SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2021-2022 Zitting 2021-2022
________________
9 novembre 2021 9 november 2021
________________
Question écrite n° 7-1400 Schriftelijke vraag nr. 7-1400

de Tom Ongena (Open Vld)

van Tom Ongena (Open Vld)

à la ministre de la Défense

aan de minister van Defensie
________________
Défense - Armée de l'air - Tests médicaux - Conditions d'admission - État des lieux Defensie - Luchtmacht - Keuringstesten - Toelatingsvoorwaarden - Stand van zaken 
________________
armée de l'air
examen médical
recrutement
luchtmacht
medisch onderzoek
aanwerving
________ ________
9/11/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 9/12/2021)
10/12/2021Antwoord
9/11/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 9/12/2021)
10/12/2021Antwoord
________ ________
Question n° 7-1400 du 9 novembre 2021 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 7-1400 d.d. 9 november 2021 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Les tests médicaux font partie intégrante du recrutement de nouveaux membres de la Défense. Ces tests sont logiquement différents pour chaque composante.

Dans l'armée de l'air en particulier, il est par exemple essentiel d'avoir une bonne vue. Pourtant, il apparaît que les critères imposés sont eux-mêmes déjà plutôt dépassés. Dans l'armée de l'air, ces critères de recrutement des pilotes datent de 1969 et ont été légèrement revus en 2005. Ils sont donc obsolètes dans certains domaines.

Contrairement aux pays qui nous entourent, nous appliquons par exemple toujours une tolérance zéro pour ce qui concerne les anomalies de la vision. Une comparaison avec les normes appliquées chez nos voisins montre clairement à quel point ces critères sont stricts (et probablement aussi dépassés).

Belgique : tolérance zéro pour tous les appareils, des lunettes ou lentilles ne sont pas autorisées pour exercer une fonction de pilote sur un appareil quelconque.

Pays-Bas : des lunettes ou lentilles ne posent aucun problème, mais l'anomalie oculaire ne peut dépasser -2 ou +2.

France : pas d'exigences particulières connues, la situation est examinée au cas par cas, mais des lunettes et lentilles de contact sont autorisées.

Angleterre : les exigences en matière de vision varient selon les rôles. Pour l'équipage, l'obligation de porter des lunettes ou des lentilles de contact peut être autorisée.

Allemagne : pas d'exigences particulières connues, la situation est examinée au cas par cas, mais des lunettes et lentilles de contact sont autorisées.

L'exemple ci-dessus montre que la Belgique ne joue pas le jeu au niveau européen en ce qui concerne les exigences en matière d'anomalies de la vision pour devenir pilote à la Défense et qu'elle discrimine donc cette catégorie de militaires sur la base du port ou non de lunettes ou de lentilles de contact.

Les pilotes qui, en revanche, ont réussi les tests médicaux et n'ont développé des problèmes que par la suite sont en pratique réorientés vers d'autres postes.

Dans cet exemple, si de telles anomalies de la vision sont découvertes lors des tests médicaux, le candidat est irrévocablement déclaré «inapte définitif», ce qui, dans certains cas, conduit à des drames personnels.

La question est donc de savoir dans quelle mesure le modèle actuel des tests de vision et des conditions d'admission est encore réaliste.

Sur le caractère transversal de la question : la Défense est une matière fédérale, mais le volet enseignement est du ressort des Communautés.

J'aimerais dès lors soumettre à la ministre les questions suivantes :

1) Comment jugez-vous les critères actuels imposés par la Défense pour les examens médicaux ? Pensez-vous que certains critères pourraient être revus ? Si oui, lesquels ? Si non, pourquoi ?

2) Quels sont les critères utilisés, ventilés par composante, et depuis quand sont-ils appliqués ?

3) Y a-t-il d'autres pays de l'Organisation du Traité de l'Atlantique Nord (OTAN) dont les critères médicaux sont similaires aux nôtres ? Avec quel pays de l'OTAN nos critères diffèrent-ils le plus ?

4) Prévoyez-vous d'actualiser les critères ? Si oui, quand ? Si non, pourquoi ?

5) Si l'on considère en particulier les critères de l'armée de l'air, y a-t-il une raison pour laquelle le contrôle des yeux et de la vue est plus strict que chez nos voisins ?

6) Quelles autres tolérances zéro existe-t-il dans d'autres composantes de la Défense ? Pensez-vous qu'elles se justifient encore à notre époque ?

7) Dans quelle mesure les différents ministères de l'Enseignement des Communautés peuvent-ils intervenir pour adapter ces tests médicaux et conditions d'admission (en particulier pour les cadets) ?

