Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 5-7517

van Helga Stevens (N-VA) d.d. 10 december 2012

aan de minister van Justitie

Gevangenissen - Behandeling geïnterneerden - Kosten

strafgevangenis
opname in psychiatrische kliniek
gevangeniswezen
officiële statistiek

Chronologie

10/12/2012Verzending vraag
20/8/2013Antwoord

Vraag nr. 5-7517 d.d. 10 december 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

In België is de financiering voor de diagnose en behandeling van geïnterneerden weinig transparant.

Het probleem begint bij de diagnose. Indien er tijdens een strafonderzoek vermoedens zijn dat de verdachte geestesgestoord is of met psychiatrische problemen kampt , kan de Raadkamer of de Kamer van Inbeschuldigingstelling hem of haar in observatie laten nemen in een psychiatrische afdeling van de gevangenis met het oog op een toerekeningsvatbaarheidsonderzoek. De observatie duurt hoogstens een maand, maar kan telkens verlengd worden tot de maximale duur van zes maanden.

Vermits de Belgische gevangenissen niet beschikken over de nodige infrastructuur, logistiek en geschoold personeel om correct observaties uit te voeren, werd in 1999 via een koninklijk besluit (KB van 19 april 1999) het Penitentiair Onderzoeks- en Observatiecentrum (POKO) opgericht. Het POKO bleef echter enkel op papier bestaan en de nodige uitvoeringsbesluiten werden nooit genomen. Naar verluidt wordt toch ergens in een budget voor POKO voorzien, maar wordt het geld momenteel over de verschillende gevangenisdirecties verdeeld.

Aangezien geïnterneerden in het Activiteitenverslag van het Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen niet apart voorkomen, kan geen onderscheid gemaakt worden tussen de (kosten van) behandelingen verstrekt aan geïnterneerden en die aan gewone gedetineerden.

In het Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen Activiteitenverslag 2011 lees ik dat het totale budget voor Programma 3 "Medische en psychologische expertise en zorg" 27 012 000 euro is, voor geïnterneerden en gedetineerden samen. In 2010 was dat nog 27 906 000 euro.

Ik heb hieromtrent de volgende vragen.

Programma 3 "Medische en psychologische expertise en zorg" heeft een aantal onderdelen waarvan de volgende van belang zijn:

1) Onder rubriek 51321231 "Zorg: Kosten medische verzorging gedetineerden en geïnterneerden" vind ik een bedrag van 10 722 000 euro terug. In 2010 was dat 10 331.000. Een aparte post voor de kosten van psychiatrische behandeling voor gedetineerden of geïnterneerden is niet terug te vinden.

Graag had ik een opsplitsing van het budget voor gedetineerden en geïnterneerden verkregen voor 2010 en 2011.

2) Onder de post "Subsidie opname in zorgcircuit Low Risk" werd 0 euro voorzien. In 2010 werd 438 000 euro hiervoor voorzien. Het oorspronkelijk vereffeningsbedrag was 438 000 euro, maar het uiteindelijk vereffend bedrag was 0 euro.

Hoe verklaart u dit?

3) Onder de budgettaire post "Opleiding personeel" werd in 2011 1 255 250 voorzien. In 2010 was dat 1 456 250. Het budget geeft geen aanduiding van hoeveel, indien iets, van het opleidingsgeld besteed is aan opleiding om personeel te leren omgaan met geïnterneerden en meer specifiek geïnterneerden met een verstandelijke handicap.

Kunt u uitleggen wat er precies met dat budget is gebeurd en hoeveel van het opleidingsgeld besteed is aan opleiding om personeel te leren omgaan met geïnterneerden en meer specifiek geïnterneerden met een verstandelijke handicap?

4) Onder de post "Zorg: Coördinatoren zorgcircuit" (post 5132123{43}) werd 0 euro voorzien. In 2010 werd 375 000 euro voorzien, en het oorspronkelijk vereffeningskrediet was 375 000 euro, maar het vereffend bedrag was uiteindelijk 0 euro. Voor het hele land waren er zes plaatsen gepland, maar er bleven uiteindelijk nog vier plaatsen over. Deze coördinatoren moeten zorgen voor de doorstroming van geïnterneerden van de gevangenissen naar andere zorgcircuits. In Vlaanderen is één plaats verbonden aan het werkingsgebied van de Commissie tot bescherming van de maatschappij te Antwerpen en die plaats werd in 2011 ingevuld.

Kunt u verklaren waarom het vereffende bedrag uiteindelijk 0 euro was?

Hoe zijn de 4 plaatsen verdeeld over het land? Wanneer werden ze ingevuld?

