Nous avons depuis longtemps des liens étroits avec l'Antarctique et notre pays continue à y investir, comme en témoigne la station polaire Princess Elisabeth. C'est la première base fonctionnant entièrement grâce aux énergies renouvelables. La recherche scientifique de Princess Elisabeth doit contribuer à une meilleure compréhension des mécanismes climatiques. La Belgique est aussi une des douze parties originelles au traité de Washington sur l'Antarctique de 1959. Les principales dispositions de ce traité sur l'Antarctique sont : - l'Antarctique ne sera utilisé qu'à des fins pacifiques ; - la liberté de la recherche scientifique ; - l'échange et l'accessibilité des observations scientifiques ; - tout le territoire antarctique, y compris toutes les bases et l'infrastructure, doit être ouvert en permanence à des fins d'inspection. Ces dernières années, de plus en plus de touristes se rendent en Antarctique. Diverses compagnies minières lorgnent l'Antarctique et la nature y est déjà mise à rude épreuve par le réchauffement climatique. Je souhaiterais une réponse aux questions suivantes : 1) Comment le ministre évalue-t-il l'efficacité du régime (international) actuel de protection de l'Antarctique, eu égard notamment à l'intérêt touristique croissant que suscite ce territoire ? 2) Estime-t-il que les réglementations internationale et nationale actuelles offrent une protection suffisante à ce territoire exceptionnel et très fragile ? Si oui, peut-il donner des précisions ? Si non, quels moyens voit-il pour améliorer la protection de l'Antarctique ? Les a-t-il déjà évoqués dans les réunions internationales ; dans l'affirmative, lesquelles et avec quels résultats ? 3) Peut-il indiquer, pour chacune des cinq dernières années, combien de touristes ont visité l'Antarctique et commenter ces chiffres ? Utiliserait-il le qualificatif « durable » pour cette activité ? 4) Étudie-t-on les effets du tourisme sur la nature, l'environnement et la faune sauvage dans la zone Antarctique ? Si oui, peut-il donner des précisions sur les résultats et les principales conclusions ? Si non, pourquoi pas ? |
Wij hebben sinds lang nauwe banden met Antarctica en we blijven als land hierin investeren, getuige het Princess Elisabeth poolstation. Het is de eerste basis die volledig op hernieuwbare energiebronnen functioneert. Het wetenschappelijke onderzoek van Princess Elisabeth moet bijdragen tot een beter begrip van klimaatmechanismen. België is tevens een van de twaalf oorspronkelijke verdragspartijen van het Verdrag van Washington inzake Antarctica uit 1959. De belangrijkste bepalingen van het Antarctica-verdrag zijn: - Antarctica zal alleen voor vreedzame doeleinden gebruikt worden; - vrijheid van wetenschappelijk onderzoek; - uitwisseling en toegankelijkheid van wetenschappelijke waarnemingen; - het volledige gebied van Antarctica, alle bases en infrastructuur inbegrepen dient op ieder ogenblik open te staan voor inspecties. De laatste jaren vinden steeds meer toeristen de weg naar Antarctica. Diverse mijnbedrijven lonken naar Antarctica en de natuur staat er nu reeds onder zware druk ten gevolge van de klimaatopwarming. Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen: 1) Hoe beoordeelt de minister de effectiviteit van het huidige (internationale) beschermingsregime voor Antarctica, mede gelet op de toenemende toeristische belangstelling voor dit gebied? 2) Is hij van mening dat de huidige internationale en nationale regelgeving voldoende bescherming biedt aan dit unieke en zeer kwetsbare natuurgebied? Zo ja, kan hij dit uitvoerig toelichten? Zo neen, welke mogelijkheden ziet hij om de bescherming van Antarctica te verhogen? Heeft hij dit reeds aangekaart in internationale fora en zo ja, dewelke en wat waren de resultaten? 3) Kan hij aangeven hoeveel bezoekers Antarctica jaarlijks hebben bezocht, respectievelijk voor de laatste vijf jaar en kan hij deze cijfers duiden? Acht hij dit duurzaam? 4) Worden de effecten van het toerisme op de natuur, het milieu en de wilde dieren in het Antarctisch gebied onderzocht? Zo ja, kan hij die resultaten toelichten en de voornaamste vaststellingen weergeven? Zo neen, waarom niet? |
Depuis 1991, l’Association Internationale des Tours
Opérateurs Antarctiques (IAATO) promeut un tourisme
responsable et permet de bien suivre le développement du
secteur. Si un encadrement du tourisme par les Parties au Traité
fait l’objet de débats depuis plusieurs années,
cela ne dépasse pas le stade des recommandations (voir au
point 4). Plusieurs problèmes spécifiques se posent :
l’augmentation du nombre de touristes, la présence de
touristes sur certaines bases, le phénomène de
tourisme aventurier et l’existence d’opérations
logistiques menées dans certains endroits sans véritable
contrôle national.
