SÉNAT DE BELGIQUE | BELGISCHE SENAAT | ||||||||
________ | ________ | ||||||||
Session 2010-2011 | Zitting 2010-2011 | ||||||||
________ | ________ | ||||||||
15 février 2011 | 15 februari 2011 | ||||||||
________ | ________ | ||||||||
Question écrite n° 5-1356 | Schriftelijke vraag nr. 5-1356 | ||||||||
de Piet De Bruyn (N-VA) |
van Piet De Bruyn (N-VA) |
||||||||
à la ministre de la Fonction publique et des Entreprises publiques |
aan de minister van Ambtenarenzaken en Overheidsbedrijven |
||||||||
________ | ________ | ||||||||
Autorité fédérale - Prévention du suicide chez les travailleurs - Compétence | Federale overheid - Zelfmoordpreventie bij werknemers - Deskundigheid | ||||||||
________ | ________ | ||||||||
ministère condition de travail suicide tension mentale |
ministerie arbeidsvoorwaarden zelfmoord mentale spanning |
||||||||
________ | ________ | ||||||||
|
|
||||||||
________ | ________ | ||||||||
Question n° 5-1356 du 15 février 2011 : (Question posée en néerlandais) | Vraag nr. 5-1356 d.d. 15 februari 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands) | ||||||||
Un nombre croissant d'employeurs reconnaissent qu'ils sont également responsables du bien-être social et émotionnel de leurs travailleurs. Les travailleurs représentent en effet le capital le plus précieux de toute entreprise et méritent dès lors l'attention et l'encadrement nécessaires. Cette prise de conscience s'est encore récemment intensifiée en raison d'exemples tragiques belges ou étrangers où l'on a constaté un lien indirect, voire peut-être direct, entre plusieurs tentatives de suicide et la situation au travail. Le législateur impose à juste titre aux employeurs un certain nombre d'obligations pour améliorer le bien-être social et émotionnel de leurs travailleurs. L'application de ces obligations diffère grandement d'une entreprise à l'autre. À cet égard, les entreprises publiques jouent indubitablement un rôle d'exemple. Une enquête sur la prévention du suicide révèle clairement qu'une détection rapide de la suicidalité augmente considérablement la chance de prévenir une tentative. Il est évident qu'une détection rapide est uniquement possible si les responsables du bien-être social et émotionnel des travailleurs possèdent les compétences nécessaires. Il s'agit, entre autres, de l'identification et de la reconnaissance au moment opportun de signaux qui peuvent révéler des pensées suicidaires, de l'acquisition de certains comportements fondamentaux et de la maîtrise de certaines techniques en matière de communication avec un travailleur (potentiellement) suicidaire, de la compréhension du processus suicidaire et de la connaissance de ce qu'on peut qualifier de carte sociale. L'autorité fédérale peut être considérée comme une entreprise particulièrement importante qui compte de nombreux travailleurs. En outre, nombre d'entre eux font régulièrement face à une pression et à une charge de travail importantes. Il semble donc tout indiqué que les responsables du bien-être social et émotionnel des travailleurs de l'autorité fédérale fassent preuve de suffisamment de connaissances et de compétences afin de pouvoir détecter correctement la suicidalité. Le contexte ayant été défini, je souhaiterais poser les questions suivantes : 1) La ministre estime-t-elle comme moi que les responsables du bien-être social et émotionnel des travailleurs de l'autorité fédérale doivent faire preuve de suffisamment de connaissances et de compétences afin de pouvoir détecter correctement la suicidalité ? 2) Comment s'assure-t-on de la présence suffisante de cette connaissance et de cette compétence ? Fait-on appel à des personnes extérieures ? Quelles sont-elles ? 3) La prévention du suicide fait-elle structurellement partie de la politique (de bien-être) de l'autorité fédérale ? Dans l'affirmative, la ministre peut-elle préciser sa réponse ? Dans la négative, envisage-t-elle de demander à l'autorité fédérale d'intégrer cet aspect de manière structurelle dans sa politique ? Si non, pour quelles raisons ? 4) Depuis 2005, quelles initiatives concrètes ont-elles été prises pour s'assurer de la présence suffisante de connaissances et de compétences chez les responsables en matière de bien-être ? Je souhaiterais une ventilation par année en précisant la nature exacte de l'initiative, les partenaires (internes et externes) concernés qui étaient chargés de l'initiative ainsi que le coût de celle-ci. |
