SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2012-2013 Zitting 2012-2013
________________
23 janvier 2013 23 januari 2013
________________
Question écrite n° 5-7952 Schriftelijke vraag nr. 5-7952

de Nele Lijnen (Open Vld)

van Nele Lijnen (Open Vld)

à la vice-première ministre et ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, chargée de Beliris et des Institutions culturelles fédérales

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen
________________
Les scandales autour des transplantations d'organes en Allemagne De schandalen in Duitsland rond orgaantransplantatie 
________________
transplantation d'organes
Allemagne
orgaantransplantatie
Duitsland
________ ________
23/1/2013Verzending vraag
22/2/2013Antwoord
23/1/2013Verzending vraag
22/2/2013Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-2887 Requalification de : demande d'explications 5-2887
________ ________
Question n° 5-7952 du 23 janvier 2013 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-7952 d.d. 23 januari 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La fondation Eurotransplant est un organisme de services pour les centres de transplantation, les laboratoires et les hôpitaux transplanteurs coopérant dans sept pays, à savoir la Belgique, l'Allemagne, la Croatie, le Luxembourg, les Pays-Bas, l'Autriche et la Slovénie. Eurotransplant œuvre pour une utilisation optimale des organes disponibles en établissant la meilleure combinaison possible entre organe et receveur. L’allocation des organes est basée sur des critères médicaux et éthiques. Les avantages de la collaboration découlent de l’utilisation d’un système unique de collecte des paramètres des donneurs et d’une liste d’attente centrale. Chaque année, Eurotransplant assure l’allocation d’environ 7000 organes. Grâce à la coopération entre les pays, les chances augmentent pour les patients très urgents. La solidarité mutuelle permet en outre d’aider des groupes spécifiques, comme les enfants et les patients ayant un groupe sanguin ou un type de tissu rares.

Plusieurs scandales récents en Allemagne ont mis à mal l'intégrité du système existant, suscitant des questions sur le contrôle de l'octroi des places sur la liste d'attente. Des médecins de l'hôpital universitaire de Leipzig ont aggravé fictivement l'état de santé de certains patients pour augmenter leurs chances de recevoir un nouvel organe. La fraude au don d'organe à Göttingen et à Regensburg a été révélée l'été dernier ; dans le dernier cas, deux médecins allemands ont reçu de l'argent pour faire avancer, sur la liste d'attente, des personnes en attente d'un organe. Cette fraude a a provoqué le décès de patients qui auraient pu être transplantés plus tôt. En 2010 et 2011, les données de plus de vingt patients à Göttingen ont été à ce point modifiées qu'ils se sont retrouvés en début de liste et ont ainsi pu être opérés rapidement. Curieusement, quatre Jordaniens figuraient parmi les patients privilégiés. Pour qu'ils puissent entrer dans le système européen de transplantation, on les avait domiciliés à la clinique de Regensburg. Qui plus est, le docteur O. et son chef ont effectué sept transplantations dans la capitale jordanienne Ammam. Il y a beaucoup de chances qu'il ne s'agisse pas d'un incident unique. La Süddeutsche Zeitung estime, en se basant sur des données relatives aux années qui ont suivi le départ du docteur O., que les manipulations des listes d'attentes se sont simplement poursuivies à Regensburg.

Je souhaiterais dès lors poser les questions suivantes à la ministre :

1) Comment réagissez-vous aux différents scandales qui ont entouré les transplantations d'organes, et au fait que certains patients aient bénéficié de faveurs contre paiement ? Pouvez-vous détailler votre réponse ?

2) Pouvez-vous indiquer si des patients belges ont été lésés et dans l'affirmative, combien ? Pouvez-vous expliquer en détail comment vous suivez ce dossier ?

3) Pouvez-vous indiquer comment il sera possible, à l'avenir, d'éviter de voir réapparaître de tels scandales et estimez-vous, comme moi, qu'il y a lieu d'intensifier la surveillance et le contrôle ? Dans l'affirmative, pouvez-vous expliquer comment vous procéderez concrètement ? Dans la négative, pourquoi ?

