SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2012-2013 Zitting 2012-2013
________________
3 mai 2013 3 mei 2013
________________
Question écrite n° 5-8936 Schriftelijke vraag nr. 5-8936

de Hassan Bousetta (PS)

van Hassan Bousetta (PS)

à la ministre de l'Emploi

aan de minister van Werk
________________
Le droit de grève Het stakingsrecht 
________________
droit de grève
stakingsrecht
________ ________
3/5/2013Verzending vraag
3/9/2013Antwoord
3/5/2013Verzending vraag
3/9/2013Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2982 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2982
________ ________
Question n° 5-8936 du 3 mai 2013 : (Question posée en français) Vraag nr. 5-8936 d.d. 3 mei 2013 : (Vraag gesteld in het Frans)

Le Droit de grève est une liberté fondamentale.

Au même titre que la liberté d'expression et la liberté d'association, elle est reprise dans la Charte sociale européenne. Les travailleurs ont le libre choix de faire grève pour faire entendre leurs revendications.

Il y a tout juste un an, le Comité européen des droits sociaux a condamné la Belgique au motif que les interventions des tribunaux de 1ère instance sur base d'une requête unilatérale sont une atteinte au droit de grève.

Pour rappel, l'exercice du droit de grève en Belgique s'inscrit dans un contexte où les Tribunaux de l'ordre judiciaire s'immiscent de plus en plus souvent à la requête des patrons qui veulent la condamnation des piquets de grève.

Ces litiges donnent lieu à des scènes parfois spectaculaires où les huissiers de justice interviennent pour constater et, dans certains cas, " noter " l'identité des grévistes actifs menacés ainsi de payer des astreintes.

La question du service minimum, des réquisitions, des droits des non-grévistes,… se posent ici et là avec plus ou moins de pression.

A l'heure où des partis politiques recueillent un très grande nombre de voix d'électeurs désespérés au regard principalement de leur précarité face au travail et que ces partis se proclament exprimer le " ras-le-bol " des sans grades , ne doit-on pas faire preuve d'une extrême vigilance dans le respect de l'exercice des droits des travailleurs et, singulièrement, dans l'exercice du droit de grève ; ce droit qui ouvre le champ de l'expression des revendications dans un Etat démocratique ?

Dans ce contexte, Madame la Ministre de l'Emploi peut-elle nous dire quelles sont les initiatives qui ont été prises ou qui sont envisagées le cas échéant, à la suite de la condamnation de la Belgique par le Comité européen des droits sociaux en vue de se mettre en conformité avec l'art 6§4 de la Charte Sociale européenne ?

 

Het stakingsrecht is een grondrecht.

Net zoals de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vereniging is het stakingsrecht opgenomen in het Europees Sociaal Handvest. De werknemers hebben de vrije keuze om te staken en op die manier hun eisen te laten horen.

Precies een jaar geleden heeft het Europees Comité voor de sociale rechten Belgie veroordeeld omdat de tussenkomst van de rechtbanken van eerste aanleg op basis van eenzijdige verzoekschriften een aantasting zijn van het stakingsrecht.

De uitoefening van het stakingsrecht in Belgie kadert in een context waarbij rechtbanken steeds meer betrokken worden ingevolge de verzoeken van werkgevers die stakingspiketten willen doen verbieden.

De geschillen geven soms aanleiding tot spectaculaire beelden, waarbij gerechtsdeurwaarders vaststellingen doen en in sommige gevallen de identiteit van de stakers noteren en met boetes dreigen.

De minimumdienst, vorderingen, de rechten van de niet-stakers, ... worden hier en daar met met druk afgedwongen.

Moeten we op een moment waarop de politieke partijen heel wat stemmen behalen van kiezers die ontmoedigd zijn omdat ze niet meer zeker zijn van hun job en die zeggen dat ze er genoeg van hebben, niet bijzonder voorzichtig zijn wat de rechten van de arbeiders betreft en in het bijzonder het stakingsrecht; dat een recht is om in een democratische staat zijn eisen kenbaar te maken?

Kan de minister meedelen welke initiatieven er werden genomen of in voorkomend geval zullen worden genomen als gevolg van de veroordeling van Belgie door het Europees Comité voor de sociale rechten, teneinde onze wetgeving in overeenstemming te brengen met artikel 6§4 van het Europees Sociaal Handvest?

