SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2020-2021 Zitting 2020-2021
________________
3 mai 2021 3 mei 2021
________________
Question écrite n° 7-1230 Schriftelijke vraag nr. 7-1230

de Tom Ongena (Open Vld)

van Tom Ongena (Open Vld)

à la ministre de l'Intérieur, des Réformes institutionnelles et du Renouveau démocratique

aan de minister van Binnenlandse Zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing
________________
Turquie - Mouvement Gülen - Crimes de haine en Belgique - Protection policière - Incidents - Chiffres et tendances - Communauté turque - Protection - Mesures Turkije - Gülen-beweging - Haatmisdrijven in België - Politiebescherming - Incidenten - Cijfers en tendensen - Turkse gemeenschap - Bescherming - Maatregelen 
________________
Turquie
coup d'État
ressortissant étranger
travailleur migrant
opposant d'opinion
violence
Turkije
staatsgreep
buitenlandse staatsburger
migrerende werknemer
andersdenkende
geweld
________ ________
3/5/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/6/2021)
3/6/2021Antwoord
3/5/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/6/2021)
3/6/2021Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1229 Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-1229
________ ________
Question n° 7-1230 du 3 mai 2021 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 7-1230 d.d. 3 mei 2021 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Le 8 avril 2021, divers journaux ont rapporté que deux hommes turcs avaient appelé à la «décapitation» de «gulénistes». Comme ces menaces ont principalement été exprimées sur Facebook sous forme de campagne de haine, le tribunal les a considérées comme un délit de presse. Cette lacune dans la législation a eu pour conséquence que les accusés, un duo originaire de Heusden-Zolder, ont été condamnés à une peine beaucoup plus légère que si le juge s'était basé sur le contenu des messages, qui étaient plutôt des incitations à la haine.

Indépendamment de ce problème juridique, le fait précité n'est pas isolé. Par exemple, le 17 juillet 2020, une centaine de supporters d'Erdogan sont venus dans un restaurant pour exhorter les clients à ne pas fréquenter celui-ci. Après une semaine, le restaurant a dû fermer ses portes. Le supermarché du propriétaire, accusé d'avoir participé au coup d'État de 2016 contre Erdogan, ce que son avocat conteste fermement, a également perdu de nombreux clients.

Tous ces faits sont liés à la tentative de coup d'État de 2016. Dans les jours qui ont suivi, le président Erdogan a accusé le prédicateur exilé Fethullah Gülen et ses partisans. Conséquence immédiate : des actions de représailles ont été lancées contre les prétendus partisans de Gülen, tant en Turquie que dans d'autres pays éloignés. Certains d'entre eux ont bénéficié d'une protection policière après le coup d'État de 2016.

En ce qui concerne le caractère transversal de la présente question: les différents gouvernements et maillons de la chaîne de sécurité se sont accordés sur les phénomènes qui devront être traités en priorité au cours des quatre prochaines années. Ceux-ci sont définis dans la note-cadre de sécurité intégrale et dans le plan national de sécurité 2016-2019 et ont été discutés lors d'une conférence interministérielle à laquelle les acteurs de la police et de la justice ont également participé. Il s'agit donc d'une matière transversale qui relève également des Régions, le rôle de ces dernières se situant surtout dans le domaine de la prévention.

Je souhaiterais dès lors poser les questions suivantes au ministre :

1) Combien de prétendus sympathisants de Gülen bénéficient-ils actuellement d'une protection policière de nos services ?

2) Combien d'incidents essentiellement motivés par des sympathies, réelles ou prétendues, à l'égard de Gülen ont-ils été signalés en Belgique depuis 2016 ? Comment cela se manifeste-t-il la plupart du temps (intimidation, violence, discours de haine, etc.) ? A-t-on observé certaines tendances depuis 2016 ?

3) Existe-t-il certains mouvements ou associations qui ciblent explicitement les partisans de Gülen ? Si oui, combien et lesquels ? Disposez-vous d'indications selon lesquelles ces associations sont ouvertement ou secrètement financées par des puissances étrangères ? D'autres associations indubitablement non turques prennent-elles pour cible les partisans de Gülen ?

4) Comment la communauté turque elle-même peut-elle être armée contre cette intolérance ? Comment le gouvernement peut-il y contribuer ? Des tentatives ont-elles déjà eu lieu par le passé ?