4) Pouvez-vous expliquer en détail quels démarches concrètes vous avez entreprises, d'une part,, auprès d'Eurotransplant et d'autre part, auprès de votre homologue allemand ?

5) Pouvez-vous indiquer, pour chacune des cinq dernières années, si l'on a connu d'autres cas de patients favorisés au détriment d'autres dans les pays membres d'Eurotransplant ?

6) Comment réagissez-vous à la pratique, apparemment autorisée, qui consiste à faire domicilier des citoyens non européens dans un hôpital afin de les insérer dans le système européen de transplantation d'organes ? Notre pays a-t-il recours à ce système et dans l'affirmative, pouvez-vous indiquer le nombre de personnes concernées et ce, pour chacune des trois dernières années ?

 

De stichting Eurotransplant is een serviceorganisatie voor de samenwerkende transplantatiecentra, laboratoria en donorziekenhuizen binnen zeven landen. In casu betreft het België, Duitsland, Kroatië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk en Slovenië. Eurotransplant zet zich in voor een optimaal gebruik van beschikbare donororganen door de best mogelijke match te maken tussen donororgaan en ontvanger. De verdeling (allocatie) van organen is gebaseerd op medische en ethische gronden. De voordelen van samenwerking vloeien voort uit het werken met één donor reporting systeem en één centrale wachtlijst. Per jaar regelt Eurotransplant de verdeling van ongeveer 7000 donororganen. Dankzij de samenwerking tussen landen stijgen de kansen voor hoog urgente patiënten. Onderlinge solidariteit maakt bovendien hulp mogelijk aan speciale groepen, zoals kinderen en patiënten met een zeldzame bloedgroep of een zeldzaam weefseltype

Diverse recente schandalen in Duitsland ondergraven de integriteit van het bestaande systeem en roepen vragen op met betrekking tot de controle op het toekennen van de plaatsen op de donorlijsten. In de universiteitskliniek van Leipzig hebben artsen patiënten zieker doen voorkomen dan ze waren, zodat ze meer kans maakten op een nieuw orgaan. Afgelopen zomer kwam orgaandonatiefraude in Göttingen en Regensburg aan het licht; in dit laatste geval lieten twee Duitse artsen zich door patiënten betalen om hoger op de wachtlijst voor orgaandonatie te komen. Daardoor overlijden patiënten die eerder aan de beurt konden komen. Op de wachtlijst voor orgaantransplantaties werden in 2010 en 2011 gegevens van meer dan twintig patiënten in Göttingen zo veranderd dat ze bovenaan kwamen te staan en snel werden geopereerd. Onder de bevoordeelde patiënten bevonden zich vreemd genoeg vier Jordaniërs. Om hen in het Europese orgaandonatiesysteem te loodsen, werd als woonplaats de kliniek in Regensburg opgegeven. Bovendien voerden Dokter O. en zijn chef in de Jordaanse hoofdstad Amman zeven transplantaties uit. De kans is zeer reëel dat het niet om één enkel incident gaat. De Süddeutsche Zeitung meent, op grond van gegevens over de jaren na het vertrek van Dokter O., dat in Regensburg de manipulaties met de wachtlijsten gewoon zijn doorgegaan.

Ik heb dan ook volgende vragen voor de minister:

1) Hoe reageert u op de diverse schandalen in Duitsland rond orgaantransplantaties en het bevoordelen van bepaalde patiënten tegen betaling? Kan u dit uitvoerig toelichten?

2) Kan u aangeven of Belgische patiënten hierdoor benadeeld zijn en zo ja, om hoeveel patiënten gaat het? Kan u uitvoerig toelichten hoe u dit onderzoekt?

3) Kan u aangeven hoe men dergelijke schandalen in de toekomst kan voorkomen en bent u het met me eens dat er een strenger toezicht moet komen alsook een betere controle? Zo ja, kan u dit zeer concreet toelichten? Zo neen, waarom niet?

4) Kan u gedetailleerd toelichten welke concrete stappen u hieromtrent heeft gezet bij enerzijds Eurotransplant en anderzijds bij uw Duitse evenknie?

