SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2022-2023 Zitting 2022-2023
________________
6 mars 2023 6 maart 2023
________________
Question écrite n° 7-1921 Schriftelijke vraag nr. 7-1921

de Tom Ongena (Open Vld)

van Tom Ongena (Open Vld)

à la ministre de l'Intérieur, des Réformes institutionnelles et du Renouveau démocratique

aan de minister van Binnenlandse Zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing
________________
Cybercriminalité - Fraude - Piratage - Jeunes - Implication - Chiffres et tendances - Approche - Mesures Cybercriminaliteit - Fraude - Hacking - Jongeren - Betrokkenheid - Cijfers en tendensen - Aanpak - Maatregelen 
________________
criminalité informatique
piratage informatique
délit économique
statistique officielle
jeune
computercriminaliteit
computerpiraterij
economisch delict
officiële statistiek
jongere
________ ________
6/3/2023Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 6/4/2023)
6/4/2023Antwoord
6/3/2023Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 6/4/2023)
6/4/2023Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 7-1920
Aussi posée à : question écrite 7-1922
Aussi posée à : question écrite 7-1920
Aussi posée à : question écrite 7-1922
________ ________
Question n° 7-1921 du 6 mars 2023 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 7-1921 d.d. 6 maart 2023 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Dans les pays voisins, de plus en plus de jeunes sont impliqués dans des délits relevant de la cybercriminalité. Il apparaît ainsi que chez nos voisins du nord, une personne de 21 ans ou moins était impliquée dans la moitié des dossiers de cybercriminalité.

Non seulement la proportion de jeunes impliqués dans ces affaires est en augmentation, mais la gravité de leurs actes est elle aussi de plus en plus importante. Selon le ministère public néerlandais, il n'est plus question de «jeunes isolés agissant depuis leur mansarde» et les dommages causés sont souvent considérables. Quant à la nature précise des actes commis, il s'agit de faits très diversifiés, comme des attaques par déni de service (distributed denial of service attack-DDoS) et des fraudes. Pour les fraudes, on peut penser à de fausses annonces sur Marketplace, à l'imitation d'une personne sur WhatsApp ou à de prétendus appels téléphoniques au nom d'un service d'assistance (cf. https://tweakers.net/nieuws/204474/nederlandse jongeren worden vaker verdacht van cybercrime.html).

Il arrive parfois que des dizaines, voire des centaines de signalements conduisent à un ou deux auteurs. Les services d'ordre constatent qu'il est plus facile de s'adonner à la cybercriminalité grâce à la disponibilité d'outils prêts à l'emploi qui rendent possibles la fraude ou les attaques DDoS, par exemple. Le fait que des personnes puissent passer facilement de la cybercriminalité à la criminalité ordinaire est également préoccupant (cf. https://nos.nl/artikel/2456322 jongeren vaker betrokken bij fraude en cybercrime politie maakt zich zorgen).

Des études réalisées dans notre pays montrent que les jeunes sont très perméables à l'idée de devenir une mule financière: une étude menée par Febelfin en collaboration avec IndiVille montre que pas moins de 14 % des jeunes (entre 16 et 30 ans) seraient disposés à prêter leur carte bancaire et leur code PIN en échange d'argent. En 2019, cette part était d'environ 10 % (cf. https://www.febelfin.be/fr/communique-de-presse/mules-financieres-14-des-jeunes-dispose-e-s-preter-leur-carte-bancaire-pour-de).

On pense également souvent que ce sont surtout les personnes âgées qui sont vulnérables aux arnaques en ligne. Or il ressort d'un sondage réalisé par l'organisation représentative des banques, Febelfin, en collaboration avec le bureau d'étude IndiVille, que de nombreux jeunes peuvent facilement être victimes de ces pratiques.

Ainsi, 11 % des jeunes interrogés déclarent avoir été victimes de hameçonnage, alors que la proportion n'est que de 8 % pour l'ensemble de la population. De plus, 25 % des jeunes de 16 à 30 ans reconnaissent avoir communiqué des données financières au cours des six derniers mois et en avoir éprouvé un malaise par la suite. Par ailleurs, 13 % déclarent qu'ils communiqueraient sans hésiter leurs codes bancaires personnels si une banque le leur demandait par sms, par téléphone ou en ligne. Ce pourcentage est de 2 % chez les personnes de 31 à 79 ans et de 5 % pour l'ensemble des répondants (cf. https://www.besafe.be/nl/besafenieuws/ook jongeren zijn kwetsbaar voor online oplichting).

