SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
20 septembre 2012 20 september 2012
________________
Question écrite n° 5-7074 Schriftelijke vraag nr. 5-7074

de Cindy Franssen (CD&V)

van Cindy Franssen (CD&V)

au secrétaire d'État à l'Environnement, à l'Énergie et à la Mobilité, adjoint à la ministre de l'Intérieur et de l'Égalité des Chances, et secrétaire d'État aux Réformes institutionnelles, adjoint au premier ministre

aan de staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit, toegevoegd aan de minister van Binnenlandse Zaken en Gelijke Kansen, en staatssecretaris voor Staatshervorming, toegevoegd aan de eerste minister
________________
StopArmoede.Nu - Personnes socialement vulnérables - Autorité - Communication - Formulaires - Procédures - Compréhensibilité - Simplification - Politique - Moyens - Résultats StopArmoede.Nu - Maatschappelijk kwetsbare mensen - Overheid - Communicatie - Formulieren - Procedures - Begrijpbaarheid - Vereenvoudiging - Beleid - Middelen - Resultaten 
________________
pauvreté
formalité administrative
catégorie sociale défavorisée
armoede
administratieve formaliteit
sociaal achtergestelde groep
________ ________
20/9/2012Verzending vraag
6/9/2013Antwoord
20/9/2012Verzending vraag
6/9/2013Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7062
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7063
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7064
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7065
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7066
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7067
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7068
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7069
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7070
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7071
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7072
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7073
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7075
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7076
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7077
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7078
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7079
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7062
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7063
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7064
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7065
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7066
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7067
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7068
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7069
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7070
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7071
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7072
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7073
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7075
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7076
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7077
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7078
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7079
________ ________
Question n° 5-7074 du 20 septembre 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-7074 d.d. 20 september 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

« StopArmoede.Nu » est une plateforme qui veut faire de la pauvreté une priorité politique. Le 13 décembre 2011, l'organisation a présenté un cahier de revendications dans lequel elle plaide pour des documents compréhensibles, des procédures simples et des services accessibles.

Des formulaires compréhensibles et des procédures simples sont une nécessité si l'on veut que les citoyens participent à la société. Trop souvent encore, les papiers et les procédures constituent un obstacle et les personnes socialement vulnérables sont à nouveau laissées sur le côté. Elles ne possèdent souvent pas les aptitudes, les moyens nécessaires ou sont coupées du réseau social qui pourrait leur indiquer la voie à suivre.

« StopArmoede.Nu » demande donc que les autorités élaborent des formulaires simples pour les citoyens. Cela signifie : (1) que le message central de tout document est formulé dans un langage compréhensible, (2) que ce message peut être retrouvé facilement dans un document et (3) que les autorités publiques exploitent davantage les connaissances actuelles sur la clarté du langage.

Le Rapport général sur la pauvreté (1994) faisait déjà référence aux cinq critères auxquels les initiatives en matière d’aide juridique doivent répondre, dont la compréhensibilité : les informations et les conseils sont-ils formulés dans un langage simple et clair ?

Le gouvernement fédéral a promis d'accorder une attention particulière à sa communication destinée aux groupes socialement vulnérables. Le premier Plan fédéral de lutte contre la pauvreté précise que l'on peut faire appel à des experts du vécu pour améliorer la communication et l'accessibilité des services. Dans l'action 99 du deuxième plan, le gouvernement souhaite également s'engager à améliorer la qualité de la communication en invitant des experts du vécu à contrôler le langage utilisé et à formuler des conseils en la matière. On ne trouve toutefois aucune information sur les mesures effectives prises par les ministres pour réaliser cette action.

J'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes.

1) Prévoyez-vous une formation sur la communication avec les groupes socialement vulnérables afin de permettre aux services d'adapter facilement et correctement leurs formulaires et procédures ?

a) Dans l'affirmative, comment cette formation sera-t-elle organisée ? Qui peut la suivre et avec qui collabore-t-on ? Quand sera-t-il possible de suivre des sessions de formation ?

b) Dans la négative, pourquoi ? Quelles mesures envisagez-vous afin de permettre aux services d'améliorer facilement et correctement la compréhensibilité et l'accessibilité de leur communication ?

