek diplomatieke betrekkingen aangeknoopt, wat de staking van diezelfde relaties met Taiwan impliceerde. Taiwan is geen soevereine Staat in de volkenrechtelijke zin. De betrekkingen met Taiwan zijn dan ook sui generis zowel bilateraal als in het VN-systeem en andere internationale organisaties, met name de Wereldhandelsorganisatie.
6) Afgezien van Bhutan onderhoudt België met alle landen diplomatieke betrekkingen, behalve met de « Turkse Republiek van Noord-Cyprus ». Deze autoriteit wordt niet door België noch door de internationale gemeenschap als soevereine Staat erkend. België staakte de erkenning van de Duitse Democratische Republiek omwille van de Duitse hereniging. Ook werd de erkenning van de USSR, Tsjecho-Slowakije, en de Socialistische Federatieve Republiek Joegoslavië gestaakt.
Wegens de ontstentenis van een internationaal erkende Somalische regering zijn de diplomatieke betrekkingen met Somalië sinds 1992 onderbroken.
7) Ons land heeft dus op 23 januari 2001 diplomatieke betrekkingen aangeknoopt met de Democratische Volksrepubliek Korea. Het grondgebied van Oost-Timor werd onafhankelijk op 20 mei 2002. België was vertegenwoordigd op de onafhankelijkheidsfeesten van deze nieuwe democratische Staat door mevrouw de minister Annemie Neyts, wat in feite reeds een erkenning inhoudt van de Democratische Republiek Oost-Timor. Op het vlak van een formele erkenning van deze Staat en de aanknoping van diplomatieke relaties, is de procedure in gang gezet, ook wat betreft het accrediteren van de Belgische ambassadeur te Jakarta.