En ce qui concerne le caractère transversal de la question écrite: les différents gouvernements et maillons de la chaîne de sécurité se sont accordés sur les phénomènes qui doivent être traités en priorité au cours des quatre prochaines années. Ceux-ci sont définis dans la Note-cadre de sécurité intégrale et dans le Plan national de sécurité pour la période 2022-2025 et ont fait l'objet d'un débat lors d'une conférence interministérielle à laquelle les acteurs de la police et de la justice ont également participé. Cette question concerne dès lors une compétence transversale, partagée avec les Régions, ces dernières intervenant surtout dans le volet préventif.

Je souhaiterais vous poser les questions suivantes.

1) Pourriez-vous me communiquer le nombre total de cyberdélits signalés en 2022? Pourriez-vous également mentionner celui de 2021 et indiquer si l'on constate une augmentation ou une diminution des cas? Dans combien de cas des mineurs étaient-ils impliqués? Quelles peines ces auteurs se sont-ils vu infliger en moyenne?

2) Dans quelle forme de cybercriminalité les jeunes sont-ils le plus souvent impliqués? Pourriez-vous en particulier communiquer les données relatives aux «mules financières»? Dans combien de ces cas de cybercriminalité les jeunes sont-ils eux-mêmes victimes et doivent-ils commettre des actes répréhensibles pour s'acquitter eux-mêmes d'une dette?

3) La campagne destinée à faire baisser la cybercriminalité chez les jeunes (prévention) s'adresse-t-elle aussi aux parents? Si oui, pouvez-vous donner des exemples? Si non, pour quelle raison?

4) Est-il, selon vous, exact que les jeunes qui s'adonnent à la cybercriminalité tomberont plus rapidement dans d'autres formes de criminalité, telles que le vol, le vol à la tire, l'extorsion, etc.? Pourriez-vous détailler votre réponse?

5) Quelle influence la crise du coronavirus a-t-elle eue sur le comportement criminel des jeunes? Selon vous, le tendance à la hausse de la cybercriminalité a-t-elle débuté à cette période? Peut-on dire que cette tendance a baissé après la crise du coronavirus? Pourriez-vous, si possible, chiffrer ces tendances?

6) Dans quelle mesure le gouvernement envisage-t-il de s'attaquer à ce problème chez les jeunes? Pouvez-vous en donner quelques exemples?

7) Selon vous, de tels comportements chez les jeunes s'expliquent-ils la plupart du temps par un manque d'argent, par la facilité d'accès aux programmes de piratage et à des modes d'emploi en la matière, par la pression du groupe, etc.? Pourriez-vous expliquer dans les grandes lignes?

 

In onze buurlanden zijn steeds meer jongeren betrokken bij cybercrime delicten. Zo bleek dat bij onze noorderburen bij de helft van de cybercrimezaken een persoon van eenentwintig jaar of jonger betrokken was.

Het aandeel van jongeren in deze zaken neemt niet alleen toe, maar ook de ernst van hun daden. Volgens het Nederlandse openbare ministerie (OM) gaat het niet meer om «eenzame jongeren op een zolderkamer» en wordt vaak ernstige schade veroorzaakt. Wat de precieze handelingen betreft, gaat het om allerlei feiten, zoals DDOS (distributed denial of service attack)-aanvallen en fraude. Bij dat laatste kan gedacht worden aan valse Marktplaats-advertenties, iemand nadoen op WhatsApp of zogenaamd bellen namens een helpdesk (cf. https://tweakers.net/nieuws/204474/nederlandse-jongeren-worden-vaker-verdacht-van-cybercrime.html).

Soms kunnen tientallen tot zelfs honderden aangiften naar een of twee daders leiden. Ordediensten zien dat het makkelijker wordt om cybercrime te plegen, doordat kant-en-klare tools beschikbaar zijn die het plegen van bijvoorbeeld fraude of DDOS-aanvallen mogelijk maken. Wat ook zorgen baart, is dat mensen kunnen afglijden van cybercrime naar reguliere criminaliteit (cf. https://nos.nl/artikel/2456322-jongeren-vaker-betrokken-bij-fraude-en-cybercrime-politie-maakt-zich-zorgen).