 

Medische keuringstesten zijn een integraal onderdeel bij de rekrutering van nieuwe leden bij Defensie. Deze testen zijn logischerwijze verschillend per onderdeel.

Bij de luchtmacht in het bijzonder is het bijvoorbeeld van dusdanig belang dat de ogen goed functioneren. Toch blijkt dat de vastgelegde criteria op zich al vrij verouderd zijn. Bij de luchtmacht dateren deze aanwervingscriteria voor piloten van 1969 en hebben ze een kleine herziening gekend in 2005. Deze zijn dus op een aantal vlakken verouderd.

In tegenstelling tot landen rondom ons hanteren we bijvoorbeeld nog steeds een nultolerantie omtrent afwijkingen op de ogen. Indien men dit voorbeeld naast de buurlanden legt wordt duidelijk hoe streng (en mogelijk ook achterhaald) deze criteria zijn.

België: nultolerantie voor alle toestellen, een bril of lenzen zijn niet toegestaan voor het uitoefenen van een functie als piloot op eender welk toestel.

Nederland: een bril of lenzen is geen probleem, je oogafwijking mag niet groter zijn dan -2 of +2.

Frankrijk: geen speciale vereisten bekend, men bekijkt situatie per situatie maar bril en contactlenzen zijn toegestaan.

Engeland: de vereisten voor het gezichtsvermogen variëren voor verschillende rollen. Voor vliegtuigbemanning kan een vereiste worden toegestaan om een bril of contactlenzen te dragen.

Duitsland: geen speciale vereisten bekend, men bekijkt situatie per situatie maar bril en contactlenzen zijn toegestaan.

Dit bovenstaande voorbeeld toont aan dat België niet op Europees niveau meespeelt met de vereisten van de afwijkingen op de ogen om piloot van Defensie te worden en dus eigenlijk gaat discrimineren op basis van het al dan niet dragen van een bril of lenzen om een functie als piloot uit te oefenen bij Defensie.

Piloten die daarentegen de keuringstest doorstonden en pas later problemen ontwikkelen worden in de praktijk geheroriënteerd naar andere posten.

Indien men tijdens de keuring in dit voorbeeld dergelijke zaken vaststelt, wordt men onherroepelijk permanent «definitief ongeschikt» verklaard, wat in sommige gevallen tot persoonlijke drama's leidt.

De vraag is dus in hoeverre het huidige model van keuringstesten en toelatingsvoorwaarden nog realistisch zijn.

Wat betreft het transversaal karakter van de vraag: Defensie is een federale aangelegenheid, maar het luik onderwijs is materie van de Gemeenschappen.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:

1) Hoe beoordeelt u de huidige criteria die Defensie oplegt voor de medische keuring? Zijn er zaken die aan herziening toe zijn volgens u? Indien ja, welke? Indien nee, waarom?

2) Welke criteria gebruikt men, uitgesplitst naar onderdeel en sinds wanneer gelden ze?

3) Zijn er andere landen van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) waarbij de keuringscriteria ongeveer dezelfde zijn als de onze? Met welk NAVO-land verschillen onze criteria het meest?

4) Plant u een actualisering van de criteria? Indien ja, wanneer? Indien nee, waarom?

5) Wanneer men in het bijzonder naar de criteria van de luchtmacht kijkt, is er een reden dat men in tegenstelling tot omringende landen extra streng controleert op gebied van ogen en zicht?

6) Welke andere nultoleranties zijn er nog binnen andere onderdelen van Defensie? Vindt u deze nultoleranties nog verantwoord in deze tijden?

7) In hoeverre kunnen de verschillende ministeries van Onderwijs van de Gemeenschappen ingrijpen om deze keuringstesten en toelatingsvoorwaarden (in het bijzonder voor cadetten) aan te passen?

 
Réponse reçue le 10 décembre 2021 : Antwoord ontvangen op 10 december 2021 :

1) Une révision des critères de sélection doit en effet avoir lieu. Un groupe de travail a été mis en place à cet effet en 2020 pour revoir les critères. Ce groupe de travail est chargé de consulter des experts dans différents domaines médicaux et de recueillir des recommandations concernant les critères d’inaptitude dans leur domaine. Il s’agit ainsi de revoir complètement les critères de sélection et de les moderniser, afin de les mettre en conformité avec les nouvelles exigences et possibilités offertes par les avancées de la médecine moderne. Dans ce cadre, des contacts sont pris avec d’autres pays membres de l’OTAN afin d’aligner les critères belges sur ceux des autres membres. Des contacts bilatéraux sont prévus, entre autres, avec nos voisins allemands et français. Les résultats de cette consultation seront intégrés aux recommandations. Les travaux de ce groupe de travail sont toujours en cours.

