Schriftelijke vraag nr. 5-5491

van Inge Faes (N-VA) d.d. 2 februari 2012

aan de minister van Justitie

Autonome werkstraf - Gebruik - Cijfers

vervangende straf
strafsanctie
officiële statistiek
voltrekking van de straf

Chronologie

Vraag nr. 5-5491 d.d. 2 februari 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

De autonome werkstraf is een hoofdstraf die wordt uitgesproken in correctionele zaken (voor misdrijven die worden gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot vijf jaar) of in politiezaken (voor overtredingen die worden gestraft met een gevangenisstraf van een tot zeven dagen). De rechter kan dit soort straf slechts opleggen als de beklaagde op de rechtszitting aanwezig is en zijn instemming geeft of vertegenwoordigd is door zijn raadsman die zijn instemming geeft. Telkens de rechter iemand veroordeelt tot een werkstraf, moet hij ook een vervangende straf bepalen (gevangenisstraf of boete). De duur van de gevangenisstraf of het bedrag van de boete zijn onder meer afhankelijk van de ernst van het misdrijf.

De autonome werkstraf moet worden uitgevoerd bij openbare diensten van de Staat, de gemeenten, de provincies, de gemeenschappen of de gewesten, bij verenigingen zonder winstoogmerk of bij stichtingen met een sociaal, wetenschappelijk of cultureel oogmerk. Concrete voorbeelden zijn technische diensten, groendiensten en bejaardentehuizen.

Om het gebruik van de sanctie te kunnen evalueren, had ik graag de volgende cijfers gekregen:

1) Hoeveel autonome werkstraffen werden in 2011 uitgesproken, en dit onderverdeeld in politiezaken en correctionele zaken?

2) Wat is de onderverdeling van de plaatsen waar de autonome werkstraffen werden uitgevoerd?

3) In hoeveel gevallen moest de rechter de vervangende straf uitvoerbaar verklaren omdat de veroordeelde zijn werkstraf niet naar behoren uitvoerde?

4) Hoeveel van die vervangende straffen werden effectief uitgevoerd?

5) In hoeveel gevallen moest het parket opnieuw dagvaarden omdat de werkstraf niet werd uitgevoerd? Welke straffen werden hierop uitgesproken?

Graag de cijfers per gerechtelijk arrondissement.

Antwoord ontvangen op 30 maart 2012 :

1) Wanneer de rechterlijke beslissing waarbij de werkstraf wordt uitgesproken in kracht van gewijsde is gegaan, bezorgt de griffier daarvan binnen vierentwintig uur een uitgifte aan de voorzitter van de bevoegde probatiecommissie en aan het bevoegde justitiehuis dat een justitieassistent aanstelt.

In principe stemt het aantal nieuwe mandaten van de justitiehuizen dan ook overeen met het aantal door de rechtsprekende instanties uitgesproken werkstraffen.

Tussen 1 januari 2011 en 31 december 2011 werden er 9306 nieuwe mandaten geregistreerd. Een onderverdeling per rechtsprekende instantie leert ons dat er 5 419 nieuwe mandaten afkomstig waren van de correctionele rechtbank, 3 223 nieuwe mandaten van de politierechtbank en 450 nieuwe mandaten van het hof van beroep. Daarnaast werden er nog 214 dossiers geregistreerd onder de categorie ‘andere’. Dit zijn dossiers waarvan de rechtsprekende instantie foutief of niet werd geregistreerd. Tabel 1 toont de onderverdeling van het aantal nieuwe mandaten autonome werkstraf voor 2011 per gerechtelijk arrondissement.

2) Een volledige onderverdeling van alle prestatieplaatsen is weinig overzichtelijk gelet op het grote aantal mogelijke werkplaatsen.

In een onderzoek in het kader van het programma “Actie ter ondersteuning van de strategische prioriteiten van de federale overheid” uit 2007 is meer informatie te vinden omtrent de prestatieplaatsen (LUYPAERT H., en andere “Werken en leren als straf. Le travail et la formation comme peines.” VUBPress, 2007, 289 pagina's).

Uit dit onderzoek bleek dat er in 2007, 3 651 prestatieplaatsen werden geregistreerd in België, goed voor in totaal 4862 werkposten. Op veel plaatsen wordt meerdere keren per jaar beroep gedaan. Tabel 2 in bijlage geeft een verdeling van de prestatie- en uitvoeringsplaatsen over de verschillende gerechtelijke arrondissementen.