Uit onderzoek in eigen land blijkt dat jongeren heel vatbaar zijn om geldezel te worden: uit onderzoek van Febelfin in samenwerking met IndiVille blijkt dat maar liefst 14 % van de jongeren (tussen zestien en dertig jaar) zijn of haar bankkaart en pincode zou uitlenen in ruil voor geld. In 2019 ging dit over 10 % (cf. https://www.febelfin.be/nl/press-room/geldezels-14-van-de-jongeren-bereid-om-hun-bankkaart-uit-te-lenen-ruil-voor-geld).

Ook wordt vaak gedacht dat vooral ouderen kwetsbaar zijn bij online oplichting. Uit een bevraging die bankenvertegenwoordiger Febelfin – samen met onderzoeksbureau Indiville – heeft uitgevoerd, blijkt dat veel jongeren makkelijk het slachtoffer kunnen worden.

Zo geeft 11 % van de bevraagde jongeren aan slachtoffer te zijn geworden van phishing, terwijl dit bij de totale bevolking 8 % is. Verder zegt 25 % van de 16 tot 30 jarigen dat ze de afgelopen zes maand financiële gegevens hebben doorgegeven, waarvan ze zich achteraf ongemakkelijk voelden. Ook verklaart 13 % dat ze hun persoonlijke bankcodes zonder aarzelen zouden meedelen als een bank dit langs sms, telefoon of op internet vraagt. Dit percentage ligt bij 31 tot 79 jarigen op 2 % en bij alle respondenten samen op 5 % (cf. https://www.besafe.be/nl/besafenieuws/ook-jongeren-zijn-kwetsbaar-voor-online-oplichting).

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag: de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die staan gedefinieerd in de Kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2022-2025, en werden besproken tijdens een Interministeriële Conferentie, waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Het betreft dus een transversale aangelegenheid met de Gewesten waarbij de rol van de Gewesten vooral ligt in het preventieve luik.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:

1) Zou u het totaal aantal gerapporteerde cybermisdrijven in 2022 kunnen geven? Zou u ook die van 2021 kunnen geven en duiden of het een stijging of daling betreft? Bij hoeveel gevallen hiervan betrof het minderjarigen? Welke straffen kregen dergelijke daders gemiddeld?

2) Bij welke vorm van cybercrime zijn jongeren het meest betrokken? Kan u in het bijzonder de data geven van «geldezels»? Bij hoeveel van deze misdaden zijn de jongeren zelf slachtoffer en moeten ze strafbare daden stellen om zelf een schuld in te lossen?

3) Worden ouders ook aangesproken bij de aanpak om bij jongeren cybercrime te doen terugdringen (preventie)? Zo ja, kan u hier voorbeelden van geven? Zo neen, waarom niet?

4) Klopt volgens u de bevinding dat jongeren die zich schuldig maken aan cybercrime, ook sneller zullen doorstromen naar andere vormen van criminaliteit, zoals diefstal, zakkenrollen, afpersing, enz.? Zou u dit verder kunnen toelichten?

5) Welke invloed had de coronacrisis op het criminele gedrag van jongeren? Begon volgens u de trend naar meer cybercriminaliteit vanaf deze periode? Is het dan ook zo dat dit afnam na de coronacrisis? Zou u de tendensen kunnen becijferen indien mogelijk?

6) In hoeverre heeft de overheid plannen om deze problematiek bij jongeren aan te pakken? Kan u hier enkele voorbeelden van geven?

7) Ligt de motivatie bij de meeste jongeren die dergelijk gedrag stellen volgens u bij het feit dat ze geldgebrek hebben, dat programma's om te hacken en dergelijke handleidingen steeds makkelijker te vinden zijn, groepsdruk, enz.? Zou u dit in grote lijnen kunnen toelichten?

 
Réponse reçue le 6 avril 2023 : Antwoord ontvangen op 6 april 2023 :

La Banque de données nationale générale (BNG) est une base de données policières dans laquelle sont enregistrés les faits sur base des procès-verbaux résultant des missions de police judiciaire et administrative. Elle permet de réaliser des comptages sur différentes variables statistiques telles que le nombre de faits enregistrés, les modus operandi, les objets liés à l’infraction, les moyens de transport utilisés, les destinations de lieu, etc.

