SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2013-2014 Zitting 2013-2014
________________
4 avril 2014 4 april 2014
________________
Question écrite n° 5-11339 Schriftelijke vraag nr. 5-11339

de Nele Lijnen (Open Vld)

van Nele Lijnen (Open Vld)

à la vice-première ministre et ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, chargée de Beliris et des Institutions culturelles fédérales

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen
________________
la recherche portant sur la propagation de la maladie de Lyme par les animaux het onderzoek inzake de verspreiding van de ziekte van Lyme door dieren 
________________
maladie infectieuse
vecteur de maladie
infectieziekte
ziekteoverbrenger
________ ________
4/4/2014Verzending vraag
17/4/2014Antwoord
4/4/2014Verzending vraag
17/4/2014Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-4812 Requalification de : demande d'explications 5-4812
________ ________
Question n° 5-11339 du 4 avril 2014 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-11339 d.d. 4 april 2014 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

J'ai été informée d'un dépistage organisé aux Pays-Bas par la faculté de médecine vétérinaire d'Utrecht. L'objectif de l'étude est d'établir une cartographie de la population de tiques aux Pays-Bas et des agents pathogènes qu'elles transportent, ainsi que de déterminer si les ongulés sauvages jouent un rôle de réservoir pour les maladies causées par la tique. On a remarqué qu'il serait judicieux d'intégrer à l'avenir dans l'analyse les régions frontalières ayant des connexions écologiques, comme la Belgique et les Pays-Bas. Comme les animaux sont un élément déterminant dans la maladie de Lyme et les co-infections, je souhaiterais vous soumettre les considérations suivantes.

Aux Pays-Bas, l'étude des maladies transmises par la tique aux ongulés a été lancée en septembre 2008. L'étude a porté sur les chevreuils et les daims. Les tiques sont des vecteurs efficaces d'un grand nombre de maladies infectieuses observées tant sur les hommes que sur les animaux. Il apparaît en outre que les ongulés sauvages jouent le rôle de réservoirs des bactéries Babesia, Bartonella, Rickettsia et Ehrlichia/Anaplasma. Ce sont précisément ces agents pathogènes, sous forme de co-infections, qui peuvent être à l'origine de la maladie de Lyme. Nous pourrions donc penser que la présence de ces animaux réservoirs peut être associée à une incidence plus élevée de la maladie de Lyme, voire à une forme s'accompagnant de plusieurs co-infections qui compliquent l'évolution de la maladie et le traitement chez l'homme.

1) La ministre juge-t-elle possible que les habitants des régions où abondent les chevreuils et daims soient davantage exposés à la maladie de Lyme (ou à la bactérie Barrelia), y compris aux co-infections ? La ministre observe-t-elle une correspondance entre les zones boisées de notre pays et les endroits où des personnes ont été atteintes de la maladie de Lyme ? Observe-t-on également dans ces régions une évolution plus complexe de la maladie, comme le constatent des spécialistes de la maladie de Lyme chez les patients atteints de co-infections ?

2) Une étude suédoise a permis de conclure que les oiseaux qui migrent du nord vers le sud et qui se nourrissent au sol peuvent également être responsables de la propagation des mêmes souches de Borrelia. La ministre accorde-t-elle du crédit à cette analyse ? Selon elle, quels sont les autres animaux qui constituent d'importants réservoirs pour la Borrelia en Europe (par exemple, les rongeurs) ? Peut-elle développer sa réponse ?

3) La ministre estime-t-elle souhaitable de collaborer avec les pays voisins où la maladie de Lyme et des co-infections ont été observées dans les zones frontalières, pour s'attaquer à ce problème ? Dans l'affirmative, de quelle manière ? Dans la négative, pour quelle raison ?

4) La ministre a-t-elle connaissance de groupes de chercheurs belges se consacrant actuellement à une étude similaire ? Ses services collaborent-ils avec de tels groupes ? Dans l'affirmative, la ministre peut-elle fournir quelques explications ?

