SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2010-2011 Zitting 2010-2011
________________
23 septembre 2011 23 september 2011
________________
Question écrite n° 5-3121 Schriftelijke vraag nr. 5-3121

de Karl Vanlouwe (N-VA)

van Karl Vanlouwe (N-VA)

au ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Attaques et délinquance informatiques - Protection informatique - Computer Emergency Response Team (CERT) - Politique fédérale Cyberaanvallen en cybercrime - Cyberdefensie - Computer Emergency Response Team (CERT) - Federaal beleid 
________________
criminalité informatique
protection des données
Comités permanents de contrôle des services de police et de renseignements
Institut belge des services postaux et des télécommunications
computercriminaliteit
gegevensbescherming
Vaste Comités van Toezicht op de politie- en inlichtingendiensten
Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie
________ ________
23/9/2011Verzending vraag
7/12/2011Dossier gesloten
23/9/2011Verzending vraag
7/12/2011Dossier gesloten
________ ________
Heringediend als : schriftelijke vraag 5-4293 Heringediend als : schriftelijke vraag 5-4293
________ ________
Question n° 5-3121 du 23 septembre 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-3121 d.d. 23 september 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La veille du sommet européen du 22 mars 2011, la Commission européenne et le Service européen pour l'action extérieure (SEAE) ont été touchés pour une cyberattaque, jugée particulièrement grave car elle visait spécialement des directions générales et des fonctionnaires de la Commission européenne.

Dès 2009, la Direction de la Sécurité de la Commission avait établi un plan d'action contre les cyberattaques. Les États membre y étaient priés de créer à l'horizon 2012 un Computer Emergency Response Team capable de détecter les logiciels malveillants. En Belgique, le Computer Emergency Response Team (CERT) est actif depuis 2010 et on s'affaire actuellement à le rendre progressivement opérationnel.

Afin de protéger les systèmes informatiques, il faudrait désigner dans chaque département de l'administration fédérale un conseiller à la coordination de la sécurité informatique. Cette désignation prendrait la forme d'une réorganisation interne, avec l'appui du Service public fédéral Technologie de l'information et de la communication (Fedict).

Le CERT remplit sa mission en collaboration et en concertation avec d'autres instances, telles l'IBPT, les Computer Crime Units, le Service public fédéral (SPF) Justice et la Défense. La collaboration entre ces acteurs devait cependant encore être formalisée lors d'un tour de table précédent Un groupe de travail pour la gestion des incidents serait en train d'élaborer une proposition réglant la coopération entre les divers intervenants fédéraux.

Début avril, le ministre a signé avec ses homologues néerlandais et luxembourgeois un accord par lequel les CERT des trois pays aspirent à développer le Honeyspider Network. Ce réseau peut scanner une multitude de pages web et y détecter des programmes malveillants. Les CERT du Benelux veulent élaborer de concert un projet pilote.

Le Comité R a publié le 24 août 2011 un rapport sévère à l'égard de la politique fédérale en matière de protection informatique. Il affirme que l'absence d'action fédérale globale en ce domaine rend notre pays particulièrement vulnérable aux attaques contre ses systèmes et ses réseaux d'information vitaux.

Aujourd'hui, plusieurs instances fédérales se préoccupent de sécuriser les systèmes informatiques : l’Autorité nationale de sécurité (ANS), Fedict, le fournisseur d'internet fédéral BelNET et l’Institut belge des services postaux et des télécommunications (IBPT). Toutefois, selon le rapport, aucune d'entre elles ne dispose d'un panorama complet de l'infrastructure critique des systèmes informatiques.

Le Comité R s'inquiète aussi de la gestion du personnel des services de renseignement et de l'insuffisance des moyens qui permettraient d'engager du personnel qualifié.

Enfin, le Comité R observe que la législation belge ne permet de neutraliser des systèmes hostiles étrangers qu'en cas de cyberattaque sur les systèmes de la Défense. Si les attaques visent d'autres SPF ou d'autres infrastructures critiques nationales, on ne peut réagir qu'a posteriori et défensivement, sans pouvoir neutraliser l'assaillant.

Voici mes questions au ministre :

1) Depuis sa création, combien d'incidents cybercriminels le CERT a-t-il signalés à son département ?

- Je souhaite une ventilation des incidents selon les catégories normaux - sérieux - majeurs, avec quelques exemples pour chacune.

- Combien d'incidents examine-t-on actuellement ?

- Combien d'entre eux ont-ils nécessité une enquête interdépartementale ?

- Pour combien d'entre eux l'enquête ne peut-elle pas se poursuivre ? Combien d'incidents a-t-on classés en raison d'une mauvaise transmission de l'information ?

- Les tribunaux ont-ils déjà prononcé des condamnations ? Dans quels dossiers ?

