SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2012-2013 Zitting 2012-2013
________________
11 juin 2013 11 juni 2013
________________
Question écrite n° 5-9326 Schriftelijke vraag nr. 5-9326

de Lies Jans (N-VA)

van Lies Jans (N-VA)

au vice-premier ministre et ministre des Pensions

aan de vice-eersteminister en minister van Pensioenen
________________
Lutte contre la pauvreté - Octroi automatique de droits - Secteur des pensions - Garantie de revenus aux personnes âgées - Échange de données avec le Service public fédéral Finances Strijd tegen armoede - Automatisering van rechten - Pensioensector - Inkomensgarantie voor ouderen - Gegevensuitwisseling met Federale Overheidsdienst Financiën 
________________
pauvreté
revenu minimal d'existence
droits sociaux
régime de retraite
catégorie sociale défavorisée
Office national des pensions
armoede
minimumbestaansinkomen
sociale rechten
pensioenregeling
sociaal achtergestelde groep
Rijksdienst voor Pensioenen
________ ________
11/6/2013Verzending vraag
27/6/2013Antwoord
11/6/2013Verzending vraag
27/6/2013Antwoord
________ ________
Question n° 5-9326 du 11 juin 2013 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-9326 d.d. 11 juni 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Dans la lutte contre la pauvreté, l'objectif de l'octroi automatique de droits doit être poursuivi, pour permettre à chacun de faire valoir ses droits. L'accord de gouvernement prévoit que celui-ci accélérera, partout où c'est possible, l'ouverture automatique de droits sociaux. Des mesures visant à l'attribution automatique de droits figurent aussi dans le Plan d'action fédéral de Simplification administrative 2012-2015, de même que dans le Plan fédéral de lutte contre la pauvreté approuvé le 14 septembre 2012 par le gouvernement fédéral.

Dans ce cadre, le Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l'exclusion sociale a élaboré, à la demande de sa commission d'accompagnement , une note relative à l'octroi automatique des droits. Il a identifié les droits qui sont d'ores et déjà octroyés automatiquement, et surtout ceux dont les critères d'ouverture pourraient être examinés d'office par les instances compétentes.

Selon la note, l’enjeu de l’automatisation est une plus grande effectivité des droits, par une diminution du non-recours, une réalité dont l’ampleur est plus grande qu’on ne l’imagine généralement et qui touche particulièrement les personnes les plus défavorisées. Dans le contexte de la pauvreté, le non-recours diminue l'efficacité la politique sociale et a pour effet d'appauvrir les personnes qui ne demandent pas les droits qui leur reviennent.

Concernant l'octroi automatique de droits en matière de pension, on lit qu'il y a déjà eu de très nombreuses réalisations, en particulier pour les pensions de retraite et de survie des travailleurs. C'est une évolution positive.

Concernant la garantie de revenus aux personnes âgées, un problème se pose toutefois en matière d'échange de données avec le Service public fédéral (SPF) Finances. On constate surtout des problèmes au niveau du suivi des dossiers, parce que le SPF Finances ne transmet pas les modifications.

Dans ce cadre, je souhaite poser les questions suivantes :

1) Où en est-on concernant l'octroi automatique de la garantie de revenus aux personnes âgées ?

2) Dans le cadre du problème précité, le ministre s'est-il concerté avec les services compétents du SPF Finances ?

3) Dans l'affirmative, sur quelles mesures se sont-ils mis d'accord pour supprimer les obstacles existants ?

4) Dans la négative, le ministre entrevoit-il, pour l'avenir, une possibilité de concertation en vue d'aboutir à une solution coordonnée ?

5) Quelles mesures spécifiques le ministre prendra-t-il pour continuer à mettre en œuvre l'octroi automatique de la garantie de revenus aux personnes âgées ?

6) Selon quel calendrier concret les modifications pourront-elles être réalisées ?

 

In de strijd tegen de armoede is een automatische toekenning van rechten een na te streven doel om te garanderen dat eenieder zijn rechten kan laten gelden. Zo bepaalt het federale regeerakkoord dat overal waar mogelijk de automatische toekenning van sociale rechten versneld zal worden ingevoerd. Ook het Federaal Actieplan voor Administratieve Vereenvoudiging 2012-2015 bevat maatregelen om bepaalde rechten automatisch toe te kennen. Hetzelfde geldt voor het Federaal Plan Armoedebestrijding dat de federale regering heeft goedgekeurd op 14 september 2012.

In het kader daarvan heeft het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting op vraag van zijn begeleidingscommissie een nota uitgewerkt rond de automatische toekenning van de rechten. Het heeft onderzocht welke rechten er al automatisch worden toegekend, en vooral voor welke rechten ambtshalve onderzoek vanwege de bevoegde instanties naar de voorwaarden waaraan voldaan moet worden om het recht te openen mogelijk is.