 
Réponse reçue le 3 septembre 2013 : Antwoord ontvangen op 3 september 2013 :

Je partage entièrement l’avis de l’honorable membre, selon lequel le droit de grève est un droit fondamental, dont l’exercice doit être garanti.

L’un des fondements juridiques de ce droit se retrouve dans la Charte sociale européenne révisée, que notre pays a ratifiée par voie de loi.

Il est toutefois très exagéré d’affirmer qu’en réponse à la plainte des 3 syndicats et de la CES, le Comité des ministres du Conseil de l’Europe aurait, en date du 4 avril 2012, « condamné » l’État belge suite à l’intervention de certains Présidents de Tribunal de Première Instance, contre des piquets de grève. Le constat que tant les syndicats que les employeurs ont considéré la résolution du Conseil des ministres comme une « victoire » met bien en lumière les nuances de ce point de vue.

Une loi formelle n’est pas requise pour satisfaire aux dispositions de la Charte sociale européenne. Une jurisprudence transparente et prévisible qui reconnaît le droit de grève conformément à la CSE est suffisante. Et c’est sur ce point que, le 4 avril 2012, le Comité des ministres du Conseil de l’Europe a estimé, dans une résolution faisant suite à une plainte collective des syndicats belges, que certains éléments étaient à améliorer. Selon cette résolution, la jurisprudence belge n’est pas suffisamment cohérente et précise et la procédure selon laquelle le Président du Tribunal de Première Instance intervient dans le cadre d’une requête unilatérale pour empêcher préventivement certaines actions collectives n’est pas suffisamment « loyale », parce que les syndicats n’y sont pas associés.

Par ailleurs, le Comité des ministres a également estimé que l’intervention du pouvoir judiciaire n’était illégitime que lorsqu’elle vise à empêcher préventivement certaines actions collectives ou à interdire un piquet de grève sans vérifier si des faits de violence sont commis ou si les droits des non-grévistes sont bafoués.

Un piquet de grève où des faits de violence sont commis ou qui méconnaît les droits des non-grévistes (libre passage) ne bénéficie donc pas de la protection de la CSER.

Cette problématique n’est pas nouvelle pour le Gouvernement et, dans cette optique, je rappelle qu’en 2001/2002, le ministre de l’Emploi de l’époque avait formulé une proposition en vue de répondre à ces critiques. Un avant-projet de loi avait été élaboré, mais il avait été rejeté tant par les syndicats que par les employeurs. Pour éviter l’intervention du législateur, les organisations syndicales avaient alors pris une initiative parallèle, en concertation avec les organisations patronales. Ce « Gentlemen’s agreement », par le biais duquel les organisations syndicales appellent leur membres à ne pas recourir à la violence en cas de conflits collectifs et à respecter le délai de préavis de grève et les organisations patronales appellent leurs membres à éviter les procédures juridiques dans le cadre de conflits collectifs, n’est pas toujours respecté.

En 2008, le ministre de l’Emploi a demandé une évaluation de cet accord aux partenaires sociaux du Conseil national du Travail. Ce qui n’a donné lieu à aucun résultat jusqu’à présent.

Dans le cadre de cette résolution du Comité des ministres, j’ai demandé au Conseil national du Travail de communiquer le rapport du Comité aux partenaires sociaux et de le joindre à la précédente demande d’évaluation du « gentlemen’s agreement ».

Lors de la préparation du dossier, le CNT a déjà reçu une réponse partielle de l’Auditorat du Travail à sa question relative à l’ampleur des interventions juridiques dans les cas de conflits collectifs. Les chiffres manquants ont été réclamés par l’entremise du ministre de la Justice.

Toutefois, certains dossiers urgents ont, jusqu’à présent, retardé la suite du traitement par le CNT.

À ma demande, le ministre de la Justice a diffusé la résolution et l’interprétation du Comité des ministres aux magistrats, élément que les partenaires sociaux au sein du CNT considéraient comme très important.

Les syndicats et les organisations patronales ont également communiqué ces textes à leurs membres.

Ik ga volledig akkoord met de vraagsteller dat het stakingsrecht een fundamenteel recht is waarvan de uitoefening moet gewaarborgd worden.

