Schriftelijke vraag nr. 5-2481

van Inge Faes (N-VA) d.d. 7 juni 2011

aan de minister van Justitie

Correctionele rechtszaken en politierechtszaken - Autonome werkstraffen - Aantallen

vervangende straf
strafsanctie
officiële statistiek

Chronologie

Vraag nr. 5-2481 d.d. 7 juni 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

De autonome werkstraf is een hoofdstraf die wordt uitgesproken in correctionele zaken (voor misdrijven die worden gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot vijf jaar) of in politiezaken (voor overtredingen die worden gestraft met een gevangenisstraf van een tot zeven dagen). De rechter kan dit soort straf slechts opleggen als de beklaagde op de rechtszitting aanwezig is en zijn instemming geeft of vertegenwoordigd is door zijn raadsman die zijn instemming geeft. Telkens als de rechter iemand veroordeelt tot een werkstraf, moet hij ook een vervangende straf bepalen (gevangenisstraf of boete). De duur van de gevangenisstraf of het bedrag van de boete zijn onder meer afhankelijk van de ernst van het misdrijf.

De autonome werkstraf moet worden uitgevoerd bij openbare diensten van de Staat, de gemeenten, de provincies, de gemeenschappen of de gewesten, bij verenigingen zonder winstoogmerk of bij stichtingen met een sociaal, wetenschappelijk of cultureel oogmerk. Concrete voorbeelden zijn technische diensten, groendiensten en bejaardentehuizen.

Om het gebruik van deze maatregel te kunnen evalueren, had ik graag de volgende cijfers gekregen:

1) Hoeveel autonome werkstraffen worden er jaarlijks uitgesproken, dit onderverdeeld in politiezaken en correctionele zaken, per jaar sinds 2005 en per gerechtelijk arrondissement?

2) Wat is de onderverdeling van de plaatsen waar de autonome werkstraffen moeten worden uitgevoerd? Graag kreeg ik ook een onderverdeling per jaar sinds 2005 en per gerechtelijk arrondissement.

3) In hoeveel gevallen moet de rechter de vervangende straf uitvoerbaar verklaren omdat de veroordeelde zijn werkstraf niet naar behoren uitvoert? Graag kreeg ik deze gegevens onderverdeeld per jaar sinds 2005.

4) Hoeveel van deze vervangende straffen worden effectief uitgevoerd? Graag kreeg ik deze gegevens onderverdeeld per jaar sinds 2005.

Antwoord ontvangen op 6 oktober 2011 :

1) Wanneer de rechterlijke beslissing waarbij de werkstraf wordt uitgesproken in kracht van gewijsde is gegaan, bezorgt de griffier daarvan binnen vierentwintig uur een uitgifte aan de voorzitter van de bevoegde probatiecommissie en aan het bevoegde justitiehuis dat een justitieassistent aanstelt.

In principe stemt het aantal nieuwe mandaten dan ook overeen met het aantal door de rechtsprekende instanties uitgesproken werkstraffen.

In het registratiesysteem van de justitiehuizen worden de nieuwe mandaten geregistreerd volgens datum van ontvangst. Tabel 1 in bijlage bevat het aantal nieuwe mandaten van 2005 tot en met 2010 zoals geregistreerd door de justitiehuizen. Het gaat dus om de mandaten die per justitiehuis werden geregistreerd tussen 1 januari en 31 december van elk weergegeven werkingsjaar. Er wordt tevens een onderverdeling gemaakt naargelang de rechtsprekende instantie: Hof van Beroep, correctionele rechtbank en politierechtbank. De dossiers die werden geregistreerd onder de categorie “andere” betreffen dossiers waarvan de rechtsprekende instantie foutief of niet werd geregistreerd.

2) Een volledige onderverdeling van alle prestatieplaatsen is weinig overzichtelijk gelet op het grote aantal mogelijke werkplaatsen.

In een onderzoek in het kader van het programma “Actie ter ondersteuning van de strategische prioriteiten van de federale overheid” uit 2007 is meer informatie te vinden omtrent de prestatieplaatsen (LUYPAERT H., en andere “Werken en leren als straf. Le travail et la formation comme peines.” VUBPress, 2007, 289 p.).

Uit dit onderzoek bleek dat er in 2007, 3651 prestatieplaatsen werden geregistreerd in België, goed voor in totaal 4 862 uitvoeringsplaatsen.

Recentere cijfers zijn op dit ogenblik niet beschikbaar.

De tabel in bijlage 2 geeft een verdeling van de prestatie- en uitvoeringsplaatsen over de verschillende gerechtelijke arrondissementen.

Het type van werk is eveneens zeer uitgebreid, bijvoorbeeld: tuinonderhoud, hulp in containerparken, kleine herstellingswerken, eenvoudige administratieve taken, enzovoort (zie ook hierover LUYPAERT H., en andere “Werken en leren als straf. Le travail et la formation comme peines.” VUBPress, 2007, p. 172 e.v.).

3) In de strafwet is voorzien dat wanneer de rechter een werkstraf oplegt als hoofdstraf, hij ook altijd een vervangende straf (geldboete of gevangenisstraf) oplegt die van toepassing kan worden indien de werkstraf niet wordt uitgevoerd.