Zoals beschreven in de nota is het doel van de automatisering een grotere effectiviteit van rechten, door een vermindering van de non-take-up van rechten, een fenomeen dat wijder verspreid is dan algemeen gedacht en dat in het bijzonder de meest kwetsbare mensen treft. In termen van armoede vermindert de non-take-up de impact van het sociaal beleid en het zorgt voor een verarming van de personen die de rechten niet vragen waarop ze een beroep zouden kunnen doen.

Wat betreft de automatische toekenning van pensioenrechten lezen we dat er al heel wat realisaties zijn, vooral op vlak van de rust- en overlevingspensioenen van werknemers. Dit is ongetwijfeld een positieve evolutie.

Wat de inkomensgarantie voor ouderen betreft is er echter een probleem met de gegevensuitwisseling met de Federale Overheidsdienst (FOD) Financiën. Vooral inzake de opvolging van dossiers zouden er problemen zijn omdat de FOD Financiën geen wijzigingen doorgeeft.

Naar aanleiding hiervan heb ik de volgende vragen:

1) Wat is de stand van zaken inzake de automatische toekenning van inkomensgarantie voor ouderen?

2) Heeft de minister naar aanleiding van het bovenvermelde probleem overleg gehad met de bevoegde diensten van de FOD Financiën?

3) Zo ja, welke stappen zijn er afgesproken om de bestaande hinderpalen weg te werken?

4) Zo niet, ziet de minister in de toekomst een mogelijkheid tot overleg om zo tot een gecoördineerde oplossing te komen?

5) Welke specifieke maatregelen zal de minister nemen om de verdere automatisering van de inkomensgarantie voor ouderen te bewerkstelligen?

6) Wat is het concrete tijdschema waarbinnen de veranderingen kunnen worden doorgevoerd?

 
Réponse reçue le 27 juin 2013 : Antwoord ontvangen op 27 juni 2013 :

Je réponds ci-après aux questions posées par le sénateur.

1. Dans la législation sur la Garantie de revenu aux personnes âgées (GRAPA) de 2001, il est prévu un examen automatique des droits à la garantie de revenus aux personnes âgées si l’intéressé:

  1. introduit une demande de pension à charge d’un régime de pension belge obligatoire (inversement, la demande de GRAPA fait également office de demande de pension dans les régimes de pension légale belge);

  2. bénéficie d’une pension dans le régime des travailleurs salariés ou indépendants, même si elle est octroyée de manière anticipée;

  3. bénéficie d’une allocation aux handicapés;

  4. perçoit le minimum d’existence.

L’Office national des Pensions (ONP) examine automatiquement le droit à la GRAPA si une personne part à la retraite à 65 ans, et depuis octobre 2010 également pour les personnes qui sont parties à la pension de manière anticipée lorsqu’elles atteignent 65 ans.

L’ONP s’occupe également de l’examen avec effet rétroactif pour qui le droit à la GRAPA n’a pas été examiné par le passé. Ce mouvement de rattrapage est organisé depuis janvier 2011 en screenant chaque mois tous les pensionnés anticipés en un mois de naissance avant 1945.

Je suis, tout comme vous, d’avis que les dossiers des bénéficiaires GRAPA qui bénéficient déjà d’une GRAPA depuis longtemps (par ex. dix ans) seraient d’office rouverts et que pour les pensionnés à la retraite depuis un certain temps et ayant une petite pension inférieure à la garantie de revenus qui a entre-temps été majorée, une enquête d’office devrait avoir lieu. Mais vu les nombres élevés (facilement 200.000 enquêtes complémentaires), c’est pour le moment une tâche impossible pour l’administration.

2. L’examen GRAPA est un processus fastidieux qui ne peut pas se dérouler de manière automatisée. Il faut toujours commencer par une déclaration du demandeur et des cohabitants qui doit alors être examinée en détail par l’Office national des pensions et l’administration fiscale. Il n’existe en effet pas d’un dossier unique de revenus par habitant. Et ce n’est pas parce que l’on reçoit une petite pension que l’on peut partir du principe que l’on n’a pas d’autres revenus.

3. L’ONP et le Service public fédéral (SPF) Finances ont convenu d’automatiser de façon aussi complète que possible le flux de données entre les deux organismes. Ceci permettra à l’ONP de pouvoir filtrer les modifications intervenues dans les déclarations annuelles et d’avoir une vision de la négociation de biens immobiliers. Je signale à Mme la sénatrice que la cellule CCI créée par le SPF Finances en 2009 effectue spécifiquement pour l’ONP et le Service des Handicapés des recherches dans le cadre de l’enquête sur les revenus. Ceci permet de traiter plus rapidement les dossiers et d’améliorer le contrôle.