2) Selon les normes de l'Union européenne, les SPF, les services du parlement fédéral et le gouvernement sont-ils adéquatement protégés contre les cyberattaques ? Quelles normes de sécurité observe-t-on et pourquoi ?

3) Existe-t-il un « Disaster Recovery Plan » en guise de position de repli si les systèmes critiques de notre pays étaient victimes d'une cyberattaque ?

4) Le département du ministre a-t-il déjà désigné un conseiller à la coordination de la sécurité informatique ? Quelle est sa mission et à qui rapporte-t-il ?

5) Comment le SPF Justice coordonne-t-il la direction du projet de cyberdéfense ? Depuis que le SPF assume la direction, combien de fois une concertation interdépartementale a-t-elle été organisée ? Respecte-t-on encore les délais prévus ?

6) Comment se passe la collaboration en matière de cyberdéfense avec l'Intérieur, la Défense, Fedict, l'Économie, la Politique scientifique et les Affaires étrangères ? L'a-t-on formalisée pour que le CERT et le SPF Justice puissent réagir en temps utile à un incident ?

7) Quels sont les secteurs prioritaires du projet de cyberdéfense et quels acteurs s'occupent-ils de quels secteurs ?

8) Que peut faire le gouvernement pour réduire la vulnérabilité de notre pays ? Met-on en œuvre une stratégie coordonnée de cyberdéfense?

9) Quel rôle le Comité ministériel du renseignement et de la sécurité joue-t-il dans la coordination du rôle des services de renseignement dans le projet de cyberdéfense ?

10) Le Comité R s'inquiète de la gestion du personnel des services de renseignement et de l'insuffisance des moyens qui permettraient d'engager du personnel qualifié. Le département de la Justice est-il confronté au même problème ?

11) Le département du ministre partage-t-il le souci d'augmenter les possibilités de neutraliser les cyberattaques, au lieu de ne pouvoir réagir qu'a posteriori et défensivement ?

12) Combien de fois des documents du SPF Justice ont-ils été volés à la suite d'une cyberattaque ? Quand cela s'est-il produit, de quels documents s 'agissait-il et quel était leur niveau de sensibilité ? Quelles mesures a-t-on prises ?

13) Quelles infrastructures, identifiées par le SPF Justice comme critiques et sensibles, sont-elles privilégiées en matière de cyberdéfense ?

14) Comment se passe la collaboration avec les CERT des Pays-Bas et du Grand-Duché de Luxembourg dans le cadre du Honeyspider Network ? Quelle sera la durée du projet et combien coûtera-t-il ? Combien de personnes y affecte-t-on ? La collaboration est-elle conduite par le SPF Justice ou par le SPF compétent pour le CERT ?

 

Op de vooravond van de Europese top van 22 maart 2011 werden de Europese Commissie en de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) het slachtoffer van een cyberaanval. Omdat de aanval specifieke directoraten-generaal en ambtenaren van de Europese Commissie viseerden wordt de cyberaanval als bijzonder ernstig beschouwd.

Het Veiligheidsdirectoraat van de Commissie heeft reeds in 2009 een Actieplan tegen cyberaanvallen opgesteld. Daarin werd de lidstaten gevraagd tegen 2012 een Computer Emergency Response Team op te zetten dat schadelijke software moet kunnen detecteren. In België is dat Computer Emergency Response Team - of CERT - sinds 2010 actief en is men momenteel druk bezig met de gefaseerde operationalisering ervan.

Ter bescherming van federale informatiesystemen zou binnen ieder federaal departement een adviseur voor de coördinatie van de informatieveiligheid moeten worden aangeduid. Die aanstelling zou gebeuren via interne reorganisatie, met ondersteuning van de Federale Overheidsdienst voor Informatie en Communicatietechnologie (Fedict).

Het CERT vervult zijn opdracht in samenwerking en overleg met andere instanties, zoals het BIPT, de Computer Crime Units, de Federale Overheidsdienst (FOD) Justitie en Defensie. De samenwerking tussen die actoren moest bij een vorige rondvraag echter nog worden geformaliseerd. Een werkgroep voor incidentenbeheer zou werken aan een voorstel waarin de samenwerking met de verschillende federale actoren wordt geregeld.

Begin april heeft de minister samen met zijn Nederlandse en Luxemburgse collega's een akkoord ondertekend waarin de CERT's van de drie landen het Honeyspider Network willen uitbouwen. Dat netwerk kan grote hoeveelheden webpagina's scannen naar kwaadaardige programma's. De Benelux CERT's willen gezamenlijk een pilootvorm uitwerken.

