Belgische Senaat en Kamer van Volksvertegenwoordigers

ZITTING 1995-1996

11 DECEMBER 1995

De verkiezingsuitgaven van de politieke partijen en de individuele kandidaten voor de verkiezingen van de federale Kamers en de Raden van 21 mei 1995

VERSLAG

UITGEBRACHT NAMENS DE CONTROLECOMMISSIE BETREFFENDE DE VERKIEZINGSUITGAVEN EN DE BOEKHOUDING VAN DE POLITIEKE PARTIJEN DOOR DE HEREN REYNDERS, CAUWENBERGHS, LANDUYT, TAVERNIER, MICHEL en CALUWÉ

INHOUD

1. Inleiding
2. Procedure
3. Tussentijds verslag
   1. Voorstelling van het verslag
      1. Aangiften van de politieke partijen
         1. Plaats van indiening ­ uniformiteit van de aangiften
         2. Tijdstip van indiening
         3. Overschrijding van de maximumbedragen
         4. Bedragen door de politieke partij toegewezen aan individuele kandidaten, maar aangerekend op het maximumbedrag geldend voor de partij (de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel)
         5. Reclameborden en affiches groter dan 4 m²
      2. Aangiften van de individuele kandidaten
         1. Plaats van indiening
         2. Uniformiteit van de aangiften
         3. Termijn van indiening
         4. Overschrijding van de maximumbedragen
         5. Opmerkingen van kandidaten en kiezers
      3. Verder verloop van de controle
   2. Bespreking
4. Onderzoek
   1. Verkiezingsuitgaven van de politieke partijen
   2. Verkiezingsuitgaven van de individuele kandidaten
      1. Ontbreken van de aangiften
      2. Overschrijding van de maximumbedragen
      3. Kandidaten tegen wie een klacht is ingediend of over wie opmerkingen zijn geformuleerd
         1. Inleiding
         2. Onderzoek
            1. De heer Aimé Desimpel
            2. De heren Philippe Busquin, François Dufour, Philippe Mahoux en Guy Spitaels
            3. De heer Jef Valkeniers
            4. De heer Jan Loones
            5. Mevrouw Chantal Bertouille
            6. De heer Jacques Collart
5. Aanbevelingen
6. Eindbeslissingen
7. Bijlagen
   1. Verkiezingsuitgaven van de politieke partijen
   2. Verkiezingsuitgaven van de individuele kandidaten
      1. Kamer van volksvertegenwoordigers
      2. Senaat
      3. Vlaamse Raad
      4. Waalse Gewestraad
      5. Brusselse Hoofdstedelijke Raad
      6. Raad van de Duitstalige Gemeenschap
   3. Algemeen overzicht

De Controlecommissie heeft zeven vergaderingen gewijd aan het onderzoek van de verslagen van de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus over de verkiezingsuitgaven van de politieke partijen en de individuele kandidaten voor de verkiezingen van de federale Kamers en de Raden van 21 mei 1995, te weten op 22 augustus, 2 en 25 oktober, 13, 20 en 27 november en op 11 december 1995.

I. INLEIDING

De parlementsverkiezingen van 21 mei 1995 zijn om meer dan één reden historisch te noemen.

In de eerste plaats luidden zij de definitieve hervorming van het federale tweekamerstelsel in.

Ten tweede werden alle Raden, met inbegrip van de Vlaamse Raad en de Waalse Gewestraad, rechtstreeks verkozen.

Wat het aspect verkiezingsuitgaven betreft, werd besloten voor de verkiezingen van de Raden een wetgeving uit te werken die analoog zou zijn met de wet van 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven, de financiering en de open boekhouding van de politieke partijen.

Het parlementair initiatief dat daartoe werd genomen, mondde uit in de wet van 19 mei 1994 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de Vlaamse Raad, de Waalse Gewestraad, de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en de Raad van de Duitstalige Gemeenschap, aangevuld door de wet van 10 april 1995(Belgisch Staatsblad, 25 mei 1994 en 15 april 1995).

Tevens werd de draagwijdte van de wet van 4 juli 1989 inzake verkiezingsuitgaven beperkt tot de verkiezingen van de federale Kamers, met uitsluiting van de provincieraadsverkiezingen, hetgeen tot uiting komt in het gewijzigde opschrift welke nu luidt : « wet van 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de federale Kamers, de financiering en de open boekhouding van de politieke partijen ».

De krachtlijnen van de twee voornoemde wetten en inzonderheid van de bepalingen betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven kunnen worden samengevat als volgt.

Bij de organisatie van hun verkiezingscampagne dienen de politieke partijen en de kandidaten een dubbel verbod na te leven.

In de eerste plaats mogen hun verkiezingsuitgaven de wettelijk vastgestelde maximumbedragen niet overschrijden (art. 2). De door de kandidaten in acht te nemen maximumbedragen werden in het Belgisch Staatsblad van 28 april 1995 gepubliceerd waarbij tevens rekening werd gehouden met de overgangsbepalingen die golden voor de verkiezingen van de federale Kamers en de Raden op 21 mei 1995.

De overschrijding van het maximumbedrag door een politieke partij impliceert het tijdelijk verlies van de door de wet van 4 juli 1989 bepaalde dotatie (art. 13 van de wet van 4 juli 1989 en art. 9 van de wet van 19 mei 1994).

Kandidaten kunnen een strafrechtelijke sanctie oplopen (art. 14 van de wet van 4 juli 1989 en art. 10 van de wet van 19 mei 1994).

Ten tweede mogen de politieke partijen en de kandidaten, alsook derden die voor hen propaganda wensen te maken, tijdens een periode van drie maanden vóór de verkiezingen georganiseerd met toepassing van artikel 105 van het Kieswetboek of, in het geval van buitengewone verkiezingen, tijdens de periode die aanvangt op de dag van de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het koninklijk besluit houdende bijeenroeping van de kiescolleges voor de federale Kamers en eindigt op de dag van de verkiezingen :

1. geen gebruik maken van meer dan zeshonderd reclameborden of affiches groter dan 4 m² ;

2. geen geschenken of gadgets verspreiden (artt. 4 en 5 van de wet van 4 juli 1989 en art. 4, 5 en 14bis van de wet van 19 mei 1994).

De overtreding van deze verbodsbepalingen door een politieke partij leidt eveneens tot het tijdelijk verlies van de krachtens de wet van 4 juli 1989 toegekende dotatie. Kandidaten en derden kunnen een strafrechtelijke sanctie oplopen (art. 13 en 14 van de wet van 4 juli 1989 en artt. 9 en 10 van de wet van 19 mei 1994).

De naleving van de hiervoor opgesomde verbodsbepalingen wordt afgedwongen op grond van de verplichting voor de politieke partijen en de kandidaten om hun verkiezingsuitgaven en de herkomst van de geldmiddelen binnen dertig dagen na de verkiezingen aan te geven bij de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus [art. 6 van de wet van 4 juli 1989 en van de wet van 19 mei 1994, art. 116, § 6, van het Kieswetboek, het ministerieel besluit van 12 april 1995 tot vaststelling van het model van de verklaringen bedoeld in artikel 6 van de wet van 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de federale Kamers, de financiering en de open boekhouding van de politieke partijen, het ministerieel besluit van 12 april 1995 tot vaststelling van het model van de verklaringen bedoeld in artikel 116, § 6, van het Kieswetboek, het ministerieel besluit van 12 april 1995 tot vaststelling van het model van de verklaringen bedoeld in artikel 6 van de wet van 19 mei 1994 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de Vlaamse Raad, de Waalse Gewestraad, de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en de Raad van de Duitstalige Gemeenschap en het ministerieel besluit van 12 april 1995 tot vaststelling van het model van de verklaringen bedoeld in artikel 116, § 6, van het Kieswetboek, voor zover het van toepassing is op de verkiezingen voor de Vlaamse Raad, de Waalse Gewestraad, de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en de Raad van de Duitstalige Gemeenschap (Belgisch Staatsblad , 15 april 1995)].

Binnen zestig dagen na de datum van de verkiezingen maken de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus een verslag op, in vier exemplaren, van de uitgaven die de kandidaten en de politieke partijen voor verkiezingspropaganda hebben gedaan. Twee exemplaren van het verslag worden onmiddellijk doorgezonden naar de Controlecommissie, de twee andere worden door de voorzitter bewaard, met dien verstande dat een exemplaar vanaf de zestigste dag na de verkiezingen gedurende vijftien dagen ter inzage wordt gelegd van alle kiesgerechtigden van de betrokken kiesomschrijving (art. 94ter van het Kieswetboek).

De verslagen en de opmerkingen van de kandidaten en de kiesgerechtigden worden vervolgens door de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus voor onderzoek naar de Controlecommissie gezonden, die binnen negentig dagen na de ontvangst van alle verslagen uitspraak doet over de juistheid en de volledigheid van elk verslag (art. 12, § 1 van de wet van 4 juli 1989 en art. 8, § 1 van de wet van 19 mei 1994).

