Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 4-2844

van Margriet Hermans (Open Vld) d.d. 22 januari 2009

aan de vice-eersteminister en minister van Werk en Gelijke Kansen

Nachtarbeid - Kanker - Incidentie - Onderzoek - Erkenning als beroepsziekte

nachtwerk
kanker
beroepsziekte
vergelijkende studie
epidemiologie
medische research

Chronologie

22/1/2009Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 26/2/2009)
11/9/2009Antwoord

Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 4-2843

Vraag nr. 4-2844 d.d. 22 januari 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Wereldwijd verschilt het voorkomen van borstkanker zeer sterk. Momenteel is de incidentie van borstkanker in België 176,4 per 100 000 personen per jaar (cf. Belgian Cancer Registry (2008), Cancer Incidence in Belgium, 2004-2005, p. 56). Deze neemt nog toe naarmate de leeftijd stijgt. Het grootste deel van de borstkankers doet zich voor tijdens en na de menopauze. Uit epidemiologisch onderzoek is gebleken dat dit te maken heeft met gedrags-, genetische en omgevingsfactoren die gedurende verschillende levensfasen kunnen optreden. Bekende risicofactoren bij borstkanker zijn mutaties in de erfelijke genen, borstkanker en kwaadaardige borstaandoeningen bij een familielid van de eerste graad, het gebruik van orale anticonceptiva, hormonale stoornissen, een jongere leeftijd bij de eerste menstruatie, vrouwen zonder of met weinig kinderen, een hoge leeftijd bij de geboorte van het eerste kind en een hoge leeftijd bij de overgang. Daarnaast zouden overgewicht, beperkte lichamelijke activiteit en alcoholconsumptie een effect kunnen hebben bij het optreden van borstkanker. Om het nog complexer te maken blijkt dat niet alle gevallen van borstkanker door één of meerdere van deze factoren verklaard kan worden.

Recentelijk kwam het verband tussen nachtwerk en borstkanker ook bij ons in de media (cf. " FNV platgebeld over borstkanker ", in: Medinews, 9 januari 2009). De Nederlandse vakbond FNV heeft vorige week haar leden opgeroepen zich te melden als zij borstkanker hebben en nachtdiensten draaien of in het verleden hebben gedraaid. Aanleiding voor de oproep is een bericht dat Denemarken een schadeloosstelling toekent tussen de 13 000 en 134 000 euro. In Denemarken wordt sinds het najaar van 2007 borstkanker opgelijst als mogelijke beroepsziekte bij het langdurig doen van nachtwerk (minstens vijftien jaar). De vakbond wil dat de overheid nieuw onderzoek laat uitvoeren naar dit verband en vervolgens nieuwe richtlijnen opstelt.

Het Nederlandse Centrum voor beroepsziekten heeft in 2002 aandacht gevraagd voor de mogelijke relatie tussen borstkanker bij vrouwen en nachtwerk. De basis hiervoor lag bij een drietal epidemiologische onderzoeken die in 2001 gepubliceerd werden. De conclusies hiervan waren dat er een significant verband bestaat tussen nachtwerk en het optreden van borstkanker. De bekendmaking hiervan heeft ertoe geleid dat de Nederlandse minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevraagd heeft aan de Nederlandse Gezondheidsraad dit nader te onderzoeken. In 2005 kwam een systematische review tot stand van alle bestaande onderzoeksgegevens over de relatie borstkanker en nachtwerk. De conclusie hiervan was dat er een verband bestaat tussen langdurig verrichten van nachtwerk en het vaker optreden van borstkanker bij vrouwen. Op dat moment bestonden echter te weinig gegevens om te kunnen concluderen dat het hier ook om een oorzakelijk verband gaat. Ook het werkingsmechanisme dat aan de grondslag ligt van dit eventuele oorzakelijk verband werd voorlopig nog niet geïdentificeerd. Mogelijk zou een chronische verstoring van het dag- en nachtritme een effect kunnen hebben op de productie van een melatonine, hormoon dat een rol speelt in onze slaap-waakcyclus. Het hormoon wordt namelijk gestimuleerd door duisternis en geremd door licht. Kunstlicht 's nachts zou vervolgens de productie van melatonine afremmen wat de productie van oestrogenen of borstkankercellen zou verhogen. Uit het onderzoek van Davis en anderen is gebleken dat blinde vrouwen een significant kleiner risico hebben op het verkrijgen van borstkanker (cf. Davis, S., Mirick, D.K. en Stevens, R.G. (2001), " Night shift work, light and night, and risk of breast cancer ", in: Journal of National Cancer Institute, 93).

