SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2015-2016 Zitting 2015-2016
________________
13 janvier 2016 13 januari 2016
________________
Question écrite n° 6-802 Schriftelijke vraag nr. 6-802

de Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

van Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre de la Sécurité et de l'Intérieur, chargé de la Régie des bâtiments

aan de vice-eersteminister en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met de Regie der gebouwen
________________
Radicalisation - Secret professionnel lié à la profession ou à la fonction - Possibilité de signaler des faits de radicalisation - Vie privée Radicalisering - Ambts- en beroepsgeheim - Mogelijkheid om radicalisering te melden - Privacy 
________________
extrémisme
intégrisme religieux
terrorisme
secret professionnel
protection de la vie privée
radicalisation
extremisme
religieus conservatisme
terrorisme
beroepsgeheim
eerbiediging van het privé-leven
radicalisering
________ ________
13/1/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/2/2016)
10/3/2016Antwoord
13/1/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/2/2016)
10/3/2016Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 6-803
Aussi posée à : question écrite 6-804
Aussi posée à : question écrite 6-803
Aussi posée à : question écrite 6-804
________ ________
Question n° 6-802 du 13 janvier 2016 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-802 d.d. 13 januari 2016 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Quant au caractère transversal de cette question, l'accord de gouvernement flamand accorde de l'attention à la prévention de la radicalisation. Il est question de la création d'une cellule regroupant des experts de divers domaines politiques afin de détecter, de prévenir la radicalisation et d'y remédier, elle comporterait un point de contact central et travaillerait en collaboration avec d'autres autorités. C'est l'Agence flamande de l'Intérieur qui est chargée de la coordination de cette cellule. L'autorité fédérale joue un rôle clé, en particulier en ce qui concerne l'approche proactive et le contrôle. À l'avenir, un fonctionnaire fédéral du SPF Intérieur fera également partie de cette cellule. Il s'agit dès lors d'une matière régionale transversale. Je me réfère également au plan d'action mis récemment sur pied par le gouvernement flamand en vue de prévenir les processus de radicalisation susceptibles de conduire à l'extrémisme et au terrorisme.

En matière de radicalisation, l'échange d'informations est essentiel si l'on veut mettre en place une détection coordonnée des risques. Un grand nombre de catégories professionnelles sont cependant tenues par une obligation de secret lié à la profession ou à la fonction. De plus, les règlements des catégories professionnelles peuvent varier en fonction des Communautés, des Régions et de la réglementation fédérale.

Sur le terrain, un cadre permettant de récolter et de partager les informations sur les signaux de risques de radicalisation s'avère nécessaire. La mise en place d’un tel cadre est cependant juridiquement très complexe étant donné la diversité des régimes applicables et le droit au respect de la vie privée. Cela va également à l'encontre de la raison d’être du secret professionnel proprement dit, à savoir la création d’une relation de confiance.

Une solution envisageable est l'élaboration d'accords de travail sur l'échange d'information. À cet effet, on peut avoir recours à des personnes de contact ou à la technique du secret professionnel partagé, en fonction de la catégorie professionnelle concernée. On donnerait en même temps la possibilité (donc, pas l'obligation) aux personnes concernées de rompre le secret professionnel « en raison d'un danger grave et réel qu'une personne présente un comportement radicalisant sur la base de signaux inquiétants » si l'intéressé ne peut écarter le danger lui-même ou à l'aide de tiers, à l'instar de ce qui a déjà été élaboré pour le secret médical en ce qui concerne la maltraitance infantile et la violence conjugale.