De resultaten en de conclusies van dit onderzoek worden in een eindverslag opgenomen dat de volgende gegevens moet bevatten :

1º per politieke partij het totaalbedrag van de verkiezingsuitgaven ten voordele van deze partij en, per kiesomschrijving, het totaalbedrag van de verkiezingsuitgaven ten voordele van elke lijst, het totaal van de uitgaven van alle kandidaten van deze lijst en van elke verkozene afzonderlijk;

2º elke overtreding van de bepalingen van de artikelen 2 en 5 (art. 12, § 2 van de wet van 4 juli 1989 en art. 8, § 2 van de wet van 19 mei 1994).

Deze overtredingen kunnen worden vervolgd, hetzij op initiatief van de procureur des Konings, hetzij op grond van een klacht ingediend door de Controlecommissie of door een persoon die van enig belang doet blijken.

De termijn voor de uitoefening van het initiatiefrecht van de procureur des Konings en voor de indiening van klachten verstrijkt de tweehonderdste dag na de verkiezingen, in casu op 7 december 1995 (art. 14 van de wet van 4 juli 1989 en art. 10 van de wet van 19 mei 1994).

Het onderzoek van de Controlecommissie wordt definitief afgesloten met de publikatie van het eindverslag in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad (art. 12, § 3 van de wet van 4 juli 1989 en art. 8, § 3 van de wet van 19 mei 1994).

II. PROCEDURE

Voorafgaand aan de eerste vergadering van de Controlecommissie, heeft de griffier van de Commissie krachtens artikel 1.1. van het huishoudelijk reglement, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 8 oktober 1994, de 48 voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus bij brief van 15 juni 1995 gewezen op de in artikel 94ter van het Kieswetboek bepaalde verplichtingen met betrekking tot de verslagen over de uitgaven die de kandidaten en de politieke partijen voor verkiezingspropaganda hebben gedaan.

Overeenkomstig artikel 1.2. van hetzelfde reglement heeft de griffier op 28 juli 1995 een herinneringsbrief gestuurd aan de 16 in gebreke gebleven voorzitters. In deze brief werd onder andere beklemtoond dat de nodige gegevens uiterlijk negentig dagen na de verkiezingen aan de Controlecommissie moesten worden verstrekt om haar in staat te stellen het onderzoek van de verslagen en de ingediende opmerkingen aan te vatten.

Op 28 september 1995 werden aan een aantal voorzitters nog aanvullende inlichtingen gevraagd.

De Controlecommissie heeft de verslagen van de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus onderzocht volgens de werkwijze die voorgeschreven is door de artikelen 2 en 3 van het voormelde reglement.

Overeenkomstig artikel 2, tweede lid, van dit reglement heeft de Commissie op 22 augustus 1995 tijdens haar eerste vergadering gewijd aan het onderzoek van de verkiezingsuitgaven van de politieke partijen en de individuele kandidaten, zes rapporteurs aangewezen, met de volgende taakverdeling :

­ onderzoek van de aangiften van de politieke partijen : de heren Reynders (K) en Cauwenberghs (K);

­ onderzoek van de aangiften van de individuele kandidaten voor de verkiezingen van de federale Kamers : de heren Landuyt (K) en Tavernier (K);

­ onderzoek van de aangiften van de individuele kandidaten voor de verkiezingen van de Raden : de heren Michel (K) en Caluwé (S).

Gelet op het groot aantal te controleren aangiften en verslagen, heeft de Controlecommissie, in afwijking van artikel 3, eerste lid, van het voormelde reglement, beslist de termijn van twintig dagen, binnen welke de rapporteurs na hun aanwijzing aan de Commissie een advies dienen uit te brengen over de wettelijke conformiteit van elk verslag, met dezelfde termijn te verlengen.

Op 2 oktober 1995 hebben de voornoemde rapporteurs hun tussentijds verslag uitgebracht, dat door de Commissie werd besproken.

Op 25 oktober 1995 gaven de rapporteurs een overzicht van de door hen tot dan toe verrichte onderzoekswerkzaamheden.

Overeenkomstig artikel 6 van het huishoudelijk reglement heeft de Commissie zich op 13 november 1995 uitgesproken over de juistheid en de volledigheid van de haar door de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus toegezonden verslagen. Tevens werd beslist het onderzoek naar mogelijke onregelmatigheden voort te zetten, dit met het oog op de eventuele indiening van klachten bij de procureur des Konings, waarvoor de termijn verstrijkt de tweehonderdste dag na de verkiezingen, te weten op 7 december 1995.

Op 20 en 27 november 1995 heeft de Commissie zich, na een grondig onderzoek, uitgesproken over de betwiste dossiers. Tijdens deze laatste vergadering heeft zij tevens haar eindbeslissingen genomen.

Op 11 december 1995 werd het onderhavige verslag ter goedkeuring aan de Commissie voorgelegd.

III. TUSSENTIJDS VERSLAG

1. Voorstelling van het verslag

Op 2 oktober 1995 hebben de rapporteurs op grond van de op dat ogenblik beschikbare gegevens het volgende tussentijdse verslag uitgebracht.

A. Aangiften van de politieke partijen (de heren Reynders en Cauwenberghs)

1. Plaats van indiening ­ uniformiteit van de aangiften

Bij stilzwijgen van de wetgeving over de plaats waar de politieke partijen hun aangiften van verkiezingsuitgaven en van de herkomst van de geldmiddelen moeten indienen, heeft de Controlecommissie in haar zogenaamd vademecum van 7 april 1995 het volgende voorstel gedaan :

« 1. voor de partijen die deelnemen aan de verkiezingen van de federale Kamers, bij de voorzitter van het hoofdbureau van de kieskring voor de verkiezing van de Kamer van volksvertegenwoordigers, in wiens rechtsgebied de hoofdzetel van de partij gevestigd is;

2. voor de partijen die uitsluitend deelnemen aan de rechtstreekse verkiezingen van de Raden, bij de voorzitter van het hoofdbureau :

­ van de kieskring Mechelen-Turnhout voor de verkiezing van de Vlaamse Raad;

­ van de kieskring Namur voor de verkiezing van de Waalse Gewestraad;

­ van de kieskring Brussel voor de verkiezing van de Brusselse Hoofdstedelijke Raad;

­ van de kieskring Eupen voor de verkiezing van de Raad van de Duitstalige Gemeenschap. »

[Cf. Gedr. St., Kamer, 1994-1995, nr. 1694/6 en Senaat, 1994-1995, nr. 1332-3, blz. 31].

Dit betekent dat de partij die zowel deelneemt aan de verkiezingen van de federale Kamers als aan die van de Raden, slechts één aangifte moet indienen bij de voorzitter van het hoofdbureau van de kieskring voor de verkiezing van de Kamer van volksvertegenwoordigers, in wiens rechtsgebied de hoofdzetel van de partij gevestigd is.

In de onderrichting van 10 mei 1995, verschenen in het Belgisch Staatsblad van 17 mei 1995, heeft de minister van Binnenlandse Zaken aan de voorzitters van de college- en kieskringhoofdbureaus evenwel een andere werkwijze opgelegd.

Hij stelde namelijk dat « de politieke partijen die kandidaten voor zowel de federale Kamers als de Gemeenschaps- en Gewestraden voordragen, aparte aangiften moeten indienen van de verkiezingsuitgaven die zij enerzijds voor de verkiezing van de federale Kamers en anderzijds voor de verkiezing van de Gemeenschaps- en/of Gewestraden hebben gedaan. »

Wat de plaats van indiening betreft, specifieerde hij het volgende :

« De aangifte van de politieke partij waarin de uitgaven voor verkiezingspropaganda worden vastgelegd die zij voor de verkiezing van de federale Kamers heeft gedaan, moet binnen dertig dagen na de verkiezing worden overhandigd aan de voorzitter van het kieskringhoofdbureau voor de verkiezing van de Kamer in het ambtsgebied waarvan de partij haar hoofdzetel heeft, terwijl die waarin de uitgaven voor verkiezingspropaganda die de partij voor de verkiezing van de Gemeenschaps- en/of Gewestraad heeft gedaan, worden vastgelegd, binnen dezelfde termijn moet(en) worden overhandigd aan respectievelijk :

­ de voorzitter van het hoofdbureau van de kieskring Mechelen-Turnhout, wat de verkiezing van de Vlaamse Raad betreft;

­ de voorzitter van het hoofdbureau van de kieskring Namur, wat de verkiezing van de Waalse Gewestraad betreft;

­ de voorzitter van het gewestbureau te Brussel, wat de verkiezing van de Brusselse Hoofdstedelijke Raad betreft;

­ de voorzitter van het hoofdbureau van de Duitstalige kieskring, wat de verkiezing van de Raad van de Duitstalige Gemeenschap betreft. »

De modelaangiften werden bijgevolg in deze zin opgesteld.

De voormelde uiteenlopende zienswijzen hebben ertoe geleid dat er geen uniformiteit bestaat noch wat de plaats betreft waar de aangiften van de verkiezingsuitgaven voor de verschillende assemblées werden ingediend, noch wat de voorstelling en de specificatie van de uitgaven per assemblée betreft.

Een en ander heeft tot gevolg dat het op administratief vlak moeilijk is om een overzicht in globo te verkrijgen van de door de politieke partijen verrichte verkiezingsuitgaven.

