SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2013-2014 Zitting 2013-2014
________________
24 octobre 2013 24 oktober 2013
________________
Question écrite n° 5-10214 Schriftelijke vraag nr. 5-10214

de Willy Demeyer (PS)

van Willy Demeyer (PS)

à la ministre des Classes moyennes, des PME, des Indépendants et de l'Agriculture

aan de minister van Middenstand, KMO's, Zelfstandigen en Landbouw
________________
Antibiotiques - Elevage industriel - Surexposition - Résistance - Antibiorésistance humaine - Mesures pour réduire la consommation Antibiotica - Intensieve veehouderij - Overdreven blootstelling - Resistentie - Antibioticaresistentie bij mensen - Maatregelen om het gebruik te verminderen 
________________
antibiotique
maladie infectieuse
élevage intensif
Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire
maladie d'origine alimentaire
antibioticum
infectieziekte
intensieve fokkerij
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen
door voedsel overgedragen ziekte
________ ________
24/10/2013Verzending vraag
28/11/2013Antwoord
24/10/2013Verzending vraag
28/11/2013Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 5-10213 Aussi posée à : question écrite 5-10213
________ ________
Question n° 5-10214 du 24 octobre 2013 : (Question posée en français) Vraag nr. 5-10214 d.d. 24 oktober 2013 : (Vraag gesteld in het Frans)

Dans l'Union européenne, environ 25 000 personnes meurent chaque année d'infections qui sont devenues résistantes aux antibiotiques suite à de mauvais comportements de prescription.

Il s'agit là d'un grave problème de santé publique, dont l'origine réside, au moins en partie, au niveau des modes de production intensifs de l'élevage animal.

En effet, la promiscuité et l'absence de diversité génétique qui caractérisent les modes de production intensifs offrent des conditions idéales à l'apparition rapide et à la diffusion de pathogènes antibiorésistants. Cette antibiorésistance se transmet à d'autres bactéries et se distribue dans tous l'écosystème. En ce qui concerne la transmission de l'antibiorésistance de l'animal à l'homme, elle est attestée par la littérature scientifique.

Je me réfère ici à une communication scientifique de l'Agence fédérale chargée de la sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA), datée de janvier 2011 sur "les animaux et la production animale comme source de l'antibiorésistance pour les humains". Des données collectées par l'AFSCA, il ressort que :

- Les ventes d'antibiotiques n'ont cessé de croître entre 1999 et 2006, pour atteindre environ 120 tonnes en 2006, dont environ trois quarts sont prescrits par les vétérinaires.

- L'exposition des animaux aux antibiotiques a fortement augmenté - l'utilisation préventive d'antibiotiques passant, à titre d'exemple, de +/-55 % en 2003 à presque 90 % en 2010 !

Ces constats doivent nous pousser à davantage de vigilance dans l'usage des antibiotiques pour les animaux d'élevage.

Mes questions sont dès lors les suivantes :

1) Comment l'honorable ministre évalue-t-elle aujourd'hui l'ampleur de l'utilisation d'antibiotiques dans l'élevage intensif et son incidence sur l'antibiorésistance et l'antibiorésistance transmise aux humains ?

2) Peut-elle actualiser les données ci-dessus concernant la vente des antibiotiques et l'exposition des animaux d'élevage aux antibiotiques ?

3) D'après la communication évoquée ci-dessus, l'AFSCA a renforcé, depuis 2011, l'enregistrement de l'antibiorésistance par une surveillance plus grande des germes indicateurs (bovins, porcs, volaille…) et enregistre désormais systématiquement l'utilisation des antibiotiques en vue d'une plus grande transparence. Quels sont les premiers constats qui ressortent de ces mesures ?

4) De manière générale, l'honorable ministre peut-elle indiquer ce qui a été mis en œuvre pour promouvoir une utilisation moindre et plus raisonnable des antibiotiques au niveau de l'élevage industriel ?

