Schriftelijke vraag nr. 5-2224

van Bart Tommelein (Open Vld) d.d. 5 mei 2011

aan de minister van KMO's, Zelfstandigen, Landbouw en Wetenschapsbeleid

Federale musea - Regels bruikleen - Gestolen of verdwenen kunstwerken - Stand van zaken en inventaris

diefstal
museum
zaakregister
kunstvoorwerp

Chronologie

5/5/2011	Verzending vraag
24/6/2011	Antwoord

Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-2225

Vraag nr. 5-2224 d.d. 5 mei 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

De Nederlandse Rijksoverheid is duizenden kunstwerken uit de eigen collectie kwijt. De waarde loopt in de miljoenen euro's. Om zoekgeraakte werken terug te vinden heeft de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed de afgelopen jaren een zoekactie uitgevoerd binnen de eigen ministeries, musea, gemeenten en provincies. De resultaten tot nu toe zijn volgens de krant teleurstellend.

Onder de vermiste werken bevinden zich onder meer doeken van de zeventiende-eeuwse schilders Isaac van Ostade en Pieter Molyn, maar ook van de Cobra-beweging uit eind jaren veertig. Ook beeldhouwwerken, antieke meubelstukken en Chinese Mingvazen ontbreken. Vaak gaat het om voorwerpen die in bruikleen zijn gegeven, bijvoorbeeld om een hal op te sieren. Wat er daarna is gebeurd is vaak niet bekend. Ze kunnen uit overheidsgebouwen gestolen zijn, bij een verhuizing verloren zijn gegaan of zijn meegegeven aan een ambtenaar.

Toenmalig minster van Cultuur Ronald Plasterk (PvdA) schreef in maart 2007 dat er van de drieduizend vermiste kunststukken nog maar tweehonderd waren teruggevonden. De laatste drie jaar zijn er nauwelijks verdwenen stukken getraceerd. Wel zijn de regels voor het in bruikleen nemen van een kunstwerk aangescherpt. De federale overheid staat in ons land nog steeds in voor vele prachtige collecties in diverse musea zoals het Musea voor Kunst en Geschiedenis, Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de musea voor Schone Kunsten. Aangezien in sommige musea tot 80 % van de collectie in archief / depot zit is een permanente opvolging aangewezen.

In dit kader kreeg ik graag een antwoord op de volgende vragen:

1) Kan de geachte minister gedetailleerd en dit respectievelijk per museum aangeven of er ook binnen hun collecties stukken zoek zijn en kan met gedetailleerd per museum toelichten waarover het gaat alsook de geschatte waarde?

2) Kan zij aangeven of er per museum minimaal jaarlijks een gedetailleerde inventaris wordt opgemaakt van alle stukken alsook er jaarlijks wordt opgelijst waar welke stukken zich bevinden? Zo neen, waarom niet? Acht zij dit niet aangewezen in het licht van de Nederlandse cijfers?

3) Kan zij toelichten hoeveel het totaal aantal vermiste stukken uit de federale musea bedraagt alsook om welke waarde het gaat in het totaal? Hoe verhouden deze cijfers zich tot Nederland?

4) Kan zij toelichten hoeveel van de verdwenen stukken er werden teruggevonden? Kan zij deze cijfers desgevallend duiden?

5) Kan zij aangeven welke de regels inzake bruikleen zijn en dit in het bijzonder wat betreft de bruikleen aan federale instellingen, administraties of beleidscellen? Hoe verloopt de opvolging ervan en wordt ook hier jaarlijks een actieve inventaris gemaakt met controle? Kan dit zeer gedetailleerd worden toegelicht gezien in Nederland bleek dat hier het schoentje knelde?

6) Meent zij dat de regels en vooral de daadwerkelijke opvolging en controle moet worden aangescherpt? Zo neen, waarom niet? Zo ja, kan dit gedetailleerd worden toegelicht?

7) Kan zij aangeven of er voor alle verdwenen stukken uit de federale musea een klacht werd ingediend en werd een gedetailleerde fiche van elk kunstwerk ook systematisch doorgegeven aan de cel gestolen kunst voor opname in de databank?