In geval van gelijktijdige verkiezingen zou het daarom wenselijk zijn dat de partijen elk één aangifte zouden indienen met het totaalbedrag van hun verkiezingsuitgaven en dat dit bedrag zou worden uitgesplitst naargelang van de verkiezing van de assemblée waarvoor de uitgaven werden gedaan.

2. Tijdstip van indiening

Uit een eerste onderzoek is gebleken dat de in de federale Kamers vertegenwoordigde partijen in ieder geval hun aangiften tijdig hebben ingediend.

3. Overschrijding van de maximumbedragen

Alle partijen hebben zich gehouden aan de wettelijk vastgestelde maximumbedragen.

4. Bedragen door de politieke partij toegewezen aan individuele kandidaten, maar aangerekend op het maximumbedrag geldend voor de partij (de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel)

Vooreerst dient te worden gewezen op de tegenspraak tussen de wettelijke bepalingen en de hieraan gegeven interpretatie.

Zowel in artikel 2, § 1, derde lid, van de wet van 4 juli 1989 als in artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 19 mei 1994 wordt namelijk bepaald dat « vijfentwintig procent van het maximumbedrag van de partij de kandidaten zelf kan worden aangerekend . » Deze bepalingen worden echter in die zin geïnterpretreerd dat de partij maximaal 25 pct. van haar verkiezingsuitgaven aan de individuele kandidaten mag toekennen zonder dat dit bedrag aan de kandidaten mag worden aangerekend.

De aldus ontstane verwarring heeft ertoe geleid dat partijen hierover ofwel geen ofwel onvolledige gegevens hebben verstrekt. Dit maakt een publikatie van de op die manier aan de kandidaten toegewezen bedragen onmogelijk.

5. Reclameborden en affiches groter dan 4 m ²

Gelet op de hierboven gesignaleerde moeilijkheden (cf. punt 1) dringt zich wellicht een nader onderzoek op. Er moet namelijk nog worden nagegaan in welke mate de partijen een globale aangifte hebben ingediend met opgave van het totale aantal reclameborden en affiches die met het oog op de verkiezingen van 21 mei 1995 werden gehuurd, dan wel of zij voor de verkiezing van elke assemblée afzonderlijk een aangifte hebben ingediend.

B. Aangiften van de individuele kandidaten (de heren Landuyt, Tavernier, Michel en Caluwé)

1. Plaats van indiening

Hoewel in dit verband geen noemenswaardige problemen zijn gerezen, lijkt het toch wenselijk om ten behoeve van de kandidaten in artikel 116, § 6, van het Kieswetboek expressis verbis de instantie te vermelden bij wie de aangiften moeten worden ingediend.

2. Uniformiteit van de aangiften

Ten opzichte van de verkiezingen van 24 november 1991 tekende zich in dit verband een positieve evolutie af, in die zin dat de overgrote meerderheid der kandidaten die aangiften indienden, de modelformulieren heeft gebruikt, hetgeen de uniformiteit uiteraard ten goede komt.

3. Termijn van indiening

Overeenkomstig artikel 116, § 6, van het Kieswetboek dienden de kandidaten hun verkiezingsuitgaven binnen dertig dagen na de verkiezingen aan te geven, d.w.z. uiterlijk op dinsdag 20 juni 1995. Dezelfde verplichting gold voor de aangifte van de herkomst van de geldmiddelen.

Er werd vastgesteld dat de kandidaten van de partijen die in de parlementaire assemblées vertegenwoordigd zijn, op enkele uitzonderingen na, hun aangiften tijdig hebben ingediend.

De naleving van de aangifteplicht door de kandidaten van de kleinere partijen laat echter te wensen over. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat deze personen geen enkele verkiezingsuitgave hebben verricht. Dit ontslaat hen echter niet van de plicht aangiften in te dienen.

Terloops kan worden aangestipt dat een aantal kandidaten hun aangifte laattijdig hebben ingediend.

4. Overschrijding van de maximumbedragen

De overschrijdingen van de maximumbedragen die tot op heden werden vastgesteld, mogen niet noodzakelijk als een schending van de wetgeving worden beschouwd. Zij kunnen immers door drie factoren in de hand zijn gewerkt.

Een eerste mogelijke reden is dat de politieke partij de voorzitter van het verkiezingshoofdbureau niet heeft meegedeeld welke kandida(a)t(en) gebonden wa(s)(ren) door het maximumbedrag dat is vastgesteld op grond van een forfait in combinatie met een variabel bedrag dat bepaald wordt aan de hand van het aantal kiezers in het kiescollege of de kieskring.

In de tweede plaats kunnen de betrokkenen voor verschillende assemblées kandidaat zijn geweest en hebben zij in hun aangiften daarvan geen melding gemaakt. Zo kan een kandidaat bijvoorbeeld het maximumbedrag dat hij als opvolger voor een bepaalde verkiezing mag uitgeven, overschrijden doordat hij in zijn aangifte de bedragen opnam die hij als kandidaat voor de verkiezing van een andere assemblée heeft verricht.

Artikel 2, § 5, van de wet van 4 juli 1989 en van de wet 19 mei 1994 bepaalt echter dat, in geval van gelijktijdige verkiezingen, voor de kandidaat die op meer dan een lijst staat, alleen het hoogste maximumbedrag in aanmerking wordt genomen.

Een derde mogelijke oorzaak is dat bedragen die onder de zogenaamde 25 pct. - 10 pct. regel vallen (cf. blz. 9, punt 4), misschien verkeerdelijk ook aan de kandidaat zijn aangerekend. Dit euvel valt niet te controleren zonder de aangiften ter zake van de partij en van de betrokken kandidaat. Om die reden werden sommige voorzitters van een verkiezingshoofdbureau herinnerd aan hun verplichting om de aangiften van de kandidaten bij hun verslag te voegen.

5. Opmerkingen van kandidaten en kiezers

Blijkens de verslagen van de voorzitters hebben slechts weinig kandidaten en kiezers van de wettelijk bepaalde mogelijkheid gebruik gemaakt om opmerkingen te formuleren.

C. Verder verloop van de controle

In dit verband dringen zich een aantal beslissingen op :

1. kandidaten die geen of een laattijdige aangifte hebben ingediend of de maximumbedragen hebben overschreden, zijn strafbaar met de straffen gesteld in artikel 181 van het Kieswetboek, te weten gevangenisstraf van acht dagen tot een maand en/of geldboete van vijftig frank tot vijfhonderd frank.

Acht de Commissie het noodzakelijk de in gebreke gebleven kandidaten aan te schrijven, zoals na de vorige wetgevende verkiezingen van 24 november 1991 is gebeurd, dan wel of tegen hen een strafrechtelijke procedure moet worden ingeleid ? De termijn voor de indiening van een klacht loopt tot de 200e dag na de verkiezingen, d.w.z. tot 7 december 1995.

2. Welke procedure zal de Commissie volgen ten aanzien van kandidaten over wier verkiezingscampagne andere kandidaten of kiezers opmerkingen of klachten hebben geformuleerd ?

2. Bespreking

Verschillende leden vestigen de aandacht op de verwarring die gerezen is inzake de toepassing van artikel 2, § 1, derde lid, van de wet van 4 juli 1989 (cf. tussentijds verslag, blz. 9, punt 4).

Een lid merkt op dat de in het tussentijds verslag gesignaleerde problemen deels resulteren uit de uiteenlopende interpretatie van sommige wetsbepalingen door enerzijds de Controlecommissie en anderzijds het ministerie van Binnenlandse Zaken. De onderrichtingen van dit departement aan de politieke partijen en de individuele kandidaten welke in het Belgisch Staatsblad van 14 en 16 april 1995 zijn verschenen, stroken niet steeds met de interpretatie die de Controlecommissie voorstaat.

Spreker is van oordeel dat deze problemen kunnen worden ondervangen indien het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn onderrichtingen betreffende de toepassing van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994 vooraf voor advies aan de Controlecommissie zou voorleggen. Vanuit haar ervaring in deze materie kan de Commissie de bevoegde minister dan de nodige suggesties doen die een eenvormige toepassing van deze wetten waarborgen (bij voorbeeld inzake de aangifteformulieren voor de politieke partijen en de individuele kandidaten).

Met betrekking tot de vraag of kandidaten die hun verkiezingsuitgaven niet hebben aangegeven, moeten worden aangeschreven met het verzoek dit alsnog te doen, dan wel of tegen hen een strafrechtelijke procedure moet worden ingeleid, acht een van de rapporteurs het opportuun de in gebreke gebleven kandidaten aan te schrijven, ongeacht of zij al dan niet tot een politieke partij behoren die geen zetel in de wacht heeft gesleept.

Een lid suggereert tevens de politieke partijen aan te schrijven waarvan de kandidaten geen aangiften hebben ingediend.

Een volgende spreker is van oordeel dat aan de politieke partijen een opgave van hun verkiezingsuitgaven, opgesplitst per assemblée, moet worden gevraagd, alsook het bedrag dat krachtens artikel 2, § 1, derde lid, van de wet van 4 juli 1989 of artikel 2, § 1, vierde lid, van de wet van 19 mei 1994 aan individuele kandidaten is toegekend.

