SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
23 décembre 2011 23 december 2011
________________
Question écrite n° 5-4057 Schriftelijke vraag nr. 5-4057

de Guido De Padt (Open Vld)

van Guido De Padt (Open Vld)

à la vice-première ministre et ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, chargée de Beliris et des Institutions culturelles fédérales

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen
________________
Patients Alzheimer - Chiffres - Remboursement de traitement pour les patients gravement atteints Alzheimerpatiënten - Aantallen - Terugbetaling van medicatie voor ernstig zieken 
________________
maladie du système nerveux
thérapeutique
médicament
assurance maladie
ticket modérateur
ziekte van het zenuwstelsel
geneeswijze
geneesmiddel
ziekteverzekering
remgeld
________ ________
23/12/2011Verzending vraag
6/2/2012Antwoord
23/12/2011Verzending vraag
6/2/2012Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 5-3082 Réintroduction de : question écrite 5-3082
________ ________
Question n° 5-4057 du 23 décembre 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-4057 d.d. 23 december 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Des experts de la maladie d'Alzheimer et l'association de défense des patients appellent à soigner les patients Alzheimer de manière optimale dans notre pays, tout comme dans les autres pays européens, y compris lorsque leur maladie atteint un stade sévère. Selon un collectif belge d'experts Alzheimer et l'association de défense des patients, tous les patients ont droit à un traitement optimal à tous les stades de leur maladie. La prise en charge non médicamenteuse va, à cet égard, de pair avec l'approche médicamenteuse.

Le secteur des soins de santé belge ne répond manifestement pas à ce souhait fondamental aujourd'hui. Mais 60.000 à 70.000 patients Alzheimer se trouvant à un stade léger à moyen de la maladie (Helmer Et Al., 2006, Dementia in Subjects Aged 75 Years or Over within the PAQUID Cohort: Prevalence and Burden by Severity) ne seraient plus remboursés pour les médicaments spécifiques lorsque leur maladie évolue vers un stade plus avancé. L'Inami a clairement décidé de ne plus rembourser, à partir du 1er juin 2011, l'unique médicament (la Mémantine) pour les patients se trouvant à un stade sévère, malgré les effets positifs démontrés sur différents plans, ce qui peut différer l'admission en institution et réduire le recours aux psychopharmaceutiques dangereux.

Les experts de la maladie d'Alzheimer et l'association de défense des patients soulignent que le coût de la Mémantine est largement inférieur aux coûts liés à une admission en institution. Ils insistent dès lors sur le fait que les patients gravement atteints doivent également avoir accès à un traitement optimal, multidisciplinaire. De cette manière, la qualité de vie du patient et de son entourage reste préservée.

Je souhaiterais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1) La ministre dispose-t-elle de chiffres concernant le nombre de patients Alzheimer dans notre pays, avec une ventilation selon la gravité de la maladie, pour la période allant de 2008 au premier semestre de 2011 ? Peut-elle également me dire quels médicaments, et en quelles quantités, les patients ont pris au cours de la même période ? À combien s'élevait le coût total et quelle partie de celui-ci était-il à charge de la sécurité sociale ?

2) La ministre reconnaît-elle que l'unique médicament pour les patients gravement atteints ne sera plus remboursé à partir du 1er juin 2011 ? Dans l'affirmative, peut-elle préciser et motiver la raison de cette décision ?

 

Alzheimerexperten en patiëntenvereniging roepen op om alzheimerpatiënten in ons land, net zoals in andere Europese landen, optimaal te behandelen, ook wanneer hun ziekte ernstig wordt. Volgens een Belgisch collectief van Alzheimerexperten en patiëntenvereniging hebben alle patiënten in elk stadium van hun ziekte recht op een optimale behandeling. Daarbij gaat een niet?medicamenteuze aanpak hand in hand met de medicamenteuze.

De huidige Belgische gezondheidszorg schiet blijkbaar tekort in dit fundamenteel streven. Maar liefst 60 tot 70 000 alzheimerpatiënten in een licht tot matig stadium (Helmer et al, 2006, Dementia in Subjects Aged 75 Years or Over within the PAQUID Cohort: Prevalence and Burden by Severity), zouden geen toegang meer hebben tot terugbetaling voor specifieke medicatie wanneer hun ziekte evolueert naar een meer gevorderd stadium. Het RIZIV heeft kennelijk besloten om vanaf 1 juni 2011 de enige medicatie (memantine) voor patiënten in een ernstig stadium niet meer te vergoeden, dit ondanks de positieve bewezen effecten op verschillende domeinen, wat de opname in een instelling kan uitstellen en het gebruik van gevaarlijke psychofarmaca kan verminderen.

