SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
23 décembre 2011 23 december 2011
________________
Question écrite n° 5-4764 Schriftelijke vraag nr. 5-4764

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au vice-premier ministre et ministre des Finances et du Développement durable, chargé de la Fonction publique

aan de vice-eersteminister en minister van Financiën en Duurzame Ontwikkeling, belast met Ambtenarenzaken
________________
Recettes fiscales - Déductions - Manque à gagner - Manque de transparence Belastinginkomsten - Aftrekposten - Derving van inkomsten - Gebrek aan transparantie 
________________
déficit budgétaire
déduction fiscale
collecte de l'impôt
begrotingstekort
belastingaftrek
inning der belastingen
________ ________
23/12/2011Verzending vraag
24/7/2013Rappel
11/9/2013Antwoord
23/12/2011Verzending vraag
24/7/2013Rappel
11/9/2013Antwoord
________ ________
Herindiening van : schriftelijke vraag 5-1168 Herindiening van : schriftelijke vraag 5-1168
________ ________
Question n° 5-4764 du 23 décembre 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-4764 d.d. 23 december 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Une étude du Hoger instituut voor de arbeid (HIVA) menée par les professeurs Pacolet et Strengs révèle que, chaque année, 58 milliards d'euros de rentrées ne sont pas perçus en raison de l'application de toutes sortes de réductions fiscales ou de mesures exceptionnelles pour certains revenus.

Ce chiffre correspond à 18 % du produit intérieur brut (PIB). Si l'on tient compte uniquement des déductions fiscales, le manque à gagner se limite à 16 milliards d'euros, soit 5 % du PIB. L'étude précise également que la part de cette perte de rentrées fiscales a considérablement augmenté au cours de ces dernières années. Ce phénomène s'explique par l'augmentation de postes déductibles, qui remportent un succès croissant. Cette étude ne condamne pas cette approche en tant que principe. Elle met toutefois le doigt sur deux points noirs de la politique actuelle, à savoir l'important manque de transparence et l'effet Mathieu.

Je souhaiterais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1) Le ministre dispose-t-il de cette étude de l'HIVA ? Comment évalue-t-il les chiffres de cette étude, qui indiquent un manque à gagner annuel de 16 milliards d'euros en raison des possibilités de déductions fiscales ?

2) Dispose-t-il d'évaluations concernant l'application des possibilités de déductions fiscales ? Dans l'affirmative, quelles en sont les conclusions et quels enseignements en a-t-il tirés ? Dans la négative, comment explique-t-il l'absence d'évaluation pour des mesures d'une telle importance ?

3) Estime-t-il également que l'augmentation de postes fiscalement déductibles a engendré un écheveau inextricable de possibilités ? Estime-t-il que l'accès à l'information est difficile à ce sujet ? Qu'a-t-il entrepris ou qu'envisage-t-il d'entreprendre afin d'améliorer la connaissance, l'accès et l'application de ces systèmes ?

4) Est-il également d'avis que les déductions fiscales comportent surtout des implications pour les contribuables aux revenus plus élevés ? Approuve-t-il que ce phénomène entraîne un retour de l'effet Mathieu, qui creuse le fossé entre les riches et les pauvres ? Considère-t-il cet effet comme souhaitable et positif ? Dans l'affirmative, pourquoi ? Dans la négative, qu'a-t-il entrepris ou qu'envisage-t-il d'entreprendre afin de lutter contre ces effets indésirables ?

 

Een studie van het Hoger instituut voor de arbeid (HIVA) van de professoren Pacolet en Strengs wijst uit dat jaarlijks 58 miljard euro minder inkomsten worden geïnd door toepassing van allerlei belastingverminderingen of uitzonderingsmaatregelen voor bepaalde inkomsten.

Dat cijfer stemt overeen met 18 % van het bruto binnenlands product (bbp). Als alleen rekening wordt gehouden met de fiscale aftrekposten, beperkt de derving zich tot 16 miljard euro of 5% van het bbp. De studie wijst er eveneens op dat het aandeel van deze derving de voorbije jaren fors toenam. Dat komt omdat er alsmaar meer aftrekposten zijn met toenemende populariteit. De studie veroordeelt deze aanpak als principe niet. Ze wijst wel op twee zwakke punten in de huidige praktijk, namelijk de grote ondoorzichtigheid en het Mathëuseffect.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Beschikt de minister over deze HIVA-studie? Hoe beoordeelt hij de cijfers van de studie die wijzen op een jaarlijkse derving van 16 miljard euro aan inkomsten ingevolge fiscale aftrekmogelijkheden?