4. Faute de cadastre des revenus, une enquête automatique permanente n’est pas possible.

5. L’ONP cherche toujours la solution la plus automatiquement possible pour le traitement de ses tâches. Pour le traitement des dossiers de GRAPA également, l’Office va aussi loin que possible. Comme il a été dit, la seule lacune est pour le moment le démarrage automatique de l’enquête sur le droit à la GRAPA pour les pensionnés qui sont à la retraite depuis quelque temps déjà et dont la pension est inférieure au montant de la GRAPA. Mais en raison de l’ampleur de la masse des enquêtes, ceci est pour le moment une mission impossible pour l’administration.

J’entends signaler à l’honorable membre qu’en 2011, les Centres publics d’action sociale (CPAS), les mutualités, les services sociaux et les organisations syndicales ont été priées via un mailing à rappeler à leurs affiliés leurs droits en matière de GRAPA. Ils sont les mieux placés pour vérifier conjointement avec leurs clients ou membres si ceux-ci pourraient ou non ouvrir un droit à une garantie de revenus aux personnes âgées.

Hierna geef ik antwoord op de door de senators gesteld vragen.

1. In de Inkomensgarantie voor ouderen (IGO)-wetgeving van 2001 is een automatisch onderzoek naar de rechten op inkomensgarantie voor ouderen voorzien als de betrokkene:

  1. Een pensioenaanvraag indient ten laste van een Belgische verplichte pensioenregeling ( omgekeerd geldt aanvraag om IGO ook als pensioenaanvraag in de Belgische wettelijke pensioenregelingen);

  2. Een pensioen geniet in de regeling voor werknemers of voor zelfstandigen, zelfs indien vervroegd toegekend;

  3. Een tegemoetkoming aan gehandicapten geniet;

  4. Het bestaansminimum ontvangt.

De Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) onderzoekt automatisch het recht op IGO wanneer iemand op 65 jaar met pensioen gaat, en sinds oktober 2010 ook voor mensen die vervroegd met pensioen gingen wanneer ze 65 worden.

De RVP is ook bezig met onderzoek met terugwerkende kracht voor wie het recht op de IGO in het verleden niet werd onderzocht. Deze inhaalbeweging wordt georganiseerd sinds januari 2011 door elke maand alle vervroegd gepensioneerden in één geboortemaand vóór 1945 te screenen.

Ik ben, net zoals u, van oordeel dat de dossiers van de IGO trekkers die al geruime tijd (bijvoorbeeld tien jaar) een IGO genieten, ambtshalve zouden moeten heropend worden en dat voor gepensioneerden die al een zekere tijd op pensioen zijn en een pensioentje hebben dat lager ligt dan de, ondertussen verhoogde, inkomensgarantie een ambtshalve onderzoek zou moeten plaatsvinden. Maar gelet op de grote aantallen (gemakkelijk 200 000 bijkomende onderzoeken), is dit voor de administratie momenteel een onmogelijke opdracht.

2. Het onderzoek IGO is een tijdrovend proces dat niet geautomatiseerd kan verlopen. Het moet altijd starten met een verklaring van de aanvrager en de samenwonenden die dan door de Rijksdienst voor pensioenen en de fiscale administratie grondig moet onderzocht worden. Er bestaat immers geen uniek inkomstendossier per inwoner. En het is niet omdat men een klein pensioentje ontvangt dat men er zomaar kan van uitgaan dat men geen andere inkomsten heeft.

3. De RVP en de Federale Overheidsdienst (FOD) Financiën hebben afgesproken om de gegevensstroom tussen beide instellingen zo volledig mogelijk te automatiseren. Dit zal de RVP toelaten om de wijzigingen in de jaarlijkse aangiftes te kunnen filteren en zicht te krijgen op de verhandeling van onroerende goederen. Ik wijs mevrouw de Senator ook op het feit dat de door de FOD Financiën in 2009 opgerichte cel CCI specifiek voor de RVP en de Dienst mindervaliden opzoekingen verricht in het kader van het inkomensonderzoek. Dit laat toe om de dossiers sneller af te handelen en de controle te verbeteren.

4. Bij gebrek aan een inkomenskadaster is een continu automatisch onderzoek niet mogelijk.

5. De Rijksdienst voor pensioenen zoekt altijd de meest automatisch mogelijke oplossing voor het afhandelen van zijn taken. Ook voor het afhandelen van de IGO-dossiers gaat de Rijksdienst zo ver als mogelijk. Zoals gezegd is de enige lacune momenteel het automatisch opstarten van het onderzoek naar het recht op IGO voor gepensioneerden die al enige tijd op pensioen zijn en wier pensioen lager ligt dan het IGO-bedrag. Maar door de grote massa, is dit voor de administratie momenteel een onmogelijke opdracht.

Ik wil het geacht lid er ook op wijzen dat in 2011 de Openbare Centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW’s), de ziekenfondsen, de sociale diensten en de vakbondsorganisaties via een mailing werden gevraagd om hun aangeslotenen te herinneren aan hun rechten inzake de IGO. Zij zijn het best geplaatst om samen met hun klanten of leden na te gaan of deze al dan niet een recht zouden kunnen openen op een inkomensgarantie voor ouderen.