2) Pouvez-vous communiquer, par service et/ou domaine politique de l'autorité fédérale qui relèvent de sa compétence, de quelle manière les formulaires, documents et procédures soumis aux citoyens sont évalués en termes de compréhensibilité ?

3) Pouvez-vous communiquer, par service et/ou domaine politique de l'autorité fédérale qui relèvent de sa compétence, quels formulaires, documents et procédures soumis aux citoyens ont déjà été adaptés pour garantir leur compréhensibilité ? Comment ces formulaires, documents et procédures ont-ils été adaptés ?

4) Pouvez-vous communiquer, par service et/ou domaine politique de l'autorité fédérale qui relèvent de sa compétence, s'il existe un inventaire des formulaires, documents et procédures, soumis aux citoyens, qui doivent encore être évalués en termes de compréhensibilité et, le cas échéant, adaptés ? Dans la négative, pourquoi ? J'aimerais obtenir un aperçu de cette liste.

 

StopArmoede.Nu is een actieplatform dat armoede hoog op de politieke agenda wil zetten. Op 13 december 2011 pleitte StopArmoede.Nu in haar eisenbundel voor verstaanbare papieren, eenvoudige procedures en een toegankelijke dienstverlening.

Begrijpbare formulieren en eenvoudige procedures zijn nodig om burgers te laten deelnemen aan de samenleving. Nog te vaak vormen papieren en procedures een hindernis en worden maatschappelijk kwetsbare mensen opnieuw achtergesteld. Vaak missen ze de vaardigheden, de middelen of het sociaal netwerk om hen de weg te wijzen.

StopArmoede.Nu vraagt dan ook dat de overheid eenvoudige formulieren voor de burgers opstelt. Dit betekent (1) dat de kernboodschap van elk document in een begrijpbare taal wordt opgesteld, (2) dat de kernboodschap gemakkelijk is terug te vinden in een document (3) en dat de overheid meer gebruik maakt van bestaande kennis over duidelijke taal.

Reeds in het Algemeen Verslag over de armoede (1994) wordt verwezen naar de 5 B's waaraan de rechtshulpinitiatieven dienen te worden getoetst, waaronder de begrijpbaarheid. Is de informatie en zijn adviezen in een heldere en eenvoudige taal uitgedrukt?

De federale regering beloofde specifiek aandacht te besteden aan haar communicatie ten opzichte van maatschappelijk kwetsbare groepen. In het eerste Federaal plan armoedebestrijding wordt vermeld dat ervaringsdeskundigen ingezet kunnen worden om de communicatie en toegankelijkheid van diensten te verhogen. Ook in actie 99 van het tweede plan wil de federale regering zich engageren om de kwaliteit van de communicatie te verhogen door ervaringsdeskundigen te betrekken bij het screenen van en adviseren over taalgebruik. Over de effectieve maatregelen van de ministers om deze actie tot stand te brengen, is echter geen informatie te vinden.

Graag had ik vernomen:

1) Plant u een vorming of opleiding omtrent het communiceren met maatschappelijk kwetsbare groepen zodat de diensten hun formulieren en procedures vlot en correct kunnen aanpassen?

a) Zo ja, hoe wordt deze georganiseerd? Wie kan deze opleiding volgen en met wie wordt er samengewerkt? Wanneer kunnen vormingssessies gevolgd worden?

b) Zo neen, waarom niet? Welke maatregelen zal u treffen zodat de diensten vlot en op een correcte manier de begrijpbaarheid en toegankelijkheid van hun communicatie kunnen verbeteren?

2) Kan u per dienst en/of beleidsdomein van de federale overheid waarvoor hij/zij bevoegd is, meedelen op welke wijze formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen op hun begrijpbaarheid worden getoetst?

3) Kan u per dienst en/of beleidsdomein van de federale overheid waarvoor hij/zij bevoegd is, meedelen welke formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen al zijn aangepast om de begrijpbaarheid van het formulier, document of de procedure te garanderen? Hoe worden deze aangepast?

4) Kan u per dienst en/of beleidsdomein van de federale overheid waarvoor hij/zij bevoegd is, meedelen of er een inventaris bestaat van formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen die nog op hun begrijpbaarheid moeten worden getoetst en desgevallend worden aangepast? Zo neen, waarom niet? Graag een overzicht van deze lijst.