De Alzheimerexperten en patiëntenvereniging benadrukken dat de kost van memantine aanzienlijk lager ligt dan de hoge kosten die verbonden zijn aan een opname in een instelling. Daarom dringen ze er op aan ook ernstige patiënten toegang te geven tot een optimale, multidisciplinaire behandeling. Op die manier blijft de levenskwaliteit van de patiënt en zijn omgeving ook gewaarborgd.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Beschikt de minister over cijfergegevens betreffende het aantal Alzheimerspatiënten in ons land, opgesplitst naar de ernst van de ziekte, voor de periode 2008 tot en met de eerste helft van 2011? Kan hij tevens meedelen welke en de hoeveelheid aan medicijnen door deze verschillende soorten patiënten in dezelfde periode werden ingenomen? Wat was de totale kost hiervan en welk aandeel ervan kwam ten koste van de sociale zekerheid?

2) Erkent de minister dat vanaf 1 juni 2011 de enige vorm van medicatie voor ernstige patiënten niet meer vergoed zal worden? Zo ja, kan de minister de achterliggende redenering van deze beslissing toelichten en motiveren?

 
Réponse reçue le 6 février 2012 : Antwoord ontvangen op 6 februari 2012 :

En réponse à votre question, je peux vous communiquer ce qui suit.

L’assurance obligatoire soins de santé et indemnités a remboursé cinq substances actives contre la démence, à savoir le donépézil, la rivastigmine, la galantamine, la mémantine et le Ginkgo biloba.

Le tableau 1 en annexe reproduit par substance active et par catégorie d’âge de 5 ans l’évolution des dépenses, le volume et le nombre de patients sous médicaments contre la démence tels qu’ils figurent dans Pharmanet (spécialités pharmaceutiques délivrées dans une officine publique et remboursées par l’Institut national d'assurance maladie-invalidité (l’INAMI).

Il ressort des données Pharmanet que le coût total des médicaments contre la démence pour la période 2008-2010 est passé de 33,5 millions euros en 2008 à 38,4 millions euros en 2010 (augmentation annuelle de 7 %).

Le coût à charge de l’assurance soins de santé s’élève à 93 % du coût total.

L’OMS a établi pour chaque principe actif une unité d’étalonnage. Elle est appelée Dose Moyenne Journalière ou DDD en abréviation. Cette dose journalière moyenne est établie en prenant en considération la dose journalière usuelle du médicament utilisé dans sa principale indication chez un adulte. De cette façon, il existe tout de même un lien avec la pratique. Il va sans dire qu’il s’agit d’un instrument de mesure, pas d’une norme de bonne pratique.

Le nombre de DDD délivrées est passé au cours de la même période de 12,5 millions euros à 14,4 millions euros (augmentation annuelle de 8 %).

Le nombre total de patients différents a également augmenté annuellement de 8 %, passant de 40 050 à 46 750.

Je ne dispose pas de données selon la gravité de la maladie, l’indication n’étant pas mentionnée sur le formulaire de prescription de médicaments.

Suite à une nouvelle évaluation des données de la littérature scientifique validée, la Commission de remboursement des médicaments (CRM) a proposé de modifier les conditions de remboursement des médicaments contre la maladie d’Alzheimer :

  • en l’absence d’efficacité cliniquement pertinente et prouvée dans des études bien menées, la mémantine n’est plus remboursée depuis le 1er juin 2011 pour les nouveaux patients atteints de la maladie d’Alzheimer jugée sévère (test Mini Mental State Evaluation (MMSE) < 10). Les patients bénéficiant actuellement d’un remboursement peuvent encore être remboursés ;

  • vu les preuves de la littérature, le remboursement des inhibiteurs des cholinestérases a été étendu : la valeur seuil de MMSE qui était imposée est descendue de 12 à 10 : davantage de patients peuvent donc être traités ;

  • vu les données issues de la littérature, la mémantine peut désormais être remboursée en même temps qu’un inhibiteur des cholinestérases quand celui-ci n’est plus efficace.

Par ailleurs, il convient de rappeler que ces médicaments ne sont efficaces que chez un faible pourcentage de patients (10 à 15 %) et que leur effet est transitoire (de l’ordre de six mois).

Les aides non médicamenteuses apportées aux patients, à leur environnement et aux soignants ont montré un bénéfice certain en termes d’amélioration de la qualité de vie des patients atteints de la maladie d’Alzheimer.

