SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2022-2023 Zitting 2022-2023
________________
25 avril 2023 25 april 2023
________________
Question écrite n° 7-1988 Schriftelijke vraag nr. 7-1988

de Tom Ongena (Open Vld)

van Tom Ongena (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre des Affaires sociales et de la Santé publique

aan de vice-eersteminister en Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
________________
Cybersécurité - Cyberattaques - Acteurs étatiques - Hôpitaux - Chiffres et tendances - Protection - Mesures Cybersecurity - Cyberaanvallen - Statelijke actoren - Ziekenhuizen - Cijfers en tendensen - Bescherming - Maatregelen 
________________
guerre de l'information
sécurité des systèmes d'information
établissement hospitalier
piratage informatique
virus informatique
informatieoorlog
informatiebeveiliging
ziekenhuis
computerpiraterij
computervirus
________ ________
25/4/2023Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 26/5/2023)
25/4/2023Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 26/5/2023)
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1989
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1990
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1991
Heringediend als : schriftelijke vraag 7-2207
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1989
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1990
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1991
Heringediend als : schriftelijke vraag 7-2207
________ ________
Question n° 7-1988 du 25 avril 2023 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 7-1988 d.d. 25 april 2023 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Des hackers pro-russes ont visé des hôpitaux néerlandais par le biais d'attaques par déni de service distribué (DDoS). C'est ce que rapporte Z Cert, une association d'hôpitaux dans le domaine de la protection numérique. Au début de cette année, plusieurs hôpitaux ont été touchés par des attaques DDoS. Les assaillants ont notamment ciblé l'University Medical Center Groningen (UMCG), dont le site internet est régulièrement tombé en panne. Un porte-parole de l'hôpital a indiqué que l'attaque semblait survenir par vagues (cf. https://nos.nl/artikel/2461833 pro russische ddos aanvallers hebben het gemunt op nederlandse ziekenhuizen).

Selon un porte-parole de Z-Cert, il s'agit d'une attaque menée par le groupe «Killnet», en collaboration avec d'autres hackers.

D'après RTL Nieuws, Killnet a également visé des hôpitaux notamment en Allemagne, en Espagne, aux États-Unis et au Royaume-Uni. L'action du groupe trouve sa motivation dans le soutien des pays concernés à l'Ukraine dans la guerre contre la Russie. Killnet est un groupe de cybercriminels qui mène souvent des attaques DDoS. Précédemment, il a lancé des attaques, entre autres, contre des aéroports, des organes publics et des institutions financières allemands, comme le relate «Security Week». En octobre 2022, il a aussi mené des attaques DDoS contre des aéroports américains.

Ce phénomène n'est pas spécifique à nos voisins du nord. En 2021, des criminels étaient parvenus à introduire des virus dans le système informatique d'un hôpital de Mol, probablement via un courriel. Aucune donnée n'avait été volée et les informations médicales des patients n'avaient donc pas fuité, mais les virus avaient paralysé un grand nombre de systèmes (https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/02/03/cyberaanval op heilig hartziekenhuis mol geen patienten in gevaar/).

Dans une interview, le directeur de l'hôpital en question, en concertation avec les services informatiques de l'établissement, a fait le lien avec la Russie (cf. https://www.numerikare.be/nl/nieuws/beroepsnieuws/russen aan basis hacking ziekenhuis mol dr ivo jacobs.html). Il a déclaré que les experts informatiques ont beaucoup d'expérience en la matière, et estiment que l'attaque serait d'origine russe. Selon lui, le piratage des entreprises occidentales est une activité légale en Russie, qui peut être pratiquée depuis des bureaux cossus à Moscou. Il n'en revient pas et se dit choqué. Avant de lancer une attaque de grande envergure en Ukraine en février 2022, la Russie nous avait déjà attaqués.

L'année dernière, en Australie, des hackers russes ont procédé à un vol de données à grande échelle dans le cadre de la guerre en Ukraine. Ils sont parvenus à s'emparer des données de près de dix millions de personnes, dont le premier ministre Anthony Albanese. Le commissaire de police australien Reece Kershaw a déclaré qu'un groupe de cybercriminels avait réalisé le piratage depuis la Russie. Selon lui, ce groupe disparate de hackers était aussi l'auteur de vastes cyberattaques dans des pays du monde entier. L'Australie indique qu'elle tente d'obtenir des informations sur ce groupe auprès des autorités russes (cf. https://www.hln.be/nieuws/russische hackers stelen medische data van australische premier en tien miljoen landgenoten~abee6317/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.be%2F).

En ce qui concerne le caractère transversal de la présente question: les différents gouvernements et maillons de la chaîne de sécurité se sont accordés sur les phénomènes qui devront être traités en priorité au cours des quatre prochaines années. Ceux-ci sont définis dans la note-cadre de sécurité intégrale et dans le Plan national de sécurité 2022-2025 et ont été discutés lors d'une conférence interministérielle à laquelle les acteurs de la police et de la justice ont également participé. Il s'agit donc d'une matière transversale qui relève également des Régions, le rôle de ces dernières se situant surtout dans le domaine de la prévention.