 
Réponse reçue le 6 septembre 2013 : Antwoord ontvangen op 6 september 2013 :

En ce qui concerne le Service public fédéral (SPF) Mobilité:

1. Une formation ou un cours spécifique concernant la communication avec les groupes vulnérables d’un point de vue social pour faire en sorte que les services peuvent facilement et correctement adapter leur formulaires et procédures n’est pas prévu.

a) /

b) Vu le domaine d’activités du SPF Mobilité et Transports, il n’existe pas d’inventaire de droits sociaux ni une automatisation de ces dits-droits.

Par contre, certaines dispositions concernant la tarification du transport par chemin de fer, sont de nature à participer et à améliorer l’égalité des chances des personnes touchées par des situations de pauvreté.

Il en va ainsi des réductions et gratuités sociales qui sont appliquées en vertu du contrat de gestion conclu entre l'État et la Société nationale des chemins de fer belges (SNCB) (carte de réduction « intervention majorée » et carte de famille nombreuse).

Ce type de formation n’est pas prévu car la compréhensibilité et l’accessibilité de la communication concernant les réductions et les gratuités sociales ont déjà été simplifiées à leur maximum même si ces droits ne sont pas encore automatisés.

2. Concernant la carte de réduction « intervention majorée », cette carte n’est pas accordée automatiquement: il faut d’abord demander une attestation à la mutualité avant de demander une carte à la SNCB.

La compréhensibilité du formulaire d’attestation demandée à la mutualité n’est pas directement vérifiée par le SPF Mobilité et Transports.

Concernant la carte de réduction pour familles nombreuses. Elle a fait l’objet d’une simplification de la procédure de renouvellement de cette carte: ce renouvellement est désormais automatique alors qu’auparavant il fallait refaire une demande chaque année.

3. Concernant la carte de réduction « intervention majorée », la compréhensibilité du formulaire d’attestation demandée à la mutualité n’est pas directement vérifiée par le SPF Mobilité et Transports.

Concernant la carte de réduction pour familles nombreuses. Le renouvellement de cette carte a fait l’objet d’une simplification de la procédure: ce renouvellement est désormais automatique alors qu’auparavant il fallait refaire une demande chaque année.

4. Il n’existe pas, à proprement parlé, d’inventaire des formulaires, documents et procédures avec lesquels les citoyens entrent en contact qui doivent encore être vérifies en ce qui concerne leur compréhensibilité et le cas échéant adaptés.

Pour ce qui concerne le SPF Santé Publique et Environnement:

1. a) L'une des priorités de la stratégie de communication du service Communication externe du SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement est que tous les produits de la communication externe soient clairs et lisibles pour les citoyens. Ce principe fondamental de lisibilité s'applique également à tous les formulaires et lettres rédigés par le SPF.

Plusieurs collaborateurs du service Communication du SPF ont suivi la formation « Écrire avec professionnalisme » à l'IFA dans le cadre de leur plan individuel de développement. Sur la base des enseignements tirés de cette formation, une formation "écrire avec lisibilité" a été mise au point pour les collaborateurs du SPF souvent amenés à rédiger des lettres et/ou des formulaires. Un premier groupe de collaborateurs a suivi cette formation en 2011.

Le SPF a en outre élaboré un certain nombre de procédures et de manuels en matière de rédaction professionnelle et lisible, procédures et manuels sur lesquels les collaborateurs peuvent se baser.

2. Les collaborateurs du service Communication du SPF Santé publique contrôlent actuellement les différents formulaires et lettres du SPF par coups de sonde, afin de tester leur lisibilité et leur facilité d'utilisation.

Plusieurs templates fréquemment utilisés pour les lettres seront par ailleurs remaniés selon les règles de la lisibilité dans les semaines à venir.

Une évaluation complète de tous les formulaires et lettres du SPF est prévue en 2013.

3. Dans les semaines à venir, on évaluera quels templates de formulaires et de lettres sont les plus fréquemment utilisés et on les remaniera d'ores et déjà.