In december 2007 bevestigde de International Agency for Research on Cancer van de World Health Organisation dat nachtarbeid de natuurlijke dag-nachtcyclus verstoort waardoor deze vorm van arbeid " waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen ". Het meeste bewijs werd gevonden voor de ontwikkeling van borstkankertumoren, maar er bestaan ook bewijzen dat nachtarbeid een verhoogd risico op prostaatkanker en darmkanker met zich meebrengt. Deze conclusies zijn gebaseerd op een synthese van al het bestaande onderzoeksmateriaal uit epidemiologische data, dierenstudies en studies die de mogelijke mechanisme weergeven tussen nachtwerk en de ontwikkeling van tumoren.

Ook in België worden we geconfronteerd met raadselachtig hoge cijfers van borst- prostaat en darmkanker. De groter wordende participatie van werknemers in nachtdiensten en de daarmee gepaard gaande toename van vrouwen in nachtdiensten, maakt de relatie tussen nachtwerk en borstkanker beleidsaandacht verdient en verder onderzocht moet worden.

Daarom zou ik de betreffende minister graag de volgende vragen stellen :

- In hoeverre bestaat er in België onderzoek en cijfermateriaal naar de relatie tussen de blootstelling aan nachtarbeid en de incidentie op borstkanker bij vrouwen en kanker in de algemene zin ?

- Lijkt aanvullend onderzoek aan te raden om de relatie tussen nachtwerk en borstkanker verder onder de loep te nemen ?

- Geven de onderzoeksresultaten waarover we op dit moment beschikken aanleiding voor het ontwikkelen van beleidsmaatregelen ? Zo ja, de welke ?

- Zou kanker ten gevolge van nachtwerk, net als in Denemarken en misschien ook Nederland, benoemd kunnen worden als beroepsziekte ?

- In hoeverre werd er overleg gepleegd over deze materie met het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) en de sociale partners ?

Antwoord ontvangen op 11 september 2009 :

Gelieve hierna het antwoord op de gestelde vragen te vinden.

1.Kankerregistratie wordt in ons land uitgevoerd door de Stichting Kankerregister. Ik verwijs u hieromtrent graag door naar mijn collega vice-Eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid voor alle informatie omtrent onder meer de door deze Stichting geregistreerde parameters en benutte netwerken voor gegevensverzameling.

2.Specifiek onderzoek in ons land uitgevoerd naar de relatie tussen nachtwerk en de incidentie van sommige kankers is mij niet bekend. Daar recent werd vastgesteld dat er een relatieve hoge incidentie van borstkanker bestaat in ons land, in vergelijking met andere Europese landen, is het van belang dat er verder onderzoek zou gebeuren naar alle oorzaken van borstkanker. Voor dergelijk wetenschappelijk onderzoek verwijs ik naar het antwoord dat de vice-Eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid heeft verstrekt op 22 april 2009

3.Wegens het ontbreken van een antwoord op de vraag of het ontstaan van borstkanker al dan niet door nachtwerk kan worden veroorzaakt, ontbreekt momenteel elke grond om specifieke en gerichte beleidsmaatregelen te nemen.

4.De erkenning als beroepsziekte zal kunnen overwogen worden als een oorzakelijk verband kan worden onderkend. Voor dit onderdeel van uw vraagstelling en ook over het eventueel overleg dat mogelijks daarover met het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) zou zijn gepleegd, verwijs ik u graag naar het antwoord die mijn collega vice-Eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid hieromtrent heeft verstrekt op 22 april 2009.

Tot slot kan ik u melden dat de sociale partners deze problematiek nog niet bij de Nationale Arbeidsraad of de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk hebben besproken.