Je voudrais dès lors vous poser les questions suivantes:

1) Y a-t-il déjà des indications selon lesquelles des collectifs de hackers russes, tels que Killnet ou d'autres organisations apparentées, ont la Belgique dans le collimateur, étant donné que notre pays est membre de l'Organisation du Traité de l'Atlantique Nord (OTAN) et soutient l'Ukraine? Si oui, de quels services ces indications émanent-elles? Dans quelle mesure sont-elles concrètes? Combien d'indications ont été signalées? Comment y réagit-on? Quelles cibles sont citées? Des mesures supplémentaires ont-elles déjà été prises pour les secteurs concernés?

2) Selon vous, quels sont les aspects vulnérables des hôpitaux belges susceptibles d'être exploités par des hackers russes? Que fait-on actuellement pour améliorer la sécurité des hôpitaux et d'autres infrastructures vitales, et pour les protéger contre de telles cyberattaques?

3) Quelles mesures avez-vous prises jusqu'à présent pour lutter contre la menace potentielle de piratage des hôpitaux belges par des hackers russes? Existe-t-il des plans ou des initiatives stratégiques qui visent à renforcer la cybersécurité des hôpitaux et d'autres secteurs critiques en Belgique?

4) Pouvez-vous expliquer la raison pour laquelle des hackers ont attaqué des hôpitaux aux Pays-Bas? Voulaient-ils perturber les activités (en mettant potentiellement des vies en danger), récolter des informations (en consultant le dossier médical de certaines personnes), réaliser un test grandeur nature (en mettant à l'épreuve la sécurité d'infrastructures sensibles) ou avaient-ils d'autres motivations?

5) La Belgique collabore-t-elle avec d'autres pays européens et des partenaires internationaux pour lutter contre la menace que font peser les hackers russes sur le secteur des soins de santé? Quels sont les initiatives en cours ou les accords de coopération visant à générer une réaction commune à cette cybermenace?

6) Comment les hôpitaux belges sont-ils soutenus dans l'élaboration de leurs propres mesures de cybersécurité pour se protéger eux-mêmes contre les cyberattaques, en particulier celles menées par des hackers russes? Des moyens ou des subventions ont-ils été mis à disposition pour améliorer le niveau de cybersécurité du secteur des soins de santé? Si oui, combien et de quelle nature?

7) Quel est le rôle des autorités dans la promotion de la sensibilisation et de la formation en matière de cybersécurité dans le secteur des soins de santé? Envisage-t-on de mettre sur pied des programmes ou des initiatives visant à développer la sensibilisation et les connaissances en matière de cybermenaces auprès du personnel hospitalier, du personnel informatique actif dans le secteur et d'autres acteurs? Quelles mesures voulez-vous prendre pour garantir et accroître la cybersécurité du secteur des soins de santé et ainsi assurer la sécurité nationale? Quelles mesures avez-vous déjà prises et quelle est votre évaluation de celles-ci?

8) Comment les services de renseignement et de sécurité en Belgique sont-ils associés à la lutte contre les cybermenaces et à leur surveillance, en particulier les menaces russes? Quels sont les mécanismes de coopération et d'échange d'information entre les différentes instances concernées?

 

Pro-Russische DDoS-aanvallers hebben het gemunt op Nederlandse ziekenhuizen, stelt Z-Cert, een samenwerkingsverband van ziekenhuizen voor digitale beveiliging. Begin dit jaar werden enkele ziekenhuizen getroffen door DDoS (distributed denial of service) aanvallen. De aanvallers hadden onder meer het University Medical Center Groningen (UMCG) als doelwit. De website van dat ziekenhuis viel regelmatig uit ; een woordvoerder liet weten dat de aanval in golven leek te komen (cf. https://nos.nl/artikel/2461833-pro-russische-ddos-aanvallers-hebben-het-gemunt-op-nederlandse-ziekenhuizen).

«Het gaat om een aanval vanuit de groep «Killnet», in samenwerking met andere aanvallers», liet een woordvoerder van Z-Cert weten.

«Killnet» heeft het volgens RTL Nieuws daarnaast gemunt op ziekenhuizen in onder andere Duitsland, Spanje, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Het motief van de groep is de steun van deze landen aan Oekraïne in de oorlog tegen Rusland. «Killnet» is een cybercrimegroep die vaker DDoS-aanvallen uitvoert. Eerder waren er bijvoorbeeld aanvallen tegen Duitse luchthavens, overheidsorganen en financiële instellingen, meldt «Security Week». In oktober 2022 waren er DDoS-aanvallen tegen Amerikaanse vliegvelden.

Dit is niet enkel bij onze noorderburen het geval. In 2021 waren criminelen erin geslaagd om virussen binnen te smokkelen in het IT-systeem van een ziekenhuis in Mol, vermoedelijk via een e-mail. Er waren geen gegevens gestolen, de medische info van de patiënten was dus niet gelekt, maar de virussen hadden wel heel wat systemen platgelegd (cf. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/02/03/cyberaanval-op-heilig-hartziekenhuis-mol-geen-patienten-in-geva/).