Verder zou ik ook graag een antwoord van de minister krijgen op de volgende vragen:

5) Is het zo dat een apart budget voorzien wordt voor het Penitentiair Onderzoeks- en Observatiecentrum (POKO) ? Indien wel, over welk bedrag gaat het? Waarvoor wordt dat bedrag actueel gebruikt? Onder welke post kan ik dat bedrag terugvinden?

6) Voor de laatste vijf jaar, wat waren de uitgaven per jaar voor medische kosten voor geïnterneerden in de gevangenissen van Merksplas, Paifve, Vorst, Gent, Antwerpen, Turnhout, Leuven Hulp, Lantin, Jamioulx, Brugge en Namen? Wat waren de uitgaven voor psychiatrische en psychologische behandeling? Per gevangenis, hoeveel geïnterneerden worden door de zorgteams behandeld? Wat was de financiering voor de psychiatrische annexen of instellingen voor bescherming van de maatschappij?

7) Voor de laatste vijf jaar, en per gevangenis, hoeveel geïnterneerden werden opgenomen in het zorgcircuit "low risk"?

8) Voor de laatste vijf jaar, hoeveel opleidingen werden gegeven om gevangenispersoneel te leren omgaan met geïnterneerden? Hoeveel personeelsleden hebben die opleiding gevolgd? Waren er speciale modules om het personeel te leren omgaan met de ongeveer 120 geïnterneerde personen met een verstandelijke handicap?

9) Moeten de zorgcoördinatoren verslag uitbrengen over hun werkzaamheden? Indien ja, werden zulke verslagen reeds gepubliceerd? En waar?

Antwoord ontvangen op 20 augustus 2013 :

1. Een dergelijk onderscheid tussen gemeenrechtelijke gedetineerden en geïnterneerden wordt intern niet gemaakt.

2. Er werd inderdaad in de budgetten voorzien, maar de inspecteur van financiën heeft het subsidiesysteem nooit aanvaard.

3. De opleidingen waren bestemd voor de zorgequipes, de psychiaters en de psychosociale diensten. Zij werden uitgedacht per thema en niet op grond van het budget. De omgang met de geïnterneerden is geïntegreerd in verschillende, meer algemene opleidingen. De aan de psychosociale diensten gegeven opleidingen omvatten een specifiek gedeelte over de geïnterneerden wanneer thema's zoals het opstellen van adviezen of de tenlasteneming worden behandeld. In de opleiding van de artsen wordt bij het specifieke karakter van de internering stilgestaan tijdens lessen waarin de therapeutische hulpverlening en de interne follow-up ter sprake komt. Ook de tenlasteneming van de mentaal gehandicapte personen komt in die opleidingen aan bod.

4. De betrekkingen worden intern verleend, na bevordering.

Thans zijn drie zorgcoördinatoren in dienst getreden: een voor de regio Antwerpen (sinds 2011), een voor de regio Gent (2012) en een voor de regio Luik (2012). De zorgcoördinator voor de regio Bergen zal in de komende weken in dienst treden. De regio Brussel wordt onder die vier coördinatoren verdeeld.

5. Neen, er is geen specifiek budget.

6. Die cijfers zijn niet beschikbaar. Die bedragen worden opgenomen in de jaarlijkse begroting. Zij dekken evenwel niet alles want het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeits-verzekering (RIZIV) komt op aanzienlijke wijze tussenbeide in de medische verzorging van de geïnterneerden. Het directoraat-generaal EPI maakt geen onderscheid tussen de kosten die verband houden met de medicatie en die in verband met therapeutische hulpverlening.

7. Die gegevens zijn niet beschikbaar.

8. De omgang met de geïnterneerden is geïntegreerd in verschillende, meer algemene opleidingen. Er bestaan eveneens specifieke opleidingen.

In het opleidingscentrum voor penitentiair personeel te Marneffe worden sinds 2008 specifieke opleidingen over het thema internering georganiseerd voor de leden van de psychosociale diensten (voorrang wordt verleend aan de personen die werken in psychiatrische afdelingen en inrichtingen tot bescherming van de maatschappij). Tot dusver werden 55 medewerkers van de PSD opgeleid (psychologen, maatschappelijk werkers en psychiaters). Naast die personen, hebben een aantal gevangenisdirecteurs (directeurs verantwoordelijk voor een psychiatrische afdeling of voor de IBM te Paifve) de mogelijkheid gehad om zich bij de groep deelnemers aan te sluiten. Tot nu toe werden vier opleidingen georganiseerd (2008, 2009-2010, 2011 en 2012). Een vijfde is gepland voor dit jaar. De opleiding omvat geen specifiek deel gewijd aan de mentale handicap. Die aangelegenheden worden behandeld tijdens de interacties en het deel inzake de ontmoeting, maar gaan vooral over de mentale achterstand, een mentale handicap die zeer vaak voorkomt bij de geïnterneerde bevolking.