2) L’arrêté royal du 11 mars 2003 fixant les critères d’aptitude médicale au service comme militaire reprend les critères généraux. En particulier, cet arrêté royal contient un tableau décrivant tous les critères d’inaptitude. À ces critères généraux s’ajoutent des critères plus spécifiques repris dans les arrêtés royaux suivants:

– arrêté royal du 28 août 1981 relatif au profil médical d’aptitude;

– arrêté royal du 17 septembre 2005 relatif à l’aptitude au service aérien;

– arrêté royal du 23 décembre 1991 relatif à l’aptitude médicale au service en mer;

– arrêté royal du 3 mars 1999 relatif à l’aptitude médicale comme parachutiste ou commando;

– arrêté royal du 28 janvier 2000 relatif à l’aptitude médicale à des activités de plongée et à des plongées sèches.

3) Chaque pays a sa spécificité par rapport à des séries de critères. La Belgique est plus souple dans certains cas et moins dans d’autres. Par exemple, la Belgique est assez stricte en termes d’acuité visuelle par rapport à nos pays voisins. Ceci est dû au système de recrutement. En effet, la Belgique recrute les pilotes sur une base commune. Les critères les plus stricts, notamment ceux des pilotes de chasse, sont donc retenus. La loi des petits nombres nous empêche donc de créer plusieurs catégories dans la sélection. La Belgique est assez proche des critères de recrutement utilisés en Espagne, en Norvège et en Suède. D’autres pays, tels que la France, recrutent beaucoup plus de pilotes et peuvent donc se différencier dès la phase de recrutement.

4) Le groupe de travail analyse actuellement chaque critère en collaboration avec des experts de différentes origines. Cela se fait sur la base d’un benchmarking avec d’autres pays, d’une part, et en collaboration avec certains spécialistes du monde académique et médical, d’autre part. Les conclusions de ce groupe de travail sont attendues d’ici fin 2022.

5) En Belgique, les pilotes sont sélectionnés au niveau médical pour servir comme pilotes de chasse. À un stade ultérieur, il est possible de devenir pilote d’hélicoptère ou pilote d’avion de transport. En termes d’acuité visuelle, ces deux derniers sont moins exigeants selon l’arrêté royal du 17 septembre 2005 précité. Comme mentionné au point 3, cette façon de sélectionner est principalement due à la loi des petits nombres.

6) Il y a plusieurs raisons lors de la sélection qui peuvent conduire à un rejet. La prise de drogues en est un exemple.

L’ensemble des critères détaillés est repris dans le tableau de l’arrêté royal du 11 mars 2003 précité, et les autres arrêtés royaux mentionnés ci-dessus.

À l’avenir, certains critères doivent être maintenus et d’autres doivent être revus, notamment en fonction de l’évolution de la médecine moderne.

Par exemple, l’absence d’un rein est et restera un critère d’exclusion, vu les complications que cela pourrait entraîner en cas de déficience du rein restant.

Par contre, certaines anomalies de la colonne vertébrale entraînaient jusqu’à présent, une inaptitude d’office. Suite à une étude à ce sujet, cela pourrait être assoupli avec les nouveaux critères. De même, les critères d’inaptitude conséquent à une scoliose devront également être assouplis. Concernant les critères relatifs aux implants intraoculaires, une étude est encore en cours afin de déterminer s’il y a lieu d’assouplir ou non les critères.

Depuis 2011, nous appliquons une interprétation moins stricte pour certains critères d’inadéquation (lorsque la définition des critères le permettait). Cela nous a permis de réduire l’attrition de la sélection médicale de 36 % en 2010 à environ 15 % depuis 2017.

7) Le recrutement des cadets de l’air dans le cadre d’une formation au sein d’une association sans but lucratif est indépendant des ministres en charge de l’éducation (matière communautaire).

1) Er moet inderdaad een herziening van de selectiecriteria plaatsvinden. In 2020 werd hiervoor een werkgroep opgericht ter herziening van de criteria. Deze werkgroep is belast met het consulteren van verschillende experten in verschillende medische domeinen en het verzamelen van aanbevelingen met betrekking tot de ongeschiktheidscriteria in hun domein. Via deze weg is het de bedoeling om de selectiecriteria volledig te herzien en te moderniseren, om deze in overeenstemming te brengen met de nieuwe vereisten en mogelijkheden en de vooruitgang in de moderne geneeskunde. In dit kader worden contacten gelegd met andere NAVO-lidstaten om de Belgische criteria af te stemmen op die van andere landen. Er zijn onder meer bilaterale contacten voorzien met onze Duitse en Franse buren. De resultaten van dit overleg zullen geïntegreerd worden in de aanbevelingen. De werkzaamheden van deze werkgroep zijn nog lopende.