Met betrekking tot de strafrechtelijke procedure wijzen twee leden erop dat de Controlecommissie uitsluitend kan beslissen een klacht in te dienen bij de procureur des Konings. Deze laatste zal oordelen over de opportuniteit van de vervolging en kan derhalve een klacht seponeren.

Op grond van de voorgaande gedachtenwisseling draagt de Controlecommissie de Voorzitters op om, met toepassing van artikel 4 van het huishoudelijk reglement, de in gebreke gebleven kandidaten per aangetekende brief te vragen hun verkiezingsuitgaven binnen tien dagen aan te geven.

Tevens zullen de politieke partijen worden aangeschreven met het verzoek de volgende gegevens mee te delen :

1. het totaal van hun verkiezingsuitgaven, eventueel met een opsplitsing per assemblée;

2. het totale aantal gebruikte reclameborden en affiches groter dan 4 m² ;

3. de door de partij aan de kandidaten toegewezen bedragen in het kader van de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel (met opgave van de namen en de bedragen per kandidaat). Dit maakt het mogelijk na te gaan of bepaalde kandidaten het maximumbedrag effectief hebben overschreden;

4. eventueel, de aan de partijboegbeelden in hun eigen kieskring aan te rekenen bedragen, overeenkomstig artikel 2, § 1, laatste lid, van de wet van 4 juli 1989 en van de wet van 19 mei 1994.

Tot slot stipt een lid aan dat de uniformiteit van de aangiften en dus van het onderzoek ermee zou gediend zijn indien het Rekenhof in de controleprocedure zou worden ingeschakeld.

IV. ONDERZOEK

A. Verkiezingsuitgaven van de politieke partijen

Ingevolge de beslissing van de Controlecommissie d.d. 2 oktober 1995 hebben de Voorzitters op 16 oktober 1995 de volgende brief gericht aan de twaalf in de federale Kamers vertegenwoordigde partijen, te weten C.V.P., P.S., V.L.D., S.P., P.R.L., P.S.C., Écolo, Vlaams Blok, Agalev, Volksunie, F.D.F. en F.N.

« De door de Controlecommissie betreffende de verkiezingsuitgaven en de boekhouding van de politieke partijen aangewezen rapporteurs voor het opstellen van het verslag over de controle van de voor de verkiezingen van 21 mei 1995 verrichte verkiezingsuitgaven, hebben in hun tussentijds rapport melding gemaakt van een aantal problemen die zich stelden met betrekking tot de aangiften van de politieke partijen.

De problemen doen zich meer bepaald op vier vlakken voor :

1) Het totaal van de door de politieke partijen verrichte verkiezingsuitgaven

Door een uiteenlopende zienswijze van de Controlecommissie, enerzijds, en de minister van Binnenlandse Zaken, anderzijds, inzake de plaats van indiening en de voorstelling van de aangiften door de politieke partijen, hebben deze meestal ­ en overigens in overeenstemming met de ter beschikking gestelde formulieren ­ hun uitgaven uitgesplitst over de verschillende assemblées en aldus bij de respektieve verkiezingshoofdbureaus ingediend. Gelet op het aantal overgezonden dossiers, bemoeilijkt zulks uiteraard het verkrijgen van een globaal overzicht van de verrichte uitgaven.

2) Het aantal door de partijen gebruikte reclameborden en affiches groter dan 4 m²

Ook met betrekking tot deze rubriek is het vaak moeilijk zich een globaal overzicht te vormen. Dit is nu eens te wijten aan de gesplitste opgave per assemblée, dan weer aan het feit dat de aangifte enkel maar het aan deze campagnevorm bestede bedrag vermeldt en niet het aantal gebruikte reclameborden en affiches.

3) De door de politieke partijen aan individuele kandidaten toegewezen bedragen, niet aan te rekenen aan de kandidaten, maar aangerekend op het voor de partij geldende maximumbedrag (de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel)

Krachtens artikel 2, § 1, voorlaatste lid, van zowel de wet van 4 juli 1989 als deze van 19 mei 1994, kan 25 pct van het bedrag van de verkiezingsuitgaven van de politieke partij de kandidaten zelf worden aangerekend (met een maximum, per kandidaat, ten belope van 10 pct. van dit bedrag).

Deze bepalingen moeten in die zin worden geïnterpreteerd dat de partij maximaal 25 pct. van haar verkiezingsuitgaven aan de individuele kandidaten mag toekennen, zonder dat dit bedrag de kandidaten wordt aangerekend.

De hierover ontstane verwarring heeft ertoe geleid dat de partijen ­ of de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus ­ hierover ofwel geen, ofwel onvolledige gegevens hebben verstrekt. Dit maakt tevens de publikatie van de op die manier aan de kandidaten toegewezen bedragen onmogelijk.

4) De door de politieke partijen aan individuele kandidaten (boegbeelden) bestede bedragen

Er zij opgemerkt dat, krachtens artikel 2, § 1, laatste lid van de beide voornoemde wetten, de partijen ook campagne kunnen voeren met één of meer partijboegbeelden. Enkel wat de verkiezingen voor de Senaat betreft, worden deze verkiezingsuitgaven de betrokken kandidaat in zijn kieskring niet aangerekend. De aldus wel aan te rekenen bedragen voor de andere verkiezingen zijn soms moeilijk te achterhalen.

Mogen wij u dan ook, met het oog op een efficiënte controle en op de publikatie van het eindverslag van de Controlecommissie, zo vlug mogelijk, om volgende gegevens verzoeken :

a) het totaalbedrag van de door uw partij verrichte uitgaven n.a.v. de verkiezingen van 21 mei l.l. (eventueel met een opsplitsing per assemblée);

b) het totale aantal door uw partij gebruikte reclameborden en affiches groter dan 4 m ² ;

c) de door uw partij aan de kandidaten toegewezen bedragen in het kader van de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel (met opgave van de namen en de bedragen per kandidaat);

d) desgevallend, de door uw partijboegbeelden in hun eigen kieskring aan te rekenen bedragen, overeenkomstig artikel 2, § 1, laatste lid, van de beide voornoemde wetten.

Tenslotte maken wij er u opmerkzaam op dat alle kandidaten die verzuimden een individuele aangifte inzake verkiezingsuitgaven in te dienen, bij aangetekende brief werden aangemaand dit alsnog binnen 10 dagen te doen. »

Alle aangeschreven partijen hebben de gestelde vragen genoegzaam beantwoord. Het cijfermateriaal is in de bijlage terug te vinden.

Hieruit kunnen de volgende conclusies worden getrokken :

1. de wettelijk vastgestelde maximumbedragen werden niet overschreden;

2. dezelfde opmerking geldt inzake het maximum van zeshonderd borden of affiches groter dan 4m² ;

3. de partijen die van de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel gebruik hebben gemaakt, hebben de wettelijke limieten gerespecteerd;

4. aangezien de door sommige partijen naar voren geschoven « boegbeelden » uitsluitend voor de Senaat kandideerden, dient er geen aanrekening te gebeuren overeenkomstig artikel 2, § 1, laatste lid, van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994.

B. Verkiezingsuitgaven van de individuele kandidaten

1. Ontbreken van de aangiften

Conform de beslissing van de Commissie van 2 oktober 1995 hebben de Voorzitters krachtens artikel 4 van het huishoudelijk reglement in de loop van de maand oktober de in gebreke gebleven kandidaten een aangetekende brief toegezonden met het verzoek hun aangifte van verkiezingsuitgaven en van de herkomst van de geldmiddelen binnen 10 dagen na ontvangst van de brief in te dienen.

Krachtens artikel 5 van hetzelfde reglement werden de kandidaten die hieraan geen gevolg hadden gegeven, op 15 november 1995 bij aangetekende brief opgeroepen om op 20 november 1995 om 14.30 uur in de Senaat te worden gehoord. Zij dienden zich evenwel niet aan te melden indien zij hun aangiften alsnog vóór deze datum aan de Commissie bezorgden.

Eén kandidaat heeft van zijn hoorrecht gebruik gemaakt en aangetoond dat hij zijn aangiften tijdig, d.w.z. binnen 30 dagen na de verkiezingen, heeft ingediend en derhalve ten onrechte als een in gebreke gebleven kandidaat werd beschouwd.

Hierna volgt een overzicht per assemblée van het totaal aantal kandidaten voor de verkiezingen, het aantal aangeschreven kandidaten en het aantal kandidaten dat heeft geantwoord (stand van zaken d.d. 11 december 1995).

Een van de rapporteurs merkt op dat de hierboven geciteerde cijfers impressief zijn en een perfecte illustratie vormen van de onwetendheid van tal van kandidaten van de aangifteplicht. In de toekomst zal moeten worden toegezien op een betere doorstroming van de informatie over de wetgeving inzake verkiezingsuitgaven naar de kandidaten toe.

Een meer fundamentele bedenking betreft kandidaten die wel een aangifte hebben ingediend. Nader onderzoek van enkele dossiers heeft uitgewezen dat de Controlecommissie zich niet al te veel begoochelingen moet maken over de efficiëntie van haar onderzoekswerkzaamheden. Zaken worden verzwegen of verdraaid, zonder dat de Commissie de vinger op de zere plek kan leggen.

