SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
1 mars 2012 1 maart 2012
________________
Question écrite n° 5-5767 Schriftelijke vraag nr. 5-5767

de Fauzaya Talhaoui (sp.a)

van Fauzaya Talhaoui (sp.a)

à la vice-première ministre et ministre de l'Intérieur et de l'Égalité des Chances

aan de vice-eersteminister en minister van Binnenlandse Zaken en Gelijke Kansen
________________
Droit de vote des étrangers aux élections communales en 2012 - État de la question De stand van zaken rond gemeentelijk stemrecht voor vreemdelingen in 2012 
________________
droit de vote
élection locale
ressortissant étranger
droit électoral
inscription électorale
stemrecht
gemeenteraadsverkiezing
buitenlandse staatsburger
kiesrecht
inschrijving op de kiezerslijst
________ ________
1/3/2012Verzending vraag
13/3/2012Antwoord
1/3/2012Verzending vraag
13/3/2012Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-1927 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-1927
________ ________
Question n° 5-5767 du 1 mars 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-5767 d.d. 1 maart 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Depuis 2006, les étrangers qui résident légalement et de manière ininterrompue depuis au moins cinq ans sur le territoire peuvent voter aux élections communales. Les citoyens de l'UE qui sont inscrits au registre de la population pouvaient déjà faire usage de leur droit de vote aux élections communales (et européennes). Toutes les personnes non belges qui veulent exercer ce droit de vote doivent préalablement s'inscrire. Ceux qui se sont déjà inscrits dans le passé sont inscrits pour les élections suivantes. Mais de très nombreux (nouveaux) habitants dans notre pays qui pourrait bénéficier de ce droit, ne sont pas encore inscrits. De plus beaucoup d'entre eux ne sont même pas au courant de leur droit de vote pour les élections à venir.

En 2006, lorsque ce droit de vote des étrangers qui ne sont pas ressortissants de l'UE est devenu réalité pour la première fois, le ministre de l'Intérieur de l'époque, M. Patrick Dewael, a publié une circulaire qui donnait des explications à toutes les instances sur les groupes cibles, les procédures et les dates limites pour les inscriptions. Il existe aussi une circulaire de 1999 concernant les citoyens de l'UE.

En octobre de cette année, il y aura à nouveau des élections communales. J'ai toutefois appris qu'aucune circulaire n'avait été élaborée jusqu'à présent. Si nous voulons informer à temps et correctement les étrangers qui entrent en considération pour devenir électeurs – d'autant plus que la date limite pour déposer les formulaires de demandes d’inscription est fixée au 31 juillet 2012 – il me semble indispensable que la circulaire du 30 janvier 2006 soit d'urgence actualisée et qu'une nouvelle circulaire informe toutes les instances compétentes.

Voici dès lors mes questions à la ministre.

1) La ministre prépare-t-elle actuellement une nouvelle circulaire ? Si oui, quand pense-t-elle qu'elle sera prête ? Si non, quand y travaillera-t-elle ?

2) Quels documents feront-ils la preuve d'une résidence légale et ininterrompue ? La ministre peut-elle déjà présenter une liste, prenant en compte le fait que depuis 2006 il est question d'adjoindre de nouveaux documents à cette liste ? Plus concrètement, comment la ministre gèrera-t-elle la nouvelle carte électronique pour les étrangers non européens et l'inscription dans le registre d'attente (avec une annexe 19) des citoyens de l'UE ?

3) La ministre peut-elle dire s'il y aura des différences fondamentales entre le traitement des procédures des citoyens de l'UE et celui des étrangers hors UE et, si oui, pour quelles raisons ?

4) Jusqu'à présent l'information des électeurs était une tâche laissée à l'initiative locale des communes et des provinces. Il ressort des chiffres que la participation des étrangers avec droit de vote était plus élevée lorsque la commune leur avait donné des informations claires. La ministre a-t-elle l'intention d'organiser cela ? Le droit de vote est en effet un droit important dont chacun doit être suffisamment informé. J'espère que la ministre ne laissera pas à nouveau cette information dépendre uniquement des initiatives locales, mais qu'en usant des possibilités que lui offrent ses compétences, elle appuiera ou mettra sur pied avec les autorités communales une campagne d'information générale. Si cela entre bien dans les intentions de la ministre, j'aimerais savoir comment elle souhaite concrètement la mettre en application.