Tous ces éléments démontrent que ces mesures ne sont pas un abandon du patient Alzheimer mais ont comme objectif de consacrer au mieux le budget disponible pour des traitements et des aides qui reposent sur des preuves scientifiques.

Les données demandées par l'honorable membre lui ont été transmises directement. Étant donné leur nature, elles ne sont pas publiées, mais elles peuvent être consultées au greffe du Sénat.

In antwoord op uw vraag, kan ik u het volgende meedelen.

Er werden door de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen vijf werkzame bestanddelen bij dementie terugbetaald, met name donepezil, rivastigmine, galantamine, memantine en Ginkgo biloba.

De bijlage tabel 1 geeft, per werkzaam bestanddeel en per leeftijdscategorie van vijf jaar, de evolutie weer van de uitgaven, het volume en het aantal patiënten van geneesmiddelen bij dementie in de periode 2008-2010, zoals ze in Farmanet (specialiteiten afgeleverd in apotheken opengesteld voor het publiek en terugbetaald door het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeits-verzekering (RIZIV) voorkomen.

Uit de Farmanetgegevens blijkt dat in de periode 2008-2010 de totale kost aan geneesmiddelen bij dementie steeg van 33,5 miljoen euro in 2008 tot 38,4 miljoen euro in 2010 (jaarlijkse stijging van 7 %).

Het aandeel dat ten koste kwam van de verzekering voor geneeskundige verzorging ligt op 93 % van de totale kost.

De WHO heeft voor elk werkzaam bestanddeel een ijkeenheid bepaald. Men noemt dat de DoorsneeDagDosis of afgekort DDD. Men bepaalt deze DoorsneeDagDosis door zich te richten naar de gebruikelijke dagdosis voor een geneesmiddel dat aangewend wordt in zijn voornaamste indicatie bij een volwassene. Op die manier is er toch een binding met de praktijk. Het spreekt vanzelf dat het hier gaat om een meetinstrument en niet een norm van goede praktijk.

Het aantal afgeleverde DDD steeg in dezelfde periode van 12,5 miljoen euro tot 14,4 miljoen euro (jaarlijkse stijging van 8 %).

Het totaal aantal verschillende patiënten steeg jaarlijks eveneens met 8 % van 40 050 tot 46 750.

Omdat de indicatie niet vermeld wordt op het geneesmiddelenvoorschrift, beschik ik niet over gegevens volgens de ernst van de ziekte.

Tengevolge een nieuwe evaluatie van de gegevens van de gevalideerde wetenschappelijke bijsluiter heeft de Commissie tegemoetkoming geneesmiddelen (CTG) voorgesteld om de vergoedingsvoorwaarden van de geneesmiddelen voor de ziekte van Alzheimer te wijzigen:

  • Bij afwezigheid van relevante klinische doeltreffendheid die in gefundeerde studies aangetoond is, is memantine sinds 1 juni 2011 niet meer vergoedbaar voor nieuwe patiënten die lijden aan de ziekte van Alzheimer die als zeer zwaar beoordeeld werd (test Mini Mental State Evaluation (MMSE) < 10). De patiënten die momenteel een tegemoetkoming hebben, kunnen nog steeds een tegemoetkoming krijgen;

  • Gezien de bewijzen uit de literatuur werd de tegemoetkoming voor de cholinesteraseremmers uitgebreid: de drempelwaarde van MMSE die opgelegd wordt is gedaald van 12 naar 10, waardoor meer patiënten kunnen behandeld worden;

  • Gezien de literatuurgegevens kan memantine voortaan gelijktijdig met een cholinesteraseremmer vergoed worden als deze niet meer doeltreffend is.

We herinneren eraan dat die geneesmiddelen slechts doeltreffend zijn bij een klein percentage van patiënten (10 tot 15 %) en dat hun uitwerking slechts tijdelijk is (voor ongeveer zes maanden).

De niet-medicamenteuze hulpmiddelen voor de patiënten, voor hun omgeving en voor de zorgverleners hebben een duidelijk voordeel aangetoond om de levenskwaliteit van de patiënten die aan de ziekte van Alzheimer lijden, te verhogen.

Die gegevens bewijzen dat deze maatregelen niet de Alzheimerpatiënt in de steek laten, maar dat ze tot doel hebben om het beschikbare budget op de best mogelijke manier te besteden, met een behandeling en ondersteuning die op wetenschappelijke bewijzen gebaseerd zijn.

De door het geachte lid gevraagde gegevens werden haar rechtstreeks meegedeeld. Gelet op de aard ervan worden zij niet gepubliceerd, maar liggen zij ter inzage bij de griffie van de Senaat.