Het Comité I bracht op 24 augustus 2011 een rapport uit waarin het niet mals is voor het federale beleid inzake cyberdefensie. Het stelt dat het ontbreken van een globaal federaal beleid inzake informatieveiligheid tot gevolg heeft dat ons land zeer kwetsbaar is voor aanvallen tegen zijn vitale informatiesystemen en -netwerken.

Meerdere federale instellingen houden zich vandaag bezig met de beveiliging van de informaticasystemen: de Nationale Veiligheidsoverheid (NVO), Fedict, de federale internetprovider BelNET en het Belgische Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie (BIPT). Geen enkele van die instellingen blijkt volgens het rapport echter een algemeen beeld te hebben van de kritieke infrastructuur van de informaticasystemen.

Het Comité I maakt zich ook zorgen om het personeelsbeleid van de inlichtingendiensten en het gebrek aan fondsen om gekwalificeerde personeelsleden te rekruteren.

Ten slotte maakt het Comité I de bedenking dat de Belgische wetgeving enkel toelaat om vijandige systemen in het buitenland te neutraliseren in geval van een cyberaanval op de informatiesystemen van Defensie. Indien aanvallen plaatsvinden op andere FOD's of nationale kritieke infrastructuur, kan hierop slechts achteraf, defensief worden gereageerd, zonder dat het vijandelijke systeem mag worden geneutraliseerd.

Mijn vragen aan de minister zijn:

1) Hoeveel cybercrime-incidenten heeft zijn departement van het CERT ontvangen sinds dat team is opgericht?

- Gelieve een onderverdeling van de incidenten te geven van normale, ernstige en grote incidenten, met enkele concrete voorbeelden die bij elke klasse horen.

- Hoeveel incidenten worden momenteel onderzocht?

- Voor hoeveel incidenten was een domeinoverschrijdend onderzoek nodig?

- Voor hoeveel incidenten is geen verder onderzoek mogelijk? Hoeveel incidenten zijn gesloten omdat er slechte informatie-uitwisseling was?

- Zijn reeds veroordelingen door rechtbanken uitgesproken? Om welke dossiers gaat het?

2) Zijn de federale overheidsdiensten, de diensten van het federale parlement en de regering volgens de normen van de Europese Unie voldoende beveiligd tegen cyberaanvallen? Welke beveiligingsnormen worden gebruikt en waarom?

3) Bestaat er een zogenaamd Disaster Recovery Plan, als plan-B indien de kritieke systemen van ons land het slachtoffer worden van een cyberaanval?

4) Is in het departement van de minister reeds een adviseur ter coördinatie van de informatieveiligheid aangesteld? Waaruit bestaan zijn taken en aan wie rapporteert hij?

5) Hoe coördineert de FOD Justitie de leiding over het cyberdefensieproject? Hoeveel keer werd een domeinoverschrijdend overleg gehouden sinds dat de FOD de leiding heeft? Zit het project nog op schema?

6) Hoe verloopt de samenwerking met Binnenlandse Zaken, Defensie, Fedict, Economie, Wetenschapsbeleid en Buitenlandse Zaken in het kader van cyberdefensie? Werd ze reeds geformaliseerd zodat het CERT en de FOD Justitie bij incidenten tijdig kunnen handelen?

7) Welke sectoren krijgen prioriteit in het cyberdefensieproject en welke actoren houden zich met welke sector bezig?

8) Welke inspanningen kan de regering doen om ons land minder kwetsbaar te maken? Wordt werk gemaakt van een gecoördineerde federale cyberstrategie?

9) Welke rol speelt het Ministerieel Comité Inlichtingen en Veiligheid bij de coördinatie van de rol van de inlichtingendiensten in het cyberdefensieproject?

10) Het Comité I maakt zich zorgen om het personeelsbeleid van de inlichtingendiensten en het gebrek aan fondsen om gekwalificeerde personeelsleden te rekruteren. Wordt het departement Justitie ook met dit probleem geconfronteerd?

11) Deelt het departement van de minister de bekommernis dat er meer slagkracht moet zijn om cyberaanvallen te kunnen neutraliseren, in plaats van slechts achteraf defensief kunnen reageren?

12) Hoeveel maal zijn via een cyberaanval documenten van de FOD Justitie gestolen? Wanneer was dit, om welke documenten gaat het en wat is de gevoeligheid van de gestolen informatie? Welke maatregelen werden genomen?

13) Welke infrastructuren worden door de FOD Justitie als kritiek en gevoelig geïdentificeerd en krijgen prioriteit in cyberdefensie?

14) Hoe verloopt met de samenwerking met de CERT's van Nederland en het Groothertogdom Luxemburg in het samenwerkingsverband van het Honeyspider Network? Hoelang zal dit project duren en welke kosten hangen eraan vast? Hoeveel mensen worden op het project gezet? Wordt de samenwerking geleid vanuit de FOD Justitie of van de FOD bevoegd voor het CERT?