SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2009-2010 Zitting 2009-2010
________________
7 décembre 2009 7 december 2009
________________
Question écrite n° 4-5861 Schriftelijke vraag nr. 4-5861

de Paul Wille (Open Vld)

van Paul Wille (Open Vld)

au ministre pour l'Entreprise et la Simplification

aan de minister voor Ondernemen en Vereenvoudigen
________________
Propriétaires de marques - Interdiction de la vente sur internet - Produits de marque - Lutte contre la contrefaçon Merkeigenaren - Verbod internetverkoop - Merkproducten - Strijd tegen namaak 
________________
marque
site internet
commerce électronique
contrefaçon
liberté du commerce
restriction à la concurrence
merk
internetsite
elektronische handel
namaak
vrijheid van het handelsverkeer
concurrentiebeperking
________ ________
7/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010)
2/3/2010Antwoord
7/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010)
2/3/2010Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 4-4013 Réintroduction de : question écrite 4-4013
________ ________
Question n° 4-5861 du 7 décembre 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-5861 d.d. 7 december 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Certains propriétaires de marques et certains fabricants tentent depuis peu, grâce à un lobbying auprès de l'Europe et à des actions en justice, de faire cesser la vente de leurs produits sur des sites de vente en ligne et sur d'autres sites internet dans l'Union européenne. Ceci sape le droit des vendeurs et des particuliers à bénéficier d'une concurrence honnête dans le segment de la vente en ligne. On veut donc reprendre le contrôle des canaux de distribution pour pouvoir fixer les prix et bannir cette libre concurrence.

Les propriétaires de marques affirment vouloir éviter que des produits contrefaits soient vendus sur des sites d'enchères comme eBay.

Le moyen, à savoir l'interdiction de vente sur internet de nombreux articles, dépasse largement son objectif justifié: la lutte contre la contrefaçon. Il s'agit d'objets de luxe mais aussi de produits quotidiens comme des jouets, des appareils électroniques, des tondeuses à gazon et des poussettes.

Interdire la vente en ligne de nombreux produits (tant neufs que de seconde main) constitue une violation extrême du libre commerce des marchandises. En outre, internet offre un nouveau marché et, en ces temps de crise, il constitue une partie de la solution. Une telle restriction de la liberté de commerce est totalement contraire à l'idée européenne. Les limitations du commerce doivent être basées sur des critères objectifs et publics dont on est incontestablement certain que les consommateurs tireront profit. Il me semble dès lors absurde que des fabricants exigent des vendeurs en ligne de devoir posséder un magasin offline avant de pouvoir vendre sur internet. Imposer des conditions de vente plus strictes aux vendeurs en ligne va également à l'encontre de la libre concurrence. Les consommateurs doivent avant tout avoir le droit de revendre des objets qu'ils ont payés.

J'aimerais recevoir une réponse aux questions suivantes.

1. Quel est le point de vue du ministre vis-à-vis des tentatives de divers fabricants et propriétaires de marques de limiter la vente et la revente de produits sur internet? A-t-il déjà été interpellé à ce sujet? Quel est le point de vue du gouvernement?

2. Le ministre est-il d'accord avec moi pour affirmer que le droit européen à la concurrence doit être adapté pour interdire les restrictions excessives de vente en ligne et pour contraindre les marques à publier tous les accords verticaux destinés à limiter le commerce de leurs produits sur internet?

3. Le ministre est-il partisan du droit de vendre et de revendre librement des produits sur internet? Défendra-t-il concrètement ce point de vue au sein de l'Union européenne? Si ce n'est pas le cas, pour quelles raisons et peut-il apporter des explications?

4. Le ministre connaît-il des projets européens visant à endiguer la vente en ligne et le libre commerce sur internet? Si c'est le cas, quels sont ces projets?

 

Bepaalde merkeigenaren en fabrikanten proberen sinds kort via lobbyen bij Europa en het voeren van rechtzaken de verkoop van hun producten op online handelsplaatsen en andere websites in de Europese Unie een halt toe te roepen. Dit ondermijnt het recht van verkopers en particulieren op eerlijke concurrentie in het online segment. Men wil aldus terug vat krijgen op de distributiekanalen om aldus de prijszetting te kunnen vastleggen en de vrije concurrentie uit te bannen.

De merkeigenaren stellen te willen voorkomen dat er namaak producten op internetveilingplaatsen zoals eBay worden verkocht.

Het middel, namelijk het verbieden van online verkoop van vele artikelen schiet haar terechte doel, het bestrijden van namaak ver voorbij. Het gaat niet alleen om luxeobjecten, maar ook om alledaagse producten zoals kinderspeelgoed, elektronische apparatuur, grasmaaiers en kinderwagens.