1) Le premier tableau présente le nombre de faits enregistrés par la police en matière de «Criminalité informatique», tels qu’ils sont enregistrés dans la BNG, pour la période 2019-2021 et le premier semestre 2022, au niveau national.

Les faits enregistrés en matière de «criminalité informatique» augmentent presque chaque année depuis le début des enregistrements. Il en a été de même pour les années 2020 et 2021, bien que l’augmentation soit moins prononcée que ces dernières années.

Tableau 1: nombre de faits enregistrés en matière de «criminalité informatique»


2019

2020

2021

SEM 1 2022

Fraude informatique

28 594

35 337

39 716

23 858

Hacking

4 264

5 561

4 646

2 626

Faux en informatique

1 737

3 387

3 677

1 882

Sabotage

501

411

401

196

Total

35 096

44 696

48 440

28 562

Source: police féderale.

Le second tableau reprend le nombre de faits enregistrés par la police en matière de «criminalité informatique» auxquels un suspect mineur a été couplé, tels que ces faits sont enregistrés dans la BNG, pour la période 2019-2021 et le premier semestre 2022, au niveau national.

Les données sont extraites de la banque de données clôturée à la date du 18 novembre 2022. Les chiffres pour le troisième trimestre 2022 ne sont pas encore disponibles à l’heure actuelle.

Tableau 2: nombre de faits enregistrés en matière de «criminalité informatique» avec au moins un suspect mineur d’âge


2019

2020

2021

SEM 1 2022

Fraude informatique

209

223

233

125

Hacking

26

32

23

13

Faux en informatique

16

19

19

10

Sabotage

2

5

2

 

Source: police féderale.

2) Le phénomène criminel de «mule bancaire» est un modus operandi spécifique du délit de «blanchiment». Il concerne les personnes qui mettent leur compte bancaire à disposition de cybercriminels.

Le troisième tableau reprend le nombre de faits, enregistrés par la police, commis par un suspect mineur en matière de «blanchiment» auxquels le modus operandi spécifique «mule bancaire (Money Mule)» a été couplé, tels que ces faits sont enregistrés dans la BNG, pour la période 2019-2021 et le premier semestre 2022, au niveau national.

Ces données sont extraites de la banque de données clôturée à la date du 18 novembre 2022. Les chiffres pour le troisième trimestre 2022 ne sont pas encore disponibles à l’heure actuelle.

Tableau 3: nombre de faits enregistrés en matière de «blanchiment», avec au moins un suspect mineur d’âge, associés au modus operandi «mule bancaire (Money Mule


2019

2020

2021

SEM 1 2022

Blanchiment

Mule bancaire

13

21

13

4

Source: police féderale.

Dans le cadre du phénomène criminel «mule bancaire», je souhaite attirer votre attention sur le fait que la personne qui met son compte à disposition est considérée comme un suspect et non comme une victime.

Les données concernant les victimes ne sont pas disponibles à l’heure actuelle.

5) L’impact de la crise Corona sur les taux de la criminalité en matière informatique et information and communication technologies (ICT) est indéniable. Les mesures prises dans le cadre de la lutte contre la Covid-19 (notamment l’obligation de travailler à domicile et la fermeture des magasins) ont entraîné une augmentation de l’utilisation des ordinateurs et de l’activité sur internet et, par conséquent, une plus grande vulnérabilité en ligne. Le déplacement de la criminalité du monde réel vers le monde numérique se poursuit depuis des années, mais a semblé plus prononcé pendant la pandémie qu’auparavant. Il est donc fort probable que ce déplacement ait également eu un impact sur le comportement criminel des jeunes.

3), 4), 6) & 7) J’informe l’honorable membre, qu’en réponse à ces questions, je me réfère aux réponses aux questions écrites nos 7-1920 et 7-1922.

De Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) is een politiedatabank waarin feiten geregistreerd worden op basis van processen-verbaal die voortvloeien uit de missies van de gerechtelijke en bestuurlijke politie. Er kunnen tellingen mee uitgevoerd worden op verschillende statistische variabelen, zoals het aantal geregistreerde feiten, de modus operandi, de voorwerpen gehanteerd bij het misdrijf, de gebruikte vervoermiddelen, de plaatsbestemming, enz.