5) Y a-t-il aussi des violences inverses, les partisans de Gülen ciblant les partisans d'Erdogan ? Si oui, observe-t-on des tendances à cet égard ?

 

Op 8 april 2021 berichtten diverse kranten dat twee Turkse mannen opriepen tot het «onthoofden» van Gulenisten. Omdat deze dreigingen zich vooral op Facebook ontvouwden als een haatcampagne, beschouwde het gerecht dit als een drukpersmisdrijf. Deze lacune in de wetgeving zorgde ervoor dat de beschuldigden, een duo uit Heusden-Zolder, een veel lagere straf kregen dan wanneer de rechter zich zou baseren op de inhoud van de berichten, die veeleer bestonden uit haatoproepen.

Los van dit juridische euvel is het bovengenoemde feit niet op zichzelf staand. Zo zakten op 17 juli 2020 een honderdtal Erdogan-aanhangers af naar een restaurant, om klanten aan te manen weg te blijven. Het restaurant moest na een week sluiten. Ook in zijn supermarkt bleven veel klanten weg. De eigenaar werd ervan beschuldigd meegedaan te hebben aan de coup in Turkije tegen Erdogan in 2016. Zijn advocaat ontkent dit ten stelligste.

Al deze feiten hangen samen met de poging tot staatsgreep in 2016. President Erdogan beschuldigde in de dagen hierna de in ballingschap levende prediker Fethullah Gülen en zijn aanhangers. Dit had als onmiddellijk effect dat zowel in Turkije als in andere landen ver daarbuiten vergeldingsacties werden gelanceerd tegen al of niet vermeende aanhangers Gülen. Een deel kreeg na de coup in 2016 politiebescherming.

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag: de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die staan gedefinieerd in de kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2016-2019, en werden besproken tijdens een Interministeriële Conferentie, waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Het betreft aldus een transversale aangelegenheid met de Gewesten waarbij de rol van de Gewesten vooral ligt in het preventieve luik.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:

1) Hoeveel mensen met al of niet vermeende Gülen-sympathieën krijgen op dit ogenblik politiebescherming van onze diensten?

2) Hoeveel incidenten zijn er sinds 2016 in België gerapporteerd omtrent incidenten waarbij al of niet vermeende Gülen-sympathieën een prominente factor zijn? Hoe uit zich dit dan grotendeels (intimidatie, geweld, haatspraak, enz.)? Zijn er trends sinds 2016?

3) Zijn er bepaalde bewegingen of verenigingen die Gülen aanhangers expliciet viseren? Zo ja, hoeveel en welke? Beschikt u over indicaties dat deze verenigingen openlijk of verborgen gesponsord worden door buitenlandse mogendheden? Zijn er ook andere, expliciet niet-Turkse verenigingen die Gülen-aanhangers viseren?

4) Hoe kan men de Turkse gemeenschap zelf wapenen tegen deze intolerantie? Hoe kan de overheid hierbij helpen? Werden hiertoe in het verleden al pogingen toe ondernomen?

5) Is er ook sprake van omgekeerd geweld: Gülen aanhangers die Erdogan aanhangers viseren? Indien ja, zijn hier trends bij te bemerken?

 
Réponse reçue le 3 juin 2021 : Antwoord ontvangen op 3 juni 2021 :

1) Aucune personne ayant des sympathies pour Gulen, présumée ou non, ne bénéficie d'une protection à l'heure actuelle.

2) La Banque de données nationale générale (BNG) est une base de données policières dans laquelle sont enregistrés les faits sur base de procès-verbaux résultant des missions de police judiciaire et administrative. Elle permet de réaliser des comptages sur différentes variables statistiques telles que le nombre de faits enregistrés, les modus operandi, les objets liés à l’infraction, les moyens de transport utilisés, les destinations de lieu, etc.

Compte tenu de la description ci-dessus de la BNG et plus particulièrement de ses variables disponibles, il n'est pas possible de répondre à la question de savoir dans combien d'incidents les sympathies présumées de Gülen sont ou ne sont pas un facteur prépondérant.