2) Beschikt hij over evaluaties van de toepassing van de verschillende fiscale aftrekmogelijkheden? Zo ja, wat zijn de conclusies en welke lessen heeft hij daaruit getrokken? Zo neen, hoe verklaart hij de afwezigheid van een evaluatie bij zulke belangrijke maatregelen?

3) Deelt hij de analyse dat het toegenomen aantal fiscale aftrekposten heeft geleid tot een ondoorzichtig kluwen van mogelijkheden? Vindt hij dat de informatie hierover moeilijk toegankelijk is? Wat heeft hij ondernomen of zal hij ondernemen om deze systemen beter bekend, beter toegankelijk en gemakkelijker toepasbaar te maken?

4) Beaamt hij de analyse dat de fiscale aftrekposten vooral gevolgen hebben voor belastingplichtigen met hogere inkomens? Beaamt hij dat daardoor het zogenaamde Mathëuseffect weerom werkzaam wordt, namelijk dat de rijken rijker worden en de armen armer? Beschouwt hij dit effect als gewenst en positief? Zo ja, waarom? Zo neen, wat heeft hij ondernomen of zal hij ondernemen om deze ongewenste effecten te bestrijden?

 
Réponse reçue le 11 septembre 2013 : Antwoord ontvangen op 11 september 2013 :

1. Le HIVA se base, dans son étude, sur les inventaires annuels des exonérations, abattements et réductions qui influencent les recettes de l’État. Chaque année, cet inventaire est repris comme annexe au Budget des Voies et Moyens. Lesdites dépenses fiscales font partie de cet inventaire. Dans la version de cet inventaire de l’année 2009, la perte de recettes provenant des dépenses fiscales est, en effet, estimée à 16,3 milliards euros.   

Outre ces dépenses fiscales, il existe également une série d’exonérations, d’abattements et de réductions qui ne peuvent pas être considérés comme des dépenses fiscales. Dans le dernier inventaire disponible, le coût de ces abattements, exonérations et réductions d’impôt qui ne constituent pas des dépenses fiscales est estimé à 41 milliards euros.  

L’impact susmentionné découlant des dépenses fiscales doit être interprété avec prudence.

En effet, il convient dans un premier temps de remarquer que ces dépenses sont, bien entendu, toujours réalisées sur base d’une initiative législative approuvée comme telle par le Parlement. 

Il convient ensuite de remarquer que les montants repris dans l’inventaire ne présentent que les résultats de calculs purement mathématiques. Plus concrètement, cela signifie que la suppression de l’entièreté des dépenses fiscales ne signifie pas automatiquement que les recettes fiscales augmenteront de 16,3 milliards euros .  

Dans cette perspective, les remarques suivantes s’imposent. 

Primo, une approche plus détaillée de ces dépenses fiscales s’impose compte tenu principalement du fait que la nature des dépenses est très diverse. En ce qui concerne, par exemple, les dépenses au niveau de la TVA (environ 40 pour cent des dépenses totales), il faut remarquer que l'application des taux réduits a trait en grande partie à la livraison des biens (pain, viande, poisson, eau, etc.) et des services (services d'agriculture, transport de personnes, etc.) de première nécessité. Ces taux réduits sont d’ailleurs aussi appliqués dans les autres États membres européens. De tels taux ne produisent pas d’effet Matthieu. La suppression du taux de 6 pour cent pourrait en revanche bel et bien générer un effet Matthieu. 

Secundo, il y a aussi des dépenses en matière d’impôt des personnes physiques (environ 33 pour cent du total). À cet égard, il est à remarquer que certaines dépenses ont spécifiquement pour but d’atteindre certains objectifs. Dans ce cadre, il faut citer, par exemple, les dépenses fiscales au niveau de l’épargne-pension.  

2. Il existe deux moyens de déduction fiscale : une déduction sur le revenu imposable et une réduction d'impôt qui s'effectue sur l'impôt dû.  

3. Le Service public fédéral Finances fait des efforts considérables en matière de prestation de services. Plus spécifiquement, on peut renvoyer à l’aide offerte aux contribuables via différents canaux, comme Tax-on-web (déclaration online accompagnée de quantité d’information et d’aide) ; les questions fréquemment posées (FAQ) (regroupées par thèmes, voir http://www.minfin.fgov.be), Fisconetplus (banque de données fiscales du Service public fédéral Finances), etc. 