 

Sinds 2006 is het mogelijk voor niet-EU vreemdelingen die minstens 5 jaar wettig en onafgebroken in ons land verblijven, om hun stem uit te brengen tijdens gemeentelijke verkiezingen. EU-burgers die in het rijksregister ingeschreven zijn, kunnen reeds langer gebruik maken van het gemeentelijk (en Europees) stemrecht. Alle niet-Belgen die gebruik willen maken van dit stemrecht, moeten zich daartoe tijdig inschrijven. Zij die zich in het verleden al inschreven hebben, zijn ook in komende verkiezingen ingeschreven. Maar nog heel wat (nieuwe) inwoners van ons land die hiervoor in aanmerking komen, zijn nog steeds niet ingeschreven. Meer nog, heel wat onder hen zijn ook niet op de hoogte van hun stemrecht in de komende verkiezingen.

In 2006, toen dit stemrecht van niet-EU vreemdelingen voor de eerste maal een feit was, werd door toenmalig minister van binnenlandse zaken, de heer Patrick Dewael, een omzendbrief opgesteld die aan alle instanties uitleg verschafte rond de precieze doelgroep, de procedures en de deadlines voor de inschrijvingen. Voor EU-burgers bestaat ook een omzendbrief van 1999.

In oktober van het huidige jaar zullen opnieuw gemeentelijke verkiezingen plaatsvinden. Ik heb echter vernomen dat er tot nog toe geen nieuwe omzendbrief is opgesteld. Indien we de vreemdelingen die hiervoor in aanmerking komen tijdig en correct willen informeren - zeker aangezien de deadline voor het indien van de aanvraagformulieren vastgesteld is op 31/07/2012 - lijkt het me noodzakelijk dat de omzendbrief van 30/1/2006 dringend wordt geactualiseerd en een nieuwe omzendbrief alle bevoegde instanties hierover informeert.

Daarom volgende vragen aan de minister:

1) Werkt de minister op dit moment aan een nieuwe omzendbrief? Zo ja, wanneer denkt zij dat deze klaar zal zijn? Zo nee, wanneer zal zij hier werk van maken?

2) Welke documenten zullen een wettig en ononderbroken verblijf aantonen? Kan de minister hiervan reeds een lijst voorleggen, in acht genomen het feit dat er sinds 2006 sprake is van een aantal nieuwe documenten? Meer concreet, hoe zal de minister omgaan met de nieuwe elektronische kaarten voor niet-EU vreemdelingen, en met de inschrijving in het wachtregister (met bijlage 19) voor EU-burgers.

3) Kan de minister aangeven of er fundamentele verschillen zullen zijn in de behandeling van de procedures van EU-burgers en vreemdelingen van buiten de unie en, zo ja, welke zijn de redenen daarvoor?

4) Tot nog toe werd het informeren van kiesgerechtigden overgelaten aan het lokale initiatief van gemeentes en provincies. Uit de cijfers blijkt dan ook dat de opkomst van vreemdelingen met stemrecht heel wat hoger ligt wanneer een gemeente de vreemdelingen hierover duidelijk informeerde. Heeft de minister plannen om dit te stroomlijnen? Het gaat immers om een belangrijk recht waarvan iedereen voldoende op de hoogte zou moeten zijn. Ik hoop dat minister dit niet opnieuw louter aan lokale initiatieven zal overlaten maar dat zij, binnen de mogelijkheden van haar bevoegdheden, een algemene informatiecampagne zal ondersteunen of opzetten samen met de gemeentelijke instanties. Indien de minister dit inderdaad van plan is had ik graag geweten hoe zij dat concreet wenst aan te pakken?

 
Réponse reçue le 13 mars 2012 : Antwoord ontvangen op 13 maart 2012 :

1 et 2) La Circulaire du 30 janvier 2006 relative à l’inscription des citoyens étrangers qui résident en Belgique et qui ne sont pas ressortissants d’un État membre de l’Union européenne comme électeurs en prévision du renouvellement ordinaire des conseils communaux (Moniteur belge du 3 février 2006 – 2°édition) est toujours d’application pour les élections communales du 14 octobre 2012, étant donné que la législation relative à ces inscriptions n’a plus été modifiée depuis.

Depuis 2006 néanmoins, de nouveaux types de documents d’identité ont vu le jour pour les sujets non européens. À ce sujet, une communication spécifique est en préparation qui sera bientôt envoyée par mon administration à toutes les communes du Royaume.

3) Les conditions d’inscription pour les élections communales pour les sujets étrangers diffèrent en effet pour les sujets européens et les sujets non européens.

