SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2010-2011 Zitting 2010-2011
________________
27 janvier 2011 27 januari 2011
________________
Question écrite n° 5-987 Schriftelijke vraag nr. 5-987

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Patients psychiatriques - Abus - Décès - Contrôle indépendant Psychiatrische patiënten - Misbruik - Sterfgevallen - Onafhankelijk toezicht 
________________
internement psychiatrique
établissement psychiatrique
handicapé mental
mortalité
mort
violence
délit sexuel
opname in psychiatrische kliniek
psychiatrische inrichting
geestelijk gehandicapte
sterftecijfer
dood
geweld
seksueel misdrijf
________ ________
27/1/2011Verzending vraag
14/9/2011Antwoord
27/1/2011Verzending vraag
14/9/2011Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 5-986
Aussi posée à : question écrite 5-988
Aussi posée à : question écrite 5-986
Aussi posée à : question écrite 5-988
________ ________
Question n° 5-987 du 27 janvier 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-987 d.d. 27 januari 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La situation des patients psychiatriques dans les cliniques psychiatriques, les centres d'internement et les prisons me préoccupe de plus en plus. Qu'il s'agisse d'abus sexuels ou d'autres violences physiques et psychiques, les situations inacceptables n'ont, semble-t-il, pas encore disparu. Dernièrement, l'Allemagne a lancé une étude sérieuse sur les actes de violences visés par le droit pénal, après la découverte d'une fosse commune à proximité d'un hôpital psychiatrique dirigé par les nazis. N'est-il pas étonnant et en même temps inquiétant que des abus commis dans le cercle clos de ces institutions ne soient presque jamais étalés au grand jour ? Les risques que les patients, a fortiori peut-être dans les hôpitaux psychiatriques, puissent être victimes d'actes de violence, ne semblent pas purement statistiques.

Je souhaiterais obtenir une réponse aux questions suivantes.

1) Les services de la Justice, la police ou la Santé publique ont-ils déjà réalisé des études sur des pratiques inadmissibles à l'encontre de patients psychiatriques dans des cliniques psychiatriques, des centres d'internement et des prisons ? A-t-on déjà constaté des délits systématiques contre ces patients ? Des études ont-elles déjà été réalisées sur les causes de décès de ces patients dans ce type d'institutions ? Au cours des vingt dernières années, a-t-on procédé à des autopsies pour des cas de décès en institution psychiatrique ? Quels en ont été les résultats ? Au cours des vingt dernières années, combien de personnes sont-elles décédées de mort non naturelle ou suspecte dans ces institutions ? Combien de décès naturels a-t-on constatés chez des patients pour les classes d'âge de 25 à 35 ans et de 35 à 45 ans ? Pour combien de ces décès des constatations ont-elles été faites par des médecins qui n'étaient pas liés à l'institution et ont donc pu émettre un jugement indépendant ?

2) Des études ont-elles aussi été réalisées en Belgique sur les pratiques dans ce type d'institutions entre 1930 et 1950 ? Au cours des dix dernières années, des études ont-elles été menées à ce sujet ? Dans l'affirmative, quels en ont été les résultats ?

3) Combien de cas d'abus sexuels a-t-on enregistrés au cours des cinquante dernières années ? Existe-t-il des registres à ce sujet au département de la Justice ou dans les institutions mêmes ? Dans combien de cas connus le pouvoir organisateur a-t-il lui même sanctionné les auteurs d'abus sexuels ? Combien de dossiers ont-ils été transmis à la Justice ou à d'autres services officiels au cours des cinquante dernières années ? Depuis 2000, combien d'argent public accorde-t-on annuellement à ces institutions pour l'accueil de patients psychiatriques ? Comment évaluez-vous et expliquez-vous cette évolution ? Quelle somme affecte-t-on au contrôle et à la prévention des abus et mauvais traitements dont sont victimes les patients ?

4) Quelles plaintes ont-elles été déposées entre 2006 et 2010 pour des mauvais traitements ou des abus infligés à des patients psychiatriques ? Par qui et pour quelles raisons ? Quelles suites leur a-t-on données ?