5) Kan u voor respectievelijk de laatste vijf jaar aangeven of er nog andere gevallen bekend zijn binnen de landen die lid zijn van Eurotransplant waarbij bepaalde patiënten werden bevoordeeld ten koste van anderen?

6) Hoe reageert u op de praktijk die blijkbaar toegelaten is om niet EU burgers te domiciliëren in het ziekenhuis om hen aldus binnen te loodsen in het Europese orgaandonatiesysteem? Wordt dit ook in ons land toegepast en zo ja, kan u dit toelichten en aangeven om hoeveel mensen het gaat, en dit respectievelijk voor de laatste drie jaren op jaarbasis?

 
Réponse reçue le 22 février 2013 : Antwoord ontvangen op 22 februari 2013 :

1 Ces scandales sont intolérables. L’acte altruiste que constitue le don d’organe mérite du respect. Il ne peut en aucun cas faire l’objet d’un abus. La loi belge de 1986 prévoit en son article 4 que les donations d’organes de donneurs décédés se font sur base volontaire et à titre gratuit. Le prélèvement des organes doit se faire sans but lucratif.

2 Il n’y a aucune indication que les patients belges auraient été désavantagés. Les abus n’ont été constatés chez des patients que sur la liste d’attente allemande. Le don du foie est réglé au niveau national. L’organe est d’abord proposé au patient qui présente un code médical le plus élevé (en d’autres mots, le patient le plus malade). Chaque foie disponible est donné dans le pays où l’organe a été reçu. Mais il existe une solidarité entre les pays s’il s’agit d’une demande très urgente d’un foie. Eurotransplant règle le don et réalise toujours un audit auprès des patients avec un code médical élevé.

3 Les centres de transplantation en Belgique fonctionnent avec une équipe multidisciplinaire qui étudie le cas de chaque patient dans une réunion de staff. Sur la base d’un consensus, le patient est inscrit ou non sur la liste d’attente. Ce sont les coordinateurs de transplantation qui introduisent les données médicales à Eurotransplant. Si un patient a un score élevé et qu’il se trouve en haut de la liste, chaque coordinateur et médecin de l’équipe reçoit automatiquement un mail d’Eurotransplant avec les informations. Comme ces données sont vues et suivies par tous, cela donne un contrôle automatique.

Dans le cadre de la transposition de la directive européenne dans la loi sur le prélèvement et la transplantation des organes qui garantit la qualité et la sécurité des organes humains et qui améliore la disponibilité des organes, l’efficacité et l’accessibilité des systèmes de transplantation dans l’Union européenne, l'État désignera des inspecteurs qui contrôleront les centres de transplantation belges. Grâce à l’installation d’un collège qui contrôlera la qualité dans la médecine de transplantation, il y aura aussi une possibilité d’audit.

4 Eurotransplant a informé les autorités des pays participants de cet abus en Allemagne. Chaque pays, l’Allemagne aussi, veut prendre des mesures pour empêcher ce genre d’incident à l’avenir. Une concertation est prévue pour vérifier de quelle manière se font les contrôles nationaux et quelles mesures Eurotransplant peut prendre pour assurer un suivi encore plus efficace.

5 Il n’y a eu aucune mention ces cinq dernières années de patients qui auraient été avantagés par rapport à d’autres.

6 L’article actuel 13ter de la loi du 13 juin 1986 prévoit que « pour être inscrite en qualité de candidat receveur dans un centre belge de transplantation, toute personne doit, soit avoir la nationalité belge ou être domiciliée en Belgique depuis six mois au moins, soit, avoir la nationalité d'un état qui partage le même organisme d'allocation d'organes ou être domiciliée dans cet état depuis 6 mois au moins. » En outre, s’il n’y a pas de receveur pour un organe sur la liste d’attente, l’organe peut être attribué à un candidat receveur qui ne satisfait pas aux conditions de nationalité ou de domicile.

Ces trois dernières années, il y a eu en Belgique trois patients non européens transplantés avec un deceased donor : deux en 2010 et un en 2012. Pour deux de ces patients, il s’agissait de la deuxième transplantation après un don vivant; pour la troisième, c’était pour un patient High urgent (HU) qui séjournait par hasard dans notre pays à ce moment-là.