Malgré tous ces efforts déjà consentis, je partage l’avis de l'honorable membre que le nombre de postes de déductions et les règles complexes y associées ont atteint leurs limites. 

4. C'est précisément pour éviter le dit effet Matthieu que divers postes de déduction en matière d’Impôt des personnes physiques ont récemment encore été convertis en réduction d'impôt. Cela concerne par exemple les libéralités, les frais de garde d'enfants, etc.

1. In haar studie baseert het HIVA zich op de jaarlijkse inventarissen van de vrijstellingen, aftrekken en verminderingen die de ontvangsten van de staat beïnvloeden. Deze inventaris wordt elk jaar als bijlage bij de Rijksmiddelenbegroting opgenomen. De zogenaamde fiscale uitgaven maken deel uit van deze inventaris. In de versie van deze inventaris voor het jaar 2009, wordt het verlies aan ontvangsten voortvloeiend uit fiscale uitgaven inderdaad geraamd op 16,3 miljard euro.  

Benevens deze fiscale uitgaven bestaan er ook nog een reeks vrijstellingen, aftrekken en verminderingen die niet als fiscale uitgaven kunnen worden beschouwd. De kost van die belastingaftrekken, -vrijstellingen en verminderingen die geen fiscale uitgaven vormen, is in de laatst beschikbare inventaris geraamd op 41 miljard euro.  

De bovenvermelde impact uitgaande van de fiscale uitgaven dient met de nodige omzichtigheid te worden benaderd.  

Inderdaad, vooreerst dient aangestipt dat deze uitgaven uiteraard tot stand gekomen zijn op basis van een wetgevend initiatief en als dusdanig goedgekeurd door het parlement. 

Vervolgens dient opgemerkt dat de in de inventaris vermelde bedragen slechts de resultaten weergeven van puur mathematische berekeningen. Meer concreet betekent dit dat de opheffing van het geheel aan fiscale uitgaven niet automatisch betekent dat de fiscale ontvangsten met 16,3 miljard euro zullen toenemen.  

In dat perspectief dringen zich volgende kanttekeningen op. 

Ten eerste dringt zich een meer gedetailleerde benadering op van die fiscale uitgaven vermits vooral de aard van de uitgaven zeer divers is. Wat bijvoorbeeld de uitgaven betreft op vlak van de BTW (ongeveer 40 procent van de totale uitgaven) dient te worden opgemerkt dat de toepassing van de verlaagde tarieven voor een groot deel betrekking heeft op het verstrekken van goederen (brood, vlees, vis, water, enz.) en diensten (landbouwdiensten, personenvervoer, enz.) van eerste levensbehoefte. Deze verlaagde tarieven worden overigens ook in de andere Europese Lidstaten toegepast. Dergelijke tarieven creëren geen Matthëuseffect. De opheffing van het tarief van zes procent zou daarentegen wel een Matthëuseffect kunnen veroorzaken. 

Ten tweede zijn er ook uitgaven inzake de personenbelasting (ongeveer 33 procent van het totaal). In dit verband dient onder meer te worden opgemerkt dat bepaalde uitgaven specifiek bedoeld zijn om bepaalde doelstellingen te bereiken. In dit kader dienen bijvoorbeeld de fiscale uitgaven aangehaald op vlak van het pensioensparen.  

2. Er bestaan twee manieren van fiscale aftrek: een aftrek op het belastbaar inkomen en een belastingvermindering die wordt aangerekend op de verschuldigde belasting.  

3. De Federale Overheidsdienst Financiën doet aanzienlijke inspanningen inzake dienstverlening. Meer specifiek kan worden verwezen naar bijstand die de belastingplichtigen wordt aangeboden langs verscheidene kanalen, zoals Tax-on-web (online aangifte met heel wat informatie en hulp); veel gestelde vragen (FAQ) (gegroepeerd rond thema’s, zie http://www.minfin.fgov.be); Fisconetplus (fiscale gegevensbank van de Federale Overheidsdienst Financiën); enz. 

Ondanks al deze reeds geleverde inspanningen ben ik het met het geachte lid eens dat het aantal aftrekposten en de hieraan verbonden complexe regels zijn limieten bereikt heeft. 

4. Precies ter vermijding van het zogenaamde Mattheuseffect werden onlangs nog verschillende aftrekposten op het gebied van de personenbelasting omgezet in een belastingvermindering. Dit geldt bijvoorbeeld voor giften, kosten voor kinderopvang, enz.