SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2018-2019 Zitting 2018-2019
________________
10 janvier 2019 10 januari 2019
________________
Question écrite n° 6-2091 Schriftelijke vraag nr. 6-2091

de Lode Vereeck (Open Vld)

van Lode Vereeck (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre des Finances, chargé de la Lutte contre la fraude fiscale, et Ministre de la Coopération au développement

aan de vice-eersteminister en minister van Financiën, belast met Bestrijding van de fiscale fraude, en Minister van Ontwikkelingssamenwerking
________________
Technologie blockchain - Instances fédérales et services publics - Services offerts au public - Possibilités d'application - Groupe de travail transversal - État d'avancement Blockchaintechnologie - Federale instanties en overheidsdiensten - Publieke dienstverlening - Toepassingsmogelijkheden - Transversale, beleidsoverschrijdende werkgroep - Stand van zaken 
________________
nouvelle technologie
traitement de l'information
application de l'informatique
administration électronique
traitement des données
informatique appliquée
chaîne de blocs
nieuwe technologie
informatieverwerking
toepassing van informatica
elektronische overheid
gegevensverwerking
toegepaste informatica
blockchain
________ ________
10/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 14/2/2019)
12/2/2019Antwoord
10/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 14/2/2019)
12/2/2019Antwoord
________ ________
Herindiening van : schriftelijke vraag 6-1876 Herindiening van : schriftelijke vraag 6-1876
________ ________
Question n° 6-2091 du 10 janvier 2019 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-2091 d.d. 10 januari 2019 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Selon l'Antwerp Management School, la technologie qu'attendent les autorités, les entreprises et les citoyens est non pas l'intelligence artificielle ou l'internet des objets mais la blockchain. Il s'agit d'une technologie où les données sont stockées dans des blocs (block) et interconnectées via une chaîne (chain). Outre les données, ces blocs contiennent également des informations sur les transactions. Chaque bloc est relié au bloc précédent grâce à un algorithme mathématique complexe. Les données sont stockées sur des millions d'ordinateurs dans le monde entier et chaque ordinateur doit être « d'accord » sur la transaction. De ce fait, il est impossible de voler ou de modifier les données stockées dans la blockchain (dans l'état actuel de la technologie). Cette application est tout à fait contraire au principe du système actuel de centralisation des données, à savoir des bases de données sur un serveur central, à l'abri du monde extérieur et gérées par des organismes publics.

La Géorgie est un des premiers pays où l'autorité applique la technologie blockchain pour enregistrer les biens cadastraux. Pour y parvenir, l'Agence nationale du registre public (NAPR) devait disposer d'une infrastructure TI bien développée. Le cadastre de la Géorgie, basé sur la blockchain, est opérationnel depuis février 2017 et a déjà enregistré plus d'un million d'extraits et d'actes. Cette innovation a valu à la Géorgie, en 2017, une neuvième place au classement « Doing Business » du Groupe de la Banque mondiale. La Belgique, quant à elle, y a obtenu la cinquante-deuxième place.

L'autorité flamande et la Ville d'Anvers ont déjà annoncé vouloir réaliser, dans les années à venir, des projets concrets axés sur la technologie blockchain. Récemment, elles ont lancé « Blockchain on the Move » en vue de créer un « coffre-fort numérique » pour les citoyens, leur permettant d'effectuer des transactions sûres avec l'autorité.

Le caractère transversal de ma question vient du fait que l'approche des défis en matière de numérisation des services publics et des missions publiques est une compétence partagée entre l'autorité fédérale et les entités fédérées, entre autres à cause de la question de la vie privée et de la sécurité.

Je souhaiterais poser les questions suivantes au ministre :

1) La Belgique est toujours un peu « le petit nouveau sur la blockchain ». Selon le ministre, quelle plus-value la blockchain peut-elle offrir dans le cadre des services offerts au public ?

2) Y a-t-il des instances fédérales ou des services publics qui développent actuellement des projets spécifiques liés à l'application de la technologie blockchain ? Je souhaiterais obtenir un relevé détaillé.

3) Que pense le ministre de l'idée d'appliquer la technologie blockchain à l'enregistrement des propriétés cadastrales ?

a) Dans quel laps de temps le ministre juge-t-il possible d'appliquer cette technologie en Belgique dans la pratique ?

b) Quels problèmes et obstacles sont-ils le plus susceptibles d'entraver la concrétisation de cette application ?