Het type van werk is eveneens zeer uitgebreid, bijvoorbeeld: tuinonderhoud, hulp in containerparken, kleine herstellingswerken, eenvoudige administratieve taken, enzovoort (zie ook hierover LUYPAERT H., en andere “Werken en leren als straf. Le travail et la formation comme peines.” VUBPress, 2007, pagina 172 en verder).

3) In de strafwet is voorzien dat wanneer de rechter een werkstraf oplegt als hoofdstraf, hij ook altijd een vervangende straf (geldboete of gevangenisstraf) oplegt die van toepassing kan worden indien de werkstraf niet wordt uitgevoerd.

Indien de werkstraf niet of slechts gedeeltelijk wordt uitgevoerd, kan het openbaar ministerie beslissen om de voorziene vervangende gevangenisstraf of geldboete uit te voeren, waarbij rekening wordt gehouden met het gedeelte van de werkstraf dat al werd uitgevoerd. Het is dus het openbaar ministerie en niet de rechter dat beslist over de tenuitvoerlegging van de vervangende straf.

In de justitiehuizen wordt een dossier opgevolgd tot en met het afsluiten van het mandaat. Een werkstraf waarvan de Probatiecommissie beslist heeft om ze over te maken aan het openbaar ministerie, zal afgesloten worden in de justitiehuizen en terug worden gestuurd aan het openbaar ministerie. In het registratiesysteem van de justitiehuizen wordt verder niet geregistreerd welk gevolg er door het openbaar ministerie aan de afgesloten dossiers wordt gegeven. Er is nog geen aansluiting tussen de twee systemen.

De afgesloten mandaten worden geregistreerd onder verschillende categorieën. We onderscheiden 4 categorieën.

• AWS volledig uitgevoerd: mandaten waarin de werkstraf volledig werd uitgevoerd

• AWS niet uitvoerbaar: mandaten die omwille van een technische reden niet konden worden uitgevoerd. Deze dossiers kunnen niet worden beschouwd als een mislukking van de werkstraf

• AWS niet (volledig) uitgevoerd, de uitvoering van de werkstraf is mislukt

• overlijden: mandaten waarin de werkgestrafte is overleden

Het is aan de hand van de derde categorie “AWS niet (volledig) uitgevoerd” dat kan worden nagegaan in welke gevallen het openbaar ministerie de vervangende straf ten uitvoer kan leggen. Het gaat telkens over de mandaten die tussen 1 januari en 31 december 2011 werden geregistreerd als afgesloten.

In 2011 werden er 9 978 afgesloten mandaten genoteerd. Daarvan waren er 2209 mandaten (22,14 %) niet (volledig) uitgevoerd. Tabel 3 geeft een overzicht van de afgesloten mandaten van 2011 per justitiehuis.

4) Zoals hierboven al werd uiteengezet kan het openbaar ministerie indien een veroordeelde zijn werkstraf niet of niet volledig uitvoert, de vervangende straf uitvoeren. Hierbij wordt rekening gehouden met het gedeelte van de werkstraf dat al werd uitgevoerd.

Indien het openbaar ministerie besluit tot uitvoering van de vervangende straf, zal die steeds worden uitgevoerd.

5) Zoals hierboven al werd uiteengezet kan het openbaar ministerie indien een veroordeelde zijn werkstraf niet of niet volledig uitvoert, autonoom beslissen de in de rechterlijke beslissing voorziene gevangenisstraf of geldboete uit te voeren. De zaak wordt niet opnieuw gedagvaard voor de rechtbank.

tabel 1: nieuwe mandaten 2011 per justitiehuis

(Bron: SIPAR februari 2012 Dienst Data Analyse en Kwaliteit DG Justitiehuizen)

Tabel  2: prestatieplaatsen per gerechtelijk arrondissement

(Bron: LUYPAERT H., e.a. “Werken en leren als straf. Le travail et la formation comme peines.” VUBPress, 2007) 

Tabel 3:

Afgesloten mandaten 2011 per justitiehuis

(Bron: SIPAR, februari 2012 / Dienst Data analyse en kwaliteit DG Justitiehuizen)