D’un point de vue général, le Traité
Antarctique a jusqu’ici réussi à préserver
l'avenir du Continent qui reste un des endroits les plus protégés
de la planète. Deux principes y contribuent : l’obligation
d’évaluer, au préalable, l’impact de toute
activité constitue un moyen d’effectuer les ajustements
nécessaires ; le principe de contrôle mutuel permet,
quant à lui, à tout État signataire du Traité
d’inspecter les installations de recherche des autres États.
Par ailleurs, une collaboration accrue avec les autres éléments
du Système du Traité Antarctique se fait jour afin
d’appréhender la protection de façon plus
intégrée, tant au niveau terrestre que marin.
En ce qui concerne une éventuelle exploitation des
ressources minérales, cette question est appréhendée
dans le Protocole de Madrid.
Le Traité s’applique en effet aux eaux Antarctiques,
mais sans préjudice des droits des États sur cette
zone hors juridiction nationale. Ces droits peuvent s’exercer
vis-à-vis des fonds marins (régime strictement
réglementé par la Haute Autorité des Fonds
Marins) et vis-à-vis de la haute mer en général
(régime de liberté). Il faudrait bien sûr
distinguer entre les États qui ont ratifié le
Protocole environnemental et les autres, qui pourraient se prévaloir
du régime de la liberté en haute mer (sauf limitations
en droit international – par exemple le Protocole) et du
régime d’exploitation des fonds marins en dehors des
juridictions nationales.
Cette lacune est théorique car les conditions extrêmes
de l’environnement Antarctique excluent en pratique
l’exploitation commerciale des fonds marins et de leur
sous-sol. Sans parler de la très probable levée de
boucliers au niveau international.
Cela permettrait donc une éventuelle exploitation des
ressources des fonds marins. Au niveau national, les signataires du
Protocole de Madrid (dont la Belgique), en délivrant les
autorisations d’expédition, assurent un contrôle
sur la présence scientifique belge et son impact éventuel.
La fréquentation est passée de 22 712
touristes pour la saison 2004-2005 à 34 182 pour la
saison 2008-2009. S’il est actuellement difficile de juger si
cette fréquentation est acceptable pour l’environnement,
la notion d’empreinte humaine est en cours de définition
au sein des réunions du Traité et pourrait être
utilisée à l'avenir.
Il faut tout d’abord remarquer que le tourisme est
surtout concentré dans la Péninsule Antarctique vu son
accessibilité depuis l’Amérique du Sud. Ensuite,
95 % des touristes arrivent par bateau. Enfin, l’impact
sur l’environnement doit surtout être évalué
en fonction de son caractère cumulatif. Les mesures de
protection adoptées sont diverses : des lignes directrices
ont été établies pour 25 sites, souvent visités
afin que l’impact sur les sites soit réduit au maximum;
des recommandations d’éviter les débarquements à
partir de navires de plus de 500 passagers, de se coordonner afin
qu’il y ait jamais qu’un seul bateau sur le site et de
limiter le nombre de touristes débarqués à 100
à la fois. Le fait que trois accidents maritimes impliquant
des bateaux de croisière ont eu lieu depuis 2008 démontre
les risques liés à la navigation en Antarctique. Ces
accidents n’ont heureusement eu qu’un impact négligeable
sur l'environnement, mais auraient pu entraîner des
conséquences graves pour les passagers.
|
Sinds 1991 pleit de International Association of Antarctic
Tour Operators (IAATO) voor een verantwoord toerisme en ze biedt de
mogelijkheid om de ontwikkeling van de sector goed te volgen. Hoewel
er sinds meerdere jaren sprake is van een toeristische omkadering
door de Partijen bij het Verdrag, blijft het bij aanbevelingen (zie
punt 4). Er stellen zich meerdere specifieke problemen: de toename
van het aantal toeristen, de aanwezigheid van toeristen op bepaalde
stations, het fenomeen van het avontuurtoerisme en het bestaan van
logistieke operaties die op bepaalde plaatsen uitgevoerd worden
zonder dat er een echte nationale controle op is.
