2-205 | 2-205 |
Mevrouw Iris Van Riet (VLD), corapporteur. - Ik verwijs naar het schriftelijk verslag, maar ik wens een uiteenzetting te houden namens de VLD-fractie.
De Senaat is er twee keer in geslaagd om naar aanleiding van de internationale vrouwendag op 8 maart een belangrijke stap te zetten voor een betere vertegenwoordiging van de vrouwen in de politiek. Twee jaar geleden was er een grondwetswijziging en op 7 maart jongsleden nam de Senaat de wetsontwerpen aan die een gelijke vertegenwoordiging moeten waarborgen van mannen en vrouwen op de kandidatenlijsten voor de verkiezingen van de federale wetgevende Kamers, de Raad van de Duitstalige Gemeenschap, de Brusselse Hoofdstedelijke Raad, de Waalse gewestraad en het Vlaams Parlement.
Vandaag wordt het wetsontwerp tot waarborging van een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen op de kandidatenlijsten voor de verkiezingen van het Europees Parlement voorgelegd. Dit ontwerp is het sluitstuk wat betreft het bereiken van de doelstelling van een gelijke aanwezigheid van mannen en vrouwen op alle kieslijsten.
Mijn betoog om dit wetsontwerp te steunen zal uiteraard niet anders zijn dan bij de bespreking van de vorige wetsontwerpen.
De spontane evolutie naar meer vrouwen in het politieke leven verloopt, ondanks de wet van 24 mei 1994, te langzaam. Voor de verkiezing van meer vrouwen zijn bijkomende maatregelen nodig; maatregelen om een evenwicht te bekomen wanneer dit evenwicht niet spontaan bereikt wordt.
Het feit dat de rits niet over de hele lijst wordt toegepast is misschien spijtig. Wij respecteren evenwel de consensus binnen de regering. Anderzijds zou de betekenis van het ritsprincipe afnemen wanneer de lijststem volledig zou worden geëlimineerd.
Vandaag hoor ik nog steeds tegenstanders van de opgelegde pariteit en de afwisseling aan de top van de lijst. Vrouwen zou onrecht worden aangedaan omdat zij op de lijsten worden geplaatst omwille van hun vrouw zijn en niet omwille van hun kwaliteiten. Hoe worden de mannelijke kandidaten geselecteerd? Naast de kwaliteiten van de kandidaten, speelt ook een evenwicht inzake woonplaats en regio mee bij het toekennen van een plaats op de lijst. Dat geldt zeker voor grotere kieskringen. Toch heb ik nooit de opmerking gehoord dat aan die kandidaten onrecht wordt aangedaan omdat zij om die redenen op een lijst werden geplaatst.
De goedkeuring van dit wetsontwerp zal niet volstaan om het beoogde doel te bereiken. De partijen en zeker de politieke vrouwengroepen moeten ook een inspanning leveren om vrouwen te sensibiliseren, te overtuigen en aan te moedigen om in de politiek te stappen. Ook kan aandacht worden besteed aan het begeleiden van vrouwen éénmaal zij in de politieke arena zijn gestapt.
Ik wil mijn betoog afsluiten met een paragraaf die ik reeds vorige keer in de plenaire vergadering heb gesteld. Daarin heb ik het positieve van dit wetsontwerp en de vorige ontwerpen willen benadrukken. Naast het teweegbrengen van een fundamentele verandering in de politieke vertegenwoordiging wordt een krachtig signaal aan de burgers en aan de partijen gegeven. Politieke partijen krijgen het signaal om te ijveren voor de integratie van vrouwen in de politiek; de burgers krijgen het signaal dat zij in gelijke mate kunnen kiezen tussen vrouwen en mannen, met andere woorden, dat een stem voor een vrouw gelijk is aan een stem voor een man.
Voor alle duidelijkheid herhaal ik nogmaals dat de fameuze slogan "stem voor een man, nu het nog kan" nergens op slaat. Het gaat er immers om dat op de kieslijsten evenveel vrouwelijke dan mannelijke kandidaten zullen voorkomen. Aan de kiezers om een keuze te maken!