Steeds meer aanvaarden werkgevers dat ze ook een verantwoordelijkheid hebben wat betreft het sociaal en emotioneel welbevinden van hun werknemers. Werknemers zijn immers het meest kostbare kapitaal van elke onderneming en verdienen de nodige zorg en bijhorende omkadering. Dit besef werd recent nog aangewakkerd door tragische voorbeelden uit binnen- en buitenland waaruit op zijn minst een indirecte en mogelijk zelfs een directe link bleek tussen een aantal ondernomen zelfdodingspogingen en de situatie op het werk. De wetgever legt werkgevers terecht een aantal verplichtingen op ter ondersteuning van het sociaal en emotioneel welbevinden van hun werknemers. De wijze waarop de bestaande verplichtingen worden ingevuld, verschilt sterk van bedrijf tot bedrijf. De overheidsbedrijven hebben in deze zeker een voorbeeldfunctie. Uit wetenschappelijk onderzoek naar preventie van zelfdoding blijkt duidelijk dat een vroege detectie van suïcidaliteit de kans op het voorkomen van een zelfdodingspoging aanzienlijk vergroot. Uiteraard is een vroege detectie maar mogelijk indien de personen die verantwoordelijk zijn voor het sociaal en emotioneel welbevinden van de werknemers, zelf over de nodige deskundigheid beschikken. Het gaat hierbij onder meer om elementen als het tijdig herkennen en erkennen van signalen die kunnen wijzen op suïcidale gedachten, het verwerven van een aantal basishoudingen en het beheren van een aantal technieken met betrekking tot het voeren van een gesprek met (mogelijk) suïcidale medewerkers, inzicht hebben in het suïcidaal proces en kennis hebben van wat kan omschreven worden als de sociale kaart. De federale overheid kan gezien worden als een bijzonder groot bedrijf met vele werknemers. Voor heel wat van deze werknemers geldt bovendien dat ze regelmatig blootstaan aan een grote (werk)druk. Het lijkt dus aangewezen om bij de medewerkers die instaan voor het sociaal en emotioneel welbevinden van de medewerkers van federale overheid te zorgen voor voldoende kennis en deskundigheid wat betreft het correct omgaan met suïcidaliteit. Tegen deze achtergrond stelde ik de geachte minister graag de volgende vragen: 1) Erkent zij de noodzaak aan voldoende kennis en deskundigheid betreffende omgaan met suïcidaliteit bij de medewerkers van de federale overheid die instaan voor het sociaal en emotioneel welbevinden van de personeelsleden van de federale overheid? 2) Hoe wordt er voor gezorgd dat deze kennis en deskundigheid op voldoende wijze aanwezig is? Wordt hiervoor beroep gedaan op externen? Wie zijn dit? 3) Maakt preventie van suïcide op een structurele wijze deel uit van het (welzijns)beleid van de verschillende entiteiten van de federale overheid? Zo ja, kan zij hier dan meer duidelijkheid over verschaffen? Zo neen, overweegt zij dan om de opdracht te geven dit op structurele wijze in het beleid te incorporeren? Indien niet, wat zijn daar dan de redenen voor? 4) Welke concrete initiatieven werden er sinds 2005 genomen om te zorgen dat er voldoende kennis en deskundigheid betreffende preventie van suïcide aanwezig is bij de verantwoordelijke medewerkers van de federale overheid? Graag een opsplitsing per jaar met aandacht voor de precieze aard van het initiatief, de betrokken partners (intern of extern) die instonden voor het initiatief en de kostprijs ervan. |
||||||||
Réponse reçue le 26 avril 2011 : | Antwoord ontvangen op 26 april 2011 : | ||||||||
Le suicide au travail reste un tabou très fort. Le travail a de plus en plus d’influence sur la vie privée en raison de l’augmentation du stress, de la flexibilité attendue et de l’organisation du travail exigeante. Il ne faut pas oublier que leur emploi constitue pour beaucoup de personnes une part importante de leur identité. Il n’existe pas de chiffres spécifiques sur le suicide au travail. On ne dispose que de statistiques générales: 2 000 suicides par an en Belgique. Selon une étude de l’Université de Gand, Unité de recherche sur le suicide, les problèmes liés au travail seraient cités en tant que cause dans 28 % des tentatives de suicide en Flandre. On n’a cependant pas encore réalisé d’étude spécifique sur le travail et sur son influence sur le suicide sur le lieu de travail. 1. Je reconnais naturellement la nécessité d’une connaissance et d’une expertise suffisantes en matière d’approche du suicide dans le chef des collaborateurs de l’administration fédérale qui sont responsables du bien-être social et émotionnel des membres du personnel. 