SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2022-2023 Zitting 2022-2023
________________
6 mars 2023 6 maart 2023
________________
Question écrite n° 7-1922 Schriftelijke vraag nr. 7-1922

de Tom Ongena (Open Vld)

van Tom Ongena (Open Vld)

au secrétaire d'État à la Digitalisation, chargé de la Simplification administrative, de la Protection de la vie privée et de la Régie des bâtiments, adjoint au Premier Ministre

aan de staatssecretaris voor Digitalisering, belast met Administratieve Vereenvoudiging, Privacy en de Regie der gebouwen, toegevoegd aan de Eerste Minister
________________
Cybercriminalité - Fraude - Piratage - Jeunes - Implication - Chiffres et tendances - Approche - Mesures Cybercriminaliteit - Fraude - Hacking - Jongeren - Betrokkenheid - Cijfers en tendensen - Aanpak - Maatregelen 
________________
criminalité informatique
piratage informatique
délit économique
statistique officielle
jeune
computercriminaliteit
computerpiraterij
economisch delict
officiële statistiek
jongere
________ ________
6/3/2023Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 6/4/2023)
5/4/2023Antwoord
6/3/2023Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 6/4/2023)
5/4/2023Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 7-1920
Aussi posée à : question écrite 7-1921
Aussi posée à : question écrite 7-1920
Aussi posée à : question écrite 7-1921
________ ________
Question n° 7-1922 du 6 mars 2023 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 7-1922 d.d. 6 maart 2023 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Dans les pays voisins, de plus en plus de jeunes sont impliqués dans des délits relevant de la cybercriminalité. Il apparaît ainsi que chez nos voisins du nord, une personne de 21 ans ou moins était impliquée dans la moitié des dossiers de cybercriminalité.

Non seulement la proportion de jeunes impliqués dans ces affaires est en augmentation, mais la gravité de leurs actes est elle aussi de plus en plus importante. Selon le ministère public néerlandais, il n'est plus question de «jeunes isolés agissant depuis leur mansarde» et les dommages causés sont souvent considérables. Quant à la nature précise des actes commis, il s'agit de faits très diversifiés, comme des attaques par déni de service (distributed denial of service attack-DDoS) et des fraudes. Pour les fraudes, on peut penser à de fausses annonces sur Marketplace, à l'imitation d'une personne sur WhatsApp ou à de prétendus appels téléphoniques au nom d'un service d'assistance (cf. https://tweakers.net/nieuws/204474/nederlandse jongeren worden vaker verdacht van cybercrime.html).

Il arrive parfois que des dizaines, voire des centaines de signalements conduisent à un ou deux auteurs. Les services d'ordre constatent qu'il est plus facile de s'adonner à la cybercriminalité grâce à la disponibilité d'outils prêts à l'emploi qui rendent possibles la fraude ou les attaques DDoS, par exemple. Le fait que des personnes puissent passer facilement de la cybercriminalité à la criminalité ordinaire est également préoccupant (cf. https://nos.nl/artikel/2456322 jongeren vaker betrokken bij fraude en cybercrime politie maakt zich zorgen).

Des études réalisées dans notre pays montrent que les jeunes sont très perméables à l'idée de devenir une mule financière: une étude menée par Febelfin en collaboration avec IndiVille montre que pas moins de 14 % des jeunes (entre 16 et 30 ans) seraient disposés à prêter leur carte bancaire et leur code PIN en échange d'argent. En 2019, cette part était d'environ 10 % (cf. https://www.febelfin.be/fr/communique-de-presse/mules-financieres-14-des-jeunes-dispose-e-s-preter-leur-carte-bancaire-pour-de).

On pense également souvent que ce sont surtout les personnes âgées qui sont vulnérables aux arnaques en ligne. Or il ressort d'un sondage réalisé par l'organisation représentative des banques, Febelfin, en collaboration avec le bureau d'étude IndiVille, que de nombreux jeunes peuvent facilement être victimes de ces pratiques.

Ainsi, 11 % des jeunes interrogés déclarent avoir été victimes de hameçonnage, alors que la proportion n'est que de 8 % pour l'ensemble de la population. De plus, 25 % des jeunes de 16 à 30 ans reconnaissent avoir communiqué des données financières au cours des six derniers mois et en avoir éprouvé un malaise par la suite. Par ailleurs, 13 % déclarent qu'ils communiqueraient sans hésiter leurs codes bancaires personnels si une banque le leur demandait par sms, par téléphone ou en ligne. Ce pourcentage est de 2 % chez les personnes de 31 à 79 ans et de 5 % pour l'ensemble des répondants (cf. https://www.besafe.be/nl/besafenieuws/ook jongeren zijn kwetsbaar voor online oplichting).