 

In de Europese Unie overlijden jaarlijks ongeveer 25 000 mensen aan de gevolgen van antibioticaresistente infecties die te wijten zijn aan een verkeerd voorschrijfgedrag.

Het is een ernstig volksgezondheidsprobleem, dat - althans voor een deel - zijn oorsprong vindt in de intensieve veeteeltmethoden.

Het op elkaar geperst zitten en de verminderde genetische diversiteit, kenmerkend voor intensieve productie, zijn ideale omstandigheden voor de snelle verspreiding van antibioticaresistente ziekteverwekkers. Deze antibioticaresistentie gaat over op andere bacteriën en verspreidt zich over heel het ecosysteem. De overdracht van antibioticaresistentie van dieren op mensen is aangetoond in wetenschappelijke publicaties.

Ik verwijs hier naar een wetenschappelijke mededeling van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) van januari 2011 over “dieren en dierlijke productie als bron voor de antibiotica-resistentie bij de mens”. Uit de gegevens verzameld door het FAVV blijkt dat :

De verkoop van antibiotica tussen 1999 en 2006  gestegen is tot ongeveer 120 ton in 2006, waarvan ongeveer drie kwart voorgeschreven door veeartsen.

De blootstelling van dieren aan antibiotica is sterk toegenomen. Het preventief gebruik van antibiotica is bijvoorbeeld gestegen van ongeveer 55% in 2003 tot bijna 90% in 2010 !

Deze vaststellingen moeten ons tot meer voorzichtigheid aanzetten bij het gebruik van antibiotica bij de dieren.

Mijn vragen zijn de volgende:

1) Hoe evalueert de minister momenteel de omvang van het gebruik van antibiotica in de intensieve teelt en de kans op antibioticaresistentie en antibioticaresistentie overgedragen op mensen?

2) Kan ze de onderstaande gegevens aangaande de verkoop van antibiotica en de blootstelling van dieren actualiseren ?

3)Volgens de bovenstaande mededeling van het FAVV wordt, sinds 2011, antibioticaresistentie beter geregistreerd door een grotere waakzaamheid voor indicatorkiemen (vee, varkens, kippen …) en wordt het gebruik van antibiotica nu systematisch geregistreerd met het oog op meer duidelijkheid. Wat zijn de eerste vaststellingen die uit deze maatregelen voortvloeien?

4) Kan de minister meedelen wat werd ondernomen om het gebruik van antibiotica te doen dalen en mensen aan te zetten tot een verstandig gebruik van antibiotica in de industriële veehouderij?

 
Réponse reçue le 28 novembre 2013 : Antwoord ontvangen op 28 november 2013 :

1. Dans l'élevage intensif, tout comme en médecine humaine, l'utilisation des antibiotiques est indispensable dans un certain nombre de cas. Les antibiotiques sont également un instrument important de lutte contre les maladies animales et pour le bien-être animal. Pour plusieurs raisons, l'utilisation des antibiotiques a souvent été trop laxiste dans le passé, tant au niveau vétérinaire qu’humain.

La résistance antimicrobienne est inhérente à l'utilisation d'antibiotiques. Le risque de résistance aux antibiotiques est réduit s’ils ne sont utilisés qu'en cas de stricte nécessité. Le secteur vétérinaire a tout intérêt à utiliser les antibiotiques à bon escient de telle sorte qu’ils restent efficaces contre les maladies animales. Au niveau humain, la résistance antimicrobienne ayant pour origine l'élevage intensif d’animaux ne représente qu'une partie très limitée de la problématique de l'antibiorésistance. Toutefois, suite à l'utilisation trop fréquente des céphalosporines de 3e et de 4e génération chez les volailles, certains mécanismes de résistance ont été observés chez les volailles et chez l'homme.

Les connaissances scientifiques à ce sujet sont cependant encore très limitées. La contamination directe des hommes par des aliments d’origine animale ou par le contact direct avec des animaux porteurs de germes zoonotiques résistants tels que les salmonelles peut diminuer l’efficacité de certains traitements en médecine humaine. L'antibiothérapie pour le traitement des salmonelles chez les volailles est pour ces raisons déjà interdite.