On peut considérer que les tensions entre les partisans de Gülen et d'Erdogan ont atteint leur pic juste après le coup d'État de 2016. Pendant cette période, il y a eu des tentatives - encouragées par le gouvernement turc ou parfois organisées spontanément par des nationalistes turcs - d'identifier les partisans de Gülen et, le cas échéant, de les dénoncer aux autorités turques et/ou de les menacer, de les intimider, etc. directement (par exemple, en empêchant ou en incitant les gens à ne plus se rendre dans certains magasins ou restaurants associés à des partisans de Gülen, en incitant les parents à ne plus inscrire leurs enfants dans des écoles ‘Gülen’, en proférant des menaces via les médias sociaux ou dans la vie réelle contre des partisans présumés de Gülen, etc.). En outre, jusqu'à aujourd'hui, les autorités turques tentent par tous les moyens de faire passer l'idée que le mouvement Gülen - et toute personne pouvant être liée à ce mouvement - doit être considéré(e) comme terroriste. Les médias sociaux sont une part importante de cette campagne de stigmatisation et d’endoctrinement.

Actuellement, l'intensité et la fréquence des actions (cf. supra) menées en Belgique envers les sympathisants de Gülen semblent être beaucoup plus faibles que dans la période qui a suivi la tentative de coup d'État de 2016. D'une part, cela peut être dû à un sous-signalement de ces faits aux autorités belges. D'autre part on observe que de nombreux partisans de Gülen font profil bas (low profile) depuis le coup d'État, afin d'éviter d'être dans la ligne de mire des nationalistes turcs et/ou des autorités turques. Certains d'entre eux signalent des faits de calomnie et de diffamation, un ‘cadrage’ négatif constant et des intimidations.  Toutefois, aucun signalement récent ne fait état d'incidents physiques ou de menaces sérieuses et concrètes. Les messages répétitifs et stigmatisants, le langage intimidant et le caractère personnel de ces messages sont évidemment perçus comme très menaçants par les personnes visées.

Toutefois, les tensions sous-jacentes entre les deux groupes au sein de la communauté turque ne sont pas résolues et, en fonction de l'évolution de la situation dans le pays et/ou en dehors, elles peuvent rapidement regagner en intensité, entraînant une flambée d'intolérance, voire de violences dans certains cas.

3) L'OCAM ne dispose pas de chiffres exacts sur les mouvements et associations qui visent les partisans de Gülen. Ce sont surtout les partisans et représentants virulents de la coalition AKP-MHP en Turquie (mais pas seulement eux) qui ont été/sont le moteur dans la recherche, l'intimidation et la poursuite (en Turquie) de partisans de Gülen, qu'ils qualifient de terroristes. En Belgique - où, lors des élections législatives de 2018, 64,3% de l'électorat turc a voté pour l'AKP et 9,7% pour le MHP - cela s'est traduit/se traduit par le soutien actif des instances officielles turques à quiconque veut s'engager dans l'identification et la dénonciation de (présumés) pro-Gülen. À cette fin, les autorités turques - a fortiori au lendemain de la tentative de coup d'État - ont mis tous les moyens en œuvre et mobilisé autant que possible leur(s) réseau(x). Par d'exemple, le gouvernement turc a même développé une application spécialement conçue à cet effet. Parmi les partisans de la coalition AKP-MHP, on peut également mentionner la position extrémiste des Loups gris, qui s'en prennent non seulement aux Kurdes et aux dissidents (de gauche), mais aussi explicitement aux sympathisants de Gülen. Outre les intimidations, menaces et/ou provocations dirigées contre les pro-Gülen (en ligne ou en personne), des violences physiques individuelles de la part des éléments les plus radicaux des Loups gris ne sont pas à exclure.

4) L'OCAM ne peut pas répondre à la question de savoir si des tentatives d'approche ont déjà été mises en place pour lutter préventivement contre l'intolérance au sein de la communauté turque. Il s’agit en effet d’une compétence relevant des communautés et régions.  Les autorités locales ont également un rôle à jouer. Dans ce qui suit, la problématique sera analysée au niveau macro, du point de vue du CVE (Countering Violent Extremism).

En ce qui concerne la diaspora turque, deux grandes sources de tension méritent notre attention :

– Les rapports entre différents sous-groupes au sein de cette diaspora qui ont une vision différente, un contexte différent et des points de vue idéologiques divergents  ;

– Les rapports entre la diaspora turque et le reste de la société (belge).

