Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 7-1658

van Maud Vanwalleghem (CD&V) d.d. 2 juni 2022

aan de vice-eersteminister en minister van Justitie en Noordzee

Oorlog in Oekraïne - Oorlogsmisdaden - Onderzoek en vervolging - EUAM Ukraine - Internationaal Strafhof - Eurojust - Onderzoekcommissie van de VN-Mensenrechtenraad - Ondersteuning door België

oorlog
Oekraïne
misdaad tegen de menselijkheid
Internationaal Strafhof
Eurojust
Mensenrechtenraad van de VN
oorlogsmisdaad
verzamelen van gegevens

Chronologie

2/6/2022Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 7/7/2022)
8/9/2022Antwoord

Vraag nr. 7-1658 d.d. 2 juni 2022 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Motivering van het transversale karakter van de schriftelijke vraag: Justitie is hoofdzakelijk een federale aangelegenheid. Daarnaast zijn de deelstaten bevoegd voor Europese en internationale betrekkingen, en eveneens voor het wetenschappelijk onderzoek over hun bevoegdheden.

Sinds de start van de Russische invasie in Oekraïne bereiken ons gruwelijke beelden en getuigenissen over mogelijke oorlogsmisdaden die in Oekraïne gepleegd zouden zijn. Oorlogsmisdaden zijn strafbare feiten en gaan in tegen het internationaal recht. Partijen die zich niet aan de basisregels van oorlogsvoering houden, kunnen voor het Internationaal Strafhof in Den Haag gebracht worden. Hiervoor is het echter belangrijk om voldoende bewijsmateriaal te kunnen verzamelen.

Op 13 april 2022 wijzigde de Europese Raad het mandaat van de adviesmissie van de Europese Unie (EU) voor de hervorming van de civiele veiligheidssector in Oekraïne (EUAM Ukraine). Dit staat EUAM Ukraine toe om de lokale autoriteiten de steunen bij het onderzoeken en vervolgen van oorlogsmisdaden. Deze missie zal ook nauw samenwerken met het Internationaal Strafhof en Eurojust en met de lidstaten die rechtstreeks steun verlenen bij het onderzoeken en vervolgen van oorlogsmisdaden in Oekraïne.

Op 6 mei 2022 keurde de Europese Raad een mandaat goed om te onderhandelen over nieuwe regels die Eurojust in staat stellen om onder andere bewijsmateriaal in verband met oorlogsmisdaden op te slaan en te bewaren, en dit bewijsmateriaal te verwerken en te analyseren, in nauwe samenwerking met Europol.

Hierover volgende vragen:

1) Op welke manier ondersteunt België het onderzoek van het Internationaal Strafhof, Eurojust en de door de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (VN) opgerichte onderzoekscommissie waarbij zal worden nagegaan of er in Oekraïne gedurende dit conflict oorlogsmisdaden werden gepleegd?

2) Op welke manier draagt ons land, rechtstreeks of onrechtstreeks, bij aan de EU-adviesmissie voor de hervorming van de civiele veiligheidssector in Oekraïne (EUAM Ukraine)?

3) Stelt België experts ter beschikking om het onderzoek van het Internationaal Strafhof en Eurojust te ondersteunen? Zo ja, over welke profielen gaat het?

Antwoord ontvangen op 8 september 2022 :

Voorafgaande opmerking:

Zoals vermeld is de vraag bij uitstek transversaal en raakt die aan de bevoegdheden van verschillende federale departementen, die voornamelijk ressorteren onder Buitenlandse Zaken, Justitie, Binnenlandse Zaken en Defensie.

Het geformuleerde antwoord beperkt zich niet tot de aspecten die strikt tot de bevoegdheid van Justitie behoren, maar er moet worden opgemerkt dat de interdepartementale coördinatie van deze aangelegenheden over het algemeen wordt aangestuurd door Buitenlandse Zaken.

Tot slot moet erop worden gewezen dat deze problematiek sinds het uitbreken van het conflict in Oekraïne, zo niet eerder, voortdurend wordt besproken in de nationale, regionale en internationale instanties en dat er dus rekening mee moet worden gehouden dat het kader waarin dit antwoord wordt gegeven, evolueert.

1) & 3) a. Onderzoek van het Bureau van de aanklager van het Internationaal Strafhof

Via de verbale nota van 7 maart 2022 heeft de aanklager van het Internationaal Strafhof (ISH) een oproep gelanceerd aan de staten die partij zijn bij het Statuut van Rome, om hun hulp te krijgen, met inbegrip van de terbeschikkingstelling van gedetacheerde nationale experten en vrijwillige financiële bijdragen. Het doel is om te voorzien in zijn dringende behoeften aan middelen en om alle situaties die thans worden onderzocht of waarvoor een proces loopt doeltreffend te kunnen behandelen.

Het kernkabinet van 22 april 2022 heeft beslist om een vrijwillige bijdrage van 500 000 euro te storten in het bijzonder trustfonds dat de aanklager daartoe heeft geopend. Het heeft eveneens een principiële beslissing genomen om een team van de federale gerechtelijke politie naar Oekraïne te sturen.