2. Les données relatives à l'utilisation des antimicrobiens vétérinaires sont rassemblées et évaluées par l'Agence fédérale des médicaments et produits de santé (AFMPS). Elles sont publiées dans le rapport « BelVet-SAC » (Belgian Veterinary Surveillance of Antimicrobial Consumption), disponible sur internet. Le rapport de 2012 indique une diminution de 7,1 % de la consommation totale d’antimicrobiens en médecine vétérinaire en Belgique entre 2011 et 2012. Par rapport à 2007, il s’agit d’une diminution de 20,3 % de la consommation totale.

3. Actuellement, l'utilisation des antimicrobiens pendant la période à risque est enregistrée dans le registre des médicaments de l'exploitation. L’AFMPS développe actuellement un système électronique de collecte de données en collaboration avec l'Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA). Il sera alimenté par les fournisseurs d'antibiotiques, à savoir les vétérinaires, les pharmaciens et les fabricants d'aliments médicamenteux. Les données relatives à l’utilisation d’antimicrobien seront centralisées et disponibles pour chaque exploitation de volaille, de veaux et de porcs.

Depuis 2011, l'AFSCA procède à un suivi de l’antibiorésistance de germes pathogènes et indicateurs chez les bovins, les porcs et les volailles, y compris des bactéries productrices d’ESBL (bêta-lactamases à spectre élargi) dans la viande de volaille. Il est trop tôt pour tirer des conclusions sur la tendance observée, mais, en cas de résistance, une augmentation du nombre d'antimicrobiens contre lesquels les germes indicateurs sont résistants est observée chez les animaux. Au niveau des abattoirs, pour certaines bactéries, la proportion de souches multirésistantes semble diminuer. C’est le cas par exemple des E. coli et salmonelles producteurs d’ESBL. Les résultats des analyses réalisées par l’AFSCA sont publiés chaque année dans son rapport d’activités.

4. Le centre d'expertise Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals (AMCRA) a été créé en 2011. Son fonctionnement est financé à hauteur de 70 % par l’AFSCA et l’AFMPS. Le centre d’expertise a déjà émis plusieurs avis en vue de favoriser l'utilisation efficace des antibiotiques dans les élevages et a publié des guides destinés aux vétérinaires et éleveurs. Un plan d'action est prévu pour promouvoir l'implémentation des guides et avis.

D’autre part, en vue de permettre l’utilisation sûre d’oxyde de zinc à des concentrations thérapeutiques et ainsi de réduire l’utilisation d’un antibiotique critique, la colistine, dans les élevages de porcs, l’AFSCA a conclut une convention avec l'industrie des aliments pour animaux. Elle permet l’utilisation d’oxyde de zinc en tant qu’additif dans les aliments pour animaux.

En outre, le système de collecte de données d’utilisation d’antibiotiques cité ci-dessus enregistrera l’utilisation d’antibiotiques dans les élevages, ainsi que la fréquence des prescriptions, en vue du suivi et de la sensibilisation des grands utilisateurs et prescripteurs d'antibiotiques.

1. Net zoals in de humane geneeskunde het gebruik van antibiotica in een aantal gevallen onmisbaar is, is dit ook in de intensieve veehouderij een belangrijk instrument in de bestrijding van dierziekten en in het kader van het dierenwelzijn. Omwille van verschillende redenen werd in het verleden vaak te soepel omgesprongen met antibioticagebruik, zowel humaan als veterinair.