Dat is deels te wijten aan het feit dat de verslagen van de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus en de aangiften van de kandidaten na een te ruime tijdsspanne bij de Controlecommissie toekomen. Deze beschikt aldus over te weinig tijd om een grondig onderzoek in te stellen.

De wetgeving inzake verkiezingsuitgaven zou bijgevolg in die zin moeten worden gewijzigd dat de voormelde verslagen en aangiften sneller bij de commissie terechtkomen. De controleprocedure zelf dient ook te worden verfijnd. Thans dient men noodgedwongen te accepteren dat sommige kandidaten het niet al te nauw nemen met de wetgeving inzake verkiezingsuitgaven. In die omstandigheden worden degenen die de wet naleven, eigenlijk het slachtoffer van hetgeen anderen zonder enige scrupules uitvoeren.

De controle richt zich trouwens in eerste instantie op kandidaten die geen aangifte van hun verkiezingsuitgaven hebben gedaan. Van een doorgedreven onderzoek op grote schaal van de wel ingediende aangiften is geen sprake. Slechts wanneer er opmerkingen over bepaalde aangiften werden gedaan, werden de betrokken dossiers grondig onderzocht.

De voorzitter stelt dat in die omstandigheden zich een evaluatie van de wetgeving inzake verkiezingsuitgaven opdringt.

Een lid acht het wenselijk dat het commissiesecretariaat de politieke partijen de lijst zou bezorgen van de kandidaten die hun verkiezingsuitgaven niet hebben aangegeven. Aldus kunnen de partijen bij hun eigen kandidaten aandringen op de naleving van de ter zake geldende wettelijke bepalingen.

De voorzitter gaat hierop in, maar dan uitsluitend voor de partijen die ten minste een rechtstreeks verkozen vertegenwoordiger in de federale Kamers hebben. Tevens wijst hij erop dat het probleem van de naleving van de aangifteplicht zich in eerste instantie voordoet bij de kandidaten van de kleinere partijen en niet bij die van de grotere, traditionele partijen, waar zich meestal alle kandidaten van hun aangifteplicht hebben gekweten.

Een lid maakt toch enig voorbehoud bij het voorstel om de partijen die in de federale Kamers vertegenwoordigd zijn, in een procedure in te schakelen die krachtens het huishoudelijk reglement door de Controlecommissie moet worden toegepast.

De wetgeving bepaalt duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor de aangifte van de verkiezingsuitgaven van de individuele kandidaten uitsluitend op de schouders van deze kandidaten rust en niet op die van de politieke partijen.

Indien men op het bovenvermelde voorstel zou ingaan, ontstaat er een discriminatie ten aanzien van de partijen die niet in de federale Kamers vertegenwoordigd zijn en van wie de kandidaten hun verkiezingsuitgaven niet hebben aangegeven.

Een van de rapporteurs valt de vorige spreker bij. Een politieke partij kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de nalatigheid van haar kandidaten.

Het probleem kan eventueel worden verholpen door de lijsttrekker er wettelijk toe te verplichten te waken over de indiening van de aangiften door de andere kandidaten van zijn lijst.

Verschillende leden scharen zich achter het voorstel om de politieke partijen met een rechtstreeks verkozen vertegenwoordiger in de federale Kamers, toch een lijst te bezorgen van de kandidaten die hun aangifteplicht verzuimd hebben.

De voorzitter beschouwt het voorstel derhalve als aangenomen en gelast het secretariaat dienovereenkomstig te handelen.

Op 27 november 1995 heeft de Commissie zich beraden over de vraag welke stappen er dienen te worden ondernomen tegen de kandidaten die hebben nagelaten hun aangiften in de dienen.

Er worden twee divergente opvattingen verdedigd.

Sommige leden zijn van oordeel dat de Commissie geen gebruik hoeft te maken van het haar door de wet verleende klachtrecht. De ratio legis van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994, met name het beperken van de verkiezingsuitgaven, wordt immers niet miskend.

In de eerste plaats is het aantal kandidaten dat na herhaalde aanmaningsbrieven verzuimd heeft zijn aangiften in te dienen, verhoudingsgewijs zeer laag te noemen (cf. supra ). Daarenboven behoren zij zonder enige uitzondering tot partijen die bij de parlementsverkiezingen van 21 mei 1995 geen zetel in de wacht hebben gesleept. Tot slot mag worden aangenomen dat hun verkiezingsuitgaven zeer gering waren en dat de maximumbedragen niet zijn overschreden.

Andere leden dringen aan op een strikte toepassing van de wet en wensen dat er klacht wordt ingediend.

Zij achten het niet verantwoord dat de beslissing over de vraag of er al dan niet klacht moet worden ingediend, zou afhangen van het feit dat een kandidaat al dan niet tot een partij behoort die in de federale Kamers of de Raden vertegenwoordigd is.

Dit criterium heeft namelijk geen wettelijke basis en dreigt de geloofwaardigheid van de Commissie te ondergraven.

Als tussenoplossing stelt een lid voor dat de Controlecommissie formeel geen klacht indient, maar de procureur des Konings de namen van de betrokken kandidaten zou meedelen zodat deze desgevallend van zijn initiatiefrecht gebruik kan maken om een vervolging in te stellen.

De kandidaten zelf zouden hiervan op de hoogte worden gebracht.

Het meest verstrekkende voorstel, te weten de indiening van een klacht, wordt verworpen met 11 tegen 3 stemmen.

Het voorstel om geen klacht in te dienen, doch de procureur des Konings de namen van de kandidaten mee te delen die hun aangifteplicht verzuimd hebben, en deze laatsten daarvan in kennis te stellen, wordt aangenomen met 11 tegen 2 stemmen, bij 1 onthouding.

2. Overschrijding van de maximumbedragen

Uit de door de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus overgezonden verslagen kan worden opgemaakt dat vijftien kandidaten de wettelijk vastgestelde maximumbedragen mogelijk hebben overschreden.

Hierna volgt een overzichtstabel met de relevante gegevens :

In het tussentijds verslag werden reeds drie mogelijke oorzaken van een overschrijding van het maximumbedrag vermeld (cf. blz. 11). Daarnaast kan ook een materiële vergissing er de oorzaak van zijn dat het maximumbedrag is overschreden.

Op 8 november 1995 werden de voornoemde kandidaten, met uitzondering van de heer Jaumain en van mevrouw Mathieu-Leroy, krachtens artikel 4 van het huishoudelijk reglement bij aangetekend schrijven verzocht de nodige uitleg te verschaffen.

Uit de verstrekte antwoorden is gebleken dat de door de onderscheiden voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus gesignaleerde overschrijdingen te wijten waren aan een van de volgende factoren :

a) De betrokken kandidaat heeft in zijn aangifte niet vermeld dat hij door zijn partij aangewezen was als degene die aanspraak kon maken op het variabel maximumbedrag.

Dit is het geval voor de heren O. Chastel, J.-M. Happart, G. Jaumain (overleden), B. Langeraet, mevrouw J. Milquet, de heer H. Schiltz, mevrouw A. Van Crombrugge en de heer P. Van Malderen.

b) Een kandidaat, de heer P. Dubois, heeft in zijn aangifte geen melding gemaakt van het feit dat het door hem bestede bedrag in het kader van de zogenaamde 25 pct.-10 pct.-regel aan de partij moest worden aangerekend.

c) Vier kandidaten hebben bij de opmaak van hun aangifte een materiële vergissing begaan.

­ De heren R. Thissen en M. Wathelet die elk een gemeenschappelijke campagne met mevrouw A. Colson-Greoli hebben gevoerd ten belope van respectievelijk 343 700 frank en 346 018 frank, hebben ten onrechte de totale kostprijs in rekening gebracht in plaats van hun eigen aandeel ten belope van respectievelijk 243 700 frank en 166 018 frank.

Het totaalbedrag van hun verkiezingsuitgaven mag derhalve met het verschil tussen deze bedragen worden verminderd, te weten respectievelijk 100 000 frank en 180 000 frank, terwijl de verkiezingsuitgaven van mevrouw A. Colson-Greoli met dezelfde bedragen moeten worden verhoogd.

Aldus overschrijden de heren R. Thissen en M. Wathelet niet langer het voor hen geldende maximumbedrag. Ook de gecorrigeerde uitgaven van mevrouw A. Colson-Greoli, die bij haar aangifte de overeenkomsten in verband met de aanrekening van de kostprijs van gemeenschappelijke campagnes had gevoegd, blijven onder het maximumbedrag.

­ Mevrouw K. Zoeter heeft eveneens de totale kostprijs van een met een andere kandidaat gevoerde campagne in rekening gebracht in plaats van haar eigen kostenaandeel.

De rechtzetting van deze vergissing heeft tot gevolg dat haar verkiezingsuitgaven onder het maximumbedrag komen te liggen.

De betrokken medekandidaat heeft zijn aandeel in de gemeenschappelijke campagne correct aangegeven.

­ Een andere kandidaat, de heer J.-M. Severin, verklaart dat hij in zijn aangifte voor bepaalde goederen en diensten ten onrechte een te hoog B.T.W.-percentage heeft aangerekend.