2) Het koninklijk besluit van 11 maart 2003 tot vaststelling van de criteria voor medische geschiktheid voor militaire dienst, omvat de algemene criteria. Dit koninklijk besluit bevat met name een tabel waarin alle criteria voor ongeschiktheid worden beschreven. Naast deze algemene criteria zijn er nog de meer specifieke criteria beschreven in volgende koninklijke besluiten:

– koninklijk besluit van 28 augustus 1981 betreffende het medisch geschiktheidsprofiel;

– koninklijk besluit van 17 september 2005 betreffende de geschiktheid voor luchtdienst;

– koninklijk besluit van 23 december 1991 betreffende de medische geschiktheid voor dienst op zee;

– koninklijk besluit van 3 maart 1999 betreffende de medische geschiktheid als parachutist of commando;

– koninklijk besluit van 28 januari 2000 betreffende de medische geschiktheid voor duikactiviteiten en voor droge duiken.

3) Elk land heeft zijn specificiteit met betrekking tot de reeks criteria. België is in sommige gevallen meer en in andere minder flexibel. Zo is België in het kader van de gezichtsscherpte vrij streng in vergelijking met onze buurlanden. Dit komt door het wervingssysteem. België werft meer bepaald piloten aan die allen aan dezelfde basisvoorwaarden moeten voldoen. De strengste criteria, met name deze voor jachtpiloten, worden daarvoor gebruikt. De wet van de kleine getallen verhindert ons dus om te differentiëren in de selectie. België leunt vrij dicht aan bij de wervingscriteria die in Spanje, Noorwegen en Zweden worden gehanteerd. Andere landen, zoals Frankrijk, werven veel meer piloten aan en kunnen daardoor reeds differentiëren tijdens de wervingsfase.

4) De werkgroep analyseert momenteel in samenwerking met experts van verschillende origine elk criterium. Dit gebeurt op basis van benchmarking met andere landen enerzijds en in samenwerking met bepaalde specialisten uit de academische en medische wereld anderzijds. De conclusies van deze werkgroep worden tegen eind 2022 verwacht.

5) In België worden piloten medisch geselecteerd om als jachtpiloot te dienen. In een latere fase is het mogelijk om helikopterpiloot of piloot van transportvliegtuigen te worden. Op vlak van gezichtsvermogen zijn de laatste twee, volgens het voornoemd koninklijk besluit van 17 september 2005, minder veeleisend. Zoals vermeld in punt 3, is deze wijze van selecteren voornamelijk te wijten aan de wet van de kleine getallen.

6) Er bestaan tijdens de selectie meerdere redenen die een afwijzing tot gevolg kunnen hebben. Drugsgebruik is daar een voorbeeld van.

Alle criteria staan in detail vermeld in de tabel van het voornoemd koninklijk besluit van 11 maart 2003 en de andere, hoger vermelde, koninklijke besluiten.

In de toekomst moeten bepaalde criteria worden gehandhaafd, andere moeten worden herzien, vooral in het licht van de ontwikkelingen in de moderne geneeskunde.

Zo is en blijft de afwezigheid van een nier een uitsluitingscriterium, gezien de complicaties die dit kan veroorzaken bij uitval van de resterende nier.

Sommige afwijkingen van de wervelkolom hebben echter tot nu toe automatisch geleid tot ongeschiktheid. Op basis van een studie over dit onderwerp, kan dit wellicht enigszins versoepeld worden.

Evenzo zullen de criteria voor ongeschiktheid als gevolg van scoliose moeten versoepeld worden. Wat betreft de criteria voor intra-oculaire implantaten, wordt nog onderzocht of de criteria kunnen versoepeld worden.

Sinds 2011 passen we een minder strikte interpretatie toe voor bepaalde ongeschiktheidscriteria (daar waar de definitie van de criteria dit toelaat). Dit liet ons toe om de attritie bij de selectie op medisch vlak terug te brengen van 36 % in 2010 naar ongeveer 15 % sinds 2017.

7) De rekrutering van de luchtkadetten in het kader van het volgen van een opleiding binnen een vereniging zonder winstoogmerk staat los van de ministeries van onderwijs.