Antimicrobiële resistentie is inherent aan het gebruik van antibiotica. Door niet meer antibiotica te gebruiken dan strikt noodzakelijk wordt het risico op resistentievorming kleiner. De veterinaire sector heeft er alle belang bij om antibiotica zo efficiënt mogelijk in te zetten zodat ze werkzaam blijven tegen dierziekten. In de humane sector is de verworven antimicrobiële resistentie van humane pathogenen door overdracht van resistentiegenen afkomstig van kiemen uit de intensieve veeteelt slechts een heel beperkt onderdeel van de resistentieproblematiek. Echter, door het veelvuldig gebruik van 3de en 4de generatie cephalosporines bij pluimvee worden bepaalde resistentiemechanismes teruggevonden bij het pluimvee en bij de mens.

De wetenschappelijk kennis hierover is echter nog heel beperkt. Rechtstreekse besmetting van mensen via de voeding van dierlijke oorsprong of direct contact met dieren met resistente zoönotische kiemen zoals Salmonella kunnen de doeltreffendheid van bepaalde behandeling bij de mensen verminderen. Antibioticatherapie voor de behandeling van Salmonella bij pluimvee is omwille van die reden reeds verboden.

2. De gegevens over het gebruik van antimicrobiële middelen worden verzameld en geëvalueerd door het Federaal Agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG). Ze worden gepubliceerd in het verslag “BelVet-SAC” (Belgian Veterinary Surveillance of Antimicrobial Consumption) die beschikbaar op internet is. Volgens het 2012-verslag is de totale consumptie van antibiotica in de diergeneeskunde in België tussen 2011 en 2012 met 7,1 % gedaald. In vergelijking met 2007 wordt een daling van 20,3 % in totale consumptie waargenomen.

3. Nu wordt het gebruik van antimicrobiële middelen enkel geregistreerd in het geneesmiddelenregister op het bedrijf in de risicoperiode. Op dit ogenblik ontwikkelt het FAGG in samenwerking met het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) een elektronisch datacollectiesysteem . Het zal gevoed worden door de verschaffers van de antibiotica, met name de dierenartsen, de apothekers en de fabrikanten van gemedicineerde voeders. De gegevens van het gebruik van antimicrobiële middelen zullen gecentraliseerd worden en beschikbaar zijn voor iedere pluimvee-, runder- en varkensbedrijf.

Sedert 2011 wordt door het FAVV de antimicrobiële resistentie van pathogenen en indicatorkiemen bij runderen, varkens en pluimvee opgevolgd, ESBL (Extended-spectrum beta-lactamasen)-producerende kiemen op pluimveevlees inbegrepen. Het is te vroeg om conclusies te kunnen trekken over de geobserveerde trends, maar bij dieren is er in geval van resistentie een stijging waar te nemen van het aantal antimicrobiële middelen waartegen de indicatorkiemen resistent zijn. Op slachthuisniveau lijkt voor bepaalde bacteriën het aandeel resistente stammen te dalen. Dit is ondere andere het geval voor ESBL-producerende E. coli’s en Salmonella’s. Jaarlijks worden de resultaten van de analyses die door het FAVV worden uitgevoerd weergegeven in haar activiteitenverslag.

4. In 2011 werd het kenniscentrum Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals (AMCRA) opgericht. Het wordt voor zijn werking voor 70 % financieel gesteund door het FAVV en het FAGG. Het kenniscentrum heeft reeds verschillende adviezen uitgebracht om het efficiënt gebruik van antibiotica op de veehouderijen te bevorderen, en heeft gidsen voor dierenartsen en veehouders gepubliceerd. Een actieplan wordt voorzien om de implementatie van de gidsen en adviezen te bevorderen.

Om het veilig gebruik van therapeutische concentraties zincoxide toe te laten en zo het gebruik van een kritisch antibioticum, met name colistine te beperken in de varkenshouderij werd een convenant afgesloten met de veevoederindustrie om verminderde concentraties zinkoxide als additief in het diervoeder te gebruiken.

Eveneens zal het hierboven beschreven datacollectiesysteem het gebruik van antimicrobiële middelen registreren evenals de frequentie van het voorschrijven voor het opvolgen en het sensibiliseren van veelgebruikers en veelvoorschrijvers van antibiotica.