De Internetverkoop van vele producten (zowel nieuw als tweedehands) verbieden is een verregaande inbreuk van het vrijhandelsverkeer. Bovendien biedt het internet juist een nieuwe afzetmarkt aan en in deze tijden van crisis is het internet alvast deel van de oplossing. Dergelijke inperking van de vrijheid van handel gaat totaal in tegen de Europese gedachte. Handelsbeperkingen moeten gebaseerd zijn op objectieve en openbare criteria waarvan onomstotelijk vaststaat dat consumenten hierbij baat hebben. Zo lijkt het me al te absurd dat fabrikanten eisen dat internetverkopers een offline winkel moeten hebben voordat zij online mogen verkopen. Ook het opleggen van zwaardere verkoopvoorwaarden aan online verkopers gaat in tegen de vrijheid van mededingen. Bovenal moeten consumenten het recht hebben om objecten door te verkopen waarvoor zij hebben betaald.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen :

1. Hoe staat de minister ten opzichte van de pogingen van diverse fabrikanten en merkeigenaren om de verkoop en wederverkoop van producten via het internet in te perken? Werd ook hij/zij hierover reeds aangesproken en wat is het standpunt van de regering?

2. Is de minister het met mij eens dat het Europees mededingingsrecht moet worden aangepast om buitensporige beperkingen voor internetverkoop te verbieden en merken ertoe te dwingen alle verticale overeenkomsten te publiceren die zijn bedoeld om de handel in hun producten op het internet in te perken?

3. Verklaart u zich voorstander van het recht om producten vrij te kopen en te verkopen via het internet en gaat u dit standpunt concreet verdedigen in Europa? Zo neen, waarom niet en kan u dit toelichten?

4. Hebt u weet van ontwerpvoorstellen binnen Europa om de internetverkoop en de vrijheid van handel op het internet in te dijken? Zo ja, welke zijn deze voorstellen?

 
Réponse reçue le 2 mars 2010 : Antwoord ontvangen op 2 maart 2010 :

Par la présente j’ai l’honneur de communiquer à l’honorable membre, ce qui suit:

1. Le droit des marques octroie des droits exclusifs au titulaire de la marque qui peut interdire aux tiers de vendre les mêmes produits ou des produits similaires sous le même nom (ou sous le même logo).

Ce droit des marques n’est pas un droit absolu. Ainsi, l’article 7, alinéa 2, de la directive 89/104/CEE du Conseil du 21 décembre 1988 rapprochant les législations des États membres sur les marques prévoit le principe de l’épuisement communautaire de ces droits. Conformément à ce principe, le titulaire de la marque ne peut plus s’opposer à la revente de produits qui ont été commercialisés légitimement avec le consentement du titulaire du droit sur le territoire de l’espace économique européen, sauf si le titulaire du droit a des motifs légitimes pour s’opposer à une commercialisation.

La Cour de Justice des Communautés européenne (ci-après « la Cour de Justice ») développe une jurisprudence relative à ces motifs légitimes d’opposition (voir par exemple CJCE, C- 59/08, 23 avril 2009). Ainsi, on peut par exemple considérer que, même dans le cas où un contrat de licence a été conclu avec un réseau de distribution sélective, il n’est pas question de consentement pour la mise sur le marché de produits parce que l’atteinte à la renommée de luxe est susceptible d’affecter la qualité des produits, compte tenu du fait que l’utilisation d’un système de distribution sélective, prévu dans un contrat de licence, pourrait garantir le maintien de la qualité et l’utilisation exacte des produits.

La Cour de Justice indique en particulier, en ce qui concerne la revente via des soldeurs, les considérants suivants: “À cet égard, il importe de prendre en considération, d’une part, la nature des produits de prestige revêtus de la marque, le volume ainsi que le caractère systématique ou bien sporadique des ventes de ces produits et, d’autre part, la nature des produits commercialisés habituellement par ces soldeurs, ainsi que les modes de commercialisation usuels dans le secteur d’activité ”.

En ce qui concerne la problématique de la responsabilité des sites de vente sur Internet, nous pouvons signaler ici qu’une jurisprudence est également en train de se développer sur ce point, sur la base de la loi du 11 mars 2003 sur certains aspects juridiques des services de la société de l’information, en vue de transposer la directive 2000/31 du 8 juin 2000. A ce propos, nous pouvons notamment, et sous réserve d’une procédure de recours possible, renvoyer au jugement du 31 juillet 2008 du tribunal de commerce de Bruxelles dans l’affaire Lancôme/eBay, où le juge devait évaluer la prudence et l’attention normales auxquelles on devrait s’attendre dans le commerce électronique. Le juge devait en l’espèce notamment statuer sur la question de savoir si un titulaire de marque peut interdire à un site de vente par internet d’afficher des publicités de vente de vendeurs professionnels, ainsi que d’autres vendeurs (vente de minimum trois produits de la même gamme de produits ou d’une gamme similaire de produits) qui n’indiquent pas clairement leur identité, adresse et numéro de TVA. Le juge a estimé qu’aucune responsabilité ne pouvait être mise à charge du site de vente qui ne pouvait donc pas être condamné à dédommager, dans la mesure où l’activité spécifique peut être considérée comme une activité d’hébergement au sens de l’article 20 de la loi du 11 mars 2003. Conformément à l’article 20, § 1er, de la loi du 11 mars 2003, et à l’article 22, § 6 de la Convention Benelux en matière de propriété intellectuelle, ces sites d’hébergement doivent quant à eux intervenir si le titulaire de la marque n’informe pas le site de vente par internet des infractions identifiées de manière individualisée.