4) Dans quelle mesure le ministre est-il partisan d'une politique fondée sur des évidences factuelles ? En d'autres termes, lors de l'élaboration de la politique relative à l'application de la blockchain, tient-on compte des résultats d'études scientifiques et/ou des meilleures pratiques de l'étranger ? Pourquoi ? Pourquoi pas ?

5) Dans la note de politique générale « Agenda numérique, Télécom et Poste 2018 », le ministre indique entre autres : « Il existe ainsi un groupe de travail transversal qui examine les possibilités de technologies ledger et blockchain, à côté de la demande concrète d’un SPF, de tester une technologie chatbot. » (cf. document Chambre, n°54-2708/2, pp. 12-13).

a) Qui fait partie de ce groupe de travail transversal ?

b) Je souhaiterais obtenir un état d'avancement des travaux de ce groupe de travail et de ses résultats.

6) Selon le ministre, lorsque la blockchain aura été intégrée à l'administration, le système actuel de centralisation des données appartiendra-t-il définitivement au passé, et dans tous les domaines ?

 

Niet artificiële intelligentie en het Internet of Things, maar blockchain is volgens de Antwerp Management School dé technologie waarop overheden, bedrijven en burgers op zitten te wachten. Bij blockchain worden de data opgeslagen in blokken (block) die via een keten (chain) met elkaar in verbinding staan. Naast de data bevatten deze blokken ook informatie over de transacties. Elk van de volgende blokken is gekoppeld aan het vorige blok via een complex wiskundig algoritme. De gegevens staan wereldwijd op miljoenen computers opgeslagen en elke computer moet « akkoord » zijn met de transactie. Hierdoor kunnen gegevens die opgeslagen zijn in blockchain (op basis van de huidige stand van technologie) onmogelijk gestolen of veranderd worden. Deze toepassing staat haaks op het principe van het huidige systeem van de centralisatie van gegevens, namelijk databases op een centrale server, veilig afgesloten voor de buitenwereld en beheerd door overheidsinstanties.

Georgië is een van de eerste landen waar de overheid de blockchaintechnologie toepast voor de registratie van kadastrale eigendommen. Een voorwaarde om dit te laten slagen was een goed ontwikkelde IT-infrastructuur voor het Nationaal Agentschap voor openbare registratie (NAPR). Het op blockchain gebaseerde kadaster van Georgië is sinds februari 2017 operationeel en sindsdien zijn er al meer dan een miljoen uittreksels en aktes in opgenomen. Deze maatregel leverde Georgië in 2017 een negende plaats op in de « Doing Business »-ranking van de World Bank Group. België bezette hierop een tweeënvijftigste plaats.

De Vlaamse Overheid en Stad Antwerpen hebben reeds aangekondigd de komende jaren concrete projecten met blockchaintechnologie te willen realiseren. Onlangs startten ze « Blockchain on the Move » om een « digitale kluis » voor burgers te creëren waar transacties met de overheid veilig tot stand kunnen komen.

Het transversaal karakter van mijn vraag blijkt uit het feit dat de aanpak van de uitdagingen op het vlak van de digitalisering van overheidsdiensten en -taken een gedeelde bevoegdheid is tussen de federale overheid en de deelstaten, niet het laatst wegens het privacy- en securityvraagstuk.

Ik heb volgende vragen voor de geachte minister :

1) België is nog altijd een beetje de « new kid on the blockchain ». Welke meerwaarde kan blockchain binnen de publieke dienstverlening volgens hem bieden ?

2) Zijn er federale instanties of overheidsdiensten die thans eigen specifieke projecten uitrollen met betrekking tot de toepassing van de blockchaintechnologie ? Graag kreeg ik een gedetailleerd overzicht.

3) Hoe staat hij tegenover het idee om de blockchaintechnologie toe te passen voor de registratie van kadastrale eigendommen ?

a) Binnen welk tijdsbestek acht hij de praktische toepassing hiervan in België mogelijk ?

b) Wat zijn de belangrijkste knelpunten en drempels die de invoering van deze toepassing thans in de weg staan ?

4) In welke mate is hij voorstander van evidence-based beleidsvoering ? Met andere woorden, wordt bij de uittekening van het beleid omtrent de toepassing van blockchain rekening gehouden met wetenschappelijke onderzoeksresultaten en / of beste praktijken uit het buitenland ? Waarom wel ? Waarom niet ?