Je me réfère à cet égard à l'Ordre des médecins français. Celui-ci a rédigé une note à l'attention des médecins, leur indiquant ce qu'ils doivent faire s'ils sont confrontés à un patient qui est en voie de radicalisation ou qui est déjà radicalisé. La note indique que le médecin est tenu au respect du secret professionnel par la loi et le code de déontologie médicale. Mais si le comportement du patient constitue une menace pour la sécurité, le médecin qui respecte le secret professionnel pourra être confronté à un cas de conscience. Selon la note, les médecins peuvent enfreindre le secret professionnel s'il y a des indications suffisantes d'une radicalisation. Chaque situation doit être examinée « au cas par cas ». Les médecins français sont invités à se tourner vers les conseils départementaux pour solliciter un avis. L'Ordre français des médecins estime opportun d'utiliser une définition claire de la radicalisation. La radicalisation est définie par trois caractéristiques cumulatives: un processus graduel, le respect d'une idéologie extrémiste et l'adhésion à la violence.

J'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes:

1) Monsieur le vice-premier ministre, pouvez-vous indiquer si vous avez déjà eu une concertation, en collaboration avec les Communautés et les Régions, sur la manière de concilier le secret lié à la profession ou à la fonction avec la détection de signaux de radicalisation et l'échange d'informations ?

2) Pouvez-vous indiquer si vous avez reçu des signaux des services de police et services spécialisés tels que la Sûreté de l'État, concernant la problématique du secret professionnel lié à la profession ou à la fonction et la radicalisation ? Je me réfère à cet égard à la France et aux Pays-Bas où ce problème est en pleine discussion. Pouvez-vous préciser quelles pistes vous préconisez ?

3) Êtes-vous partisan de donner aux groupes professionnels concernés la possibilité (donc, pas l'obligation) de rompre le secret professionnel « en raison d'un danger grave et réel qu'une personne présente un comportement radicalisant sur la base de signaux inquiétants », à l'instar de ce qui a déjà été élaboré pour le secret médical en ce qui concerne la maltraitance infantile et la violence conjugale ? Dans la négative, pourquoi ? Dans l'affirmative, pouvez-vous préciser votre réponse ?

 

Wat betreft transversaal karakter: in het Vlaams regeerakkoord wordt er aandacht besteed aan het voorkomen van radicalisering en is er sprake van het oprichten van een cel met experten uit de diverse beleidsdomeinen om radicalisering te voorkomen, te detecteren en te remediëren, met één centraal aanspreekpunt en in samenwerking met andere overheden. De Coördinatie van deze cel ligt bij het Agentschap Binnenlands Bestuur. Vooral wat betreft de proactieve aanpak en de handhaving vervult de federale overheid een sleutelrol. In de toekomst zal ook een federale ambtenaar van de FOD Binnenlandse Zaken deel uitmaken van deze cel. Het betreft aldus een transversale gewestaangelegenheid. Ik verwijs tevens naar het recente actieplan van de Vlaamse regering ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme.

Uitwisselen van informatie is essentieel om in het raam van de problematiek van radicalisering aan gecoördineerde risicodetectie te doen. Heel wat betrokken beroepsgroepen zijn echter gebonden aan een beroeps- of ambtsgeheim. Bovendien kan de regeling voor de beroepsgroepen verschillen tussen de Gemeenschappen, de Gewesten en de federale regeling.

Vanuit het terrein is er nood aan een kader waarin informatie over risicosignalen inzake radicalisering kan worden ingebracht en gedeeld. Dit is echter complex gezien de verscheidenheid aan geldende regelingen en het recht op privacy. Ook staat dit op gespannen voet met de bestaansreden van het beroepsgeheim zelf, namelijk het creëren van een vertrouwensrelatie.

Een mogelijk oplossing om dit te verzoenen is het uitwerken van een geheel aan werkafspraken over de informatie-uitwisseling. Men kan daartoe gebruik maken van een contactpersoon of van de techniek van het gedeelde beroepsgeheim, afhankelijk van de betrokken beroepsgroep. Hierbij zou men tegelijkertijd de mogelijkheid (dus niet de plicht) geven aan de betrokkenen om op grond van « een ernstig en reëel gevaar dat een persoon radicaliserend gedrag vertoont op basis van verontrustende signalen » het beroepsgeheim te doorbreken indien de betrokkene het gevaar niet zelf of met hulp van anderen kan afwenden naar analogie van wat nu reeds werd uitgewerkt voor het medisch beroepsgeheim voor wat betreft kindermishandeling en partnergeweld.