Outre les conditions identiques (avoir au moins 18 ans à la date du 14 octobre 2012 ; être inscrit dans le registre de la population ou le registre des étrangers d’une commune au 1er août 2012 ; jouir de ses droits civils et politiques ; être inscrit au plus tard le 1er août 2012 sur la liste des électeurs) les sujets non européens doivent également :

- démontrer leur séjour ininterrompu en Belgique (et être couverts par un titre de séjour légal le prouvant) depuis cinq ans ;

- signer une déclaration par laquelle ils s’engagent à observer la Constitution, les lois du peuple belge et le Traité de Protection des Droits de l’Homme ainsi que les libertés fondamentales.

Il s’agit d’un souhait du législateur inscrit à l’article 1ter de la loi électorale communale, récemment modifiée par la loi du 23 décembre 2005.

4) Conformément aux « accords de Lambermont » de 2001, toute la législation provinciale et communale, à quelques exceptions près, a été transférée de l’État fédéral aux trois Régions (Région flamande, Région wallonne et Région de Bruxelles-Capitale). Ce transfert est régi par la loi spéciale du 13 juillet 2001 portant transfert de diverses compétences aux régions et communautés (Moniteur belge du 3 août 2001).

Il s’ensuit que, depuis les élections provinciales et communales du 8 octobre 2006, chacune des trois Régions est exclusivement compétente pour la législation (« décrets » en Régions flamande et wallonne et « ordonnances » dans la Région de Bruxelles-Capitale), la réglementation et l’organisation des élections provinciales et communales.

Il appartient dès lors aux Régions de prendre, en vertu de leur compétence organisationnelle pour les élections communales, les initiatives qui s’imposent afin d’encourager l’inscription des citoyens étrangers au cours de ces élections.

En qualité de ministre d’Égalité des chances, j’organiserai aussi à cet effet une campagne de sensibilisation cet été.

1 en 2) De Omzendbrief van 30 januari 2006 betreffende de inschrijving van vreemdelingen die in België verblijven en die geen onderdanen zijn van een lidstaat van de Europese Unie als kiezers voor de gewone vernieuwing van de gemeenteraden (Belgisch Staatsblad van 3 februari 2006 – 2e uitgave) is nog steeds van toepassing voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012, aangezien de wetgeving over deze inschrijvingen sindsdien niet meer gewijzigd is.

Sinds 2006 zijn er echter nieuwe types van identiteitsdocumenten verschenen voor de niet-Europese onderdanen, waarover een specifieke mededeling voorbereid wordt, die binnenkort door mijn administratie doorgestuurd zal worden aan de gemeenten van het Rijk.

3) De inschrijvingsvoorwaarden voor de gemeenteverkiezingen voor vreemde onderdanen verschillen inderdaad voor Europese onderdanen en niet-Europese onderdanen.

Bovenop de identieke voorwaarden (minstens 18 jaar oud zijn op datum van 14 oktober 2012; ingeschreven zijn in het bevolkingsregister of het vreemdelingenregister van een gemeente op 1 augustus 2012; op 14 oktober 2012 zijn burgerlijke en politieke rechten genieten; ten laatste op 1 augustus 2012 ingeschreven zijn op de kiezerslijst), moeten de niet-Europese onderdanen eveneens:

- hun ononderbroken verblijf in België aantonen (en gedekt zijn door een wettelijke verblijfstitel die dit bewijst) sinds vijf jaar;

- een verklaring tekenen waardoor ze zich ertoe verbinden om de Grondwet, de wetten van het Belgische volk en het Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele Vrijheden na te leven.

Dit is een wens van de wetgever ingeschreven in artikel 1ter van de gemeentekieswet die laatst gewijzigd werd bij de wet van 23 december 2005.

4) In overeenstemming met de “Lambermontakkoorden” van 2001 werd de volledige provinciale en gemeentelijke wetgeving, op enkele uitzonderingen na, overgedragen van de Federale Staat naar de drie Gewesten (Vlaams Gewest, Waals Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Deze overdracht wordt geregeld door de bijzondere wet van 13 juli 2001 houdende overdracht van diverse bevoegdheden aan de gewesten en de gemeenschappen (Belgisch Staatsblad van 3 augustus 2001).

Hieruit volgt dat, sinds de provincie- en gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober 2006, elk van de drie Gewesten exclusief bevoegd is voor de wetgeving (“decreten” in het Vlaamse en Waalse Gewest en “ordonnanties” in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest), de reglementering en de organisatie van de provincie- en gemeenteraadsverkiezingen.

Het behoort daarom toe aan de Gewesten om, krachtens hun organisatorische bevoegdheid voor de gemeenteraadsverkiezingen, de nodige initiatieven te ondernemen om de inschrijving van de vreemde burgers tijdens deze verkiezingen aan te moedigen.

Ik zal ook als minister van gelijke Kansen een sensibilisatie campagne deze zomer organiseren.