5) Quelles garanties de contrôle indépendant existe-t-il aujourd'hui au sein de ces institutions fermées ? Quelles sont les règles qui peuvent ou doivent permettre d'éviter que ces concitoyens tout à fait impuissants soient victimes d'abus ou de mauvais traitements ? Les différents services publics de la Justice, de l'Intérieur et de la Santé publique réalisent-ils actuellement des contrôles inopinés dans ces cliniques, institutions et centres psychiatriques ? Depuis quand ces contrôles sont-ils effectués et quel a été leur nombre annuel depuis 2006 ? En quoi ces contrôles consistent-ils, par qui sont-ils réalisés et quels résultats ont-ils donnés ? Les parents et amis peuvent-ils rendre visite à tous les patients psychiatriques ? Quand ces institutions ont-elles le droit de priver les patients psychiatriques de la visite et du contrôle de tiers, étrangers à la clinique ou à l'institution ?

 

De situatie van psychiatrische patiënten in psychiatrische klinieken, interneringscentra en gevangenissen baart me steeds meer zorgen. Zowel qua seksueel misbruik als andere lichamelijke en geestelijke gewelddaden, lijken nog steeds onaanvaardbare toestanden te bestaan. Onlangs startte in Duitsland een ernstig onderzoek naar strafrechtelijke gewelddaden, na de vondst van een massagraf bij een door de nazi's geleid psychiatrisch ziekenhuis. Is het niet verwonderlijk en tegelijk beangstigend dat misbruiken die zich in de beslotenheid van deze instellingen ontwikkelen, nauwelijks het daglicht zien? De kansen dat patiënten, ook en misschien nog meer in psychiatrische ziekenhuizen, het slachtoffer kunnen worden van gewelddaden, lijken meer dan zuiver statistisch mogelijk.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Werden er door de diensten van Justitie, de politie of Volksgezondheid ooit onderzoeken uitgevoerd naar ongeoorloofde praktijken tegenover psychiatrische patiënten in psychiatrische klinieken, interneringscentra en gevangenissen? Werden er ooit stelselmatige misdrijven tegen deze patiënten vastgesteld? Werden er ooit onderzoeken uitgevoerd naar de doodsoorzaken van deze patiënten in dit soort instellingen? Werden er de voorbije twintig jaar lijkschouwingen uitgevoerd op sterfgevallen binnen psychiatrische instellingen? Met welke resultaten? Hoeveel mensen stierven er de jongste twintig jaar in deze instellingen een onnatuurlijke of verdachte dood? Hoeveel natuurlijke overlijdens werden er vastgesteld op patiënten, voor de categorie tot vijfentwintig jaar, de categorie tussen vijfentwintig en vijfendertig jaar en de categorie tussen vijfendertig en vijfenveertig jaar? Bij hoeveel van deze overlijdens werden er vaststellingen gedaan door artsen die niet verbonden waren aan de instelling en dus een onafhankelijk oordeel konden vellen?

2) Werden er ook in België onderzoeken uitgevoerd naar de praktijken in dit soort instellingen tussen 1930 en 1950? Werden de jongste tien jaar onderzoeken hierover uitgevoerd? Zo ja, met welke resultaten?

3) Hoeveel gevallen van seksueel misbruik zijn er de jongste vijftig jaar geregistreerd? Bestaan er hierover registers bij Justitie of bij de instellingen zelf? Hoeveel gevallen zijn gekend waarbij de inrichtende macht daders van seksuele misdrijven zelf bestrafte? Hoeveel dossiers werden er de jongste vijftig jaar overgemaakt aan Justitie of aan andere officiële diensten? Hoeveel overheidsgeld gaat er jaarlijks sinds 2000 naar de werking van deze instellingen voor de opvang van psychiatrische patiënten? Hoe evalueert en duidt u deze evolutie? Hoeveel geld gaat er naar controle en preventie van misbruiken en mishandelingen van patiënten?