5) In de algemene beleidsnota « Digitale Agenda, Telecom en Post 2018 » stelt hij onder meer : « (…) Zo bestaat een transversale, beleidsoverschrijdende werkgroep die de mogelijkheden van ledger- en blockchaintechnologie onderzoekt naast de concrete vraag van een FOD om chatbot-technologie uit te testen. » (cf. stuk Kamer, nr. 54-2708/2, blz. 12-13).

a) Wie maakt er deel uit van deze transversale, beleidsoverschrijdende werkgroep ?

b) Graag kreeg ik een stand van zaken van de werkzaamheden en de output van deze werkgroep.

6) Behoort het huidige systeem van de centralisatie van gegevens van zodra de blockchain binnen de overheidsadministratie zijn intrede heeft gedaan, volgens hem, volledig en in alle domeinen tot het verleden ?

 
Réponse reçue le 12 février 2019 : Antwoord ontvangen op 12 februari 2019 :

1) La valeur ajoutée du blockchain pour l’administration n’est en rien différente de celle constatée dans le secteur de l’économie. L’OCDE a récemment organisé un blockchain summit où les aspects suivants ont été mis en avant comme portant le plus de potentiel :

– l’identification d’une personne, d’un bien ou d’une valeur ;

– la lutte contre la fraude ;

– le commerce ;

– la traçabilité ;

– la conclusion de contrat.

Par ailleurs, la technologie de smart contract offre des possibilités d’automation.

Les administrations régulent, participent ou opèrent des processus qui entrent dans ces différentes applications. Sans préjudice d’autres technologies qui peuvent remplir les mêmes fonctions, le blockchain peut être une option qui s’impose à certains secteurs de l’économie.

2) Pour ce qui concerne le SPF Finances, nous participons à deux projets :

– consortium public-privé B-Hiveprojet en lien avec l’assurance-vie ;

– création pilote d’un réseau de consortium privé par la DG TAXUD de la commission européenne.

Et nous avons lancé une étude d’impact de la technologie blockchain dans les trois domaines que sont le supply chain, l’enregistrement des biens et la gestion de la TVA.

3) La littérature internationale a clairement démontré la possibilité d’utiliser la technologie blockchain pour la gestion d’un cadastre de parcelle, et la Géorgie a montré la voie en mettant celle-ci en œuvre.

Toutefois, il ne s’agit pas que de technologie mais aussi d’organisation. En effet, le blockchain suggère une architecture distribuée – ouverte ou privée – qui se différencie par rapport à l’enregistrement centralisé traditionnel. Il ne faut pas non plus négliger les différents métiers qui sont liés au cadastre, et notamment les notaires et les géomètres.

Le SPF veut donc disposer d’une étude d’impact, proposer des pistes au gouvernement et engager le dialogue avec les partenaires concernés.

Au titre de problème liés au blockchain, il faut noter que la Commission européenne étudie toujours la compatibilité entre cette technologie et le GDPR. Il serait maladroit de ne pas attendre cette analyse.

4) L’étude qui a été commandée par le SPF Finances contient un volet « horizon scanning » important qui alimentera le rapport de manière evidence based. Par ailleurs, le SPF suit avec attention les travaux de l’OCDE et de l’observatoire mis en place par le Commission européenne.

5) Le groupe de travail transversal et transsectoriel qui examine les possibilités de la technologie ledger et blockchain, également appelé Blockchain Coalition, se composait initialement de représentants d'Anvers, de Bruxelles (pouvoirs locaux), de la CFWB, de la Wallonie, de la Flandre (régional), de l'ASA, de la DG TD (fédéral) et des partenaires technologiques Smals, Digipolis, V-ICT-or et CIRB. Le groupe de travail a récemment été étendu à quelques administrations intéressées : Registre national, SPF Économie, SPF Finances et BNB. La composition de ce groupe de travail informel, qui se réunit plusieurs fois par année, varie en fonction des points à l'ordre du jour et de la disponibilité des participants. C'est la DG TD du SPF BOSA qui organise les réunions.

Durant sa première année, la Blockchain Coalition a travaillé, d'une part, sur une piste technologique (la possibilité de mettre en place une plateforme commune) et, d'autre part, sur l'examen transversal de tous les processus (du local au fédéral) de certains événements de vie (naissance, décès, déménagements, diplômes) afin d'examiner plus avant l'opportunité de la technologie de blockchain. Par ailleurs, la Coalition est principalement un forum où l'on échange des connaissances et expériences et où l'on envisage des collaborations sur des projets lorsque c'est pertinent. Pour chaque réunion, des minutes de réunion sont rédigées et des présentations sont disponibles.

6) Non, pas obligatoirement, car il existe des formes privées de blockchain ledger. Parmi les différentes options qui valorisent les atouts du blockchain, la DG TAXUD teste la possibilité de créer un réseau privé entre les autorités compétentes. Un peu plus largement on peut envisager un réseau entre les notaires et les autorités publiques, etc.