Indien de werkstraf niet of slechts gedeeltelijk wordt uitgevoerd, kan het openbaar ministerie beslissen om de voorziene vervangende gevangenisstraf of geldboete uit te voeren, waarbij rekening wordt gehouden met het gedeelte van de werkstraf dat al werd uitgevoerd. Het is dus het openbaar ministerie en niet de rechter dat beslist over de tenuitvoerlegging van de vervangende straf.

In de justitiehuizen wordt een dossier opgevolgd tot en met het afsluiten van het mandaat. Een werkstraf waarvan de Probatiecommissie beslist heeft om ze over te maken aan het openbaar ministerie, zal afgesloten worden in de justitiehuizen en terug worden gestuurd aan het openbaar ministerie. In het registratiesysteem van de justitiehuizen wordt verder niet geregistreerd welk gevolg er door het openbaar ministerie aan de afgesloten dossiers wordt gegeven. Er is nog geen aansluiting tussen de twee systemen.

Werkstraffen die niet of niet volledig worden uitgevoerd, hebben echter steeds tot gevolg dat het openbaar ministerie de vervangende straf zal uitvoeren.

De afgesloten mandaten worden geregistreerd onder verschillende categorieën. Om zo goed mogelijk te antwoorden op de vraag werden de afgesloten mandaten ondergebracht in drie grote categorieën:

- AWS volledig uitgevoerd: mandaten waarin de werkstraf volledig werden uitgevoerd;

- AWS niet (volledig) uitgevoerd: de uitvoering van de werkstraf is mislukt;

- overlijden: mandaten waarin de werkgestrafte is overleden.

Het is dus aan de hand van de tweede categorie “AWS niet (volledig) uitgevoerd” dat kan worden nagegaan in welke gevallen het openbaar ministerie de vervangende straf ten uitvoer kan leggen.

Wegens wijzigingen aan het registratiesysteem van de justitiehuizen in de periode 2005-2006, kunnen wij enkel betrouwbare cijfers geven voor de periode 2007 tot en met 2010.

Tabellen 3tot en met 6 geven een overzicht van de afgesloten mandaten van 2007 tot en met 2010 per justitiehuis. Het gaat telkens over de mandaten die tussen 1 januari en 31 december van de weergegeven jaren werden geregistreerd als afgesloten.

Tabel 7 geeft nog een globaal overzicht van de afgesloten mandaten over gans België.

In 2007 werden 1.406 mandaten van de 9 200 afgesloten mandaten (zijnde 15,30 %) niet (volledig) uitgevoerd en dus geregistreerd als mislukt.

In 2008 waren dit 1 655 van de 9 281 afgesloten mandaten (zijnde 17,80 %).

In 2009 waren dit 1 659 van de 9 993 afgesloten mandaten (zijnde 16,60 %).

In 2010 waren dit 1 844 van de 10 267 afgesloten mandaten (zijnde 17,96 %).

4) Zoals hierboven al werd uiteengezet kan het openbaar ministerie indien een veroordeelde zijn werkstraf niet of niet volledig uitvoert, de vervangende straf uitvoeren. Hierbij wordt rekening gehouden met het gedeelte van de werkstraf dat al werd uitgevoerd.

In de praktijk zal het openbaar ministerie de vervangende straf altijd uitvoeren indien de probatiecommissie dit voorstelt.

In de praktijk wordt vastgesteld dat sommige probatiecommissies in bepaalde gevallen van oordeel zijn dat alhoewel de werkstraf niet volledig werd uitgevoerd, de redenen hiervoor bvb. niet alleen te wijten zijn aan de veroordeelde en dat zij zich tevreden stellen met het uitgevoerde deel, zonder de vervangende straf aan te vragen.

Zoals hierboven reeds gesteld, kan dit echter niet geverifieerd worden aan de hand van het registratiesysteem van de justitiehuizen, waar het mandaat slechts wordt opgevolgd tot en met de afsluiting van haar eigen opdracht.

BIJLAGEN:

Tabel 1
Nieuwe mandaten per justitiehuis 2005-2010

(Bron: SIPAR, juni 2011 / Dienst Data Analyse en Kwaliteit DGMJH)

Tabel 2

Prestatieplaatsen per gerechtelijk arrondissement 

(Bron: LUYPAERT H., e.a. “Werken en leren als straf. Le travail et la formation comme peines.” VUBPress, 2007)

Tabel 3

Afgesloten mandaten per justitiehuis 2007

(Bron: SIPAR, juni 2011 / Dienst Data analyse en kwaliteit DGMJH)

Tabel 4

Afgesloten mandaten per justitiehuis 2008

(Bron: SIPAR, juni 2011 / Dienst Data analyse en kwaliteit DGMJH) 

Tabel 5

Afgesloten mandaten per justitiehuis 2009 

(Bron: SIPAR, mei 2011 / Dienst Data analyse en kwaliteit DGMJH) 

Tabel 6

Afgesloten mandaten per justitiehuis 2010 

(Bron: SIPAR, mei 2011 / Dienst Data analyse en kwaliteit DGMJH)

Tabel 7

Overzicht afgesloten mandaten 2007-2010 

(Bron: SIPAR, juni 2011 / Dienst Data analyse en kwaliteit DGMJH)