1 Deze schandalen zijn ontoelaatbaar. De altruïstische daad voor orgaandonatie verdient respect, het kan niet dat deze op een of andere manier misbruikt wordt. De Belgische wet van 1986 voorziet in artikel 4 dat donaties van organen van overleden donoren vrijwillig en onbetaald zijn. Het wegnemen van organen moet plaatsvinden zonder winstoogmerk.

2 Er is geen enkele indicatie dat Belgische patiënten benadeeld zouden zijn geweest. De misbruiken werden enkel vastgesteld bij patiënten op de Duitse leverwachtlijst. De allocatie (verdeling) van de lever wordt nationaal geregeld. Dit betekent dat aan de patiënt met de hoogste medische code (met andere woorden de ziekste patiënt) eerst het orgaan wordt aangeboden. Iedere beschikbare lever wordt verdeeld in het land waar het orgaan verkregen is. Er is wel een solidariteit tussen de landen wanneer het gaat om een zeer dringende aanvraag voor een leverorgaan. Eurotransplant regelt steeds de allocatie en doet steeds een audit bij patiënten met een hoge medische code.

3 De transplantatiecentra in België werken met een multidisciplinair team dat iedere patiënt in een stafvergadering voorstelt. Op basis van een gemeenschappelijke consensus wordt de patiënt al of niet op de wachtlijst ingeschreven. Het zijn de transplantatiecoördinatoren die de medische gegevens bij Eurotransplant inbrengen. Wanneer een patiënt een hoge score heeft en hoog op de wachtlijst staat, krijgt iedere coördinator en arts van het team een automatische mail van Eurotransplant met de informatie. Doordat deze gegevens door iedereen worden gezien en kunnen opgevolgd worden, geeft dit een automatische controle.

In het kader van de omzetting van de Europese richtlijn in de wet betreffende het wegnemen en transplanteren van organen die de kwaliteit en veiligheid van menselijke organen waarborgen alsook de beschikbaarheid van organen en de efficiëntie en de toegankelijkheid van het transplantatiestelsels verbeteren in de Europese Unie zal de overheid inspecteurs aanstellen die de Belgische transplantatiecentra zullen controleren. Door de installatie van een college voor de toetsing van de kwaliteit in de transplantatiegeneeskunde, zal er tevens een mogelijkheid tot audit zijn.

4 Eurotransplant heeft de overheden van de samenwerkende landen direct ingelicht omtrent het misbruik in Duitsland. Ieder land alsook de Duitse overheid wil maatregelen nemen om dergelijk voorval te voorkomen naar de toekomst toe. Er is dan ook een overleg gepland tussen de landen om na te gaan hoe men nationaal te controle doet en welke maatregelen Eurotransplant kan doen om een nog efficiëntere opvolging te doen.

5 De laatste vijf jaar is er geen enkele melding geweest van patiënten die werden bevoordeeld ten koste van anderen.

6 Het huidige artikel 13ter van de wet van 13 juni 1986 voorziet dat “Om als kandidaat receptor te worden ingeschreven in een Belgisch transplantatiecentrum, moet elke persoon, hetzij de Belgische nationaliteit hebben of in België gedomicilieerd zijn sinds minstens zes maanden, hetzij de nationaliteit hebben van een staat die hetzelfde toewijzingsorganisme voor organen deelt of sinds minstens zes maanden in deze staat gedomicilieerd zijn.” Daarboven, als er voor een orgaan geen ontvanger op de wachtlijst bestaat, kan het orgaan toegewezen worden aan een kandidaat-ontvanger die niet aan de voorwaarden van nationaliteit of woonplaats voldoet.

Voor de drie laatste jaren werden er in België drie non Europese unie recipiënten getransplanteerd met een deceased donor: twee in 2010 en een in 2012. Bij twee van deze patiënten was het een tweede transplantatie na een levende donatie; bij de derde was het voor een patiënt High Urgent (HU) die toevallig in ons land verbleef op dat moment.