Mme Magdeleine Willame-Boonen (PSC). - Nous sommes une nouvelle fois amenés à nous pencher sur la question de l'égalité des hommes et des femmes.
En mars dernier, nous avons voté à une large majorité plusieurs projets de loi relatifs à la présence égale des hommes et des femmes sur les listes électorales. Nous sommes parvenus au terme de ces modifications puisque les élections européennes seront les dernières dont le parlement fédéral pourra se saisir. En effet, la loi spéciale du 13 juillet 2001 portant transfert de diverses compétences aux Régions et Communautés a transféré aux Régions la compétence relative à la composition, l'organisation, la compétence et le fonctionnement des institutions provinciales et communales.
Cette égalité semble s'être doucement imposée dans les esprits, mais aussi et surtout à la force du poignet de certaines femmes, toutes tendances politiques confondues. À cet égard, ce qui se déroule actuellement en France, quant à la parité sur les listes électorales, me semble inquiétant, même s'il semble que cela soit soudain tombé aux oubliettes. Certes, une femme a été nommée ministre de la Défense. C'est un signe encourageant mais, selon Le Monde, M. Chirac aurait dit à un candidat évincé de ce poste ministériel « De toute façon, la Défense, c'est moi ».
Mme Laurette Onkelinx, vice-première ministre et ministre de l'Emploi. - Vous avez tout à fait raison d'évoquer cela. Il est vrai qu'il y a de quoi s'inquiéter. J'ai aussi lu, en ce qui concerne les futures élections législatives françaises, que certains préféreraient payer l'amende plutôt que se conformer à la nouvelle législation relative à la parité sur les listes électorales. En Belgique, nous avons opté pour la non-validité des listes qui ne respecteraient pas la parité. C'est très clair.
Mme Magdeleine Willame-Boonen (PSC). - Il y a beaucoup de sensibilités communes dans les pays européens à ce sujet. Il convient donc d'être conscients de ce qui se passe dans les pays voisins. Je trouve que les informations qui nous parviennent de France au sujet de la constitution des listes électorales ne sont pas de très bon augure.
En Belgique, les statistiques de candidatures féminines seraient à la hausse, suite à l'effet de la loi Tobback-Smet du 24 mai 1994 visant à promouvoir une répartition équilibrée des hommes et des femmes sur les listes de candidatures aux élections. Toutefois, il n'y a pas lieu de se réjouir du nombre d'élues, que ce soit à la Chambre, au Sénat ou dans les parlements régionaux. En ce qui concerne le parlement européen, le pourcentage de députées au sein de la fraction belge du parlement européen a diminué de 4% entre 1995 et 1999. La Belgique est donc classée comme élève moyen de l'UE quant à la représentativité des femmes au sein des parlements nationaux. Elle se situe encore loin des 44,3% que comptabilisent la Suède, le Danemark avec 38,3% et la Finlande avec 37%.
Le projet de loi soumis aujourd'hui à notre examen, destiné à compléter les précédents, est essentiel pour combler le déficit d'effectifs politiques féminins au sein de nos assemblées. Je ne puis que me réjouir de ce pas supplémentaire vers une égalité de droits qui, à plus long terme, devrait se transformer en égalité de fait. Le groupe PSC votera évidemment en faveur de cette avancée, comme il l'a fait à la Chambre. Cependant, je m'exprimerai qu'un bonheur en demi-teinte car j'ai un petit goût de trop peu.
En tenant ces propos, je me souviens, avec une certaine nostalgie, des propositions de loi de Mmes Lizin et de Bethune, cosignées par ma collègue, Mme Nyssens, et moi-même, qui prévoient, à tous les niveaux de pouvoir, la parité et l'alternance « une femme, un homme », ce que l'on a appelé le principe de la « tirette ».
Je regrette que le projet à l'examen n'ait pas poursuivi la même ambition, qu'il ne prévoie l'alternance que sur les deux premières places de la liste et que la disposition transitoire qui sera d'application pour la confection des prochaines listes, prévoie un représentant de chaque sexe pour les trois premières places.
Il semblerait que le ministre de l'Égalité n'ait pu obtenir un accord du gouvernement qui aille au-delà. J'en prends acte. Je voterai pour cette avance certaine, mais qui reste donc légèrement en deçà de nos souhaits.