4) Welke klachten werden er tussen 2006 en 2010 ingediend wegens mishandeling of misbruik van psychiatrische patiënten? Door wie en omwille van welke oorzaken? Met welke gevolgen?

5) Welke waarborgen op het onafhankelijk toezicht bestaan er vandaag binnen deze gesloten instellingen? Welke regels kunnen of moeten misbruiken en mishandelingen van deze uiterst onmondige medeburgers voorkomen? Worden er door de verschillende overheidsdiensten van Justitie, Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid vandaag onaangekondigde controles uitgevoerd in deze psychiatrische klinieken, instellingen en centra? Sinds wanneer gebeuren deze controles en hoeveel werden er reeds jaarlijks uitgevoerd-sinds 2006? Waaruit bestaan die controles, wie voert ze uit en tot welke resultaten leidden ze? Hebben familieleden en vrienden toegang tot alle psychiatrische patiënten? Wanneer hebben deze instellingen het recht psychiatrische patiënten te onttrekken aan bezoek en controle van derden, vreemd aan de kliniek of instelling?

 
Réponse reçue le 14 septembre 2011 : Antwoord ontvangen op 14 september 2011 :

1) Aucun chiffre spécifique relatif aux infractions commises à l’égard de patients psychiatriques n’est tenu dans les statistiques de criminalité de la Police fédérale ni dans les statistiques annuelles du ministère public ni dans les statistiques de condamnations. Cette catégorie n’est pas enregistrée de manière distincte. Nous ne disposons pas non plus de données chiffrées relatives au nombre de patients psychiatriques décédés dans des établissements pénitentiaires.

La direction générale Établissements pénitentiaires ajoute qu’aucune étude systématique n’a jamais été réalisée quant à des pratiques inadmissibles à l’encontre de personnes internées et à la mortalité en général dans les établissements pénitentiaires. Il n’existe aucune indication de pratiques inadmissibles systématiques à l’encontre de personnes internées dans des établissements pénitentiaires. En cas d’indices de maltraitance de personnes internées toutefois, les autorités judiciaires en seraient informées, comme pour tout décès suspect.

2) Nous ne disposons pas d’informations sur des enquêtes pénales pour maltraitance ou abus commis à l’égard de patients psychiatriques. Cette catégorie n’est pas enregistrée de manière distincte dans les statistiques annuelles du ministère public.

3) Aucun chiffre spécifique relatif aux abus sexuels commis à l’égard de patients psychiatriques n’est tenu dans les statistiques de criminalité de la Police fédérale ni dans les statistiques annuelles du ministère public ni dans les statistiques de condamnations. Cette catégorie n’est pas enregistrée de manière distincte.

4) Nous ne disposons pas d’informations sur des enquêtes pénales pour maltraitance ou abus commis à l’égard de patients psychiatriques. Cette catégorie n’est pas enregistrée de manière distincte dans les statistiques de criminalité de la Police fédérale.

5) Un contrôle indépendant des établissements pénitentiaires a été prévu avec les Commissions de surveillance et le Conseil central de surveillance pénitentiaire créés en 2003. Ces organes de contrôle doivent exercer un contrôle sur le traitement réservé aux détenus et internés ainsi que sur le respect des règles en la matière. Il s’agit d’un contrôle indépendant à l’égard de l’administration pénitentiaire, ce qui offre une garantie contre les traitements inhumains et dégradants dans les prisons. Les observations sont rapportées au ministre de la Justice et des avis sont formulés en matière pénitentiaire.

La loi de principes du 12 janvier 2005 concernant l'administration pénitentiaire ainsi que le statut juridique des détenus prévoit en outre une procédure de plainte pour les détenus auprès des Commissions de surveillance, avec une possibilité de recours contre ces décisions auprès du Conseil central de surveillance pénitentiaire. Toutefois, cette procédure de plainte doit encore être élaborée concrètement.

L’on peut mentionner par ailleurs le Service de santé pénitentiaire de la Direction générale Établissements pénitentiaires.

En sa qualité d'organe supérieur et dirigeant, le Service de santé pénitentiaire est chargé d'organiser, de diriger, de dispenser et de contrôler les soins de santé dans le cadre de l'exécution des peines et mesures privatives de liberté.