Uit een interview met de directeur van dat ziekenhuis, in overleg met de betrokken IT («information technology») diensten, werd de link gelegd met Rusland (cf. https://www.numerikare.be/nl/nieuws/beroepsnieuws/russen-aan-basis-hacking-ziekenhuis-mol-dr-ivo-jacobs.html). «IT-deskundigen hebben hier veel ervaring mee, en ze schatten in dat het om Russen zou gaan. Hacken van westerse bedrijven is in Rusland een legale activiteit. Zij kunnen dat via chique kantoren in Moskou. Daarvan viel ik eerlijk gezegd toch wat achterover, dat is shockerend!», aldus de directeur. Hoewel Rusland pas in februari 2022 tot een grootscheepse aanval in Oekraïne zou overgaan, werden we daarvoor evenzeer reeds door hen aangevallen.

Vorig jaar werd in Australië in verband met de Oekraïneoorlog ook een grootscheepse gegevensdiefstal uitgevoerd door Russische hackers. De hackers slaagden erin de data van bijna tien miljoen mensen te bemachtigen, waaronder die van de eerste minister Anthony Albanese. De Australische politiecommissaris Reece Kershaw stelde dat een groep cybercriminelen de hack vanuit Rusland had uitgevoerd. Volgens Kershaw zat de «losjes gelieerde groep» ook achter grote cyberaanvallen in landen over de hele wereld. Australië zegt contact te zoeken met de Russische autoriteiten over de groep (cf. https://www.hln.be/nieuws/russische-hackers-stelen-medische-data-van-australische-premier-en-tien-miljoen-landgenoten~abee6317/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.be%2F).

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag: de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die staan gedefinieerd in de Kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2022-2025, en werden besproken tijdens een Interministeriële Conferentie, waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Het betreft dus een transversale aangelegenheid met de Gewesten waarbij de rol van de Gewesten vooral ligt in het preventieve luik.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:

1) Zijn er reeds aanwijzingen dat Russische hackerscollectieven zoals «Killnet» of andere aanverwante organisaties België in het vizier hebben, aangezien België onderdeel is van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en Oekraïne steunt? Zo ja, welke diensten gaven dit aan? Hoe concreet zijn deze aanwijzingen? Hoeveel aanwijzingen waren het? Hoe wordt hierop gereageerd? Welke doelwitten worden genoemd? Zijn er reeds extra maatregelen getroffen voor deze sectoren?

2) Wat zijn volgens u specifieke kwetsbaarheden in de Belgische ziekenhuizen die Russische hackers zouden kunnen uitbuiten? Wat wordt momenteel gedaan om de beveiliging van ziekenhuizen en andere vitale infrastructuur te verbeteren en te beschermen tegen dergelijke cyberaanvallen?

3) Welke maatregelen heeft u tot nu toe genomen om de potentiële dreiging van Russische hackers tegen Belgische ziekenhuizen aan te pakken? Zijn er plannen of beleidsinitiatieven om de cybersecurity van ziekenhuizen en andere kritieke sectoren in België te versterken?

4) Kan u inschatten waarom in Nederland hackers ziekenhuizen aanvielen? Had dit te maken met het verstoren van de activiteiten (waarbij potentieel levens in gevaar zouden kunnen komen), het inwinnen van inlichtingen (inzage krijgen in medische dossiers van bepaalde personen), een «testcase» (testen van beveiliging van gevoelige infrastructuur), of andere beweegredenen?

5) Is er samenwerking met andere Europese landen en internationale partners om de dreiging van Russische hackers tegen de gezondheidszorgsector aan te pakken? Wat zijn de lopende initiatieven of samenwerkingsverbanden om gezamenlijk te reageren op deze cyberdreiging?

6) Op welke wijze worden de ziekenhuizen in België ondersteund met het opbouwen van eigen cybersecuritymaatregelen om zo zichzelf te beschermen tegen cyberaanvallen, in het bijzonder die van Russische hackers? Zijn er middelen of subsidies beschikbaar gesteld om de cybersecuritycapaciteit van de gezondheidszorgsector te versterken? Zo ja, hoeveel en welke?

7) Welke rol speelt de overheid bij het bevorderen van bewustwording en opleiding op het gebied van cybersecurity in de gezondheidszorgsector? Worden er programma's of initiatieven overwogen om het bewustzijn en de kennis van cyberdreigingen te vergroten bij ziekenhuispersoneel, het aanverwante IT-personeel en andere betrokkenen? Welke maatregelen wilt u nemen om de cybersecurity van de gezondheidszorgsector te waarborgen en te versterken, om zo de nationale veiligheid te beschermen? Welke maatregelen heeft u reeds genomen en hoe evalueert u ze?

8) Hoe worden de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in België betrokken bij het monitoren en bestrijden van cyberdreigingen, in het bijzonder Russische dreigingen? Wat zijn de mechanismen voor samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de verschillende betrokken instanties?