Marneffe organiseert tevens drie specifieke opleidingsmodules voor het penitentiaire bewakingspersoneel dat in de psychiatrische afdeling aan de slag is:

Tot slot organiseert het opleidingscentrum te Marneffe een permanente vorming van vijf dagen voor het bewakingspersoneel van de inrichting te Paifve. 29 personeelsleden hebben die in september 2010 gevolgd, 74 personeelsleden van mei 2011 tot januari 2012. Die opleiding behandelt verschillende thema's zoals de samenwerking tussen het bewakings- en het zorgpersoneel, de aanpak van de belangrijkste psychopathologieën die voorkomen bij de bescherming van de maatschappij (waaronder de geestelijke onvolwaardigheid) en het opstellen van verslagen (met praktijkoefeningen).

Ook het opleidingscentrum voor penitentiair personeel te Brugge organiseert verschillende opleidingsmodules in verband met de internering.

In de Basisopleiding voor Penitentiaire Bewakingsassistenten wordt in het vak “omgaan met psychisch gestoord gedrag” een kennismaking georganiseerd met de doelgroep waarvan sprake.

De PBA’s krijgen ook les over omgaan met druggebruikers enerzijds en productherkenning anderzijds, waarbij ook medicatiemisbruik wordt besproken.

Jaarlijks volgen bij benadering 150 nieuwe personeelsleden deze sessies.

Personeel die effectief op de werkvloer werken met geïnterneerden kunnen zich inschrijven voor de specifieke vervolgopleidingen.

Onderstaand een overzicht van deze opleidingen, aantal cursisten,…:

De afgelopen vijf jaar behoort de opleiding “omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag / psychiatrische zorg voor geïnterneerden” een vaste waarde in onze standaardopleidingen. Deze opleiding duurt vier dagen en richt zich op alle PBA's die werken op afdelingen waar geïnterneerden verblijven. Het aantal sessies per jaar varieert van twee à vier sessies. Jaarlijks worden er dus 30 à 60 PBA's hierin opgeleid. Sinds 2010 bieden we aan de leden van de zorgteams een basisopleiding aan. Drie dagen van deze basisopleiding richt zich specifiek tot het omgaan met psychiatrische stoornissen. In de opleiding voor de PBA's als de leden van het zorgteam is het gedeelte rond verstandelijke handicap een vast onderdeel. In 2010 en 2011 zijn er zes sessies georganiseerd voor de leden van het zorgteam en werden 90 personeelsleden opgeleid. De basisopleiding is niet georganiseerd in 2012 en noch in 2013 gezien de beperkte instroom van nieuwe personeelsleden. Sinds 2012 kunnen de personeelsleden zich zelf inschrijven voor de flitstraining “omgaan met psychiatrische stoornissen”. Deze flitstraining omvat ook een gedeelte die handelt over verstandelijke gehandicapten. Deze eendaagse opleiding is in 2012 5 keer georganiseerd en in 2013 al een keer. Met ander woorden reeds 75-tal PBA's kregen deze opfrissingscursus. Momenteel wordt een opleidingsmodule uitgewerkt van twee dagen die specifiek gericht is op de vorming van pba's, en pbap's (ploegchefs) die werken op afdelingen met uitsluitend verstandelijk gehandicapte geïnterneerden (cfr. Merksplas, Gent en Antwerpen). De opleiding zal voorzien worden door de dienstverlenende instanties die momenteel in het extern zorgaanbod voorzien op deze afdelingen. Het bewakend personeel wordt met ander woorden opgeleid door die personen die dagdagelijks het zorgbeleid bepalen op de afdelingen. De opleiding beoogt dat het bewakend personeel in kennis is van de beweegredenen en de pedagogische achtergronden van waaruit de dienstverlenende instanties handelen en zorg organiseren voor de doelgroep van verstandelijk gehandicapte geïnterneerden. Deze opleidingen maken deel uit van ons standaardaanbod.

Naast ons standaardaanbod vragen verschillende diensten, inrichtingen nog lokale projecten opleidingen. Deze opleidingen hebben soms eveneens betrekking op het werken met geïnterneerden en o.a. verstandelijke gehandicapten. Dit aanbod varieert jaar per jaar. Hier volgt een kort overzicht van specifieke opleidingen tussen 2010 - 2013. Wat 2013 betreft gaat het om wat er voorzien is.

2010:

2011:

2012:

2013:

9. De zorgcoördinatoren zijn onlangs in dienst getreden. Thans maken zij een stand van zaken van de toestand in hun sector op. Het is de opzet dat zij bij hun hiërarchie verslag uitbrengen over hun voortgang van hun werk. Die verslagen worden niet bekendgemaakt.