C'est la raison pour laquelle je dépose ici, en mon nom et en celui de mon groupe, deux amendements.
Le premier amendement vise à appliquer le principe de la « tirette » sur toute la liste.
Le second amendement vise à appliquer une mesure transitoire plus progressiste : les deux premiers candidats - et non les trois premiers, comme le prévoit le projet - de chacune des listes devraient être de sexe différent.
J'ose espérer que d'autres pas seront franchis sous peu. Le principe de l'alternance sur toute la liste doit constituer une priorité pour le gouvernement actuel ; il ne doit pas se résumer à une jolie phrase dans un programme électoral rédigé en vue des élections de juin 2003.
Un équilibre entre hommes et femmes est plus que jamais nécessaire dans la prise de décision. Une première étape importante a été franchie à l'échelon de la Constitution. Espérons que la fin de cette législature voie encore l'égalité entre hommes et femmes progresser. Les cartes sont entre vos mains, madame la ministre. Je vous souhaite beaucoup de succès.
M. Philippe Mahoux (PS). - Mon groupe soutiendra évidemment ce projet de loi.
Je ne répéterai pas les propos que j'ai tenus lors de l'examen d'un projet de loi similaire portant sur d'autres listes.
Tout d'abord, le corps électoral - la citoyenneté - reste indivisible à mes yeux. Ensuite, certaines inégalités inacceptables doivent absolument être corrigées. Ce type de mesure y contribue. Enfin, en ce qui concerne le choix de l'électeur, le sexe est peut-être l'un des éléments pris en compte, mais le positionnement politique en termes de droite ou de gauche me paraît constituer le critère fondamental quand on est amené à choisir ses représentants ou ses représentantes.
Mevrouw Jacinta De Roeck (AGALEV). - Het zal u niet verwonderen dat Agalev zeer tevreden is met zulk een wetsontwerp.
Mevrouw Van Riet heeft terecht beklemtoond dat hier een taak is weggelegd voor de partijen. Iedereen weet dat Agalev al jaren het ritssysteem toepast. De Agalev- en Ecolofractie in de Kamer van Volksvertegenwoordigers telt overigens meer vrouwen dan mannen.
Mevrouw Van Riet maakte een terechte opmerking en zelf vind ik het ook spijtig dat de rits niet volledig wordt toegepast. Ik denk echter dat het afwisselen van mannelijke en vrouwelijke kandidaten in het ritssysteem vooral een symbolische waarde heeft, want zo een systeem kan ook averechts werken. Bij een partij die overal slechts één verkozene heeft, maar toch consequent het ritssysteem toepast en een man bovenaan de lijst plaatst en een vrouw op de tweede plaats, vallen de vrouwen overal uit de boot. Het ritssysteem is dus geen waarborg om vrouwen verkozen te krijgen. Dan moet er worden gewerkt met een dubbele, een drie- of vierdubbele rits.
De gelijke vertegenwoordiging is zeer belangrijk, maar een knoopsysteem kan dezelfde symboolwaarde hebben. Voorwaarde is dat de partijen vrouwen op verkiesbare plaatsen zetten.
In verband met de vorming van vrouwen wil ik toch even aan onze minister meegeven dat de dienst Gelijke Kansen in Limburg voor het derde opeenvolgende jaar Sofia politica, een politieke vormingssessie voor vrouwen, organiseert. Twee jaar na elkaar was de vorming uitsluitend voor vrouwen bestemd. Ook de mentoren, actieve politici, waren uitsluitend vrouwen. Vanaf dit jaar, Sofia politica tres, zijn twee van de drie mentoren mannen. Wij deden dus een eerste stap om deze vorming open te trekken en wij stellen vast dat de mannelijke mentoren vragende partij zijn voor een soortgelijke opleiding voor de mannen. Misschien zijn de vrouwen in Limburg zo goed politiek opgeleid dat de mannen in de verdrukking komen.