Antwoord ontvangen op 24 juni 2011 :

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) :

Museum voor Moderne Kunst: er is een gedetailleerde lijst beschikbaar van 324 vermoedelijk verloren of vernielde kunstwerken over een periode die begint bij de oprichting van het museum in 1801 tot 1984. Na onderzoek dat sinds 1989 systematisch wordt opgezet, konden 40 kunstwerken worden gelokaliseerd in verscheidene depots (ministeries, kabinetten, enz.) of bij openbare verkopen. In de elk jaar opgemaakte inventaris wordt de plaats vermeld waar ze worden bewaard.

Museum voor Oude Kunst: volgens de databank ontbreken er 83 kunstwerken die in de inventaris zijn opgenomen (cf. bijlage). De KMSKB inventariseren elk jaar de in hun gebouwen in de Regentschapsstraat aanwezige kunstwerken. Maar de instelling beschikt over onvoldoende personeel om op geregelde tijdstippen inspecties uit te voeren in de verschillende depots in België en in het buitenland. Na gerichte bezoeken van verscheidene conservatoren, hebben de KMSKB systematisch op paneel geschilderde werken kunnen terugbrengen, daar depots zelden de passende bewaringsomstandigheden bieden voor dat type van werk. Andere pogingen om werken terug te halen waren minder succesvol. Ondanks de samenwerking met de federale politie, het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Programmatorische Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid, hebben de KMSKB hun eigendomsrechten niet kunnen doen gelden op het schilderij van Adam Pynacker, inv. 1478, 'Jacht op een hert'. Dat werk, waarvan de waarde op 300 000 euro wordt geschat en waarvan vermoed werd dat het vernield was in de brand van de Belgische ambassade in Berlijn tijdens de Tweede Wereldoorlog, is opgedoken op de Russische kunstmarkt.

Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG)

Vanaf 2009 zijn de KMKG begonnen de bruiklenen op lange termijn te lokaliseren die in het verleden niet waren geregistreerd. Het was de gewoonte, vooral in de eerste helft van de XXe eeuw werken te lenen en te deponeren op grond van een eenvoudig mondeling akkoord. Het ontbreken van papieren bewijsstukken maakt die zoektocht uiteraard heel moeilijk. De enige informatie waarover de KMKG beschikken zijn haast uitsluitend enkele in de archieven bewaarde correspondentiestukken. Ondanks alle problemen konden sinds 2009 zowat 2000 stukken worden teruggevonden en zijn de KMKG uiteraard van plan hun speurtocht voort te zetten. Zo de KMKG er niet in slagen een geregistreerd voorwerp om welke reden ook niet terug in hun bezit te krijgen (door gebrek aan opslagruimte enz.), wordt er systematisch een tussen de beide partijen ondertekende overeenkomst opgesteld, krachtens welke het aan de uitlener toekomt duidelijk het inventarisnummer aan te brengen met beschrijving van het kunstwerk en de ontlener verplicht wordt een verzekering "van nagel tot nagel" te onderschrijven. In het huidige uitleenbeleid van de KMKG zijn bruiklenen van meer dan zes maanden niet toegestaan.

Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA)

Het KMMA checkt zijn inventaris op geregelde tijdstippen, minstens eenmaal om de vijf jaar. Een jaarlijkse inventaris is haast een onmogelijke taak, gelet op de enorme rijkdom aan collecties, te weten ongeveer 11 miljoen stukken en 3 km archiefbescheiden. De vastgestelde verliezen zijn eerder te wijten aan fouten bij de registratie (soms een dubbele registratie) dan aan kwaadwillige bedoelingen. In de Afdeling etnografie bijvoorbeeld omvatten de collecties 150 000 stukken. Sinds de oprichting van het Museum worden 400 ervan als verloren beschouwd. Al die voorwerpen hebben evenwel een zeer beperkte waarde, in totaal maximum enkele duizenden euro's.