Pour ce qui concerne le SPF Économie :

1) Aucune formation spécifique n’a encore été prévue au SPF Économie. Tous les textes et documents sont toutefois relus par le Service d’Encadrement Communication opérationnelle. Les « copywriters » ont pour mission de rédiger les textes dans une langue compréhensible pour chacun.

En outre, le Service d’Encadrement Communication opérationnelle a également rédigé une brochure avec des conseils linguistiques qui a été distribuée à tous les agents.

Aucune formation interne n’est actuellement prévue pour l’ensemble du personnel. Toutefois, lorsque leurs activités habituelles l’exigent, les agents peuvent suivre des cours généraux organisés par l’IFA.

2) Un expert du vécu en matière de pauvreté et d’exclusion sociale vérifie l’intelligibilité des brochures éditées par le SPF Économie.

Le Service d’Encadrement Communication opérationnelle formule des recommandations aux auteurs chaque fois que des écrits lui sont soumis et en contrôle l’intelligibilité ainsi que la qualité linguistique. Utiliser un langage correct est en soi déjà une condition nécessaire pour produire des textes compréhensibles, quel que soit le groupe cible.

L’expert du vécu en matière de pauvreté et d’exclusion sociale a élaboré un projet visant à produire des brochures destinées aux consommateurs et qui peuvent contenir aussi des informations importantes pour les plus démunis. L’objectif est d’atteindre vraiment le groupe cible.

3) Le site web du SPF est adapté au langage courant. Les brochures sont rédigées dans un langage intelligible et modifiées dans ce sens par les « copywriters » du Service d’Encadrement Communication opérationnelle.

4) Le SPF ne dispose pas encore d’une liste qui reprend les formulaires, les documents ou les procédures à suivre. Tout un chacun peut cependant les retrouver le site du SPF (economie.fgov.be). L’ensemble des formulaires destinés aux citoyens et aux entreprises y est disponible. Ils sont regroupés sur la page traitant du sujet dont relève le formulaire. Un screening systématique de tous les formulaires n’a pas encore été entrepris.

Voor wat de Federale Overheidsdienst (FOD) Mobiliteit betreft:

1. Bij de FOD Mobiliteit en Vervoer is geen vorming of opleiding omtrent het communiceren met maatschappelijk kwetsbare groepen zodat de diensten hun formulieren en procedures vlot en correct kunnen aanpassen, gepland.

a) /

b) Gelet op het activiteitendomein van de FOD Mobiliteit en Vervoer bestaat er geen inventaris van de sociale rechten en ook geen automatische toekenning van deze rechten.

Daarentegen bestaan er bepaalde maatregelen i.v.m. de tarifering van het spoorwegvervoer die gelijke kansen aan kansarme mensen kunnen bieden.

Het beheerscontract dat de Staat en de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) hebben ondertekend, biedt trouwens kortingen en gratis vervoer aan (kortingskaart “verhoogde tegemoetkoming” en kortingskaart voor grote gezinnen).

Een vorming wordt niet gepland omdat de begrijpbaarheid en de toegankelijkheid van de communicatie omtrent de kortingen en de sociale voordelen reeds maximaal werden vereenvoudigd, al zijn deze rechten nog niet automatisch toegekend.

2. De kortingskaart “verhoogde tegemoetkoming” wordt niet automatisch toegekend. De rechthebbende moet eerst langs bij zijn ziekenfonds, waar hij een attest moet aanvragen.

Wat betreft de kortingskaart “verhoogde tegemoetkoming”, wordt de begrijpbaarheid van het aanvraagformulier voor een attest van het ziekenfonds niet rechtstreeks door de FOD Mobiliteit en Vervoer gecontroleerd.

Wat betreft de kortingskaart voor grote gezinnen werd de procedure voor hernieuwing van de kaart wel vereenvoudigd: vroeger moest een aanvraag elk jaar worden ingediend terwijl nu de hernieuwing automatisch gebeurt.

3. Wat betreft de kortingskaart “verhoogde tegemoetkoming”, wordt de begrijpbaarheid van het aanvraagformulier voor een attest van het ziekenfonds niet rechtstreeks door de FOD Mobiliteit en Vervoer gecontroleerd.