Etant donné la représentation simpliste que l'on s'est faite de différentes communautés ces dernières années, il est recommandé de mener des actions/campagnes visant à montrer et expliquer la diversité qui existe dans les différentes communautés, religions et minorités. Apprendre à mieux connaître 'l'autre' dans notre société, sous différentes formes, reste un défi majeur. Les autorités peuvent jouer un rôle plus important à cet égard, en leurs qualités diverses et sur la base de leurs différentes compétences.

Les mesures à élaborer/adopter relèvent bien entendu principalement du domaine préventif. Offrir aux jeunes un cadre alternatif, qui crée du lien, rejoigne leur propre cadre de vie, les inspire et les encourage suffisamment à s'engager aussi en dehors de leurs réseaux ethnico-culturels spécifiques pour dialoguer ensuite avec des personnes d'un autre courant idéologique ou religieux, demeure aujourd'hui un véritable défi. Le monde de l'enseignement et différentes organisations de jeunes disposent toutefois d'un potentiel considérable pour jouer un rôle important dans l'approche (de plusieurs) des défis sociétaux précités. 

Force est de constater que de nombreuses personnes au sein de la communauté turque se raccrochent encore à leurs propres réseaux ethnico-culturels pour faire face aux défis qu'elles rencontrent au cours de leur vie.  Historiquement, les organisations ethnico-culturelles sont nées d'un besoin local d'une communauté et elles ont donc souvent contribué, dans les faits, à combler des lacunes là où les canaux 'officiels' n'y parvenaient pas pour diverses raisons (barrières linguistiques, sensibilités culturelles/religieuses, …). Bien que l'on n'ait pas d'impact sur le choix du canal auquel des individus ont recours quand ils ont besoin d'aide (réseau ethnico-culturel ou canaux mainstream), il importe de tenir compte des besoins spécifiques de différentes minorités et de (continuer à) investir dans les possibilités d'atteindre tout le monde. L'objectif est de limiter/prévenir autant que possible le risque de voir se développer une société parallèle.

Les organisations socioculturelles dans le contexte de la diaspora ont généralement une tendance et/ou une composante idéologique ou nationaliste qui fait qu'elles peuvent parfois facilement être impliquées - notamment en période de tensions accrues - dans des conflits trouvant leur origine en dehors de la Belgique. Dans ce contexte, il reste important de miser suffisamment sur la cohésion sociale et l'interaction entre personnes de différents milieux et/ou convictions idéologiques, pour les aider à renforcer leur résilience à l'égard d'organisations qui adoptent et propagent des idées extrémistes ou ultranationalistes. Il est essentiel que des acteurs clés et modèles de référence de la diaspora turque perçoivent l'importance, en tant que membres de cette diaspora, de suivre leur propre voie dans le processus d'intégration. Cette évolution ne pourra se maintenir pleinement que si la communauté a le sentiment de trouver suffisamment de soutien dans les canaux mainstream, par exemple dans le domaine de l'enseignement, dans le secteur de l'aide et en ce qui concerne les opportunités d'emploi. Dans ces domaines également, l'on pourrait faire intervenir davantage de personnes de référence eu égard à leur rôle essentiel.

5) L'OCAM ne dispose pas de la moindre information indiquant que ce soit le cas.  Il n'est toutefois jamais exclu que des individus (ou petits groupes de) partisans de Gülen puissent commettre, sur la base de motivations (personnelles) spécifiques, des actes d'intolérance et/ou de violence à l'égard de partisans d'Erdogan/AKP/MHP.

1) Niemand met al of niet vermeende Gulen-sympathieën krijgen op dit moment bescherming.

2) De Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) is een politiedatabank waarin feiten geregistreerd worden op basis van processen-verbaal die voortvloeien uit de missies van de gerechtelijke en bestuurlijke politie. Zij laat toe om tellingen uit te voeren op verschillende statistische variabelen, zoals het aantal geregistreerde feiten, de modus operandi, de voorwerpen gehanteerd bij het misdrijf, de gebruikte vervoermiddelen, de plaatsbestemming, enz.

Gelet op bovengenoemde omschrijving van de ANG en meer bepaald haar beschikbare variabelen, is het niet mogelijk een antwoord te geven op de vraag in hoeveel incidenten vermeende Gülen-sympathieën al dan niet een prominente factor zijn.