 

Ik ben geïnformeerd over een Nederlands screeningsonderzoek van de faculteit dierengeneeskunde in Utrecht. Het doel van het onderzoek is het in kaart brengen van de Nederlandse tekenpopulatie en de pathogenen die zij dragen en hierbij na te gaan of wilde hoefdieren een reservoirfunctie vervullen voor teken-gebonden ziekten. Er werd opgemerkt dat het zinvol zou zijn om grensgebieden met ecologische verbindingen, zoals België en Nederland in de toekomst mee in het onderzoek te betrekken. Aangezien dieren een essentieel onderdeel zijn van de problematiek rond Lyme & co-infecties, wil ik ondermeer de volgende elementen aan u voorleggen.

Het onderzoek naar door teken overdraagbare ziekten bij wilde hoefdieren in Nederland is in september 2008 gestart. Voor het onderzoek werden reeën en damherten onderzocht. Teken fungeren als efficiënte vectoren van een groot aantal infectieziekten welke zowel bij mensen als bij dieren voorkomen. Daarnaast blijken wilde hoefdieren een reservoirfunctie te vervullen voor Babesia, Bartonella, Rickettsia en Ehrlichia/ Anaplasma. Het zijn precies deze pathogenen, in de vorm van co-infecties, die mogelijk de ziekte van Lyme kunnen veroorzaken We zouden dus kunnen vermoeden dat het voorkomen van zulke reservoirs dieren mogelijk verbonden kan worden aan een hogere incidentie van de ziekte van Lyme, sterker nog, aan een vorm met meerdere co-infecties die bovendien het ziekteproces en de behandeling bij de mens bemoeilijken.

1) Acht de minister het mogelijk dat bewoners van gebieden met veel reeën en damherten meer risico hebben om de ziekte van Lyme (of de Borrelia bacterie) inclusief co-infecties op te lopen? Kan de minister een overeenkomst vinden tussen de beboste gebieden in ons land en de plaatsen waar patiënten met Lyme voorkomen? Zien we in deze gebieden ook een complexer ziekteverloop zoals door Lyme specialisten wordt vastgesteld bij patiënten met co-infecties?

2) Uit een Zweeds onderzoek kon geconcludeerd worden dat Noord-Zuid migrerende vogels die zich op de grond voeden mede verantwoordelijk zijn voor het verspreiden van dezelfde Borrelia stammen. Houdt deze analyse volgens de minister steek? Welke andere wilde diersoorten zijn volgens de minister nog een belangrijk reservoir voor Borrelia in Europa (bijvoorbeeld welke knaagdieren)? Kan ze toelichten?

3) Acht de minister het wenselijk om met onze buurlanden waar in de grensstreken Lyme en co-infecties voorkomen, samen te werken omtrent deze problematiek? Zo ja, op welke manier? Zo neen, waarom niet?

4) Heeft de minister weet van Belgische onderzoeksgroepen die zich momenteel met een gelijkaardig onderzoek bezig houden? Werken haar diensten mee met dergelijke groepen? Zo ja, kan de minister enige uitleg geven?

 
Réponse reçue le 17 avril 2014 : Antwoord ontvangen op 17 april 2014 :

La surveillance des tiques ainsi que des maladies qui peuvent en découler chez les animaux sauvages est de la compétence des ministres de l’environnement régionaux. La surveillance épidémiologique chez les humains de la maladie de Lyme est quant à elle du ressort des Communautés, ces données sont disponibles. J’enjoins Madame la sénatrice à se tourner vers les ministres concernés de l’environnement afin de déterminer si une corrélation peut être faite entre une certaine densité de cervidés à un endroit donné et la survenance de la maladie de Lyme chez les habitants.

La surveillance des tiques et leurs méthodes de propagation éventuelle via des hôtes sauvages (réservoirs) est de la compétence des ministres régionaux de l’Environnement.

Les scientifiques sont déjà en contact et échangent des informations directement et dans le cadre de la surveillance européenne des maladies infectieuses coordonnée par le réseau European centre for disease prevention and control (ECDC). Si des actions complémentaires devaient être entreprises, il appartiendrait à mes collègues ministres régionaux et communautaires en charge respectivement de l’environnement et de la santé publique de se prononcer sur cette question.