2. Cette expertise, cette connaissance et attitude empathique de la ligne hiérarchique, des conseillers en prévention, des personnes de confiance, … sont en plein développement. Au sein du Service public fédéral (SPF) Personnel et Organisation, il existe un réseau « bien-être » qui vise à renforcer les contacts entre la ligne hiérarchique d’une part et les conseillers en prévention et les personnes de confiance d’autre part, et qui encourage la coordination de la politique générale de bien-être. À côté de cela, il existe aussi des réseaux au SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement (Empreva) et au SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, qui soutiennent surtout les conseillers en prévention et les personnes de confiance. Le SPF Personnel et Organisation examine en outre comment il peut encore augmenter cette connaissance et cette expertise. D’autre part, le SPF Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement étudie actuellement avec l’Institut scientifique de santé publique l’absentéisme et les raisons de cet absentéisme pour parvenir à une meilleure compréhension du phénomène. 3. La prévention du suicide fait évidemment partie de la politique générale de bien-être. Le suicide est un phénomène très complexe, dans lequel divers facteurs jouent un rôle. Le contexte (structures et processus sociaux, socio-économiques et d’organisation du travail, rapports de force sur le lieu de travail, dysfonctionnement de situations de travail) ne doit pas être perdu de vue. Les causes de suicide sont multifactorielles, comme c’est le cas dans les phénomènes de charge psychosociale en général. Les spécialistes en la matière s’accordent sur le fait qu’une politique spécifique du suicide est un sujet extrêmement sensible. Le fait de sensibiliser au suicide peut en outre provoquer une spirale négative ou une sorte de réaction en chaîne. Il est préférable de situer les stratégies de prévention à un niveau élémentaire d’amélioration de la santé, en centrant l’action sur une prise de conscience générale. Une analyse de l’absentéisme dans l’organisation, les entretiens de fonctionnement et d’évaluation par le chef dans le cadre des cercles de développement, aident à détecter les tendances suicidaires des collaborateurs. Il est important que les dirigeants et les collaborateurs soient encouragés à créer un climat de confiance dans lequel les membres du personnel se sentent à l’aise. 4. Quelques initiatives ont déjà été prises pour augmenter la connaissance et l’expertise en matière de prévention du suicide. Actuellement, l’accent est mis surtout sur le bien-être général, qui a une influence directe sur les membres du personnel. Ici et là, des initiatives ont été prises pour analyser la pression du travail. On attache en outre de plus en plus d’importance aux formations concernant les techniques d’entretien, la gestion des conflits, la médiation, … afin de mieux préparer les conseillers en prévention et personnes de confiance concernés aux situations « délicates ». C’est ainsi que le ministère de la Défense s’occupe activement de prévention du suicide. Dans son offre de formations, il y a un cours concernant la prévention du suicide; un tel module est aussi repris dans leur formation « médiation ». Le SPF Emploi, Travail et Concertation sociale envisage d’organiser des sessions de sensibilisation spécifiques visant à la prise de conscience de cette problématique pour divers groupes cibles, tels que les conseillers en prévention, les personnes de confiance, les médecins du travail, la ligne hiérarchique, … ceci en concertation avec les centres de prévention du suicide. Ces centres offrent actuellement une formation de base de trois jours, des formations de type court et des journées de perfectionnement. L’objectif général de cette formation de base est notamment la prise de conscience du problème, l’apprentissage des questions qui permettent d’évaluer le risque de suicide et de le limiter, … Certains centres de prévention externes, comme par exemple Prevent, en collaboration avec le Centre de prévention du suicide, offrent actuellement des formations au cours desquelles on explique le rôle du conseiller en prévention en matière de prévention du suicide et où on apprend à interroger des personnes suicidaires pour pouvoir évaluer leur tendance au suicide et apporter une aide efficace à cet égard. L’administration ne dispose d’aucune information chiffrée permettant de répondre de façon plus détaillée à la question de l’honorable membre. |