En ce qui concerne le caractère transversal de la question écrite: les différents gouvernements et maillons de la chaîne de sécurité se sont accordés sur les phénomènes qui doivent être traités en priorité au cours des quatre prochaines années. Ceux-ci sont définis dans la Note-cadre de sécurité intégrale et dans le Plan national de sécurité pour la période 2022-2025 et ont fait l'objet d'un débat lors d'une conférence interministérielle à laquelle les acteurs de la police et de la justice ont également participé. Cette question concerne dès lors une compétence transversale, partagée avec les Régions, ces dernières intervenant surtout dans le volet préventif.

Je souhaiterais vous poser les questions suivantes.

1) Pourriez-vous me communiquer le nombre total de cyberdélits signalés en 2022? Pourriez-vous également mentionner celui de 2021 et indiquer si l'on constate une augmentation ou une diminution des cas? Dans combien de cas des mineurs étaient-ils impliqués? Quelles peines ces auteurs se sont-ils vu infliger en moyenne?

2) Dans quelle forme de cybercriminalité les jeunes sont-ils le plus souvent impliqués? Pourriez-vous en particulier communiquer les données relatives aux «mules financières»? Dans combien de ces cas de cybercriminalité les jeunes sont-ils eux-mêmes victimes et doivent-ils commettre des actes répréhensibles pour s'acquitter eux-mêmes d'une dette?

3) La campagne destinée à faire baisser la cybercriminalité chez les jeunes (prévention) s'adresse-t-elle aussi aux parents? Si oui, pouvez-vous donner des exemples? Si non, pour quelle raison?

4) Est-il, selon vous, exact que les jeunes qui s'adonnent à la cybercriminalité tomberont plus rapidement dans d'autres formes de criminalité, telles que le vol, le vol à la tire, l'extorsion, etc.? Pourriez-vous détailler votre réponse?

5) Quelle influence la crise du coronavirus a-t-elle eue sur le comportement criminel des jeunes? Selon vous, le tendance à la hausse de la cybercriminalité a-t-elle débuté à cette période? Peut-on dire que cette tendance a baissé après la crise du coronavirus? Pourriez-vous, si possible, chiffrer ces tendances?

6) Dans quelle mesure le gouvernement envisage-t-il de s'attaquer à ce problème chez les jeunes? Pouvez-vous en donner quelques exemples?

7) Selon vous, de tels comportements chez les jeunes s'expliquent-ils la plupart du temps par un manque d'argent, par la facilité d'accès aux programmes de piratage et à des modes d'emploi en la matière, par la pression du groupe, etc.? Pourriez-vous expliquer dans les grandes lignes?

 

In onze buurlanden zijn steeds meer jongeren betrokken bij cybercrime delicten. Zo bleek dat bij onze noorderburen bij de helft van de cybercrimezaken een persoon van eenentwintig jaar of jonger betrokken was.

Het aandeel van jongeren in deze zaken neemt niet alleen toe, maar ook de ernst van hun daden. Volgens het Nederlandse openbare ministerie (OM) gaat het niet meer om «eenzame jongeren op een zolderkamer» en wordt vaak ernstige schade veroorzaakt. Wat de precieze handelingen betreft, gaat het om allerlei feiten, zoals DDOS (distributed denial of service attack)-aanvallen en fraude. Bij dat laatste kan gedacht worden aan valse Marktplaats-advertenties, iemand nadoen op WhatsApp of zogenaamd bellen namens een helpdesk (cf. https://tweakers.net/nieuws/204474/nederlandse-jongeren-worden-vaker-verdacht-van-cybercrime.html).

Soms kunnen tientallen tot zelfs honderden aangiften naar een of twee daders leiden. Ordediensten zien dat het makkelijker wordt om cybercrime te plegen, doordat kant-en-klare tools beschikbaar zijn die het plegen van bijvoorbeeld fraude of DDOS-aanvallen mogelijk maken. Wat ook zorgen baart, is dat mensen kunnen afglijden van cybercrime naar reguliere criminaliteit (cf. https://nos.nl/artikel/2456322-jongeren-vaker-betrokken-bij-fraude-en-cybercrime-politie-maakt-zich-zorgen).