La problématique des maladies vectorielles est en effet en lien avec de multiples facteurs. Elle concerne certes la santé humaine et la santé animale et impose aussi de disposer d’informations sur les vecteurs. Disposer d’informations sur l’écologie et la phénologie des vecteurs est essentielle pour comprendre, estimer et anticiper le risque lié à ces pathologies.

De plus, il faut aussi replacer ces trois aspects que sont la santé humaine, la santé animale et la connaissance des vecteurs dans leur contexte. En effet, l’évolution des maladies transmises par les vecteurs doit être interprétée en tenant compte des changements climatiques, de la globalisation et en particulier des mouvements des personnes, des marchandises et des animaux, de l’aménagement du territoire, de la gestion de la chasse, de l’évolution des comportements humains, du développement du tourisme, …. Comprendre et lutter contre les maladies à transmission vectorielle implique donc une approche concertée qui a été décrite dans les recommandations pour la mise en place d’un plan national de surveillance des moustiques exotiques en Belgique. J’ai, conjointement avec mes collègues régionaux et communautaires, entériné en janvier dernier lors d’une Conférence interministérielle de l’Environnement élargie à la Santé publique le fait qu’il pourrait être opportun d’étendre cette surveillance aux autres vecteurs potentiellement problématiques pour la santé humaine et animale comme les tiques et les culicoides. Un groupe de travail doit être mis en place pour régler cette question.

De surveillance van teken en de ziektes die zij kunnen voortbrengen bij wilde dieren is de bevoegdheid van de regionale ministers van leefmilieu. De epidemiologische surveillance bij de mensen van de ziekte van Lyme valt onder de bevoegdheid van de Gemeenschappen en deze gegevens zijn beschikbaar. Ik dring er op aan om u te richten tot de betrokken ministers van leefmilieu om te bepalen of er op een gegeven plaats een correlatie vastgesteld kan worden tussen een zekere hoeveelheid aan reeën en het voorvallen van de ziekte van Lyme bij de inwoners.

De surveillance van de teken en hun eventuele verspreidingsmethoden via de wilde gastheren (reservoirs) behoort tot de bevoegdheid van de regionale ministers van leefmilieu.

De wetenschappers zijn reeds in contact met elkaar en wisselen informatie uit, zowel rechtstreeks als binnen het kader van de Europese surveillance van besmettelijke ziekten, dat gecoördineerd wordt door het netwerk European Centre for Disease prevention and Control (ECDC ). Indien aanvullende acties ondernomen moeten worden, dienen mijn regionale en gemeenschapscollega’s bevoegd voor respectievelijk het milieu en volksgezondheid zich hierover uit te spreken.

De problematiek van de vectoriele ziektes hangt inderdaad samen met verschillende factoren. Het betreft zeker en vast de menselijke en dierlijke gezondheid en verplicht ons te beschikken over informatie over de vectoren. Het hebben van informatie over de ecologie en de fenologie van de vectoren is essentieel om het risico verbonden aan deze pathologieën te begrijpen, in te schatten en om erop te kunnen anticiperen.

Bovendien moet men ook deze drie aspecten (de volksgezondheid, de dierlijke gezondheid en de kennis der vectoren) in de context plaatsen. De evolutie van vectoriele ziektes moet inderdaad geïnterpreteerd worden rekening houdend met de klimatologische veranderingen; de globalisering en in het bijzonder de verplaatsingen van personen, goederen en dieren; de ontwikkeling van het terrein; het beheer van de jacht; de evolutie van de menselijke gedragingen; de ontwikkeling van het toerisme;… Het begrijpen en de bestrijding van deze vectoriële ziektes impliceert dus een overlegde aanpak die beschreven werd in de richtlijnen voor de oprichting van een nationaal surveillanceplan aangaande de exotische muggen in België. Samen met mijn regionale en gemeenschapscollega’s heb ik in januari 2014 tijdens een interministeriële conferentie Leefmilieu, uitgebreid met Volksgezondheid, onderschreven dat het opportuun kan zijn om deze surveillance uit te breiden naar andere potentieel problematische vectoren voor de volksgezondheid en dierlijke gezondheid zoals de teken en de culicoïdes. Om dit te regelen dient een werkgroep opgericht te worden.