1) De meerwaarde van blockchain voor de administratie verschilt in geen enkel opzicht van de meerwaarde die is waargenomen in de sector van de economie. De OESO heeft onlangs een blockchain summit georganiseerd waarbij de volgende aspecten als meest potentiële aspecten naar voren werden gebracht :

– de identificatie van een persoon, van een goed of van een waarde ;

– de strijd tegen de fraude ;

– de handel ;

– de traceerbaarheid ;

– het afsluiten van contracten.

Bovendien biedt de smart contract technologie automatiseringsmogelijkheden.

De administraties reguleren, nemen deel aan of voeren processen uit die deel uitmaken van deze verschillende toepassingen. Zonder afbreuk te doen aan andere technologieën die dezelfde functies kunnen vervullen, kan de blockchain een optie zijn voor bepaalde sectoren van de economie.

2) Voor de FOD Financiën nemen we deel aan twee projecten :

– publiek-privaat consortium B-Hive – project met betrekking tot de levensverzekering ;

– proefproject voor de uitbouw van een netwerk van privé-consortiums door DG TAXUD van de Europese Commissie.

En we hebben een studie gelanceerd over de impact van de blockchaintechnologie op drie gebieden, namelijk de supply chain, de registratie van goederen en het beheer van de btw.

3) De internationale literatuur heeft duidelijk de mogelijkheid aangetoond om gebruik te maken van de blockchaintechnologie voor het beheer van een kadaster van percelen, en Georgië heeft de weg getoond door deze technologie te implementeren.

Het is echter niet alleen een kwestie van technologie, maar ook van organisatie. Blockchain suggereert immers een gedistribueerde architectuur – open of privé – die zich onderscheidt van de traditionele gecentraliseerde registratie. Ook niet onbelangrijk zijn de verschillende beroepen die verband houden met het kadaster, en in het bijzonder de notarissen en landmeters.

De FOD wil dus over een impactstudie beschikken, pistes voorstellen aan de regering en de dialoog aangaan met de betrokken partners.

Wat de problemen in verband met blockchain betreft, dient te worden opgemerkt dat de Europese Commissie nog steeds onderzoekt of deze technologie in overeenstemming is met de GDPR. Het zou onverstandig zijn om niet op deze analyse te wachten.

4) De studie die werd gevraagd door de FOD Financiën, bevat een belangrijk luik « horizon scanning » waarvan de resultaten op een evidence-based manier in het verslag zullen worden opgenomen. Bovendien volgt de FOD aandachtig de werkzaamheden van de OESO en van de waarnemingspost van de Europese Commissie.

5) De transversale, beleidsoverschrijdende werkgroep die de mogelijkheden van ledger- en blockchaintechnologie onderzoekt, ook wel de Blockchain Coalition genoemd, bestond oorspronkelijk uit vertegenwoordigers van Antwerpen, Brussel (lokale besturen), CFBW, Wallonie, Vlaanderen (regionaal), DAV, DG DT (federaal) en technologiepartners Smals, Digipolis, V-ICT-or en CIRB. Recent werd de werkgroep uitgebreid met geïnteresseerden uit enkele administraties : Rijksregister, FOD Economie, FOD Financiën en NBB. De samenstelling van deze informele werkgroep, die enkele keren per jaar samenkomt, wisselt al naar gelang agenda-items en beschikbaarheden van de deelnemers. FOD BOSA DG DT organiseert de meetings.

De Blokchain Coalition heeft gedurende haar eerste jaar gewerkt op enerzijds een technologie-track (de mogelijkheid van het opzetten van een gemeenschappelijk platform) en anderzijds het transversaal doorlopen van alle processen (lokaal tot federaal) van enkele zogenaamde life-events (geboorte, overlijden, verhuizen, diploma’s) om de opportuniteit van blockchain technologie verder te onderzoeken. Daarnaast is de Coalition vooral een plek waar kennis en ervaring worden uitgewisseld en waar men projectsamenwerking beoogt waar relevant. Van elke meeting worden meeting minutes bijgehouden en zijn er presentaties beschikbaar.

6) Neen, niet noodzakelijk, want er bestaan privévormen van blockchain ledger. Tussen de verschillende opties die de troeven van blockchain promoten, test DG TAXUD de mogelijkheid om een privénetwerk op te richten tussen de bevoegde autoriteiten. Ruimer gezien kan een netwerk tussen de notarissen en de overheidsinstanties, enz., worden overwogen.