Vanwege de covidpandemie en de daaropvolgende felle heropleving van de economie is er een wereldwijde schaarste aan halfgeleiders of chips, die onontbeerlijk zijn voor de gehele industrie. De automobielsector werd het hardst getroffen door de schaarste van dit productieonderdeel, samen met de sector van de huishoudelektro.

Naast de ongemakken voor de consument (wagens, mobiele telefoons, consoles, enzovoort) heeft deze problematiek gevolgen voor de cyberveiligheid en de volksgezondheid, aangezien al die systemen ook grotendeels afhankelijk zijn van bestanddelen met chips.

Deze situatie toonde ook aan hoezeer Europa afhankelijk is van Aziatische producenten die wereldwijd een heel dominante positie innemen (Taiwan, Korea, China).

De Europese industrie was op dit stuk nog leidinggevend in het begin van de jaren 2000, maar dat is niet langer het geval ten gevolge van de verhuizing van de productie-eenheden, voornamelijk naar Azië.

Om dat probleem grondig aan te pakken heeft de Europese Commissie begin februari 2022 een chipwet voorgesteld, een programma om het technologisch leiderschap van Europa in de wereld te versterken. Het doel is dat Europa binnen de vijf of zes jaar zijn concurrentievermogen kan herstellen op de halfgeleidermarkt.

De gezondheidscrisis, de klimaatcrisis, geopolitieke spanningen en verstoring van de wereldhandel: de talrijke risico's op haperingen in de bevoorradingsketen doen ons vandaag beseffen dat we de productie van halfgeleiders terug naar Europa moeten halen. Dit is zeker zo als we weten dat elektrische wagens nog meer chips bevatten dan auto's met verbrandingsmotoren.

Daarom maakt de Europese Commissie een pakket van 42 miljard euro aan subsidies vrij om die omslag te maken. De chipwet bevat een gedeelte dat over het onderzoek gaat en een ander deel over de industrie.

Economie en wetenschappelijk onderzoek zijn beide een zaak van de federale overheid en de deelstaten (fundamenteel onderzoek, en onderzoek en innovatie op bedrijfsniveau) en daarom is de indiening van deze vraag in de Senaat zinvol.

De Commissie stelt voor om 12 miljard euro subsidies uit te trekken en te besteden aan onderzoek, waarvan 6 miljard uit de begroting van de Europese Unie (EU) komt en 6 miljard gestort wordt vanuit de Europese lidstaten.

Inzake de productie van chips zou de Europese Commissie 30 miljard euro aan de industrie toekennen om die toeleveringsketen terug naar Europa te brengen.

1) Hoe staat België tegenover dit programma voor de versterking van de Europese positie inzake halfgeleidertechnologie?

2) Wat zal de Belgische bijdrage zijn in de financiering van die pilootprojecten en welk bedrag zal België ontvangen om het onderzoek ter zake te stimuleren?

3) Hoe zal deze chipwet worden ingepast in ons ambitieuze herstelplan?

4) Het is bekend dat het Interuniversitair Micro-Electronica Centrum (IMEC) uit Leuven wereldleider is in onderzoek naar halfgeleiders en nanotechnologie, maar hoe zit dat in de rest van België?

2) Weet men al waar de toekomstige productielijnen zullen worden gevestigd?

3) Op welke return mogen we hopen voor de Belgische economie?

1) Dit dossier is van strategisch belang voor België en voor heel Europa. Het is een kwestie ons op dit gebied los te maken van de afhankelijkheid van de Verenigde Staten en Azië.

Halfgeleiders spelen in het digitale tijdperk inderdaad een centrale rol in het industriële concurrentievermogen, maar Europa is steeds meer afhankelijk van invoer uit de Verenigde Staten en uit Aziatische landen. Het heeft slechts 10 % in handen van een wereldmarkt van halfgeleiders die geraamd wordt op 440 miljard euro.

2) De individuele bijdragen in de financiering van deze proeflijnen zijn nog nader te bepalen. België zal met enkele speerpuntbedrijven waarschijnlijk in aanmerking komen voor een aanzienlijke Europese financiering.

3) Dit brede en gezamenlijke Europese initiatief zal de impact van onze investeringen verruimen, zal onze autonomie op het gebied van «chips» helpen veiligstellen en zal onze bedrijven in staat stellen om hun internationaal concurrentievermogen op te drijven dankzij de meest innovatieve digitale toepassingen, hetgeen in overeenstemming is met de krijtlijnen van het Herstelplan.

4) In de loop van de laatste tien jaar heeft België een industrie van bedrijven en scale-ups uitgebouwd die chips ontwerpen. Daarnaast beschikt België over sterke industriële spelers in de telecommunicatiesector en de automobielsector.

5) Neen.

6) Deze spin-offs zijn moeilijk te ramen. Niettemin, volgens een recente studie van Idea Consult, om maar een voorbeeld te geven, zou Imec alleen al op tien jaar tijd 5 miljard aan toegevoegde waarde gegenereerd hebben en aan Vlaanderen en de federale overheid niet minder dan 2,5 miljard aan belastinginkomsten opgeleverd hebben.