Na inzage van de door de voornoemde kandidaten voorgelegde stavingsstukken aanvaard de Controlecommissie de door hen verstrekte uitleg. Aangezien er in deze dossiers derhalve geen sprake is van een overschrijding van een maximumbedrag, besluit de Commissie geen verdere stappen te ondernemen.

d) In twee gevallen kan van een verschoonbare overschrijding gewag worden gemaakt.

­ In zijn brief d.d. 16 november 1995 heeft de heer P. Huylenbroeck verklaard « volslagen onwetend » te zijn over de wetgeving inzake verkiezingsuitgaven en het voor hem geldende maximumbedrag te goeder trouw te hebben overschreden. Inzonderheid voert zijn rechtsbijstandverzekeraar het volgende aan :

« Als 68-jarige gepensioneerde zet de heer P. Huylenbroeck zich sedert vele jaren in voor de belangen van mensen die een invaliditeit opgelopen hebben in het kader van de strijdmachten (hijzelf is 70 pct. invalide).

Vanuit dit engagement ambiëerde hij een politiek mandaat en rekende daarbij op de steun van de grote schare mensen die hij kende via de vereniging N.V.I.G.M.

Vermits de zoon van de secretaris eveneens politieke ambities koesterde en ten onrechte gebruik maakte van de ledenlijst van de vereniging, zag onze verzekerde zich verplicht ­ door een beperkte publiciteitscampagne ­ orde op zaken te stellen om zijn belangen te vrijwaren.

De door verzekerde gedane kosten rond die publiciteitscampagne belopen 483 967 frank. »

­ Mevrouw N. Mathieu-Leroy heeft reeds op 3 juli 1995 in antwoord op een brief van de voorzitter van het verkiezingshoofdbureau de omstandigheden geschetst waardoor haar verkiezingsuitgaven het op haar toepasselijke maximumbedrag hebben overschreden. Hieruit blijkt dat zij manifest te goeder trouw is voortgegaan op de richtlijnen die haar door een partijverantwoordelijke waren verstrekt.

Na onderzoek van de door de twee kandidaten voorgelegde bewijsstukken, kan de Commissie slechts vaststellen dat de betrokkenen het voor hen geldende maximumbedrag hebben overschreden.

Gelet op hun manifeste onwetendheid wat de wetgeving inzake verkiezingsuitgaven betreft en hun dito goede trouw, besluit de Commissie aan deze overschrijding geen verder gevolg te verbinden.

3. Kandidaten tegen wie een klacht is ingediend of over wie opmerkingen zijn geformuleerd

a) Inleiding

De Commissie stipt aan dat de door de kiezers of kandidaten vastgestelde overtredingen van de wetgeving inzake verkiezingsuitgaven haar op vier wijzen ter kennis kunnen worden gebracht. Daarvan zijn er twee wettelijk geregeld.

In de eerste plaats kunnen de kiezers en kandidaten hun opmerkingen doen toekomen bij de voorzitter van het verkiezingshoofdbureau die ze doorzendt naar de Controlecommissie (art. 94ter , § 2, van het Kieswetboek). De Commissie bepaalt zelf welk gevolg hieraan moet worden gegeven.

Ten tweede kunnen de kiezers en kandidaten rechtstreeks een klacht indienen bij de procureur des Konings. Deze laatste zendt, binnen acht dagen na ontvangst, een afschrift aan de Commissie. Binnen dezelfde termijn geeft de procureur des Konings de Controlecommissie kennis van zijn beslissing vervolging in te stellen (art. 14, § 3, van de wet van 4 juli 1989 en art. 10, § 3, van de wet van 19 mei 1994).

Deze wettelijk bepaalde procedures sluiten uiteraard niet uit dat een lid van de Controlecommissie haar na een onderzoek van de verslagen een mogelijke onregelmatigheid signaleert.

Het komt daarenboven voor dat kiezers of kandidaten zich rechtstreeks of onrechtstreeks, bijvoorbeeld via het ministerie van Binnenlandse Zaken of het Hoog Comité van toezicht, tot de Controlecommissie wenden. Hoewel deze handelwijze niet als de geëigende procedure kan worden aangemerkt, heeft de Commissie de aldus geformuleerde opmerkingen niet als onontvankelijk beschouwd, maar ze ten gronde onderzocht.

b) Onderzoek

1. De heer Aimé Desimpel (V.L.D./Kamer/kieskring Veurne-Diksmuide-Ieper-Oostende)

Overeenkomstig artikel 94ter , § 2, laatste lid, van het Kieswetboek heeft de voorzitter van het hoofdbureau van de bovenvermelde kieskring de voorzitters van de Controlecommissie een nota toegezonden waarin de heer Roger Verburgh drie opmerkingen formuleert over de verkiezingscampagne van de heer Aimé Desimpel, met de insinuatie dat hij het maximumbedrag heeft overschreden.

Naast een opmerking over verkiezingsdrukwerk werd gesteld dat de heer Desimpel zijn aandeel in de kostprijs van de telefooncampagne die hij met een andere kandidaat heeft gevoerd, in tegenstelling tot deze laatste, niet in rekening heeft gebracht. Dezelfde bedenking werd geformuleerd over meetings die hij met andere kandidaten heeft georganiseerd en waarvan hij, in tegenstelling tot zijn partijgenoten, in zijn aangifte geen melding heeft gemaakt.

Bij brief van 14 november 1995 werd de heer Desimpel van deze opmerkingen in kennis gesteld. Tevens werd hem gevraagd de nodige bewijsstukken over te leggen die de tegen hem geformuleerde aantijgingen konden ontkrachten.

Bij brief van 17 november 1995 verstrekte de betrokkene nadere uitleg alsook een aantal bewijsstukken in verband met de kosten van het verkiezingsdrukwerk.

Na een onderzoek van deze informatie verwierp de Controlecommissie op 20 november 1995 met 4 tegen 4 stemmen, bij 3 onthoudingen, het voorstel om de zaak zonder gevolg te klasseren en werd er beslist het onderzoek voort te zetten.

Bij brief van 22 november 1995 werd de heer Desimpel verzocht de factuur van Belgacom voor te leggen betreffende de gemeenschappelijke telefooncampagne. Tevens werd hem, overeenkomstig artikel 5 van het huishoudelijk reglement, de mogelijkheid geboden om, eventueel bijgestaan door een advocaat, te worden gehoord.

Op grond van de door de betrokkene bij brief van 23 november 1995 verstrekte uitleg en de overgelegde Belgacomfactuur, besliste de Controlecommissie op 27 november 1995 geen verdere stappen te ondernemen en het dossier zonder gevolg te klasseren.

2. De heren Philippe Busquin, François Dufour, Philippe Mahoux en Guy Spitaels (P.S.)

Op 19 juli 1995 heeft de heer J.-P. Snappe aan de Commissie een kopie toegezonden van de klacht die hij op dezelfde datum lastens de bovenvernoemde personen bij de procureur des Konings te Doornik heeft ingediend.

Deze klacht luidde als volgt :

« Artikel 4, § 1, van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994 bepaalt wat verstaan moet worden onder uitgaven voor verkiezingspropaganda. Bij dit artikel geeft de Controlecommissie betreffende de verkiezingsuitgaven en de boekhouding van de politieke partijen (cf. Gedr. St., Senaat, 1994-1995, 1332-3; Kamer, 1994-1995, 1694/6, blz. 19, punt 5) volgende commentaar : « Er wordt door de Controlecommissie aan herinnerd dat de partijen, lijsten en kandidaten geen verkiezingscampagne mogen voeren vanuit ministeriële kabinetten, vanuit instellingen en besturen op federaal niveau of op het niveau van de Gewesten, de Gemeenschappen, de provincies of de gemeenten... ».

Om een einde te maken aan een vaak voorkomende praktijk van de kandidaten van de socialistische lijsten bij de jongste verkiezingen (gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 11 oktober 1994 en verkiezingen voor de federale Kamers en voor de Gewesten van 21 mei 1995), stel ik dan ook de Controlecommissie en de Procureur des Konings van Doornik in kennis van de volgende feiten :

1º Op 3 mei 1995 rond 16 u. 30 waren drie personen, die met een wit bedrijfsvoertuig van het merk Ford, met nummerplaat DVU 488, reden, verkiezingsborden aan het plaatsen op een particulier terrein in de rue de la Lys te Doornik, tegenover de kantoren van Electrabel en naast de gebouwen van de « Technique Électrique Industriel ». Op deze borden werden daarna verkiezingsaffiches geplakt voor de kandidaten van de socialistische lijst, en met name voor de heren Dufour, Spitaels, Busquin, ...

Uit een controle blijkt dat de nummerplaat DVU 488 afgegeven is op naam van de gewestelijke directie van de provincie Henegouwen, rue Paul Pastur te Doornik. Het gebruik van een voertuig dat eigendom is van het provinciebestuur alsmede het inschakelen van dat personeel wordt door de Controlecommissie expliciet verboden.

2º Op 9 mei 1995 te 19 u. bevond hetzelfde voertuig zich aan de ingang van het stadhuis van Doornik waar verkiezingsaffiches ophingen van de heer Philippe Mahoux, kandidaat voor de Senaatsverkiezingen. Diezelfde avond zou in het stadhuis immers een « culturele » voordracht van minister Mahoux plaatshebben.