Er kan van uitgegaan worden dat het piekmoment van de spanningen tussen Gülen en Erdogan aanhangers plaatsvond in de periode vlak na de coup in 2016. Rond deze periode vonden er – door de Turkse overheid aangemoedigde of soms ook spontaan door Turkse nationalisten georganiseerde – pogingen plaats om Gülenisten te identificeren en desgevallend te rapporteren aan de Turkse autoriteiten en/of zelf rechtstreeks te bedreigen, intimideren, etc. (bijv. door mensen te beletten of aan te manen niet langer bij bepaalde aan aanhangers van Gülen gelinkte winkels of restaurants te gaan, door ouders aan te zetten hun kinderen niet langer in te schrijven in scholen van het Gülen netwerk, bedreigingen via sociale media of in real life aan het adres van vermeende aanhangers van Gülen, enz.). Met alle mogelijke middelen wordt tot vandaag bovendien door de Turkse autoriteiten getracht om het beeld te verspreiden dat de Gülenbeweging - en iedereen die mogelijk gelinkt kan worden aan deze beweging - beschouwd dient te worden als terrorist. Sociale media vormen een belangrijk onderdeel van deze stigmatiserende en indoctrinerende campagne.

Momenteel lijkt de intensiteit en frequentie waarmee acties (cf. supra) ten aanzien van mensen met sympathieën voor Gülen voorkomen in België veel lager te zijn dan in de periode na de mislukte coup in 2016. Enerzijds kan dit te maken hebben met een onderrapportering van dergelijke feiten aan de Belgische autoriteiten. Anderzijds is er de vaststelling dat veel personen met een Gülenistisch profiel zich na de coup gedeisd houden (low profile), teneinde minder in de kijker te lopen van Turkse nationalisten en/of Turkse autoriteiten. Een aantal onder hen maken melding van laster en eerroof, constante negatieve ‘framing’ en intimidatie. Recentelijk werden er echter geen meldingen gemaakt van fysieke incidenten of ernstige, concrete bedreigingen. De repetitieve, stigmatiserende berichtgeving, de intimiderende taal en het persoonlijk karakter van dergelijke berichten komen uiteraard zeer bedreigend over bij de geviseerde personen.

De onderliggende spanningen tussen beide groepen binnen de Turkse gemeenschap zijn echter niet opgelost en kunnen afhankelijk van binnen- en/of buitenlandse ontwikkelingen snel terug in intensiteit toenemen en leiden tot uitbarstingen van onverdraagzaamheid of in sommige gevallen zelfs geweld.

3) Het OCAD beschikt niet over exacte cijfers inzake bewegingen en verenigingen die Gülen aanhangers viseren. Met name virulente aanhangers en vertegenwoordigers van de AKP-MHP coalitie in Turkije (doch niet enkel hen) waren/zijn de drijvende kracht achter de opsporing, intimidatie en (in Turkije dan) de vervolging van Gülen aanhangers, die door hen als terroristen bestempeld worden. In België – waar voor de parlementsverkiezingen van 2018 64,3% van het Turkse electoraat voor de AKP stemde en 9,7% voor de MHP – vertaalde/vertaalt zich dat in de actieve steun vanwege officiële Turkse instanties voor éénieder die zich wil engageren in het identificeren en verklikken van (vermeende) Gülenisten. Hiertoe zetten de Turkse autoriteiten – zeker in de directe nasleep van de couppoging – alle mogelijke middelen in en mobiliseerden ze waar mogelijk binnen hun netwerk(en). Ter illustratie: om dit te faciliteren werd er door de Turkse overheid zelfs een app ontwikkeld speciaal met dit doel. Onder de aanhangers van de AKP-MHP coalitie kan in dit verband nog gewezen worden op de extremistische positie van de Grijze Wolven, die naast onder andere Koerden en (linkse) andersdenkenden, ook expliciet de Gülenisten viseren. Naast intimidatie, bedreigingen en/of provocatie aan het adres van Gülen aanhangers (virtueel of in persoon), is individueel fysiek geweld vanwege de meest radicale elementen binnen de Grijze Wolven niet uitgesloten.

4) Of er in de praktijk al dan niet reeds pogingen werden ondernomen om intolerantie binnen de Turkse gemeenschap preventief te benaderen, kan vanuit het OCAD niet beantwoord worden. Dit betreft namelijk een bevoegdheid van de gemeenschappen en gewesten. Ook lokale besturen hebben hierin in een rol te spelen. In wat volgt zal de problematiek op macroniveau geanalyseerd worden vanuit een CVE (Countering Violent Extremism) perspectief.