België maakt deel uit van een kleine groep van een tiental Staten die blijk hebben gegeven van hun voornemen om personeel ter beschikking te stellen van het Bureau van de aanklager van het ISH en die daartoe voortdurend nauw overleg plegen met het Bureau van de aanklager van het ISH.

Het Bureau van de aanklager van het ISH stelt een model voor waarbij de mobiele teams van de betrokken landen om de vier à vijf weken roteren en waarbij het ISH in coördinatie met het Bureau van de procureur-generaal van Oekraïne zou instaan voor de permanentie en het operationele aspect in het veld (per zone, volgens de onderzoeksprioriteiten en de veiligheidscontext). Idealiter zou elk deelnemend land per rotatie waaraan het land deelneemt kleine teams van zes tot acht personen leveren.

Blijkbaar staan de initieel beoogde experten inzake de identificatie van slachtoffers in dit stadium niet tussen de profielen die in de eerste plaats door het ISH worden gevraagd. De lijst van de gezochte profielen omvat specialisten inzake onderzoeken op de plaatsen delict (Crime Scene Investigation – CSI), verwijdering van explosieven en munitie (Explosive Ordnance Disposal), ballistiek, luchtvaart en fotografie, alsook economische schade.

Van deze profielen is enkel dat van «Crime Scene Investigation» (CSI) te vinden bij de federale gerechtelijke politie, waar er zich vrijwilligers hebben aangeboden. Voor de laatste aspecten die nog moeten worden geregeld vooraleer ze eventueel worden ingezet (verzekering, budget, veiligheid), wordt aan een oplossing gewerkt. Het vrijwillige personeel van de federale gerechtelijke politie zou zich binnenkort dan ook beschikbaar moeten houden voor het Bureau van de aanklager van het ISH om deel te nemen aan een rotatie zoals voorgesteld door laatstgenoemde.

Bovendien heeft het Bureau van de aanklager van het ISH de mogelijkheid, naar het voorbeeld van de andere organen van het Hof, om de samenwerking van België te vragen met toepassing van hoofdstuk IX van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof en van titel II van de wet van 29 maart 2004 betreffende de samenwerking met het Internationaal Strafhof en de internationale straftribunalen.

Daartoe kan worden onderstreept dat organen van het ISH zelf, alsook andere internationale strafrechtscolleges of -mechanismen, de gerechtelijke samenwerking met België vaak als voorbeeld aanhalen en dat België daarvoor regelmatig wordt bedankt.

b. Eurojust

In het kader van de activiteiten georganiseerd door Eurojust heeft het federaal parket deelgenomen aan alle coördinatievergaderingen met betrekking tot de internationale coördinatie waarin moet worden voorzien met de procureur-generaal van Oekraïne, het Internationaal Strafhof en de andere Europese landen, inzonderheid met het oog op de vergaring van het bewijs dat de Oekraïense vluchtelingen nog zouden bezitten met betrekking tot mogelijke oorlogsmisdaden gepleegd in Oekraïne sinds de start van het conflict.

c. Door de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (VN) opgerichte onderzoekscommissie

Deze commissie kan de samenwerking vragen van de Belgische overheden op grond van titel VIquinquies van de wet van 29 maart 2004 betreffende de samenwerking met het Internationaal Strafhof en de internationale straftribunalen.

Het lijdt geen twijfel dat de bevoegde autoriteiten hun expertise en knowhow ter beschikking kunnen stellen van deze onderzoekscommissie, zoals het geval is in elke situatie waarin hun samenwerking vereist is.

2) In april 2022 hebben de lidstaten van de Europese Unie (EU) nieuwe taken aan de (EUAM Ukraine) toevertrouwd. Terwijl EUAM Ukraine de Oekraïense autoriteiten op het vlak van de hervorming van de openbare veiligheidssector blijft ondersteunen, biedt de EUAM Ukraine voortaan eveneens een ondersteuning aan de Oekraïense autoriteiten om de onderzoeken en vervolgingen inzake internationale misdaden gepleegd in het kader van het gewapend conflict in Oekraïne te faciliteren. Die ondersteuning zal de vorm aannemen van strategische adviezen alsook van toewijzing van fondsen of de levering van uitrustingen.

In het kader van het civiele crisisbeheer detacheert België thans twee experten bij de EUAM Ukraine, namelijk een «monitoring and evaluations officer», gedetacheerd door de federale overheidsdienst (FOD) Buitenlandse Zaken, en een «Senior Advisor on Attorney reform», gedetacheerd door de FOD Justitie. Vanwege het nieuwe takenpakket ondergaat de missie thans eveneens een gedeeltelijke wijziging van de profielen op het vlak van personeel en deskundigheid binnen de missie. Vanuit België loopt er een proactieve, gezamenlijke inspanning om het Belgische contingent binnen de EUAM Ukraine nog te versterken.