Alles laat vermoeden dat hetzelfde voertuig gebruikt werd om op verschillende particuliere terreinen verkiezingsborden te plaatsen voor de socialistische kandidaten, hetgeen trouwens tijdens de gemeenteraadsverkiezingen door verschillende personen opgemerkt werd.

Daarom verzoek ik de heer Procureur des Konings mijn klacht tegen de heren Dufour, Spitaels, Busquin en Mahoux wegens overtreding van de wetgeving op de verkiezingsuitgaven ontvankelijk te verklaren. »

De Controlecommissie stelt vast dat, voor zover de klacht effectief bij de procureur des Konings werd ingediend, deze laatste, binnen acht dagen na ontvangst ervan, geen afschrift aan de commissie heeft toegezonden, zoals de wet voorschrijft. Evenmin heeft hij binnen dezelfde termijn de Commissie in kennis gesteld van zijn beslissing vervolging in te stellen.

In deze omstandigheden heeft het geen zin dat de commissie de klacht van de heer J.-M. Snappe bij de procureur des Konings als een opmerking van een kandidaat zou beschouwen welke haar na een onderzoek ertoe zou kunnen nopen zelf een klacht in te dienen bij dezelfde procureur.

Na deze gedachtenwisseling beslist de Commissie aan deze zaak geen verder gevolg te geven.

3. De heer Jef Valkeniers (V.L.D./Kamer/kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde)

Bij brief van 2 mei 1995, gericht aan de voorzitters van de Controlecommissie, zond het ministerie van Binnenlandse Zaken een schrijven over dat het ontvangen had van de N.V. Olympia. Daarin werd de vraag gesteld of de toenmalige senator Valkeniers in zijn aangifte inzake verkiezingsuitgaven wel het gebruik zou aanrekenen van briefpapier en omslagen met hoofding van de Senaat, welke hij tijdens zijn verkiezingscampagne gebruikte en waarin hij onder meer een beroep deed op financiële steun. Hieromtrent bij brief van 14 november 1995 door de Controlecommissie om uitleg verzocht, antwoordde de heer Valkeniers op 20 november 1995 dat de kwestieuze brief werd opgesteld conform artikel 16bis van de wet van 4 juli 1989 en dat al de ontvangen giften werden opgegeven.

Hij verduidelijkte daarenboven dat de gebruikte omslagen (zowel gefrankeerde als ongefrankeerde) door hem werden opgespaard gedurende 10 jaar Senaatsmandaat. Aangezien de heer Valkeniers niet langer kandidaat was voor de Senaat, oordeelde hij het normaal deze tijdens zijn verkiezingscampagne op te gebruiken.

Een lid is van mening dat vooreerst onderscheid moet worden gemaakt tussen, enerzijds, brieven die gefrankeerd en, anderzijds, brieven die met portvrijdom werden verzonden.

Dit laatste moet men alleszins als ongeoorloofd beschouwen, aangezien enkel administratieve briefwisseling in bepaalde omstandigheden met portvrijdom kan worden verstuurd. Verkiezingspropaganda valt daar uiteraard niet onder.

Het eventuele misbruik van portvrijdom is evenwel geen door de Controlecommissie te behandelen materie.

Een andere vraag is of een kandidaat tijdens een kiescampagne überhaupt gebruik mag maken van briefpapier en omslagen (desgevallend zelf betaald) met de hoofding van de assemblée waartoe hij op dat moment behoort. Aangezien hieromtrent onduidelijkheid heerst, zou het wenselijk zijn dat de bevoegde organen van de assemblées ter zake klare richtlijnen uitvaardigen tegen de volgende verkiezingen.

De overige leden stemmen hiermee in.

De commissie is het er in ieder geval over eens dat bij gebruik van briefpapier en omslagen met hoofding van een assemblée tijdens een verkiezingscampagne, dit tegen marktprijs moet worden aangerekend in de aangifte van de kandidaat. Ook de kostprijs van portvrij gedane zendingen moet de betrokkene aanrekenen.

Aangezien niet duidelijk was of de heer Valkeniers dit laatste ook daadwerkelijk deed, besliste de Commissie hem deze vraag schriftelijk te stellen.

In zijn antwoord d.d. 23 november 1995 deed de heer Valkeniers opmerken geen portvrije zendingen te hebben verricht, aangezien hij niet over portvrijdom beschikte.

De hem door de Senaat ter beschikking gestelde gefrankeerde omslagen werden, net als het briefpapier, tegen de geldende marktprijzen in zijn aangifte opgenomen.

Gelet op deze verduidelijking, heeft de Controlecommissie het dossier zonder gevolg geklasseerd.

4. De heer Jan Loones (V.U./Senaat/Nederlands kiescollege)

Bij brief van 4 mei 1995, gericht aan de voorzitters van de Controlecommissie, zonden de heer en mevrouw Crauwels-Kesteloot kopie toe van de door de heer Loones in een briefomslag van de Senaat met portvrijdom verzonden verkiezingspropaganda.

Door de Controlecommissie bij brief van 14 november 1995 ter zake om zijn standpunt verzocht, antwoordde de heer Loones onder meer dat een beperkt aantal zendingen, gericht aan vermoede sympathisanten van de Volksunie en met de vraag tot medewerking bij de campagne, verzonden zijn onder portvrije omslagen van de Senaat, gebruikmakend van zijn algemeen portvrijdom als V.U.-fraktievoorzitter. In hoofdorde doet betrokkene opmerken dat een schrijven, gericht aan kaderleden en medewerkers, houdende een oproep om mee te werken bij de verkiezingscampagne, wellicht valt onder het begrip « correspondentie die een administratieve aard van algemeen belang bezit », waarvoor de portvrijdom van fraktievoorzitters kan aangewend worden. In bijkomende orde meent hij dat zelfs een verkeerd gebruik van de portvrijdom volkomen buiten de toepassing valt van de wetgeving betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven, waarnaar hij zich volledig geschikt heeft.

Het standpunt van de Controlecommissie over het eventuele misbruik van portvrijdom en het gebruik van briefpapier en omslagen van de assemblée waartoe men behoort, werd hierboven weergegeven (cf. blz. 26). In het geval van de heer Loones is het echter evenmin duidelijk of hij de kostprijs van de portvrij gedane zendingen als verkiezingsuitgave heeft aangerekend.

Hierover schriftelijk ondervraagd, heeft hij op 24 november 1995 laten weten dat « alle zendingen die gericht werden ter gelegenheid van de verkiezingscampagne, opgenomen zijn in de aangifte van verkiezingsuitgaven ».

Gelet op deze verduidelijking, heeft de Controlecommissie het dossier zonder gevolg geklasseerd.

5. Mevrouw Chantal Bertouille (P.S./Waalse Gewestraad/kieskring Doornik-Aat-Moescroen)

Bij brief van 23 mei 1995 heeft het Hoog Comité van Toezicht de Controlecommissie een kopie van de brief met verkiezingspropaganda toegezonden die de heer André Bertouille op 25 maart 1995 portvrij heeft rondgestuurd ten gunste van zijn dochter, mevrouw Chantal Bertouille.

Hieromtrent bij brief van 14 november 1995 om uitleg verzocht, hebben de beide betrokkenen op 19 november doen gelden dat de kostprijs van deze verkiezingspropaganda niet als verkiezingsuitgave in rekening diende te worden gebracht door mevrouw Chantal Bertouille omdat de kwestieuze zending buiten de door de wet omschreven verkiezingsperiode (de zogenaamde sperperiode) viel (cf . inleiding).

Gelet op deze verduidelijking heeft de Controlecommissie het dossier zonder gevolg geklasseerd. Zij neemt wel akte van het feit dat de betrokken zending portvrij werd gedaan.

6. De heer Jacques Collart (P.S./Waalse Gewestraad/kieskring Charleroi)

Bij brief van 15 mei 1995 heeft het Hoog Comité van Toezicht de Controlecommissie een kopie van de niet-gedateerde brief met verkiezingspropaganda toegezonden die de heer Collart portvrij heeft rondgestuurd.

Hieromtrent bij brief van 14 november 1995 om uitleg verzocht, heeft de betrokkene op 17 november bevestigd dat hij de kostprijs van deze propaganda als verkiezingsuitgave heeft aangerekend.

Gelet op deze verduidelijking heeft de Commissie het dossier zonder gevolg geklasseerd.

V. AANBEVELINGEN

Hoewel de controleprocedure dankzij de eerder opgedane ervaring aan efficiëntie heeft gewonnen, wordt ze nog steeds door een zekere stroefheid gekenmerkt.

Het lijkt de Controlecommissie derhalve raadzaam enige aanbevelingen te formuleren om de procedure te stroomlijnen en meer sluitend te maken. Sommige daarvan vergen een wijziging van de wetgeving of van het huishoudelijk reglement.

1. Krachtens artikel 6 van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994 en artikel 116, § 6, van het Kieswetboek behoort het tot de bevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken om het model van de wettelijk voorgeschreven aangifteformulieren vast te stellen.

Het lijkt wenselijk dat hij het door hem opgestelde model evenwel vooraf voor advies aan de controlerende instantie, te weten de Controlecommissie, zou voorleggen.