Een van de juridische grondslagen van dit recht is terug te vinden in het hervormd Europees Sociaal Handvest, dat in ons land bij wet werd bekrachtigd.

Het is echter erg ongenuanceerd om te zeggen dat in antwoord op de klacht van de 3 vakbonden en het EVV, het Comité van Ministers van de Raad van Europa op 4 april 2012 de Belgische Staat zou “veroordeeld” hebben omwille van het optreden van sommige voorzitters bij de Rechtbank van Eerste Aanlag tegen stakingsposten. De vaststelling dat zowel de vakbonden als de werkgevers de resolutie van het Comité van ministers als een “overwinning” interpreteerden, toont aan dat het oordeel genuanceerd was.

Een formele wet is niet vereist om tegemoet te komen aan de vereisten van het Europees Sociaal Handvest. Een transparante en voorspelbare rechtspraak die het stakingsrecht conform het ESH erkent volstaat. En het is op dat punt dat het Comité van ministers van de Raad van Europa op 4 april 2012 als reactie op een collectieve klacht van de Belgische vakbonden in een resolutie geoordeeld heeft dat een en ander moet verbeteren. De Belgische rechtspraak is immers volgens deze resolutie onvoldoende coherent en precies en de procedure waarbij de Voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg tussenkomt in het kader van een eenzijdig verzoekschrift om bepaalde collectieve acties preventief aan banden te leggen is bovendien onvoldoende “eerlijk” omdat de vakorganisaties er niet in worden betrokken.

Anderzijds heeft het Comité van ministers ook geoordeeld dat het optreden van de rechterlijke macht slechts ongeoorloofd is wanneer het bepaalde collectieve acties preventief aan banden legt of een stakerspost verbiedt zonder na te gaan of er geweld wordt gebruikt of de rechten van werkwilligen worden miskend.

Een stakerspost die gewelddadig is of die de rechten van werkwilligen (vrije doorgang) miskent geniet dus niet van de bescherming van het HESH.

De onderliggende problematiek is niet nieuw voor de Regering en in dat verband herinner ik eraan dat al in 2001/2002 de toenmalige minister van Werk een voorstel heeft gedaan om tegemoet te komen aan deze kritieken. Een voorontwerp van wet dat daartoe was uitgewerkt werd evenwel toen door zowel de vakbonden als de werkgevers verworpen. Om de tussenkomst van de wetgever te ontlopen, hebben de werknemersorganisaties toen in overleg met de werkgeversorganisaties een parallel initiatief genomen. Dit zogenaamde “Gentlemen’s agreement” waarbij de werknemersorganisaties hun leden zouden oproepen geen geweld te gebruiken bij collectieve conflicten en de aanzeggingstermijn van stakingen na te leven en de werkgeversorganisaties hun leden zouden oproepen om juridische procedures te vermijden in het raam van collectieve conflicten, wordt niet altijd nageleefd.

De minister van Werk heeft reeds in november 2008 een evaluatie van dit akkoord gevraagd aan de sociale partners in de Nationale Arbeidsraad. Dit heeft tot op heden nog geen resultaat opgeleverd.

Ik heb naar aanleiding van deze Resolutie van het Comité van inisters aan de Nationale arbeidsraad gevraagd het rapport van het Comité over te maken aan de sociale partners om het toe te voegen aan de eerdere vraag om het “herenakkoord inzake stakingen” te evalueren.

Bij de voorbereiding van het dossier kreeg de NAR op zijn vraag omtrent de omvang van de rechterlijke tussenkomst in collectieve geschillen reeds gedeeltelijk antwoord van het Arbeidsauditoraat. Ontbrekende cijfers werden via de Minister van Justitie opgevraagd.

Omwille van andere spoedeisende dossiers is een verdere behandeling in de NAR nog niet kunnen gebeuren.

De minister van Justitie heeft op mijn verzoek de uitspraak en interpretatie van het Comité van ministers verspreid onder de Magistratuur, hetgeen door de sociale partners in de NAR als erg belangrijk werd beschouwd.

De vakbonden en werkgeversorganisaties zelf hebben deze teksten ook verspreid bij hun eigen achterban.