Des procédures similaires ont également été lancées en France, en Allemagne et au Royaume-Uni. En France, le juge a recommandé une médiation entre les parties, en Allemagne, contrairement à la Belgique, le jugement a été rendu en faveur du titulaire de la marque. Le juge au Royaume-Uni posera des questions préjudicielles à la Cour européenne de Justice sur les différents aspects (atteinte à la marque, responsabilité des sites de vente, etc.). Il semble donc opportun d’attendre l’évaluation de la Cour de Justice sur ces points.

2. Les règles européennes de concurrence qui s’appliquent notamment aux contrats de distribution (l’exemption de groupe pour accords verticaux) sont actuellement revues par la Commission européenne parce que le régime actuel (Règlement 2790/99) expire en mai 2010. Le 27 juillet dernier, la Commission a publié ses propositions et attend les commentaires de toutes les parties concernées jusqu’au 28 septembre 2009 (voir http://ec.europa.eu/competition/consultations/2009_vertical_agreements/index.html ).

Le régime proposé n’est pas très différent du système actuel mais la Commission propose une adaptation pour faciliter le commerce via Internet.

La proposition fait (comme l’exemption de groupe actuelle) une distinction entre ventes actives (où le vendeur s’adresse à l’acheteur ou développe une activité de vente sur le territoire ou concernant le groupe de clients de l’acheteur), et les ventes passives (où l’acheteur s’adresse au vendeur). Selon la proposition (comme dans le régime actuel), les ventes passives ne peuvent pas être limitées, alors que certaines limitations sont possibles pour les ventes actives, par exemple dans des contrats de distribution exclusive.

La Commission propose d’affirmer sans équivoque que les ventes par internet seront en principe considérées comme des ventes passives et ne peuvent donc pas être limitées. Elles peuvent uniquement être considérées comme des ventes actives lorsqu’il peut être prouvé que le site est axé très spécifiquement sur un groupe d’acheteurs déterminé. En annexe, je joins le passage concerné des explications proposées par la Commission.

3. Je soutiens la Commission dans sa démarche telle que décrite au point 2.

4. A la suite de la révision de l’exemption de groupe européenne pour accords verticaux, la Commission européenne a publié ses propositions (voir question 2). Comme indiqué à la question 2, cette proposition n’a pas pour but de limiter la liberté de commerce, mais bien de faciliter le commerce par internet.

Hierbij heb ik de eer het geachte lid het volgende mee te delen:

1. Het merkenrecht verleent exclusieve rechten aan de merkhouder die derden kan verbieden onder dezelfde naam (of onder hetzelfde logo) dezelfde of gelijkaardige producten te verkopen.

Dit merkenrecht is geen absoluut recht. Zo voorziet artikel 7, lid 2, van de richtlijn 89/104 EEG van de Raad van 21 december 1988 betreffende de aanpassing van het merkenrecht der Lid-Staten in het principe van communautaire uitputting van deze rechten. Op basis van dit principe kan de rechthouder zich niet meer verzetten tegen de wederverkoop van producten die met toestemming van de rechthouder rechtmatig in het verkeer zijn gebracht op het grondgebied van de Europees Economische Ruimte, tenzij de rechthouder gegronde redenen heeft om zich te verzetten tegen verdere verhandeling.

Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (hierna “het Hof van Justitie”) ontwikkelt een jurisprudentie met betrekking tot deze gegronde redenen van verzet (zie bijvoorbeeld EHvJ, C- 59/08, 23 april 2009). Zo kan bijvoorbeeld geoordeeld worden dat, zelfs in het geval er een licentieovereenkomst met een selectief distributienetwerk werd afgesloten, er geen sprake is van toestemming voor het in verkeer brengen van de goederen omdat de aantasting van de luxueuze uitstraling afbreuk kan doen aan de kwaliteit van de waren, waarbij wordt rekening gehouden met het feit dat het gebruik van een selectief distributiestelsel, voorzien in een licentieovereenkomst, het behoud van de kwaliteit en het juiste gebruik van de waren zou kunnen verzekeren.