Wat betreft de Turkse diaspora verdienen twee spanningsvelden die nodige aandacht:

De verhoudingen binnen de Turkse diaspora tussen verschillende subgroepen met uiteenlopende visies, verschillende achtergronden en van elkaar afwijkende ideologische standpunten;

De verhoudingen tussen de Turkse diaspora en de rest van de (Belgische) samenleving.

Gelet op de eenzijdige beeldvorming die rond diverse gemeenschappen is ontstaan in de loop van de voorbije jaren, zijn acties/campagnes die erop gericht zijn om de diversiteit die bestaat binnen de verschillende gemeenschappen, religies en minderheden te duiden en toe te lichten aanbevelenswaardig. Het beter leren kennen van ‘de andere’ in onze samenleving, in diverse vormen, blijft een grote uitdaging. Hierbinnen kan de overheid in haar diverse hoedanigheden en bevoegdheden een grotere rol op zich nemen.

De te ontwikkelen/nemen maatregelen bevinden zich vanzelfsprekend vooral binnen het preventieve domein. Het aan jongeren aanbieden van een alternatief en verbindend kader dat bovendien aansluit op hun specifieke leefwereld en hen voldoende kan inspireren en stimuleren om zich ook buiten hun specifieke etnisch-culturele netwerken te engageren om vervolgens de dialoog aan te gaan met personen van andere ideologische of religieuze strekkingen, blijft momenteel een belangrijke uitdaging. Onderwijs en diverse jongerenorganisaties beschikken evenwel over aanzienlijk potentieel om een belangrijke rol te spelen bij het aanpakken van (een aantal van) de hierboven genoemde maatschappelijke uitdagingen.

Men kan vaststellen dat veel personen binnen de Turkse gemeenschap nog steeds terugvallen op de eigen etnisch-culturele netwerken teneinde om te gaan met de uitdagingen die zich voordoen binnen hun eigen levensloop. Etnisch-culturele organisaties zijn historisch ontstaan vanuit een lokale behoefte van een gemeenschap en hebben derhalve in de praktijk ook vaak leemtes opgevuld waar de ‘officiële’ kanalen niet toereikend bleken en dit omwille van uiteenlopende redenen (taalbarrières, culturele/religieuze gevoeligheden, etc.). Hoewel men geen impact heeft op de keuze van het kanaal waarop individuen beroep doen wanneer zij hulp nodig hebben (etnisch cultureel netwerk of mainstream-kanalen), is het wel belangrijk om oog te hebben voor de specifieke behoeftes van diverse minderheden en verder te (blijven) investeren in middelen om te trachten iedereen te bereiken. Dit met als finaliteit parallelle samenlevingen zoveel als mogelijk te voorkomen/reduceren.

Socioculturele organisaties binnen een diasporacontext hebben meestal een ideologische of nationalistische agenda en/of component, hetgeen er al snel toe leidt dat ze makkelijk betrokken kunnen geraken – met name in tijden van verhoogde spanning – bij conflicten die hun oorsprong buiten België kennen. Het blijft in deze context belangrijk om voldoende te investeren in de bevordering van de sociale cohesie en de interactie tussen personen van diverse achtergronden en/of ideologische overtuigingen. Hierdoor kan hun weerbaarheid groeien ten aanzien van organisaties die extremistische of ultranationalistische standpunten innemen en propageren.

Belangrijk is dat sleutelfiguren en rolmodellen binnen de Turkse diaspora het belang inzien om als leden van hun diaspora hun eigen weg te bewandelen in het integratieproces.. Deze evolutie kan zich pas volledig doorzetten wanneer de gemeenschap het gevoel heeft dat ze voldoende ondersteuning kan vinden in de mainstream-kanalen, zoals bijvoorbeeld op het vlak van onderwijs, hulpverlening en tewerkstellingsopportuniteiten. Ook binnen deze domeinen kunnen meer rolmodellen een belangrijke rol spelen.

5) Het OCAD beschikt niet over enige informatie dat dit het geval zou zijn. Niettemin is het nooit uitgesloten dat individuele (of kleine groepen van) Gülen aanhangers op basis van specifieke (persoonlijke) motieven zouden kunnen overgaan tot het plegen van daden van onverdraagzaamheid en/of geweld t.a.v. aanhangers van Erdogan/AKP/MHP.