In dit kader verwijs ik naar de Franse Orde van geneesheren. De Franse Orde van geneesheren heeft een nota voor artsen opgesteld, waarin staat wat ze moeten doen als ze in aanraking komen met een patiënt die aan het radicaliseren is of al is geradicaliseerd. In de nota wordt erop gewezen dat de arts het beroepsgeheim moet respecteren dat « door de wet en de code van de medische ethiek » wordt opgelegd. Maar als het gedrag van een patiënt een bedreiging voor de veiligheid vormt, kan de arts in gewetensnood raken door zijn beroepsgeheim te handhaven. Volgens de nota mogen artsen hun beroepsgeheim schenden als er voldoende aanwijzingen zijn dat er sprake is van radicalisering. Dit moet « geval per geval » bekeken worden. De Franse artsen kunnen zich ook wenden tot een raad om advies te vragen. De Franse Orde van geneesheren acht het verstandig om een duidelijke definitie van radicalisering te hanteren. Radicalisering wordt bepaald door drie cumulatieve kenmerken: een geleidelijk proces, naleving van een extremistische ideologie en de goedkeuring van geweld .

Ik had dan ook graag een antwoord gekregen op de volgende vragen:

1) Kan u aangeven of u in samenwerking met de Gemeenschappen en de Gewesten reeds overleg heeft gehad betreffende de wijze hoe het beroeps- en het ambtsgeheim wordt verzoend met het detecteren van signalen van radicalisering en de informatie-uitwisseling?

2) Kan u aangeven of u vanuit de politiediensten en de gespecialiseerde diensten zoals de dienst Veiligheid van de Staat signalen heeft opgevangen betreffende de problematiek van het ambts- en het beroepsgeheim en radicalisering? Ik verwijs in deze context naar Nederland en Frankrijk waar dit probleem volop leeft? Kan u uitvoerig toelichten welke pistes u haalbaar acht?

3) Bent u voorstander om – na overleg en inspraak met de betrokken beroepsgroepen – hen desgevallend de mogelijkheid (dus niet de plicht) te geven om op grond van « een ernstig en reëel gevaar dat een persoon radicaliserend gedrag vertoont op basis van verontrustende signalen » het beroepsgeheim te doorbreken indien naar analogie van wat nu reeds werd uitgewerkt voor het medisch beroepsgeheim wat betreft kindermishandeling en partnergeweld? Zo neen, waarom niet? Zo ja, kan u dit toelichten?

 
Réponse reçue le 10 mars 2016 : Antwoord ontvangen op 10 maart 2016 :

L’honorable membre trouvera ci-après la réponse à ses questions :

1) Il n’y a pas encore eu de concertation structurelle avec les Régions et les Communautés concernant cette problématique. Toutefois, elle est abordée dans divers forums de concertation. Jusqu’à présent, l’accent est mis sur une approche pragmatique et l’amélioration des contacts et de la collaboration entre les services de sécurité et les acteurs de terrain du secteur social et préventif à l’échelon local.

2) La problématique du secret professionnel et de la radicalisation est particulièrement actuelle dans notre pays. En effet, dans de nombreux cas, les premiers signaux d’un comportement inquiétant lié à la radicalisation sont captés par des professionnels qui se sentent tenus de conserver une relation de confiance avec les personnes concernées. Cela les retient de signaler à temps ce comportement et la problématique de sécurité potentielle y afférente aux services de police et de sécurité. Un obstacle supplémentaire est que les personnes qui ne sont pas liées à un secret professionnel légal peuvent invoquer un secret professionnel supposé pour ne pas transmettre d’informations.