De slogan van mevrouw Van Riet "Stem man, nu het nog kan!" klinkt misschien een beetje absurd, maar bij partijen als Agalev die het ritssysteem toepassen en waarvan de achterban veeleer op vrouwen stemt dan op mannen, is het wel een realiteit dat als het gewicht van de lijststem wordt gehalveerd of wegvalt, er enkel nog vrouwen zullen worden verkozen. Voor partijen die deze emancipatiecultuur al lang kennen, is die slogan misschien niet zo absurd.
Mevrouw Iris Van Riet (VLD). - Die slogan houdt eigenlijk in dat de kiezer beslist. Er zullen immers even veel mannen als vrouwen op de lijst staan. Het systeem geldt dus voor de twee.
Mevrouw Myriam Vanlerberghe (SP.A). - Wij steunen uiteraard dit ontwerp, al blijf ik het een noodzakelijk kwaad vinden. Ik vind het jammer dat wij dit allemaal moeten doen. De heersende mentaliteit zou als het ware spontaan de perfecte gelijkheid moeten voortbrengen. Wij zijn echter realistisch genoeg om te weten dat een inhaalbeweging noodzakelijk is. Wij steunen dus dit project. Het gaat in de goede richting.
Vooral aan de mentaliteit bij onze mannelijke partijcollega's moet nog veel worden gewerkt. De nieuwe regels zullen hier met een grote meerderheid worden goedgekeurd, ook door de mannen. Ik zou echter graag weten wat zij in hun hartje denken, maar in het leven kan je nu eenmaal niet alles weten. Desnoods met pijn in het hart zullen de regels vandaag worden goedgekeurd, maar zodra zij ook echt aanvaard zijn, zullen wij deze regels niet langer nodig hebben.
Bij de komende lijstvorming zullen de mannen uiteraard opwerpen dat wij het nu gemakkelijker hebben. Zij hebben het uiteraard nooit gemakkelijk gehad. Laten wij ons daarover zetten en deze stap doen om tot volledige formele gelijkheid te komen.
De amendementen van mevrouw Willame doen wel een probleem rijzen. Onze fractie in het Europees Parlement bestaat uitsluitend uit vrouwen. Als ik naar mevrouw Willame luister, dan zal ik één van onze vrouwen moeten teleurstellen. Ik zou toch willen vragen om er rekening mee te houden dat er zuiver vrouwelijke fracties bestaan.
Het kan gevaarlijk worden. De regel één op drie kunnen wij nog aanvaarden, maar de regel één op twee...
De voorzitter. - Maar het wordt één op twee, nog vóór de verkiezingen. Zo heb ik dat toch verstaan.
De heer Philippe Mahoux (PS). - Met de amendementen van mevrouw Willame rijst er natuurlijk een probleem.
Mevrouw Myriam Vanlerberghe (SP.A). - Ik wil gewoon opmerken dat ook het omgekeerde probleem wel eens zou kunnen rijzen.
Mme Laurette Onkelinx, vice-première ministre et ministre de l'Emploi. - Cet amendement permet de se faire plaisir et je le comprends parfaitement. Il m'aurait certainement plu également d'aller plus loin mais, comme je l'ai appris dans l'enfance, « un tiens vaut mieux que deux tu l'auras ». L'avancée que nous préconisons est suffisamment importante pour qu'on ne la mette pas en danger. Je suis convaincue que cette nouvelle législation qui constitue une étape majeure, permettra une augmentation du nombre de femmes au sein des différents parlements de Belgique.
D'autres votes interviendront également à la Chambre, notamment la semaine prochaine en ce qui concerne les élections législatives, communautaires - pour la Communauté germanophone - et régionales. L'un des projets reviendra au Sénat en raison d'une coquille juridique. Le Sénat aura donc le dernier mot, au moins de juin prochain j'espère. Le dispositif sera alors terminé.
Dès à présent, je soulignerai que ce vote est une bonne chose puisqu'il obligera chacune des listes à être paritaire, à avoir des femmes en places utiles, en tout cas, mais chacun et chacune devra travailler dans son propre parti à l'intégration des femmes et au soutien de celles qui veulent se présenter. Il nous faudra voir ensemble - et je sais que vous y êtes attentive, madame la présidente - comment soutenir activement les femmes qui se présenteront massivement aux électeurs.
-De algemene bespreking is gesloten.