Uit onderzoek in eigen land blijkt dat jongeren heel vatbaar zijn om geldezel te worden: uit onderzoek van Febelfin in samenwerking met IndiVille blijkt dat maar liefst 14 % van de jongeren (tussen zestien en dertig jaar) zijn of haar bankkaart en pincode zou uitlenen in ruil voor geld. In 2019 ging dit over 10 % (cf. https://www.febelfin.be/nl/press-room/geldezels-14-van-de-jongeren-bereid-om-hun-bankkaart-uit-te-lenen-ruil-voor-geld).

Ook wordt vaak gedacht dat vooral ouderen kwetsbaar zijn bij online oplichting. Uit een bevraging die bankenvertegenwoordiger Febelfin – samen met onderzoeksbureau Indiville – heeft uitgevoerd, blijkt dat veel jongeren makkelijk het slachtoffer kunnen worden.

Zo geeft 11 % van de bevraagde jongeren aan slachtoffer te zijn geworden van phishing, terwijl dit bij de totale bevolking 8 % is. Verder zegt 25 % van de 16 tot 30 jarigen dat ze de afgelopen zes maand financiële gegevens hebben doorgegeven, waarvan ze zich achteraf ongemakkelijk voelden. Ook verklaart 13 % dat ze hun persoonlijke bankcodes zonder aarzelen zouden meedelen als een bank dit langs sms, telefoon of op internet vraagt. Dit percentage ligt bij 31 tot 79 jarigen op 2 % en bij alle respondenten samen op 5 % (cf. https://www.besafe.be/nl/besafenieuws/ook-jongeren-zijn-kwetsbaar-voor-online-oplichting).

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag: de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die staan gedefinieerd in de Kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2022-2025, en werden besproken tijdens een Interministeriële Conferentie, waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Het betreft dus een transversale aangelegenheid met de Gewesten waarbij de rol van de Gewesten vooral ligt in het preventieve luik.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:

1) Zou u het totaal aantal gerapporteerde cybermisdrijven in 2022 kunnen geven? Zou u ook die van 2021 kunnen geven en duiden of het een stijging of daling betreft? Bij hoeveel gevallen hiervan betrof het minderjarigen? Welke straffen kregen dergelijke daders gemiddeld?

2) Bij welke vorm van cybercrime zijn jongeren het meest betrokken? Kan u in het bijzonder de data geven van «geldezels»? Bij hoeveel van deze misdaden zijn de jongeren zelf slachtoffer en moeten ze strafbare daden stellen om zelf een schuld in te lossen?

3) Worden ouders ook aangesproken bij de aanpak om bij jongeren cybercrime te doen terugdringen (preventie)? Zo ja, kan u hier voorbeelden van geven? Zo neen, waarom niet?

4) Klopt volgens u de bevinding dat jongeren die zich schuldig maken aan cybercrime, ook sneller zullen doorstromen naar andere vormen van criminaliteit, zoals diefstal, zakkenrollen, afpersing, enz.? Zou u dit verder kunnen toelichten?

5) Welke invloed had de coronacrisis op het criminele gedrag van jongeren? Begon volgens u de trend naar meer cybercriminaliteit vanaf deze periode? Is het dan ook zo dat dit afnam na de coronacrisis? Zou u de tendensen kunnen becijferen indien mogelijk?

6) In hoeverre heeft de overheid plannen om deze problematiek bij jongeren aan te pakken? Kan u hier enkele voorbeelden van geven?

7) Ligt de motivatie bij de meeste jongeren die dergelijk gedrag stellen volgens u bij het feit dat ze geldgebrek hebben, dat programma's om te hacken en dergelijke handleidingen steeds makkelijker te vinden zijn, groepsdruk, enz.? Zou u dit in grote lijnen kunnen toelichten?

 
Réponse reçue le 5 avril 2023 : Antwoord ontvangen op 5 april 2023 :

Étant donné que vos questions portent sur la cybercriminalité et non sur la cybersécurité, je vous renvoie à la police fédérale (Unité de lutte contre la cybercriminalité).

Gezien uw vragen betrekking hebben op cyber criminaliteit en niet cyberveiligheid, verwijs ik naar de politie (Cybercrime Unit).