Dans le cadre de la loi de principes de 2005, le Conseil pénitentiaire de la santé a en outre été créé. Ce dernier conseille le ministre de la Justice en matière de soins de santé dans les prisons.

Nous n’avons pas connaissance de plaintes déposées auprès des commissions et services précités pour abus sexuels ou actes de violence à l’encontre de personnes internées.

1) Noch in de criminaliteitsstatistieken van de Federale Politie, noch in de Jaarstatistiek van het Openbaar ministerie, noch in de veroordelingstatistieken worden specifiek cijfers bijgehouden omtrent misdrijven gepleegd ten aanzien van psychiatrische patiënten. Deze categorie wordt niet apart geregistreerd. We beschikken evenmin over cijfergegevens omtrent het aantal psychiatrische patiënten die zijn overleden in penitentiaire inrichtingen.

Het Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen voegt er aan toe dat er nog nooit een systematisch onderzoek gevoerd is naar ongeoorloofde praktijken ten opzichte van geïnterneerden en naar mortaliteit in het algemeen in de penitentiaire inrichtingen. Er zijn geen indicaties van stelselmatige ongeoorloofde praktijken ten opzichte van geïnterneerden in de penitentiaire inrichtingen. Indien er evenwel aanwijzingen zouden zijn van mishandeling van een geïnterneerde zullen - net als bij elk verdacht overlijden – de gerechtelijke autoriteiten hiervan in kennis gesteld worden.

2) We beschikken niet over informatie omtrent strafrechtelijke onderzoeken wegens mishandeling of misbruiken gepleegd ten aanzien van psychiatrische patiënten. Deze categorie wordt niet apart geregistreerd in de Jaarstatistiek van het Openbaar ministerie.

3) Noch in de criminaliteitsstatistieken van de Federale Politie, noch in de Jaarstatistiek van het Openbaar ministerie, noch in de veroordelingstatistieken worden specifiek cijfers bijgehouden omtrent seksueel misbruik gepleegd tegen psychiatrische patiënten. Deze categorie wordt niet apart geregistreerd.

4) We beschikken niet over informatie omtrent strafrechtelijke klachten wegens mishandeling of misbruiken tegen psychiatrische patiënten. Deze categorie wordt niet apart geregistreerd in de criminaliteitsstatistieken van de Federale Politie.

5) Een onafhankelijk toezicht op de penitentiaire inrichtingen is voorzien met de in 2003 opgerichte Commissies van toezicht en de overkoepelende Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen. Deze toezichtorganen dienen toezicht te houden op de bejegening van de gedetineerden en geïnterneerden en de terzake geldende voorschriften. Het betreft een onafhankelijk toezicht ten opzichte van de penitentiaire administratie, op deze wijze wordt een garantie geboden tegen onmenselijke en vernederende behandelingen in de gevangenissen. Waarnemingen worden gerapporteerd aan de minister van Justitie en adviezen worden geformuleerd over penitentiaire aangelegenheden.

De Basiswet 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden voorziet ook een beklagprocedure voor de gedetineerde bij de Commissies van toezicht, met een beroepsmogelijkheid tegen deze beslissingen bij de beroepscommissie van de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen. Deze klachtenprocedure dient echter nog concreet te worden uitgewerkt.

Daarnaast kan melding worden gemaakt van de Penitentiaire Gezondheidsdienst bij het Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen.

Deze dienst is als hoogste en leidinggevend orgaan belast met het inrichten, het leiden, het verstrekken van en het toezien op de gezondheidszorg binnen het kader van de uitvoering van straffen en vrijheidsberovende maatregelen.

In het kader van de Basiswet van 2005 werd tevens de Penitentiaire Gezondheidsraad opgericht. Deze raad adviseert de Minister van Justitie over de gezondheidszorg in de gevangenissen.

We hebben geen kennis van klachten bij deze commissies en diensten i.v.m. seksueel misbruik of gewelddaden tegen geinterneerden.