Zelfdoding op het werk is nog steeds een groot taboe. Het werk heeft meer en meer invloed op het privéleven omwille van de toenemende stress, de verwachte flexibiliteit en de veeleisende arbeidsorganisatie. Men mag immers niet vergeten dat hun baan voor veel personen een belangrijk deel van hun identiteit is. Er bestaan geen specifieke cijfers over zelfdoding op het werk. Er zijn enkel algemene cijfers gekend: 2 000 zelfdodingen per jaar in België. Volgens onderzoek door de Universiteit Gent, Eenheid voor Zelfmoordonderzoek, worden problemen op het werk bij 28 % van de zelfmoordpogingen in Vlaanderen als aanleiding vermeld. Er is echter nog geen specifiek onderzoek gebeurd naar arbeid en de impact ervan op zelfdoding op het werk. 1. Ik erken uiteraard de noodzaak aan voldoende kennis en deskundigheid inzake het omgaan met zelfdoding bij de medewerkers van de federale overheid die instaan voor het sociaal en emotioneel welbevinden van de personeelsleden. 2. Deze deskundigheid, kennis en empathische instelling bij de hiërarchische lijn, de preventie-adviseurs, de vertrouwenspersonen, …. zijn in volle ontwikkeling. Binnen de Federale Overheidsdienst (FOD) Personeel en Organisatie is een netwerk “welzijn” actief dat de contacten tussen de hiërarchische lijn enerzijds en de preventie-adviseurs en vertrouwenspersonen anderzijds wil verstevigen en de coördinatie van het algemeen welzijnsbeleid aanmoedigt. Daarnaast bestaan nog netwerken bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (Empreva) en bij de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg die vooral de preventie-adviseurs en vertrouwenspersonen ondersteunen. Bovendien onderzoekt de FOD Personeel en Organisatie hoe zij deze kennis en de deskundigheid nog verder kan vergroten. Zo analyseert de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu samen met het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid momenteel het absenteïsme en de redenen van dit absenteïsme om een beter inzicht in te krijgen. 3. Uiteraard maakt zelfdodingpreventie deel uit van het algemeen welzijnsbeleid. Zelfdoding is een zeer complex gegeven waarbij verschillende factoren een rol spelen. De context (maatschappelijke, sociaal-economische en arbeidsorganisatorische structuren en processen, krachtsverhoudingen op de werkvloer, disfunctionerende arbeidssituaties) mag daarbij niet uit het oog worden verloren. De oorzaken van zelfdoding zijn multifactorieel, zoals dit het geval is bij de psychosociale belasting in het algemeen. De specialisten ter zake zijn er over eens dat een specifiek zelfdodingbeleid zeer gevoelig ligt. Bovendien kan sensibiliseren rond zelfdoding een negatieve spiraal of een soort kettingreactie teweegbrengen. Preventiestrategieën worden best op een primair gezondheidsbevorderend niveau gesitueerd, waarbij de algemene bewustwording centraal staat. Een analyse van het absenteïsme in de organisatie, de functionerings- en evaluatiegesprekken door de leidinggevende in het kader van de ontwikkelcirkels, kunnen helpen zelfdodingneigingen van medewerkers te detecteren. Het is belangrijk dat de leidinggevenden en de medewerkers worden aangespoord een klimaat van welbevinden te creëren waarin de personeelsleden zich thuis voelen. 4. Er zijn reeds enkele initiatieven genomen om de kennis en deskundigheid inzake zelfdodingpreventie te vergroten. Het accent wordt momenteel vooral gelegd op het algemeen welzijn dat een directe invloed heeft op de personeelsleden. Her en der zijn er reeds initiatieven genomen om de werkdruk in kaart te brengen. Daarenboven wordt meer en meer aandacht besteed aan opleidingen zoals gesprekstechnieken, conflictbeheersing, bemiddeling, … ten einde de betrokken preventieadviseurs en vertrouwenspersonen beter voor te bereiden op “delicate” situaties. Zo is het ministerie van Landsverdediging actief bezig met zelfdodingpreventie. In hun aanbod van vormingen en opleidingen zit een cursus inzake zelfdodingpreventie; ook in hun opleiding “bemiddeling” is zo’n module opgenomen. Door de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg wordt overwogen om specifieke sensibilisatiesessies ter bewustwording van deze problematiek te organiseren voor diverse doelgroepen zoals de preventie-adviseurs, de vertrouwenspersonen, de arbeidsgeneesheren, de hiërarchische lijn, … dit in overleg met zelfmoordpreventiecentra. Deze centra bieden momenteel een basisvorming van 3 dagen, kortdurende trainingen en vervolmakingsdagen aan. De algemene doelstelling van deze basisopleiding is onder andere de bewustwording van het probleem, leren welke vragen te stellen om zelfdoding in te schatten en te beperken, … Ook externe preventiediensten, zoals bijvoorbeeld Prevent in samenwerking met het Centrum Ter Preventie van Zelfdoding, bieden thans opleidingen aan waarbij de rol van de preventie-adviseur inzake zelfdodingpreventie wordt toegelicht en de bevraging naar zelfdoding bij suïcidale personen wordt aangeleerd om de zelfdodinggedachten te kunnen inschatten en de juiste hulpverlening te kunnen bieden. De administratie beschikt over geen enkele informatie die toelaat meer gedetailleerd te antwoorden op de vraag van het geachte lid. |