In voorkomend geval kan zij een aantal wijzigingen suggereren, bij voorbeeld de toevoeging van een rubriek welke de kandidaten moeten invullen indien zij voor meer dan een assemblée kandideren.

2. De controle van de aangifteplicht zou aan vlotheid winnen indien de Commissie over een centraal kandidatenregister zou beschikken waarin de naam en het adres van de kandidaten, alsook de lijst waarop ze voorkomen en de assemblée(s) waarvoor zij kandideren, worden vermeld.

3. Krachtens de vigerende procedure moet de Commissie uiterlijk negentig dagen na de verkiezingen over alle verslagen van de voorzitters van de verkiezingshoofdbureaus en de door de kandidaten of kiezers geformuleerde opmerkingen beschikken.

Daarna beschikt zij respectievelijk over negentig en honderdtien dagen om het onderzoek te voeren en eventueel klachten in te dienen.

De vraag kan worden gesteld of de voormelde verslagen en opmerkingen niet sneller bij de Commissie moeten toekomen.

Zo zou het bij voorbeeld nuttig zijn indien de politieke partijen hun aangiften ook rechtstreeks naar de Controlecommissie zouden sturen met vermelding van de gegevens zoals gevraagd in de brief van 16 oktober 1995 aan de politieke partijen (cf. blz. 14-15).

4. Het onderzoek heeft uitgewezen dat kandidaten die op het eerste gezicht het forfaitair maximumbedrag hadden overschreden, achteraf gerechtigd bleken te zijn op het variabel maximumbedrag.

Om in de toekomst nodeloos onderzoek te vermijden, zouden de betrokken kandidaten bij hun aangifte een stavingsstuk moeten voegen houdende hun aanwijzing door de politieke partij als kandidaat bedoeld onder meer in de artikelen 2, § 2, 1º, en § 3, 1º, van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994.

5. Men kan zich de vraag stellen of het nuttig is krachtens artikel 5 van het huishoudelijk reglement kandidaten te horen die nagelaten hebben een aangifte in te dienen en niet binnen tien dagen gereageerd hebben op een aangetekend schrijven van de Controlecommissie waarin zij op hun wettelijke verplichtingen werden gewezen.

Zou het niet opportuun zijn de commissie te machtigen in dergelijk geval een louter schriftelijke procedure te voeren ?

Met betrekking tot de onjuiste aangiften en de overschrijdingen van de maximumbedragen dient het recht om te worden gehoord als onontbeerlijk te worden beschouwd.

6. Wat het onderzoek van de opmerkingen betreft die kandidaten of kiezers rechtstreeks of onrechtstreeks naar de Controlecommissie hebben gezonden, lijkt de rechtszekerheid zich ertegen te verzetten dat de Commissie anonieme opmerkingen of klachten in behandeling zou nemen.

7. Inzake portvrijdom en het gebruik van briefpapier en omslagen met hoofding van de onderscheiden assemblées, wordt erop aangedrongen dat er duidelijke richtlijnen zouden worden verstrekt aan de kandidaten die lid zijn van een parlementaire vergadering.

VI. EINDBESLISSINGEN

1. Aangezien uit de aan de Controlecommissie overgezonden verslagen en het daarop volgende onderzoek niet kan worden afgeleid dat de bepalingen van artikel 2, § 1, en artikel 5 van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994 door een politieke partij werden miskend, ziet de Commissie geen reden om de door artikel 13 van de wet van 4 juli 1989 en artikel 9 van de wet van 19 mei 1994 bepaalde sanctie toe te passen, te weten de verbeurdverklaring voor een politieke partij van haar dotatie gedurende een periode van ten hoogste vier maanden.

2. Met betrekking tot de kandidaten die geen aangiften hebben ingediend, beslist de Commissie met 11 tegen 3 stemmen geen gebruik te maken van de mogelijkheid haar geboden door artikel 14, § 2, van de wet van 4 juli 1989 en artikel 10, § 2, van de wet van 19 mei 1994 om tegen hen een klacht in te dienen.

Met 11 tegen 2 stemmen, bij 1 onthouding, wordt beslist de namen van deze kandidaten door te geven aan de bevoegde procureurs des Konings zodat deze laatsten desgevallend gebruik kunnen maken van hun initiatiefrecht om vervolging in te stellen. De betrokken kandidaten worden daarvan op de hoogte gebracht.

3. Mede gelet op het door haar ingestelde onderzoek en het feit dat de procureurs des Konings geen klachten tegen kandidaten voor advies aan de Controlecommissie hebben overgezonden, besluit de Commissie geen gebruik te maken van de haar door de voormelde artikelen geboden mogelijkheid om een klacht in te dienen tegen kandidaten wegens :

­ het indienen van een onjuiste aangifte;

­ de overschrijding van een maximumbedrag;

­ de niet-naleving van de bepalingen van artikel 5 van de wetten van 4 juli 1989 en 19 mei 1994.

Dit verslag werd goedgekeurd bij eenparigheid van de 15 aanwezige leden.

BIJLAGE

A. VERKIEZINGSUITGAVEN VAN DE POLITIEKE PARTIJEN

B. VERKIEZINGSUITGAVEN VAN DE INDIVIDUELE KANDIDATEN

1. KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS

PROVINCIE ANTWERPEN

1. Kieskring Antwerpen

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Mechelen-Turnhout

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

KIESKRINGEN BRUSSEL-HALLE- VILVOORDE, LEUVEN EN NIJVEL

1. Kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

(1) Was eveneens kandidaat voor de Brusselse Hoofdstedelijke Raad (maximumbedrag : 1 082 947).

2. Kieskring Leuven

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Nijvel

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE HENEGOUWEN

1. Kieskring Charleroi-Thuin

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Bergen-Zinnik

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Doornik-Aat-Moeskroen

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE LUIK

1. Kieskring Hoei-Borgworm

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Luik

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Verviers

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE LIMBURG

Kieskring Hasselt-Tongeren-Maaseik

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE LUXEMBURG

Kieskring Aarlen-Marche-en-Famenne-Bastenaken-Neufchâteau-Virton

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE NAMEN

Kieskring Namen-Dinant-Philippeville

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN

1. Kieskring Aalst-Oudenaarde

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Gent-Eeklo

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Sint-Niklaas-Dendermonde

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN

1. Kieskring Brugge

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Kortrijk-Roeselare-Tielt

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Veurne-Diksmuide-Ieper-Oostende

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. SENAAT

1. Nederlands kiescollege

A. Verkiezingsuitgaven van
alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Frans kiescollege

A. Verkiezingsuitgaven van
alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

(1) Cf. verklaring voor de verkiezing van de Waalse Gewestraad : 510 587,5 [maximumbedrag : 690 868].

3. VLAAMSE RAAD

PROVINCIE ANTWERPEN

1. Kieskring Antwerpen

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Mechelen-Turnhout

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

(1) Was eveneens kandidaat op de C.V.P. Senaatslijst (maximumbedrag : 400 000).

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT

1. Kieskring Halle-Vilvoorde

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Leuven

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE LIMBURG

Kieskring Hasselt-Tongeren-Maaseik

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN

1. Kieskring Gent-Eeklo

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Sint-Niklaas-
Dendermonde

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Aalst-Oudenaarde

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN

1. Kieskring Brugge

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Kortrijk-Roeselare-
Tielt

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Veurne-Diksmuide-
Ieper-Oostende

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

4. WAALSE GEWESTRAAD

PROVINCIE WAALS-BRABANT

Kieskring Nijvel

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE HENEGOUWEN

1. Kieskring Bergen

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Doornik-Aat-Moeskroen

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Charleroi

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

4. Kieskring Zinnik

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

5. Kieskring Thuin

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

(1) Met uitzondering van de heer Ducarme zijn de gegevens over de overige kandidaten niet bij de Controlecommissie toegekomen.

(2) De gegevens over de individuele kandidaten zijn niet bij de Controlecommissie toegekomen.

PROVINCIE LUIK

1. Kieskring Luik

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Hoei-Borgworm

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

3. Kieskring Verviers

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE LUXEMBURG

1. Kieskring Aarlen-Marche-en-Famenne-Bastenaken

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Neufchâteau-Virton

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

PROVINCIE NAMEN

1. Kieskring Namen

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

2. Kieskring Dinant-Philippeville

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

5. BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE RAAD

A. Verkiezingsuitgaven
van alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

(1) M. Vandenbussche was kandidaat-titularis
(maximum 200 000 frank) en kandidaat-eerste-opvolger
(maximum : 200 000 frank).

(1) De kandidaat verwijst naar zijn aangifte voor de Senaat (maximum : 2 766 345; uitgave : 2 330 271).

(2) Cf. aangifte voor de Kamer (maximum : 2 431 400; uitgave : 95 174).

(3) Cf. aangifte voor de Kamer (maximum : 2 431 400; uitgave : 1 076 176).

6. RAAD VAN DE DUITSTALIGE GEMEENSCHAP

A. Verkiezingsuitgaven van
alle kandidaten per lijst

B. Verkiezingsuitgaven van de verkozen kandidaten

C. ALGEMEEN OVERZICHT