1) De eerste tabel in bijlage toont het aantal door de politie geregistreerde feiten inzake «informaticacriminaliteit», zoals geregistreerd in de ANG, voor de periode 2019-2021 en het eerste semester van 2022 op het nationale niveau.

De geregistreerde feiten inzake «informaticacriminaliteit» nemen sinds het begin van de registraties bijna jaarlijks toe. Dat was ook in de afgelopen jaren 2020 en 2021 niet anders, al is de stijging minder uitgesproken dan de afgelopen jaren.

Tabel 1: aantal geregistreerde feiten inzake «informaticacriminaliteit»


2019

2020

2021

SEM 1 2022

Informaticabedrog

28 594

35 337

39 716

23 858

Hacking

4 264

5 561

4 646

2 626

Valsheid in informatica

1 737

3 387

3 677

1 882

Sabotage

501

411

401

196

Totaal

35 096

44 696

48 440

28 562

Bron: federale politie.

De tweede tabel in bijlage toont het aantal door de politie geregistreerde feiten inzake «informaticacriminaliteit» waaraan een minderjarige verdachte werd gekoppeld, zoals geregistreerd in de ANG, voor de periode 2019-2021 en het eerste semester van 2022 op het nationale niveau.

Deze gegevens zijn afkomstig van de databankafsluiting van 18 november 2022. De cijfers voor het derde trimester van 2022 zijn momenteel nog niet beschikbaar.

Tabel 2: aantal geregistreerde feiten inzake «informaticacriminaliteit» met minstens één minderjarige verdachte


2019

2020

2021

SEM 1 2022

Informaticabedrog

209

223

233

125

Hacking

26

32

23

13

Valsheid in informatica

16

19

19

10

Sabotage

2

5

2

 

Bron: federale politie.

2) Het criminele fenomeen «geldezel» is een specifieke modus operandi bij het misdrijf «witwassen». Dit zijn mensen die hun rekening ter beschikking stellen van cybercriminelen.

De derde tabel toont het aantal door de politie geregistreerde feiten inzake «witwassen» waaraan de specifieke modus operandi «geldezel (Money Mule)», gepleegd door een minderjarige verdachte werd gekoppeld, zoals geregistreerd in de ANG, voor de periode 2019-2021 en het eerste semester van 2022 op het nationale niveau.

Deze gegevens zijn afkomstig van de databankafsluiting van 18 november 2022. De cijfers voor het derde trimester van 2022 zijn momenteel nog niet beschikbaar.

Tabel 3: aantal geregistreerde feiten inzake «witwassen» met minstens één minderjarige verdachte en modus operandi «geldezel(Money Mule


2019

2020

2021

SEM 1 2022

Witwassen

Geldezel

13

21

13

4

Bron: federale politie.

In het kader van het criminele fenomeen «geldezel» wens ik er uw aandacht op te vestigen dat de personen die hun rekening ter beschikking stellen, steeds gezien worden als verdachten en niet als slachtoffers.

Gegevens over slachtoffers zijn momenteel niet beschikbaar.

5) De impact van de coronacrisis op de criminaliteitscijfers inzake informatica- en Information and Communication Technologies (ICT) gerelateerde criminaliteit is onmiskenbaar aanwezig. Door de maatregelen die genomen werden in de strijd tegen COVID-19 (met onder andere de verplichting tot thuiswerk en de sluiting van winkels) was er een toegenomen  omputergebruik en internetactiviteit en bijgevolg een verhoogde online kwetsbaarheid. De verschuiving van de criminaliteit van de reële wereld naar de digitale wereld is reeds jaren aan de gang, maar lijkt tijdens de pandemie meer uitgesproken dan voorheen. Het is dan ook sterk waarschijnlijk dat deze verschuiving eveneens een impact zal hebben gehad inzake het crimineel gedrag van jongeren.

3), 4), 6) & 7) Ik deel het geachte lid mee dat ik voor het antwoord op de vragen verwijs naar de antwoorden op de schriftelijke vragen nrs. 7-1920 en 7-1922.