Het Hof van Justitie wijst meer bepaald voor wat de wederverkoop via discounters betreft, op volgende overwegingen: “In dit verband dient er rekening te worden gehouden met enerzijds de aard van de van het merk voorziene prestigieuze waren, de omvang van de verkoop van deze waren (enz.) de systematische of sporadische aard van dergelijke verkopen, en anderzijds de aard van de waren die deze discounters gewoonlijk verkopen alsmede de in de bedrijfssector gebruikelijke verkoopswijze”.

Met betrekking tot de problematiek van de aansprakelijkheid van internet-verkoopssites, kunnen we hier wijzen op het feit dat zich ook op dit punt een rechtspraak aan het ontwikkelen is op basis van de wet van 11 maart 2003 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, ter omzetting van de richtlijn 2000/31 van 8 juni 2000. Hier kan onder meer, en onder voorbehoud van een mogelijke beroepsprocedure, verwezen worden naar het vonnis van 31 juli 2008 van de rechtbank van koophandel te Brussel in de zaak Lancôme/eBay waar de rechter een afweging maakt over de normale voorzichtigheid en zorgvuldigheid die men in de elektronische handel zou kunnen verwachten. De rechter diende hier onder meer te oordelen over de vraag of een rechthouder aan een internetverkoopsite kan verbieden verkoopsadvertenties te afficheren van professionele verkopers, evenals van andere verkopers (verkoop van minimum drie producten van hetzelfde of soortgelijke gamma van producten) die niet duidelijk hun identiteit, adres en BTW-nummer aangeven. De rechter oordeelde dat aan de verkoopssite geen verantwoordelijkheid kan worden toegekend, en dus niet in schadevergoeding kan worden aangesproken, inzoverre de specifieke activiteit kan gezien worden als een hostingactiviteit in de zin van artikel 20 van de wet van 11 maart 2003. Deze hostingdiensten dienen ingevolge artikel 20, § 1, van de wet van 11 maart 2003, en artikel 22, § 6 van het Benelux-verdrag inzake de Intellectuele Eigendom wel op te treden indien de rechthouder de internetverkoopsite op de hoogte stelt van de inbreuken die op een geïndividualiseerde manier zijn geïdentificeerd.

Ook in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zijn gelijkaardige procedures opgestart. In Frankrijk heeft de rechter op een bemiddeling tussen de partijen aangestuurd, in Duitsland werd – in tegenstelling tot in België- geoordeeld in het voordeel van de merkhouder. De rechter in het Verenigd Koninkrijk zal over de verschillende aspecten (merkinbreuk, verantwoordelijkheid verkoopsites,…) prejudiciële vragen stellen aan het Europees Hof van Justitie. Het lijkt dan ook een goede zaak de afweging van het Hof van Justitie op deze punten af te wachten.

2. De Europese mededingingsregels die onder meer van toepassing zijn op distributieovereenkomsten (de groepsvrijstelling voor verticale afspraken) worden thans door de Europese Commissie herzien omdat de huidige regeling (Verordening 2790/99) vervalt in mei 2010. De Commissie heeft op 27 juli jl. haar voorstellen gepubliceerd en wacht de commentaren af van alle belanghebbenden tot 28 september 2009 (zie http://ec.europa.eu/competition/consultations/2009_vertical_agreements/index.html ).

De voorgestelde regeling is niet erg verschillend van de huidige, maar de Commissie stelt wel een aanpassing voor om internethandel te vergemakkelijken.

Het voorstel maakt (zoals de huidige groepsvrijstelling) een onderscheid tussen actieve verkopen (waarbij de verkoper zich tot de koper richt, of alleszins een verkoopactiviteit ontplooit in het territorium of betreffende de klantengroep van de koper), en passieve verkopen (waarbij de koper zich tot de verkoper richt). Passieve verkopen mogen volgens het voorstel (zoals in de huidige regeling) niet worden beperkt, terwijl wel bepaalde beperkingen mogelijk zijn voor actieve verkopen in bijvoorbeeld exclusieve distributieovereenkomsten.

De Commissie stelt voor om ondubbelzinnig te stellen dat internetverkopen in principe als passieve verkopen zullen worden beschouwd en dus niet mogen worden beperkt. Zij kunnen alleen als actieve verkopen worden aangemerkt wanneer bewezen kan worden dat de site heel specifiek gericht is op een bepaalde kopersgroep. Als bijlage voeg ik de desbetreffende passage van de door de Commissie voorgestelde toelichting in.

3. Ik steun de Commissie in haar demarche als beschreven bij 2.

4. Naar aanleiding van de herziening van de Europese groepsvrijstelling voor verticale overeenkomsten, heeft de Europese Commissie haar voorstellen gepubliceerd (zie vraag 2). Zoals aangegeven bij vraag 2 heeft dit voorstel niet tot doel om de vrijheid van handel in te dijken, maar wel om de internethandel te vergemakkelijken.