Het KMMA heeft een zeer duidelijk uitleenbeleid dat elk jaar wordt getoetst en waarin alle te volgen regels en procedures staan om de beste mogelijke controle van de stukken van de verzamelingen te garanderen. Elke diefstal wordt systematisch bij de politie aangegeven. Het KMMA beschikt voor elk kunstvoorwerp over een gedetailleerde fiche en werkt nauw samen met de Cel kunst van de federale politie.

Inventaris Inventaire	titel / titre	jaar / année	verdwenen in disparus en	naam van de kunstelaar nom de l'artiste
1240	Portret van Karel Portrait de Charles	na/après 1775	1942	Batoni
1250	Portret van keizer Portrait de l'empereur	18de eeuw 18ème siècle	1942	Oostenrijkse school Ecole autrichienne
1254	Portret van Karel Portrait de Charles	18de eeuw 18ème siècle	1942	Oostenrijkse school Ecole autrichienne
1255	Portret van Elisabeth Portrait d'Elisabeth	18de eeuw 18ème siècle	1942	Oostenrijkse school Ecole autrichienne
1277	Karel van Lotharingie Charles de Lorraine	18de eeuw 18ème siècle		Anoniem Anonyme
1302	Portret van Karel Portrait de Charles	18de eeuw 18ème siècle	1942	Oostenrijkse school Ecole autrichienne
140	Arcadisch landschap Paysage arcadien	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	Frederik de Moucheron
1412	Keizer Karel Charles Quint	18de eeuw 18ème siècle	détruit	Anoniem Anonyme
1478	Damhertenjach Chasse au daim	17de eeuw 17ème siècle	1942 (?)	Adam Pynacker
1517	Jezus geneest Jésus guérit	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	Z.J. van Helmont
1518	Jezus geneest Jésus guérit	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	Z.J. van Helmont
182	Vulcanus Vulcain	16de eeuw 16ème siècle	1945 (?)	Frans Floris
210	De heilige Petr L'ange délivrance	16de eeuw 16ème siècle		J.L. van der Vinne
212	De clavarie Le calvaire	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	School/Ecole van Dyck
241	De kruisafneming La descente de croix	16de-17de 16ème-17ème	onbekend inconnu	Otto Vaenius
244	De aanbidding L'adoration	18de eeuw 18ème siècle	onbekend inconnu	P.J. Verhaghen
244b	De aanbidding L'adoration	18de eeuw 18ème siècle	onbekend inconnu	P.J. Verhaghen
2479	Engelen Des anges	17de eeuw 17ème siècle		L. Fayd'herbe
2598	De verwoesting La destruction	16de eeuw 16ème siècle		Zuidnederlands Pays-Bas méridionn
263	De Heilige Maagd en Kind La Vierge et l'Enfant	15de - 16de 15ème - 16ème	onbekend inconnu	G Ferrari
2671	Sint-Job Saint Job	16de eeuw 16ème siècle	na 1876 après 1876	P. Bruegel
2676	Landschap Paysage	17de eeuw 17ème siècle	na 1876 après 1876	L. van Uden
2755	Landschap Paysage	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	Frederik de Moucheron
300	Christus met riet Christ au roseau			onbekend inconnu
302	De calvarie Le Calvaire	1607		C. Snellinck
311	Heilige familie Sainte famille			onbekend inconnu
317	Portrait Portrait	1765	1942	P.J. Sauvage
318	Portret van keizer Portrait de l'empereur		1972	P.J. Sauvage
323	Portret van Maagd Portrait de Marie	18de eeuw 18ème siècle	onbekend inconnu	Franse school Ecole française
3252	Zelfportret Autoportrait	18de eeuw 18ème siècle	gestolen in 1905 volé en 1905	J. van Oost
3421	Het logement L'auberge	1659		J van Ruysdael
391	De aanbidding L'adoration	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	Zuidnederlands Pays-Bas méridionn
393	Ruiter Cavalier		onbekend inconnu	onbekend inconnu
394	Hoofd van Christus Tête de Christ		onbekend inconnu	onbekend inconnu
395	Hoofd van Maagd Tête de la Vierge		onbekend inconnu	onbekend inconnu
40	De heilige familie La sainte famille	17de eeuw 17ème siècle	niet meer ter plaats Plus en place	Jan Cossiers
4060/1	Omgeving van Pat. Environs de Pat.	1804	1913-1920	E van Drielst
4060/1	Marine. Bootjes Marine. Barque	16de-17de 16ème-17ème	1913-1920	J. van Goyen
4060/1	Allegorische scene Scène allégorique	onbekend inconnu	1913-1920	(Italiaanse Anoniem Anonyme (italien)