Over het algemeen is het Antarctisch Verdrag er tot hiertoe
in geslaagd om de toekomst van het Continent, dat één
van de meeste beschermde plaatsen van onze planeet blijft, te
vrijwaren. Daartoe dragen twee principes bij: de verplichting om
vooraf de impact van elke activiteit in te schatten, laat toe om de
nodige aanpassingen te doen; het principe van wederzijdse controle
biedt elke Staat die het Verdrag getekend heeft de mogelijkheid om
de onderzoeksinstallaties van de andere Staten te inspecteren.
Overigens is er een grotere samenwerking met de andere elementen van
het Antarctisch Verdragsysteem om de bescherming, op het land en in
de zee, op een meer geïntegreerde manier aan te pakken.
De kwestie over een eventuele exploitatie van de minerale
rijkdommen wordt behandeld in het Protocol van Madrid.
Het Verdrag is inderdaad van toepassing op de Antarctische
wateren, maar zonder afbreuk te doen aan de rechten van de staten
over deze zone buiten nationale jurisdictie. Deze rechten kunnen
worden uitgeoefend ten opzichte van de zeebodems (stelsel dat strikt
gereglementeerd is door de hoge Zeebodemautoriteiten) en ten opzicht
van de volle zee in het algemeen (vrijheidsstelsel). Er zou
natuurlijk een onderscheid dienen te worden gemaakt tussen de staten
die het milieuprotocol hebben geratificeerd en de andere die zich
zouden kunnen beroepen op het stelsel van de vrijheid in volle zee
(behoudens beperkingen inzake internationaal recht –
bijvoorbeeld het protocol) en het stelsel voor het uitbaten der
zeebodems buiten nationale jurisdicties.
Deze lacune is theoretisch want de uiterste omstandigheden van
het leefmilieu in Antarctica sluiten in de praktijk de commerciële
uitbating van de zeebodems en van hun ondergrond uit. Om nog te
zwijgen over de zeer waarschijnlijke huivering op internationaal
niveau
Dit zou dus een eventuele uitbating van de bronnen van de
zeebodems mogelijk maken. Op nationaal vlak kunnen de landen die het
Protocol van Madrid ondertekend hebben (waaronder België) de
Belgische wetenschappelijke aanwezigheid en de eventuele impact
hiervan controleren door expeditievergunningen te verstrekken.
Het aantal toeristen is gestegen van 22 712 in het
seizoen 2004-2005 tot 34 182 in het seizoen 2008-2009. Hoewel
het momenteel moeilijk is om te oordelen of deze aanwezigheid
ecologisch verantwoord is, wordt het begrip “voetafdruk”
gedefinieerd in de vergaderingen van het Verdrag en dit begrip zou
in de toekomst gebruikt kunnen worden.
Er dient vooreerst opgemerkt te worden dat er vooral veel
toerisme is op het Antarctisch schiereiland, gezien de
toegankelijkheid via Zuid- Amerika. Bovendien komen 95 % van de
toeristen aan per boot. De impact op het leefmilieu moet vooral
geëvalueerd worden in functie van het cumulatief karakter. Er
werden verschillende beschermingsmaatregelen aangenomen: er werden
voor 25 frequent bezochte sites richtlijnen opgesteld om de impact
op deze sites tot een minimum te beperken; er wordt aanbevolen om
geen schepen met meer dan 500 passagiers aan land te laten gaan, en
om een coördinatie op te zetten zodat er telkens maar één
boot op een site is en om maximum 100 toeristen per keer aan land te
laten. Het feit dat er sinds 2008 drie maritieme ongevallen met
cruiseschepen gebeurd zijn, toont de risico’s die verbonden
zijn aan de scheepvaart in Antarctica. Deze ongelukken hebben
gelukkig slechts een kleine impact gehad op het milieu, maar ze
hadden ernstige gevolgen kunnen hebben voor de passagiers.
|