Nous tentons en premier lieu de créer une relation de confiance entre l’appareil de sécurité et ces professionnels et de l’ancrer de manière structurelle. Cela s’est notamment concrétisé par une circulaire commune relative aux foreign terrorist fighters (FTF) que le ministre de la Justice et moi-même avons diffusée le 21 août 2015. Cette circulaire met l’accent, outre le renforcement des task forces locales, sur la création des cellules de sécurité locale intégrale qui peuvent être des points de contact pour de telles problématiques et dans lesquelles la police locale est également représentée.

Je reçois du feed-back que des solutions pragmatiques et correctes sont atteintes dans ces forums de concertation, mais que des questions subsistent auprès de tous les partenaires concernés (services sociaux et administratifs, services de police, de sécurité et de renseignement, autorités administratives et judiciaires) concernant la base juridique sur laquelle l’on peut procéder à un échange d’informations. Ce sont des réflexions saines qui prouvent toutefois que le renforcement de la relation de confiance – quoique indispensable – est insuffisant.

Je souscris au principe que les personnes liées au secret professionnel légal doivent pouvoir signaler aux services de sécurité des comportements problématiques liés au radicalisme et à l’extrémisme violent. Cela doit être toutefois être envisagé de manière plus large que le secret professionnel médical auquel vous faites référence.

Het geachte lid vindt hieronder het antwoord op zijn vragen :

1) Er is nog geen structureel overleg geweest met Gewesten en Gemeenschappen inzake deze problematiek. Het is wel zo dat in diverse overlegfora deze problematiek aangekaart wordt. Tot op heden ligt de nadruk op een pragmatische aanpak en de verbetering van de contacten en de samenwerking tussen de veiligheidsdiensten en de actoren binnen de preventie en de sociale sector op het terrein op lokaal vlak.

2) De problematiek van het ambts- en beroepsgeheim en radicalisering is ook in ons land bijzonder actueel. Het is inderdaad zo dat in veel gevallen de eerste signalen van verontrustende gedrag gelinkt aan radicalisering opgevangen worden door professionelen die zich gehouden voelen een vertrouwensrelatie met de betrokken personen te (moeten) bewaren. Dit weerhoudt hen ervan om tijdig dit gedrag en de potentiële veiligheidsproblematiek eraan verbonden te melden aan de politie- of veiligheidsdiensten. Een bijkomend obstakel is dat ook personen die niet gebonden zijn door een wettelijk beroepsgeheim een vermeend beroepsgeheim inroepen om geen informatie te moeten overmaken.

Wij pogen in de eerste plaats ook een vertrouwensrelatie tussen het veiligheidsapparaat en deze professionelen te bewerkstelligen en die structureel te verankeren. Dit gebeurde onder andere via de gemeenschappelijk omzendbrief met betrekking tot de foreign terrorist fighters (FTF) die de minister van Justitie en ikzelf op 21 augustus 2015 verspreidden en waarin naast het versterken van de lokale taskforces ook aangedrongen wordt op de creatie van lokale integrale veiligheidscellen die aanspreekpunten kunnen zijn voor dergelijke problematieken en waarin ook de lokale politie vertegenwoordigd is.

Ik ontvang feedback dat op deze overlegfora pragmatische en correcte oplossingen worden bereikt, maar dat bij alle betrokken partners (sociale en administratieve diensten, politie- veiligheids- en inlichtingendiensten, bestuurlijke en gerechtelijke overheden) ook vragen blijven omtrent de juridische basis waarop tot informatie-uitwisseling kan worden overgegaan. Dit zijn gezonde reflecties, die echter bewijzen dat we het versterken van de vertrouwensrelatie – ofschoon noodzakelijk –onvoldoende is.

Ik onderschrijf het principe dat personen die gebonden zijn aan het wettelijk beroepsgeheim problematische gedragingen gelinkt aan radicalisering en gewelddadig extremisme moeten kunnen melden aan de veiligheidsdiensten. Dit zal evenwel ruimer moeten gezien worden dan het medisch beroepsgeheim waarnaar u verwijst.