4060/3	Landschap met haan Paysage avec coq	1854	1913-1920	E Verboeckhoven
4060/3	Nagelbloemste Tige de giroflée	1776	1913-1920	J.L. van der Vinne
4060/5	Portret Portrait	18de eeuw 18ème siècle	1913-1920	Jacobus Buys
4211	Mansportret Portrait d'homme	17de eeuw 17ème siècle	1942	Noordnederlands Pays-Bas septentrionaux
468	Buste van een faune Buste d'un faune	18de eeuw 18ème siècle		Anoniem Anonyme
478	Christus aan het cruis Le Christ en croix	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
4976	Dorpskermis kermesse de village	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	onbekend inconnu
570	De Heilige Maagd en Kind La Vierge et l'Enfant	16de eeuw 16ème siècle	onbekend inconnu	Italiaans school Ecole italienne
576	Portret van een jonge Portrait d'un jeune	17de eeuw 17ème siècle	1947	Naar van Dyck Selon van Dyck
606	Drie taferelen Trois scènes	17de eeuw 17ème siècle		Zuidnederlands Pays-Bas méridionn
607	Drie taferelen Trois scènes	17de eeuw 17ème siècle	onbekend inconnu	Zuidnederlands Pays-Bas méridionn
608	Maria met Kind La Vierge et l'Enfant	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
620	Ontwerp monument projet monument	18de eeuw 18ème siècle		M. Rysbrack
621	Ontwerp monument projet monument	18de eeuw 18ème siècle	onbekend inconnu	M. Rysbrack
642	Heilige Maagd La Vierge et l'Enfant	18de eeuw 18ème siècle		Anoniem Anonyme
675	De kindermoord le massacre des innocents	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
6814	Stilleven Nature morte	1677 (?)	vóór 1991 avant 1991	Claew
685	De aanbidding L'adoration			onbekend inconnu
697	Landschap Paysage	17de eeuw 17ème siècle	1966	A. van Herssen
698	De verrijzenis La résurrection	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
701	Mansportret Portrait d'homme		vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
702	Mansportret Portrait d'homme	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
703	Mansportret Portrait d'homme	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
704	Mansportret Portrait d'homme	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
706	Vrouwenportret Portrait de femmes	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
707	Vrouwenportret Portrait de femmes	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
708	Vrouwenportret Portrait de femmes	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
709	Portret Portrait	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
710	Bloemen Fleurs	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
713	Elke zot heeft zijn Chaque fou a son	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
717	Maria met Kind La Vierge et l'Enfant	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
718	Christus aan het cruis Le Christ en croix	geen details pas de détails	onbekend inconnu	onbekend inconnu
719	Stilleven met boeken Nautre morte avec livres	onbekend inconnu	vernietigd in 1800 détruit en 1800	onbekend inconnu
720	De verschijning L'apparition	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
721	De kruisiging La crucifixion	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
724	Mansportret Portrait d'homme	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
727	(?) Fragment	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
728	Onderwerp onbekend Sujet inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
729	Onderwerp onbekend Sujet inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
730	Onderwerp onbekend Sujet inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu	onbekend inconnu
8803	muntstuk pièce de monnaie	17de eeuw 17ème siècle	1985	Besançon, France
8854	Melkkannetje Pot au lait	1723-1735	1985	China/Chine
8901	Visser Pêcheur	1868-1912	1985	Japon
9	De heiligne Antoine Saint-Antoine	16de-17de 16ème-17ème	vóór 1933 avant 1933	W. Backereel