Wat betreft de kortingskaart voor grote gezinnen werd de procedure voor hernieuwing van de kaart wel vereenvoudigd: vroeger moest een aanvraag elk jaar worden ingediend terwijl nu de hernieuwing automatisch gebeurt.

4) Er bestaat eigenlijk geen inventaris van formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen die nog op hun begrijpbaarheid moeten worden getoetst en desgevallend worden aangepast.

Voor wat FOD Volksgezondheid en Leefmilieu betreft:

1. a) De dienst externe communicatie van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu heeft als een van de speerpunten in haar communicatiestrategie opgenomen dat alle producten van de externe communicatie duidelijk en leesbaar moeten zijn voor de burgers. Dit basisprincipe van leesbaarheid is ook van toepassing op alle brieven en formulieren die de FOD maakt.

Verschillende communicatiemedewerkers van de FOD hebben in het kader van hun persoonlijke ontwikkelingsplan de opleiding ‘Professioneel schrijven’ gevolgd bij het OFO. Op basis van de ervaringen uit deze opleiding werd een opleiding rond ‘leesbaar schrijven’ uitgewerkt voor medewerkers van de FOD die vaak brieven en/of formulieren moeten maken. Een eerste groep medewerkers heeft deze opleiding in 2011 gevolgd.

Daarnaast heeft de FOD een aantal procedures en handleidingen uitgewerkt rond ‘leesbaarheid en professioneel schrijven’ die de medewerkers kunnen ondersteunen.

2/ Momenteel voeren medewerkers van de communicatiedienst van de FOD Volksgezondheid steekproeven uit op de verschillende formulieren en brieven van de FOD, om de leesbaarheid en het gebruiksgemak ervan te testen.

Daarnaast worden in de komende weken een aantal veelgebruikte templates voor brieven herwerkt volgens de leesbaarheidsregels.

Een volledige evaluatie van alle formulieren en brieven van de FOD is gepland voor 2013.

3/ In de loop van de komende weken zal er een evaluatie gemaakt worden van welke templates voor formulieren en brieven het meest gebruikt worden, en die zullen alvast herwerkt worden.

Voor wat FOD Economie betreft:

1. Bij de FOD Economie zijn er nog geen specifieke opleidingen voorzien. Wel worden alle teksten en documenten nagekeken door de Stafdienst Communicatie van de FOD. De opdracht van de “copywriters” is om de teksten om te vormen in verstaanbare taal voor iedereen.

Bovendien heeft de Stafdienst Communicatie een brochure opgesteld met “taal- en schrijftips” die werd uitgedeeld aan alle ambtenaren.

Er worden momenteel geen “eigen” opleidingen voorzien voor alle personeelsleden. Evenwel, wanneer dat nuttig is voor de dagelijkse werkzaamheden, kunnen de ambtenaren deelnemen aan de algemeen vormende cursussen die georganiseerd worden door het OFO.

2) De FOD Economie doet beroep op een “ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting”. Zij leest de brochures van de FOD Economie na op verstaanbaarheid.

De Stafdienst Communicatie formuleert voor de auteurs van diverse teksten ook aanbevelingen telkens zij teksten naleest op verstaanbaarheid en correct taalgebruik. Correct taalgebruik is op zich al een noodzakelijke voorwaarde om teksten verstaanbaar te maken, voor gelijk welke doelgroep.

De ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting heeft een eigen project opgesteld om de consumentenbrochures, die belangrijk kunnen zijn voor mensen in armoede, ook werkelijk naar de doelgroep te brengen.

3) De website van de FOD is aangepast naar gewone spreektaal voor iedereen. De brochures zijn in verstaanbare taal opgesteld. Deze worden aangepast door de “copywriters” van de Stafdienst Communicatie.

4) Er bestaat tot nu toe geen “aparte” lijst van formulieren, documenten of te volgen procedures. Alle publicaties zijn uiteraard voor iedereen opzoekbaar op de website van de FOD (economie.fgov.be). Ook alle formulieren bestemd voor burgers en ondernemingen zijn er beschikbaar, telkens gegroepeerd op de webpagina die het onderwerp behandelt waarop de formulieren betrekking hebben. Een systematische screening van alle formulieren heeft nog niet plaatsgevonden.